________________
અવગ્રહ છે. પરંતુ એમ ન જાણે કે આ કેવા પ્રકારની ગંધ છે? ત્યાર બાદ તે આ વિષયમાં વિચાર કરે છે કે કઇ વસ્તુની ગંધ છે ત્યારે તે ઇહામાં પ્રવેશ કરે છે. ત્યાર બાદ તે જાણે છે કે આ અમુક પ્રકારની કે અમુક વસ્તુની જ ગંધ છે ત્યારે તે અવાયમાં પ્રવેશ કરે છે. પછી જાણેલી ગંધને તે સંખ્યાત કાળ અથવા અસંખ્યાત કાળ સુધી ધારણ કરીને રાખે તે ધારણા કહેવાય.
ܗ
જેમ કોઇ વ્યક્તિ અવ્યક્ત રસનો આસ્વાદ કરે ત્યારે આ કોઇ સ્વાદ છે, એવું જાણે તે અવગ્રહ છે પરંતુ તે જાણતો નથી કે આ શેનો રસ છે? ત્યારબાદ આ અમુક પ્રકારનો રસ છે, એમ જાણે છે ત્યારે તે ઇહામાં પ્રવેશ કરે છે. ત્યારબાદ અવાયમાં પ્રવેશ કરીને તે નિશ્ચય કરે છે કે આ અમુક પ્રકારનો જ રસ છે. ત્યારબાદ તે રસના સ્વાદને સંખ્યાત કાળ અથવા અસંખ્યાત કાળ સુધી ધારણ કરીને રાખે તેને ધારણા કહે છે.
જેમ કોઇ પુરુષ અવ્યક્ત સ્પર્શનો અનુભવ કરે છે ત્યારે તેને આ સ્પર્શ છે એમ અવગ્રહ થાય છે. પણ આ કોનો સ્પર્શ છે તે એ જાણતો નથી. પછી તે ઇહામાં પ્રવેશ કરીને સમીક્ષા કરે છે કે આ અમુકનો સ્પર્શ હોવો જોઇએ. ત્યારબાદ અવાયમાં પ્રવેશ કરીને નિર્ણય કરે છે કે આ અમુકનો જ સ્પર્શ છે. પછી એ જ્ઞાનને સંખ્યાત કાળ કે અસંખ્યાત કાળ સુધી ધારણ કરીને રાખે છે, તે ધારણા છે.
જેમ કોઇ પુરુષ અવ્યક્ત સ્વપ્નને જુએ છે ત્યારે તે આ સ્વપ્ન છે એમ જાણે છે તે અવગ્રહ છે. પણ આ કોનું સ્વપ્ન છે તે જાણતો નથી. પછી તે ઇહામાં પ્રવેશ કરીને સમીક્ષા કરે છે કે આ અમુક પ્રકારનું સ્વપ્ન હોવું જોઇએ. ત્યાર બાદ તે અવાયમાં પ્રવેશ કરીને નિર્ણય કરે છે કે આ અમુક પ્રકારનું જ સ્વપ્ન છે. ત્યાર બાદ તે ધારણામાં પ્રવેશ કરીને સંખ્યાત કાળ કે અસંખ્યાત કાળ સુધી ધારણ કરીને રાખે છે.
મતિજ્ઞાનના ૨૮ ભેદ છે. તે પ્રત્યેક ભેદને બાર પ્રકારે ગુણાકાર કરવાથી ૩૩૬ ભેદ થાય છે. પાંચ ઇન્દ્રિય અને છઠ્ઠું મન આ છ ના નિમિત્તથી થનારા મતિજ્ઞાનના ઇહા, અવાય, અને ધારણાના ભેદથી ચોવીસ ભેદ થાય છે. એ બધા વિષયોની વિવિધતા અને ક્ષયોપશમતાથી બાર પ્રકાર થાય છે.
૧) બહુગ્રાહી ૨) અલ્પગ્રાહી ૩) બહુવિધગ્રાહી ૪) એકવિધગ્રાહી ૫) ક્ષિપ્રગ્રાહી ૬) અક્ષિપ્રગ્રાહી ૭) અનિશ્રિતગ્રાહી ૮) નિશ્રિતગ્રાહી૯) અસંદિગ્ધગ્રાહી ૧૦) સંદિગ્ધગ્રાહી ૧૧)
૪૦
