Sankshipta Nandisutra

Author(s): Shobhna Kamdar
Publisher: Nima Kamdar

Page 38

ઇહાના છ પ્રકાર છેઃ ૧) શ્રોતેન્દ્રિય ઇહા ૨) ચક્ષુરિન્દ્રિય ઇહા ૩) ઘ્રાણેન્દિય ઇહા ૪) જિહ્મેન્દ્રિય ઇહા ૫) સ્પર્શેન્દ્રિય ઇહા ૬) નોઇન્દ્રિય ઇહા.
ઇહાના એકાર્થક પાંચ નામ છેઃ ૧) આભોગણતા ૨) માર્ગણતા ૩) ગવેષણતા ૪) ચિંતા ૫) વિમર્શ.
આભોગણતાઃ અર્થાવગ્રહના અનંતર સદ્ભુત અર્થ વિશેષના અભિમુખ પર્યાલોચનને આભોગણતા કહે છે.
માર્ગણતાઃ અન્વય અને વ્યતિરેક ધર્મો દ્વારા પદાર્થોનું અન્વેષણ કરવાને માર્ગણા કહે
છે.
ગવેષણતાઃ વ્યતિરેક ધર્મનો ત્યાગ કરીને અન્વય ધર્મની સાથે પદાર્થોનું પર્યાલોચન ક્રિયાને ગવેષણા કહે છે.
ચિંતાઃ ક્ષયોપશમ વિશેષથી સ્પષ્ટતર સદ્ભૂતાર્થના અભિમુખ વ્યતિરેક ધર્મનો ત્યાગ કરીને, અન્વય ધર્મનો સ્વીકાર કરીને સ્પષ્ટપણે વિચાર કરવો, તેને વિમર્શ કહે છે.
અવાય મતિજ્ઞાનના કેટલા પ્રકાર છે?
અવાયના છ પ્રકાર છેઃ શ્રોતેન્દ્રિય અવાય ૨) ચક્ષુરિન્દ્રિય અવાય ૩) ઘ્રાણેન્દ્રિય અવાય ૪) જિહ્મેન્દ્રિય અવાય ૫) સ્પર્શેન્દ્રિય અવાય ૬) નોઇન્દ્રિય અવાય.
અવાયના એકાર્થક વિવિધ પ્રકારના પાંચ નામ છેઃ ૧) આવર્તનતા ૨) પ્રત્યાવર્તનતા ૩) અવાય ૪) બુદ્ધિ ૫) વિજ્ઞાન
=
આવર્તનતાઃ ઇહા પછી નિશ્ચય - અભિમુખ બોધ રૂપ પરિણામથી પદાર્થોનું વિશિષ્ટ જ્ઞાન પ્રાપ્ત કરાવે તેને આવર્તનતા કહે છે.
પ્રત્યાવર્તનતાઃ આવર્તના પછી નિશ્ચયની સન્નિકટ પહોંચાડનાર ઉપયોગને પ્રત્યાવર્તના
કહે છે.
૩૬