________________
૧૬નવેમ્બર, ૨૦૦૫
પ્રબુદ્ધ જીવન
છે. દેહાવસાન છતાં લોકોના દિલોમાં તેમની યાદ જીવંત છે. તેમણે નિરાશ થતાં અથવા ડરતા જોયા નથી. તેને કારણે જ તેઓ આખા કે, અનેક કરુણા પ્રકલ્પો વડે “સંઘ'ને નવી દિશા આપી છે. તેમની પરિવારમાં લોકતાંત્રિક વાતાવરણ ઉભું કરી શક્યા હતા. તેઓ
વાતોમાં ક્યારેય ફરિયાદી સૂર નહોતા. તેમના નિધનથી ધરતીએ એન.સી.સી.ના કેડેટ તરીકે શસ્ત્રના પારંગત અને ચિંતક-સર્જક પનોતા પુત્ર ગુમાવ્યો છે.'
તરીકે શાસ્ત્રોના વિશારદ હતા. મારા બાળકો કેવલ્ય અને ગાર્ગી ડૉ. રમણભાઈ શાહના માર્ગદર્શન હેઠળ પીએચ.ડી. કરનારા પૂ. તેમજ ભાઈ અમિતાભના બાળકો અર્પીત અને અચીરાને તેમણે શ્રી રાકેશભાઈ ઝવેરીનો સંદેશ વાંચી સંભળાવતા શ્રીમદ્ રાજચંદ્ર નાની શાંતિ અને રક્ષામંત્ર શીખવ્યો હતો. આજે મારો ભાઈ આશ્રમ ધરમપુરના મેનેજિંગ ટ્રસ્ટી મહેશ ખોખાણીએ જણાવ્યું હતું બહારગામ જાય ત્યારે બાળકો આ પાઠ સંભળાવે છે.” કે “ભાષા અને સાહિત્ય તેમ જ ધર્મ અને સમાજના પ્રેમી ડૉ. ડૉ. રમણલાલ શાહના વિદ્યાર્થી ડૉ. ગુલાબ દેઢિયાએ પોતાની રમણલાલ શાહ આપણી વચ્ચે ઉપસ્થિત નથી પણ સદ્ગુણોની સુવાસ આગવી શૈલીથી પોતાના ગુરુ પ્રત્યેનું સત્ત્વ અને તત્ત્વભર્યું ભાવવાહી આપણી વચ્ચે લાંબા સમય સુધી રહેશે. અસાધારણ વિદ્વાન અને અંજલિ કાવ્ય પ્રસ્તુત કર્યું હતું. વયોવૃદ્ધ છતાં વિનોદ સાથે સંબંધ, કુશળ વક્તા અને સાધક તેમ આ ઉપરાંત અન્ય પૂ. સાધુ-સાધ્વી ભગવંતો, મહાનુભાવો, મુંબઈ જ વિદ્યાર્થીપ્રિય શિક્ષક હતા. સ્વભાવ અને ભાષાની સાદગીને કારણે વિશ્વવિદ્યાલય ગુજરાતી વિભાગ, ફાર્બસ ગુજરાતી સભા અને મુંબઈ જ મેં તેમને પીએચ.ડી. માટેના માર્ગદર્શક બનાવવાનું નક્કી કર્યું ગુજરાતી પત્રકાર સંઘના શોક સંદેશાઓનું પણ વાંચન કરાયું હતું. હતું. સાત વર્ષ સુધી મને એઓશ્રી સાથે વિદ્યાવ્યાસંગ કરવાની તક આ પ્રસંગે ડૉ. બિપીન દોશીએ જણાવ્યું હતું કે “જૈન એકેડેમી એજ્યુકેશન મળી હતી. સરળતા, હળવાશ ને વાત્સલ્યની તેઓ જાણે મૂર્તિ હતા.' એન્ડ રીસર્ચ સેન્ટર ઓફ મુંબઈ યુનિવર્સિટી” હવેથી પ્રત્યેક વરસે ડૉ.
સાયલાના શ્રીમદ્ રાજચંદ્ર આશ્રમના ટ્રસ્ટી મીનલબહેન શાહે રમણભાઈ શાહની સ્મૃતિમાં એક વ્યાખ્યાનનું આયોજન કરશે. જણાવ્યું હતું કે “ડૉ. રમણભાઈ અને તારાબહેન ઉચ્ચ વિચારો, અંતમાં ડૉ. રમણભાઈ શાહના બહેન શ્રી ઇન્દિરા બહેને “મોટી જિનેશ્વર ભગવાન પ્રત્યેનો ઉચ્ચ પ્રેમ, દંભ વિનાનું જીવન અને શાંતિ'નું પઠન કર્યું હતું. મિલનસાર સ્વભાવ ધરાવતા હતા. તેમની વિદ્વતાનો ભાર કોઇને ડૉ. રમણભાઈ શાહના બહોળા પરિવારજનોને આશ્વાસન લાગ્યો નથી. ગુણોનો ભંડાર છતાં લઘુતામાં તેઓ જીવતા હતા. આપવા મુંબઇના અનેક મહાનુભાવો અને ડૉ. રમણભાઈ શાહના મારા પિતા સમાન લાડકચંદ વોરા અંગેના પુસ્તક તૈયાર કરવાના પ્રશંસકો અને મિત્રો ખૂબ મોટી સંખ્યામાં પધાર્યા હતા. કામથી તે ઓ આશ્રમ આવતા હતા. ત્યારપછી ઉપાધ્યાય ડૉ. રમણભાઈ શાહના પુત્ર ડૉ. અમિતાભ અમેરિકાથી આવતા યશોવિજયજી લિખિત અધ્યાત્મસાર' અને “જ્ઞાનસાર' પુસ્તકોનો ડૉ. શાહના પાર્થિવ દેહને અગ્નિદેવને અર્પણ કરતા પહેલાં તા. અનુવાદ અને ભાવાર્થ તૈયાર કર્યા. ડૉ. રમણભાઈ શાહના જીવનની ૨૫-૧૦-૨૦૦૫ના સવારે નવથી સાડા નવ એઓશ્રીના પાર્થિવ તે અતિ મહત્ત્વની કામગીરી હતી. પાસપોર્ટની પાંખે' નહીં પણ દેહને એઓશ્રીના મુલુંડના નિવાસસ્થાને નીચે દર્શનાર્થે મૂકાયો હતો. સત્કર્મ અને સત્કાર્યની પાંખે ઉડતા ડૉ. રમણભાઈના આત્માએ હવે ત્યારે શ્રીમદ્ રાજચંદ્ર આશ્રમ સાયલાના સાધકો શ્રી વિક્રમભાઈ શાહ નવું કાર્ય આરંવ્યું હશે.”
અને મિનળબેન શાહ તેમજ શ્રીમદ્ રાજચંદ્ર આશ્રમ ધરમપુરના સાધક ડૉ. રમણલાલ શાહના પુત્ર ડૉ. અમિતાભ શાહે અંગ્રેજીમાં પ્રતિભાવ શ્રી મેઘલ દેસાઇએ પોતાના ભાવવાહી આર્ટ સ્વરે ભક્તિગાન વહેતા આપતાં જણાવ્યું હતું કે “મારા પિતા ખૂબ જ સાદી વ્યક્તિ હતા. આમ કર્યા હતા. છતાં જીવનમાં અનેક સિદ્ધિઓ હાંસલ કરી હતી. તેમના મૃત્યુનો શોક કરવાને બદલે આપણે તેમના જીવનને ઉજવવું જોઇએ. અમેરિકાના ! પ્રબુદ્ધ જીવનનો ડિસેમ્બર અંક બગીચામાં લખેલું હોય છે કે તમારા પગલાની છાપ છોડી જાવ અને આ અંક ડૉ. રમણલાલ શાહ સ્મૃતિ અંક તરીકે પ્રગટ થશે. ડૉ. તસવીરો સાથે લઈ જાવ. પ્રવાસના શોખીન મારા પિતા કહેતા કે સંસ્મરણો રમણભાઇના સંપર્કમાં આવેલા સર્વ પૂ. મુનિ ભગવંતો અને અને અનુભવ લઇ જાવ અને ગુડવીલ છોડી જાવ. સુરતમાં એકવાર ! પૂ. સાધ્વીશ્રીઓ અને સર્વે મહાનુભાવોને અમે વિનંતિ કરીએ પુસ્તકાલયની પ્લેટિનમ જ્યુબિલીની ઉજવણીમાં અતિથિવિશેષ તરીકે જવાનું છીએ કે ડૉ. રમણભાઈ સાથેના પોતાના સંસ્મરણો બે થી અઢી * થયું પણ પહેલા મારા પિતા, મેં અને યજમાને હોલમાં ઝાડું કાઢ્યું, બેઠકો પાનામાં અમોને તા. ૩૦-૧૧-૨૦૦૫ પહેલાં સંઘના નવા ગોઠવી, પુષ્પાહાર તૈયાર કર્યા પછી કપડાં બદલવા ધર્મશાળામાં ગયા. 'સરનામે રવાના કરે.
– તંત્રી તેમને કોઈ કામ કરવામાં નાનમ લાગતી નહોતી. તેઓ ચેસ, પત્તા, સ્વીમિંગ, સાઇકલીંગ અને ક્રિકેટ સારું રમતા હતા. બહુ ઓછા જાણે છે કે
ડૉ. રમણલાલ શાહનું સાહિત્ય અને પ્રવચનો. તેઓ સારા બોલર હતા. મને બીજગણિતના અમુક કોયડા શીખવ્યા હતા
ડૉ. રમણલાલ શાહના વિપુલ સાહિત્ય ભંડારમાંથી લેખો તે આજે પણ મને કામ આવે છે. બાળકો સાથે તેઓ બાળક જેવાં થઇને | એકત્રિત કરી “ડો. રમણલાલ શાહ સાહિત્ય સરભ' શીર્ષકથી આનંદ માણતા અને સાથે સુસંસ્કારોનું સિંચન પણ કરતા.” અને સાથે સુસંસ્કારોનું સિંચન પણ કરતી.
* | પાંચ ગ્રંથોનું સંપાદન થશે. ડૉ. શાહના દીકરી શ્રીમતી શૈલજાબહેને જણાવ્યું હતું કે તેઓ | એ જ રીતે ડૉ. રમણલાલ શાહે અત્યાર સુધી પર્યુષણ માત્ર મારા પિતા જ નહીં પણ ગુરુ, માર્ગદર્શક અને પરમમિત્ર પણ વ્યાખ્યાનમાળામાં તેમ જ અન્ય સ્થળોએ વિવિધ વિષયો ઉપર હતા. સાથે ધર્મના સંસ્કારો પણ આપ્યા હતા. મને તેઓ ભવભવ ! પ્રવચનો આપ્યાં છે. એ સર્વ પ્રવચનોની સી.ડી. ત્રિશલા પિતા તરીકે પ્રાપ્ત થાય એવી પ્રાર્થના હું ઇશ્વરને કરું છું. મારા ઇલેકટ્રોનિક તૈયાર કરશે, જેથી ડૉ. રમણલાલના જ્ઞાન સાથે શબ્દ પિતા મને અને ભાઈ અમિતાભને એક ગુરુચાવી બતાવી હતી. તે ધ્વનિનો લાભ પણ જિજ્ઞાસુઓને પ્રાપ્ત થાય. આ ગ્રંથો અને એ કે મને બધું ભાવે, મને બધે ફાવે અને મને બધાની સાથે બને. | સી.ડી. જે જિજ્ઞાસુઓને વસાવવી હોય એઓશ્રી સંઘને જણાવે તેના કારણે જીવનમાં વિખવાદ જ ન રહે. મેં તેમને જીવનમાં ક્યારેય એવી વિનંતિ.
