________________
પ્રબુદ્ધ જીવન
૧૬ એપ્રિલ, ૨૦૦૫
શ્રી દેવચંદ્રજી મહારાજ રચિત શ્રી મહાવીરસ્વામી જિન સ્તવન
- સુમનભાઈ શાહ
શ્રી જિનશાસનના અનુયાયીઓને જ્યારે પ્રત્યક્ષ સદ્ગુરુ મારફત શ્રી તીર્થંકર પરમાત્માનું યથાર્થ ખાડા થાય છે ત્યારે તેને પ્રભુ પ્રત્યે અહોભાવ કે માન પ્રગટે છે. એટલે સાધકને પ્રભુના પ્રગટ આત્મિકગુણો અને ઐશ્વર્ય પ્રત્યે રુચિ અને ભક્તિ ઉત્પન્ન થાય છે. શ્રી અરિહંત પ્રભુ તરણતારણ અને પતિતપાવન હોવાની સાધકને ગુરુગમે જાણ થતાં, તેનાથી અજ્ઞાનદશામાં થયેલ વિભાવિક પ્રવૃત્તિનું પ્રણ અત્યંખ નિખાલસ ભાર્થે નિર્ધન કરે છે. અથવા આધિ, વ્યાધિ અને ઉપાધિમય ત્રિવિધ સંતાપમાંથી છૂટવા સાધક પ્રાર્થના અને ક્ષમાયાચના પ્રભુ સમક્ષ કરે છે. પોતાની સેવા-ભક્તિમાં રહેલ ઊણપને ધ્યાનમાં ન લેતાં પ્રભુ પોતાના તારક–બિરુદને સાર્થક કરવા પણ સાધકનો ઉદ્ધાર કરે એવી વિનંતિ ભક્તજન કરે છે. શ્રી દેવચંદ્રજી રચિત પ્રસ્તુત સ્તવનનો મુખ્ય હેતુ નીચે મુજબ જણાય છે.
(૧) કપટરહિત થઈ સાધક પ્રભુનું શરણું લઈ ભૂતકાળમાં થયેલ ભૂલો અને અવગુણોને પ્રભુ સન્મુખ જાહેર કરી પશ્ચાત્તાપ કરે અને ફરી આવી ભૂલોનું પુનરાવર્તન થાય નહીં એવો દૃઢ નિશ્ચય કરે,
(૨)પ્રભુ પાસે સાધક આત્મિક-શક્તિની માગણી કરે છે જેથી તે આત્માના શુદ્ધ ગુણો કે ધર્મોને તથા પરદ્રવ્યના ગુણોને નિશ્ચય--વ્યવહારદૃષ્ટિએ યથાર્થપણે જાણે.
હવે સ્તવનનો ગાથાવાર ભાવાર્થ જોઇએ.
તાર હો તાર પ્રભુ મુજ સેવક ભણી, જગતમાં એટલું સુજશ લીજે; દાસ અવગુણ ભર્યો, જાણી પોતાતણો, દયાનિધિ દીન પર દયા કીજે. તાર હો તાર પ્રભુ....૧
હે તરણતારણ ! હે દીનાનાથ ! આપનું જિનશાસન પામેલ મારા જેવા સેવક પર કૃપા કરી ભવ-સમુદ્રમાંથી મને હેમખેમ પાર ઉતારો. હે પ્રભુ ! મને આપના શરણમાં લઈ, મારું આત્મ-કલ્યાણ કરી જગતમાં આપ સુયશ મેળવનાર થાઓ. જો કે હું અનેક દૂષણો અને અવગુણોથી ભરપૂર છું, રાગદ્વેષ અને અજ્ઞાનવશ છું, છતાંય મને અદનો સેવક ગણી મારો ઉદ્ધાર કરો જેથી મારું ભવ-ભ્રમણ ટળે. હે પ્રભુ ! મારી આવી પ્રાર્થના આપની કૃપાથી સફળ થાઓ. રાઢય ભર્યા મોત ઘેરો નડ્યો, લોકની રીતમાં ઘણુંય રાતો; કોંધવા થયો, જે ગુણા નિષિ રમ્યો. ભમ્યો ભવમાંની કે વિષષષ્ઠાતો. તાર હો તાર પ્રભુ....૨
પ્રભુની સન્મુખ આત્માર્થી પોતાના અવગુણો અને દૂષણોનું નિવેદન કરતાં જાહેર કરે છે કે : હે પ્રભુ ! હું મોઢ, આસક્તિ, ગ્રહે, વૈભવ દિમાં આજસુધી તન્મય રહ્યો છું. હું લોકવાયકા અને મિથ્યા-માન્યતાઓમાં રચ્યોપચ્યો રહી, વિષય-કષાયાદિમાં અટવાઈ જઈ અનાદિકાળથી ચારગતિરૂપ સંસારમાં પરિભ્રમણ કરી રહ્યો છું. પ્રતિકૂળ સંજોગોમાં ક્રોધાયમાન થઈ સારાસારનો વિવેક મને વર્તો નથી. હે પ્રભુ ! શુદ્ધ આત્મિકગુણો જેવાં કે સમ્યક્ જ્ઞાન, દર્શન, ચારિત્ર્ય, વીર્યાદિમાં મને રુચિ અને તત્ત્વરમણતા થઈ નથી. હે પ્રભુ ! કોઈપણ પ્રકારના ધ્યેય વગર મનુષ્યગતિમાં મારું અવતરણ નિષ્ફળ ગયું છે. આદર્યું આચરણ લોક ઉપચારથી, શાસ્ત્ર અભ્યાસ પણ કાંઈ કીધો; શુદ્ધ શ્રદ્ધાન વલી આત્મ અવલંબન વિનું, તેહવો કાંર્ય તેણે કો ન સીધો તાર હો તાર પ્રભુ...૩ અનાદિકાળથી સંસારના પરિભ્રમણમાં અનેકવાર મનુષ્યગતિમાં મારું અવતરણ થયું હશે. માનવભવમાં પણ આવ્યા પછી લોક–ઉપચારથી કે પરંપરાગત માન્યતાઓથી ધર્મક્રિયા અને અનુષ્ઠાનોનું ભૌતિક સુખાદિ મેળવવા મેં આચરણ કર્યું હશે. મા૨ી મતિ-કલ્પનાથી શાસ્ત્રનો અભ્યાસ પણ મેં કર્યો હશે. પરંતુ આવી સઘળી પ્રવૃત્તિ યંત્રવત્, અશ્રદ્ધા, પુષ્ટ-આલંબન વિના, ભાવવિહીન તથા લૌકિક માન્યતાઓ મુજબ થવાથી મને આજસુધી સમ્યક્ જ્ઞાન-દર્શનાદિપ્રાપ્તિરૂપ શુદ્ધ ધર્મની કાર્યસિદ્ધિ સાંપડી નથી. હે પ્રભુ ! હું આધિ, વ્યાધિ, ઉપાધિરૂપ સંસારના સંતાપ ભોગવી રહ્યો છું. હે પ્રભુ ! આપનું જિનશાસન પામી મને
ન
જન્મ-જરા- મરણાદિવાળા સંસારમાંથી હવે છૂટવાની જિજ્ઞાસા ઉત્પન્ન થઈ છે. સ્વાધી દરિશન સમી નિમિત્ત લઈ નિર્મળું, જ ઉપાદાન એ સુચિન થાય; દોષ કો વસ્તુનો અહવા ઉદ્યમ તણો, સ્વામી સેવા સહી નિકટ લાગે. તાર હો તાર પ્રભુ...૪
હે પ્રભુ ! મને હવે ગુરુગમે સમજણ પ્રગટી છે કે શ્રી તીર્થંકર ભગવંતનું દર્શન, તેઓનું પુષ્ટ-નિર્ભિત તથા તેઓએ ગયેલ ધર્મ પામવા છતાય મારી સત્તાગત ઉપાદાન શક્તિ (શુદ્ધ ગુણ-પર્યાયમય આત્મિક સંપદા) પ્રગટ ન થઈ તેમાં જિનશાસનનો કિંચિતમાત્ર પણ દોષ નથી. પરંતુ કાર્યસિદ્ધિ ન થવામાં મારા પુરુષાર્થની ઊણપ અને સત્ સાધનોનો અશ્રદ્ધાથી ઉપયોગ જવાબદાર જણાય છે. આમ છતાંય મને દૃઢ નિશ્ચય વર્તે છે કે શ્રી જિનભક્તિ મને પ્રભુની નજીક લઈ જશે અને મારા તથા પ્રભુ વચ્ચેના અંતરને યથાયોગ્ય સમયે દૂ૨ કરશે. અા શ્રી તીર્થંકરપ્રભુના પ્રગટ શુદ્ધ સ્વરૂપનું અાકરણ, પૂજન, ભક્તિ, ધ્યાનાદિ મને પરમાત્માની નજીક વહેલા-મોડા પહોંચાડશે. સ્વામી ગુણ ઓળખી સ્વામીને જે ભજે, દરિસન શુદ્ધતા તેહ પામે; જ્ઞાન ચારિત્ર તપ વીર્ય ઉલ્લાસથી, કર્મ જીપી મુક્તિ ધામે
તાર હો તાર પ્રભુ...પ આત્માર્થી સાધક પ્રત્યક્ષ સદ્ગુરુ મારફત શ્રી તીર્થંકર પ્રભુનું શુદ્ધ ગુશ-પર્યાયમય સ્વરૂપ અને ઐશ્વર્ય યથાર્થપણે જી, શ્રી અરિહંત પરમાત્માની પુષ્ટ-નિમિત્ત કારણતા અને ઉપકારકતાને ગુરુગમે સાધક ઓળખે. સાધક સદ્ગુરુની નિશ્રામાં પ્રભુનું બહુમાનપૂર્વક ગુશંકા અને ભક્તિમાં સમય થાય. આવો સાધક ઉત્તરોત્તર શુદ્ધ સમ્યક્દર્શન પામવાનો અધિકારી નીવડે છે. ક્રમશઃ સાધક ઉલ્લાસપૂર્વક પોતાનો વીર્યગુણ પ્રવર્તાવી જ્ઞાન, દર્શન, ચારિત્ર્ય, તપાદિ સત્ સાધનોનો સદુપયોગ કરી એક બાજુ તત્ત્વ૨મણતા પામતો જાય છે અને બીજી બાજુ તેનાં કર્મરૂપ આવરણો દૂર થવા માંડે છે. છેવટે મુમુક્ષુને પ્રભુ જેવા જ શુદ્ધ આત્મિકગુણો આવિર્ભાવ પામે છે અને તે સનાતન સુખ કે સહજાનંદ પામવાનો અધિકારી નીવડે છે.
જગતવત્સલ મહાવીર જિનવર વાણી, ચિત્ત પ્રભુ ચરણને શરણ વાસ્યો; તારજો બાપજી બિરુદ નિજ રાખવા, દાસની સેવના રખે ન જોશો. તાર હો તાર પ્રભુ...૬
હે મહાવીર પ્રભુ ! આપ ભક્તવત્સલ અને ભવ્ય જીવોના આત્મિક હિતનું જનત ક૨ના૨ હોવાનું ગુરુગમે મને જાણ થઈ છે. હે પ્રભુ મને આપનું જ શરણ હી ! મારી સમી ચિત્તવૃત્તિઓ હે પ્રભુ ! આપના શુઢ સ્વરૂ૫માં જ ગિરના પામો. મારા જેવા મામૂલી સેવકની ભક્તિમાં ઊણપ હોય તો હે પ્રભુ ! તેની ઉપેક્ષા કરી આપના તાક–બિરુદને સાર્થક ક૨વા પણ મને સંસાર–સાગરમાંથી હેમખેમ ઉગારી ઉદ્ધાર કરશો. હે પ્રભુ ! મારી આવી પ્રાર્થના આપની કૃપાથી સફળ થાઓ.
વિનતી માનજો શક્તિએ આપજો, ભાવ સ્યાદ્વાદતા શુદ્ધ ભાસે; સાધી સાધક દશા સિદ્ધતા અનુભવી, ‘દેવચંદ્ર’ વિમલ પ્રભુતા પ્રકાશે. તાર હો તાર પ્રભુ...૭
હૈ
પ્રભુ ! મારી ઉપર મુજબની વિનંતિ અને પ્રાર્થનાનો સ્વીકાર કરી મને સેવકધર્મ બજાવવા ઉપકૃત કરશો. હે પ્રભુ ! મને એવી આત્મિક શક્તિનું પ્રદાન હૈ કરશો કે જેનાથી હું આત્મદ્રવ્ય અને પરદ્રવ્યના સઘળા ગુણો કે ધર્મોને નિશ્ચયદૃષ્ટિએ તથા વ્યવહારઢષ્ટિએ યથાર્થપણે જાણ્યું. આવા જાણપણાથી મને સ્યાદ્વાદ વર્તે જેથી મને નિજભાવ આવિર્ભાવ પામે અને પરભાવનું કર્તૃત્વ-ભોક્તૃત્વ મારામાંથી નિર્મૂળ થાય. અથવા મારી સાધકદશામાં મને આત્માનું અનુશાસન વર્તે અને સંસાર-વ્યવહારમાં આવતા સંજોગોનો સમતાભાવે નિકાલ થાય, જેથી નવાં કર્મબંધ ન થાય. છેવટે દેવોમાં ચંદ્રથી પણ અધિક ઉજ્જવળ અને નિર્મળ એવું આત્મસ્વરૂપ પ્રકાશમાન થઈ મારામાં પ્રભુતા પ્રગટે.
Printed & Published by Nirubahen Subodhbhai Shah on behalf of Shri Mumbai Jain Yuvak Sangh and Printed at Fakhri Printing Works, 312/A Byculla Service Industrial Estate, Dadajī Konddev Cross Road, Byculla, Mumbai-400 027 And Published at 385, SV.P Road, Mumbai-400 004. Tel. 23820296. Editor: Ramanlal C. Shah,
