________________
સુત્રકારે સાત વિશેષણો બતાવ્યા છે.
૧) અરિહંતેહિઃ જેરાગદ્વેષ, વિષયકષાય આદિ અઢાર દોષોથી રહિત હોય અને ચાર ઘનઘાતિ કર્મનો ક્ષય કર્યો હોય, એવા ઉત્તમ પુરુષને ભાવ અરિહંત કહે છે.
૨) ભગવંતેહિઃ ભગવાન શબ્દ સાહિત્યમાં ઉચ્ચ કોટિનો ગણાય છે અર્થાત જે મહાન આત્મામાં સંપૂર્ણ ઐશ્વર્ય, નિઃસીમ ઉત્સાહ, ત્રિલોકવ્યાપી યશ, સંપૂર્ણ શ્રીરૂપ સૌંદર્ય, સોળ કળા યુક્ત ધર્મ, ઉદેશ્ય પૂર્તિ માટે કરવામાં આવેલ અથાગ પરિશ્રમ અને સમસ્ત ઉત્તમોત્તમ ગુણના ધારક હોય તેને જ ભગવાન કહેવામાં આવેલ છે. સિદ્ધ ભગવાનનો અહિં ભગવાન શબ્દમાં સમાવેશ કરેલ નથી. કારણ કે અશરીરી હોવાને કારણે તે શ્રુતજ્ઞાનના પ્રરૂપક હોતા નથી.
૩) ઉપ્પણ ણાણ દંસણ ધરેહિંઃ અરિહંતનું ત્રીજુ વિશેષણ છે – ઉત્પન્ન જ્ઞાન દર્શનના ધારક. જ્ઞાન દર્શન તો અધ્યયન અને અભ્યાસથી પણ થઇ શકે છે, પરંતુ એવા જ્ઞાન-દર્શનમાં પૂર્ણતા હોતી નથી. અહિં સંપૂર્ણ જ્ઞાન દર્શનની વાત છે માટે ઉત્પન્ન વિશેષણ આપેલ છે.
૪) તેજી ગિરિશિવપૂઙનહિં: ત્રણે લોકમાં રહેનાર અસુરેન્દ્રો, નરેન્દ્રો અને દેવેન્દ્રો દ્વારા તીવ્ર શ્રદ્ધા ભક્તિથી જે અવલોકિત છે. અસાધારણ ગુણોને કારણે પ્રશંસનીય છે, તેમજ પ્રશસ્ત મન, વચન અને કાયા દ્વારા વંદનીય અને નમસ્કરણીય છે. સર્વોત્કૃષ્ટ સન્માન તેમજ બહુમાન આદિ વડે પૂજિત છે.
૫) તીયપકુપ્પામબાયખાળછ્યુિં: જે ત્રણે કાળને જાણનાર છે. આ વિશેષણ માયાવીઓમાં તો નથી હોતું પણ કેટલાક વ્યવહાર નયનું અનુસરણ કરતાં કહે છે કે વિશિષ્ટ જ્યોતિષી, તપસ્વી અને અવધિજ્ઞાની પણ ત્રણે કાળને ઉપયોગપૂર્વક જાણી શકે છે પરંતુ વાસ્તવમાં તે અપૂર્ણ જ્ઞાની જ હોય છે.
૬) સવ્વાત્રિં જે સર્વજ્ઞાની અર્થાત્ લોક અલોક આદિ સર્વ પદાર્થને જાણે છે, વિશ્વમાં રહેલ સંપૂર્ણ પદાર્થોને હસ્તામલકવત્ જાણે છે, જેના જ્ઞાનરૂપી દર્પણમાં દરેક દ્રવ્ય અને પર્યાય પ્રતિબિંબિત થાય છે, જેનું જ્ઞાન નિઃસીમ છે, તેના માટે આ વિશેષણનો પ્રયોગ કર્યો છે.
૭) સવ્વવરિસીર્દિ જે સર્વ દ્રવ્યો અને પર્યાયોનો સાક્ષાત્કાર કરે છે.
૫૧
