________________
પર્યત છે, એમ જાણવું અર્થાત્ ધારણાનો ઉત્કૃષ્ટ કાળ અસંખ્ય વર્ષનો છે.
૪) શ્રોતેન્દ્રિયની સાથે પ્રુષ્ટ થવા પર જ શબ્દ સાંભળી શકાય છે પરંતુ નેત્રરૂપને સ્પષ્ટ કર્યા વગર જ દેખે છે કારણ કે ચક્ષુરિન્દ્રિય અપ્રાપ્યકારી છે. ઘાણ, રસન અને સ્પશન ઇન્દ્રિયો દ્વારા બદ્ધ અને પ્રુષ્ટ થયેલા ગંધ, રસ અને સ્પર્શના પુદ્ગલો જ જાણવામાં આવે છે, એમ કહેવું જોઇએ.
૫) વક્તા દ્વારા તજાયેલા ભાષા રૂપ પુગલ સમુહની સમશ્રેણીમાં સ્થિત શ્રોતા જે શબ્દ સાંભળી શકે છે તે નિયમથી અન્ય શબ્દ દ્રવ્યોથી મિશ્રિત જ સાંભળે છે. વિશ્રેણીમાં સ્થિત શ્રોતા નિયમથી પરાઘાત થયેલ શબ્દને જ સાંભળે છે.
૬) ૧) ઇહા – સંદર્થ પર્યાલોચન રૂપ ૨) અપોહ – નિશ્ચયાત્મક જ્ઞાન સમીક્ષા ૩) વિમર્શ – વિચારણા ૪) માર્ગણાઅન્વયધર્મ વિધાનરૂપ વિચારણા ૫) ગવેષણા-વ્યતિએ ધર્મનિરાકરણરૂપ વિચારણા ૬) સંજ્ઞા ૭) સ્મૃતિ ૮) મતિ ૯) પ્રજ્ઞા એ દરેક અભિનિબોધિક મતિજ્ઞાનના પર્યાયવાચી નામ છે.
વક્તા કાયયોગથી ભાષાવર્ગણાના પુદ્ગલોને ગ્રહણ કરીને તેને વચનયોગથી ભાષારૂપમાં પરિણમાવે છે ત્યાર બાદ કાયયોગ થી છોડે છે. પ્રથમ સમયમાં ગૃહીત પુદ્ગલોને બીજા સમયમાં અને બીજા સમયમાં ગૃહીત પુગલોને ત્રીજા સમયમાં છોડે છે.
વક્તા દ્વારા છોડેલા શબ્દો દરેક દિશાઓમાં વિદ્યમાન શ્રેણિઓ (આકાશના પ્રદેશોની પંક્તિઓ)માં અગ્રસર થાય છે કેમ કે શ્રેણિના પ્રમાણે જ તેની ગતિ થાય છે. વિશ્રેણિમાં ગતિ થતી નથી.
વક્તા જયારે બોલે છે ત્યારે સમશ્રેણિમાં ગમન કરતાં કરતાં તેના દ્વારા જોડાયેલા શબ્દો તે જ શ્રેણિમાં પહેલેથી વિદ્યમાન ભાષા વર્ગણાના દ્રવ્યને પોતાના રૂપમાં (શબ્દ રૂપમાં) પરિણત કરી લે છે. આ રીતે તે બન્ને પ્રકારના શબ્દો (મૂળ શબ્દો અને વાસિત શબ્દો) ને સમશ્રેણીમાં સ્થિત શ્રોતાજન ગ્રહણ કરે છે માટે મિશ્રિત શબ્દોનું ગ્રહણ કરવાનું કહેલ છે.
આ વાત સમશ્રેણીમાં સ્થિત શ્રોતાજનોની થઇ પરંતુ વિશ્રેણિમાં સ્થિત અર્થાત્ વક્તા
૪૪
