________________
Regd. With Registrar of Newspapers for India No. R. N. 1.6067/57 Posted at Patrika Channel sorting office Mumbai-400 001
Licence to post without prepayment No. 271 ૦ વર્ષ : (૫૦) + ૧૬ ૦ અંક: ૧૧ • ૧૬ નવેમ્બર, ૨૦૦૫ ૦ ૦ Regd. No. TECH / 47 -890 /MBI 7 2003-2005
- શ્રી મુંબઈ જેન યુવક સંઘનું માસિક મુખપત્ર ૦
પ્રબુદ્ધ GUવળી
•
પ્રબુદ્ધ જીવન પાક્ષિક ૧૯૩૯થી ૧૯૮૯ : ૫૦ વર્ષ • • વાર્ષિક લવાજમ રૂા.૧૦૦/-૦ ૦ છૂટક નકલ રૂા. ૧૦-૦૦
તંત્રી: ધનવંત તિ. શાહ
ઋષિ તુલ્ય વ્યક્તિત્વ આપણા રમણભાઈ ડૉ. રમણલાલ ચી. શાહ તા. ૨૪-૧૦-૨૦૦૫ના પ્રાત:કાળે શાંત થયા. પૂ. રમણભાઈ શાહ તા. ૨૪-૧૦-૨૦૦૫ના બ્રહ્મ મુહૂર્ત અરિહંતશરણ થયા.
પરમ પૂજ્ય રમણભાઈ તા. ૨૪-૧૦-૨૦૦૫ના ૩-૫૦ના પરમ શાંતિ પામ્યા. શુંશું સંભારું ? ને શી શી પૂજું પૂણ્ય વિભૂતિ યે ? “સાહેબ, તમારી “જેમ' અને તમારા જેવો’ લેખ તો મારાથી નહિ પુણ્યાત્માનાં ઊંડાણો તો આભ જેવાં અગાધ છે.
લખાય,' તો કહે, “જેમ'- જેવો' ભૂલી જાવ, “કેમ” અને “કેવ”ને
-કવિ નહાનાલાલ કેન્દ્ર સ્થાને રાખો, લખાશે જ, વિષયની કોઈ ખોટ નહિ પડે.” આવું વિધિની કેવી વિચિત્રતા ! 'પ્રબુદ્ધ જીવન'ના છેલ્લા બે અંકમાં કહી મારામાં આત્મવિશ્વાસનું અમૃત સિંચ્યું, શ્રદ્ધા પ્રગટ કરી અને બે મહાનુભાવોને શ્રદ્ધાંજલિ આપતા આપણા પૂ. રમણભાઈએ લેખો આશીર્વાદ આપ્યા. લખ્યા, પછી આજે મારે એઓશ્રી વિશે જ શ્રદ્ધાંજલિ લેખ લખવો મારો એઓશ્રી સાથેનો પરિચય ચાર દાયકાનો. હું એટલો પરમ પડે છે! ત્રણ પળ, ત્રણ કલાક, ત્રણ દિવસ, કે ત્રણ મહિના, ને ભાગ્યશાળી કે મને કિશોર અવસ્થામાં, પૂ. દુલેરાય કારાણી, ત્રણ લોક, જાણે એઓશ્રીને જ ત્રણનો આંકડો પૂરો કરવો હોય. કૉલેજના સમયગાળામાં પૂ. રામપ્રસાદ બક્ષી અને અધ્યાપનના ભૂત અને વર્તમાનકાળના તો એઓ જ્ઞાતા હતા જ, પણ જ્ઞાન સમૃદ્ધ ક્ષેત્રકાળમાં પૂ. રમણભાઈ જેવા ત્રણ મહાત્મા ગુરુજનો પ્રાપ્ત થયા. ભવિષ્યકાળના જ્ઞાન તરફ એમની ગતિ હતી જ.
ત્રણે પોતાના ક્ષેત્રના પ્રકાંડ પંડિતો અને વિશેષ તો ત્રણેનું જેવું આજથી બે મહિના પૂર્વે એઓશ્રીએ મને કહેલું કે “હવે ડિસેમ્બર કવન એવું જ ઋષિતુલ્ય જીવન. પછી તંત્રી લેખ તમારે લખવાનો છે,’ આમ મને ધીરે ધીરે બધું રમણભાઈ હું અધ્યાપન ક્ષેત્રે પ્રવેશ્યો ત્યારથી મારા માત્ર સોંપતા ગયા, તે આ વખતની પર્યુષણ વ્યાખ્યાનમાળા સુધી. એઓ માર્ગદર્શક જ નહિ, એમના જીવનને જેમ જેમ નિરખતો ગયો તેમ ‘જાણી’ ગયા હતા, એટલે જ ધીરે ધીરે બધું છોડતા ગયા હતા. તેમ એ મારા આદર્શ બનતા ગયા. યુવક સંઘમાં રસ લેતો મને પાર્થિવ અને અપાર્થિવ.
એઓશ્રીએ જ કર્યો. હંમેશા મારા લેખન-નાટકો અને સંશોધનકાર્યને ચારેક મહિના પહેલાં સંધે નિર્ણય કર્યો કે રમણભાઈના વિપુલ પ્રોત્સાહિત કરે. મારા ઉદ્યોગ-વ્યવસાયમાં ક્યાંક ક્યારેક મુસીબત સાહિત્ય ભંડારમાંથી કેટલાંક લેખો પસંદ કરી જુદા જુદા વિષય ઉપર આવે ત્યારે હિંમત અને માર્ગદર્શન આપે, અને મારા કુટુંબીજનો પાંચ ગ્રંથ તૈયાર કરવા. આ કાર્ય માટે એઓશ્રીની સંમતિથી પ્રા. માટે તો પિતા સમાન જ. પૂ. તારાબેનના વચનો મારા કુટુંબને જશવંત શેખડીવાળાને અમે વિનંતિ કરી, જે એઓશ્રીએ સ્વીકારી કેવા કેવા ફળ્યાં છે એની તો શી શી વાતો કરું ? જ્યારે જ્યારે ફોન અને પ્રત્યેક ગ્રંથ માટે અલગ વિદ્વાન સંપાદકો ડૉ. હસુ યાજ્ઞિક, ડો. કરીએ ત્યારે સામે છે ડે થી સાહેબનો ઉષ્માભર્યો સ્વર પ્રવીણ દરજી અને ડૉ. પ્રસાદ બ્રહ્મભટ્ટને વિનંતિ કરી. રમણભાઈની “બોલો...બોલો...' સંભળાય. એ શબ્દ ધ્વનિમાં ગ્રંથિત થયેલી . સુવાસ એવી કે સર્વ વિદ્વાન મહાનુભાવોએ એ સ્વીકારતા આ કાર્ય પ્રસન્નતા આપણે પામી જઈએ અને આપણી એ પળ અને પછીની માટે પોતાને સદ્ભાગી માન્યા. શીર્ષક નક્કી કર્યું “ડૉ. રમણલાલ પળો આનંદોત્સવ જેવી બની જાય. એ હવે ક્યાં સાંભળવા મળવાની શાહ સાહિત્ય સૌરભ-ગ્રંથ ૧ થી ૫.’ આ કાર્ય કેટલું આગળ વધ્યું છે ? એ હું એઓશ્રીને જણાવું તો, ઉત્તરમાં નિસ્પૃહ ભાવ! અમે વિચાર્યું ક્યાંક કોઈ જગ્યાએ અટકી પડીએ એટલે એઓશ્રી પાસે દોડી કે એ ક ગ્રંથમાં એમના જીવનની વિગતો, ફોટોગ્રાફ્સ અને જઈએ, સલાહ આપે, પણ ફરી બીજી વખત મળીએ ત્યારે એ આપેલી એઓશ્રીના સંપર્કમાં જે જે મહાનુભાવો આવ્યા હોય, તે સર્વ પાસેથી સલાહનો હિસાબ ક્યારેય ન પૂછે એવા નિસ્પૃહી માનવ. એ ઓશ્રીના વ્યક્તિત્વ માટે લેખ મંગાવીએ. વાત વાતમાં મેં રમણભાઈ આપણી વચ્ચે નથી એ સમાચાર મેં અમેરિકા મારી એઓશ્રીને આ વાત કરી, તરત જ, એ જ ક્ષણે મને કહ્યું, “એવું કાંઈ પુત્રી પ્રાચી અને જમાઈ અનીશને આપ્યા, એ અત્યંત ગમગીન બની ન કરશો, નવું સૂક્ષ્મ કર્મ બંધાય.” આટલા બધાં નિસ્પૃહ, અને આમ, ગયાં. લગ્ન પછી એ બન્ને હમણાં જ એઓશ્રીના આશીર્વાદ લેવા પાર્થિવ અપાર્થિવ બધું છોડ્યું.
ગયા હતા, અને ચિ. પ્રાચીને એ પાંચ વર્ષની હતી ત્યારે પૂ. તંત્રી લેખની વાત માટે મેં મારો ક્ષોભ પ્રસ્તુત કર્યો. કહ્યું, રમણભાઇએ જ શત્રુ જયની જાત્રા પગે ચાલીને કરવા એને
