________________
૬) એકાંતર ઉપયોગ માનવાથી કેવળજ્ઞાન કેવળદર્શન પર આવરણ કરનાર અને કેવળદર્શન કેવળજ્ઞાન ઉપર આવરણ કરનાર થઇ જાય છે. તે બરાબર નથી.
૭) કેવળીને જ્ઞાન અને દર્શન સર્વથા નિરાવરણ થઇ ગયા હોય છે. છતાં બન્નેમાંથી એક પ્રકાશ કરે બીજો નહિં, તેનો અર્થ એવો થયો કે આવરણ ક્ષય થયા છતાં આવરણની પરંપરા. ચાલુ જ રહે છે.
૮) એકાંતર ઉપયોગ માનવાથી કેવળીનું અસર્વજ્ઞત્વ અને અસર્વદર્શિત્વ સિદ્ધ થઇ જાય છે. કારણ કે જયારે કેવળીનો ઉપયોગ જ્ઞાનમાં હોય અને દર્શનમાં ન હોય ત્યારે અસર્વદર્શી થઇ જાય છે અને જયારે દર્શનમાં ઉપયોગ હોય અને જ્ઞાનમાં ન હોય ત્યારે અસર્વજ્ઞ થઇ જાય છે.
એક સમયમાં એક ઉપયોગ માટે આગમિક સમાધાનઃ
૧) નિરાવરણ જ્ઞાન – દર્શનનો યુગપત્ ઉપયોગ ન માનવાથી આવરણ ક્ષય મિથ્યા સિદ્ધ થશે, આ કથન બરાબર નથી. કોઇ કોઇ વિર્ભાગજ્ઞાનીને સમ્યકત્વ ઉત્પન થતાં જ મતિ, શ્રુત અને અવધિ એ ત્રણે જ્ઞાન એક સાથે ઉત્પન્ન થાય છે, એમ આગમનું કથન છે પરંતુ ઉપયોગ સર્વમાં યુગપત્ જ હોય, એવો કોઇ નિયમ નથી. જેમ ચાર જ્ઞાનના ધારક ચતુર્દાની કહેવાય છે તો પણ તેનો ઉપયોગ એક સમયમાં એક સાથે ચારે ય જ્ઞાનમાં હોતો નથી, કોઈપણ એકમાંજ હોય છે. માટે જાણવું અને દેખવું બને એક સમયમાં ન હોય પણ ભિન્ન ભિન્ના સમયમાં હોય છે. આ વાત પ્રજ્ઞાપના સુત્ર પદ ૩૦ અને ભગવતી સુત્ર શતક ૨૫ માં બતાવેલ
૨) એકાંતર ઉપયોગ માનવાથી ઇતરેતરાવરણતા દોષ બતાવવો ઉચિત નથી કેમ કે કેવળજ્ઞાન અને કેવળદર્શન સદા નિરાવરણ રહે છે. તેને ક્ષાયિક લબ્ધિ પણ કહેવાય છે. જ્ઞાના અથવા દર્શન કોઇ એકમાં ચેતનાનું પ્રવાહિત થઇ જવું તેને ઉપયોગ કહે છે. ઉપયોગ એ જીવનો સાધારણ ગુણ છે. એ કોઇ કર્મનું ફળ નથી. છાસ્થને જ્ઞાન અને દર્શનમાં ઉપયોગ એક અંતર્મુહૂર્તથી અધિક ન રહે. કેવળીને જ્ઞાન અને દર્શનનો ઉપયોગ એક એક સમયથી બદલાતો રહે છે. આ રીતે તેઓનો ઉપયોગ સાદિ સાત જ છે. તે ક્યારેક જ્ઞાનમાં અને ક્યારેક દર્શનમાં પરિવર્તિત થયા કરે છે, માટે ઇતરેતરાવરણતા દોષ માનવો તે અનુચિત છે. જ્ઞાન અને દર્શના તો અપરિવર્તિત જ રહે છે, તે સાદિ અનંત છે.
- ૨૫=
૨૫
