________________
૧૬ સપ્ટેમ્બર, ૨૦૦૫
પ્રબુદ્ધ જીવન
૧ એલોપેથીક હૉસ્પિટલો જ ઉભી કરવા હંમેશ ઉત્સુક હોય છે. મુંબઈ પરિવારનાં છોકરાંઓને કુદરતી ઉપચારોની જાણકારી માટે
ઉપરાંત ગુજરાત, કચ્છ, સૌરાષ્ટ્રનાં ડઝનો શહેરોમાં જૈન સમાજે એડમીશન અપાવવાની તજવીજ કરાય તો એક મોટું પુન્યનું કામ, ડઝનો હૉસ્પિટલો, સાર્વજનિક લાભાર્થે ખોલી છે જે એક રીતે અત્યંત અહિંસાનું કામ, ધર્મનું કામ થયું ગણાશે. પોતાના પરિવારમાંથી પ્રશંસનીય સખાવતનું કામ છે. પરંતુ “એલોપેથી'નો પાયો હિંસામાં યોગ્ય વ્યક્તિ વિદ્યાર્થી તરીકે ન ઉપલબ્ધ હોય, તો અન્ય યોગ્ય છે એ હકીકત સ્વીકાર્યા વિના ચાલે એમ નથી. જેન સમાજે વિદ્યાર્થીઓ ના અભ્યાસમાં સહાયરૂપ થવા સ્કોલરશિપ કે નેચરોપેથીની એક પણ કૉલેજ કે એક પણ મોટી હોસ્પિટલ ચાલુ સ્પોન્સરશિપ પણ વડોદરાની કૉલેજને સૂચવી શકાય, જેથી ગરીબ કરી નથી, એ બને કસરો બને તેટલી વહેલી તકે દૂર કરવી જરૂરી છે. વિદ્યાર્થી એ કૉલેજમાં દાખલ થઈ શકે. તત્કાળ આ અહિંસા-પ્રચારનું એ કરાય તે પહેલાં હાલ તુરંત વડોદરાની કૉલેજમાં પતાના કાર્ય કરવું જરૂરી છે.
સમાધિ : મંગલમયતાથી છલોછલ છલકાતો એક શબ્દ
આચાર્ય શ્રી પૂર્ણચન્દ્રસૂરીશ્વરજી મહારાજ આ વિશ્વમાં વસતા માનવોના વિભાગ પાડવા હોય, તો પ્રાયઃ અને એને કોઈ રસ રેડીને આદરત પણ નહિ, પરંતુ પરીક્ષા અને બે વિભાગમાં સૌ વહેંચાઈ જાય ? એક વર્ગ જ્ઞાનાર્જન કરનાર, નફા સાથે સરખાવી શકાય એવું સમાધિ નામનું તત્ત્વ અસ્તિત્ત્વ બીજો વર્ગ ધનાર્જન કરનારો ! વિદ્યાર્થી અવસ્થા જ્ઞાનાર્જનની ધરાવે છે, એથી જ તપ-જપની એ પ્રવૃત્તિ સાર્થક, સરસ અને અવસ્થા ગણાય, વેપારીવર્ગ કે નોકરીયાત વર્ગ ધનાર્જન કરનારમાં સફળ-સબળ બની રહે છે. આવે. આજના વિદ્યાર્થીનું પણ જ્ઞાનાર્જન પછીનું ધ્યેય તો ધનાર્જન જે આટલી બધી મહત્ત્વની ચીજ છે એ સમાધિનું સ્વરૂપ પણ જાણવું જ જોવા મળે છે, ધનાર્જનના કારણ તરીકે એ જ્ઞાનાર્જનને થોડું અતિ જરૂરી છે. ઘણાને સમાધિ શબ્દના ઉચ્ચાર સાથે જ મૃત્યુ યાદ ઘણું પણ મહત્ત્વ આપે છે. નિવૃત્તિ અનુભવતા માણસોનો ત્રીજો આવી જતું હોય છે. એથી આ શબ્દોની મંગલમયતા તેઓ કલ્પી પણ એક વર્ગ પાડી શકાય, જેને ધનાર્જનના નફાની મજા માણતા પણ શકતા નથી. પરંતુ સમાધિ તો મંગલમયતાથી છલોછલ વર્ગ તરીકે બિરદાવી શકાય !
છલકાતો એક શબ્દ છે ! જીવનથી મૃત્યુ લગીની અંતિમ પળ સુધીની આટલી ભૂમિકાની વાત પાકી કરીને આપણે જે વિચારવું છે, એ યાત્રા શાંતિ-સંતોષ-ઇતિકર્તવ્યતા-પ્રસન્નતા વગેરેથી ભરપૂર તો વળી જુદું જ છે. સમાધિનું જીવન-મરણમાં કેટલું બધું મહત્ત્વ છે બનાવવી હોય તો સમાધિને સમજીને અપનાવી લેવી જ રહી. એ વિચારવા આટલી ભૂમિકા પર્યાપ્ત છે. જીવન-મરણની ફલશ્રુતિ સમાધિ કાંઈ મૃત્યુ ટાણે જ યાદ કરવા જેવી ચીજ નથી ! જીવનની “સમાધિ' છે. આ સમજવા વિદ્યાર્થી અને વેપારીના જીવનને નજર પળેપળમાં જીવવા જે વી ચીજ સમાધિ છે. આ જીવન તો સામે લાવીએ.
આધિ-વ્યાધિ-ઉપાધિ જેવી ચીજોથી જ ભરપૂર રહેવાનું ! એવી વિદ્યાર્થી પોતાના જીવનમાં ભણવાની જે મહેનત કરે છે, અમુક કાળ-અનાદિની અવળી ચાલના કારણે જીવ સુખ આવતાં હસીને દિવસોમાં તો રાત-દિવસના ઉજાગરા વેઠીને ય કિતાબના કીડા એને ભેટી પડવાનો, દુઃખ આવતા એને ઠોકર મારવાનો અને આ જેવું જ જીવન જીવતો તે જોવા મળે છે અને આની પાછળ ધૂમ કારણે જ સુખનું આગમન ઠેલાતું જવાનું તેમ જ દુઃખનું આગમન નાણાં વેરાતાં ય નજરે ચડે છે. આ બધાનો હેતુ જાણવા પ્રશ્ર કરીશું અફર બનીને દઢ બની જવાનું. આવા આ જીવતરમાં જો સમાધિ તો વિદ્યાર્થી જવાબ વાળશે કે, પુરુષાર્થ કર્યા વિના કાંઈ ચાલે ? હાથવગી બની જાય, તો સુખ ઉપરનો સ્નેહ ચાલ્યો જવાનો ને દુઃખ પુરુષાર્થ કરીએ તો જ પરીક્ષામાં પાસ થવાય.
સાથે દોસ્તી બંધાઈ જવાની. પછી સુખ. સુખ ને સુખનું જ સામ્રાજ્ય વેપારી વર્ગ પણ કડી મહેનત કરે છે. સીઝનના દિવસોમાં તો સ્થપાઈ જાય એમાં નવાઈ શી ? ખાવું-પીવું હરામ કરીને એ દુકાનમાં ગોંધાઈ મરતો હોય છે. આવા સુખમાં વિરાગ અને દુઃખમાં સમતા-આ સમાધિનું ટુંકું સ્વરૂપ પ્રચંડ પુરુ અર્થનો હેતુ જણાવતાં એ પણ કહે છે કે, દિવાળીનો છે. જેની સામે આવી સમાધિ ધ્યેય રૂપે સ્થિર થઈ જાય અને પછી ચોપડો નફાથી છલકાતો જોવો હોય તો આથી ય વધુ મજૂરી કરવી તપ-વ્રત અને જ્ઞાનના કષ્ટ કષ્ટદાયક ન જ જણાય, કેમ કે આને તો
એ ધર્મી સમાધિની પરીક્ષાની પૂર્વ તૈયારી સમજતો હોય, ધર્મારાધના વિદ્યાર્થીની સા પરીક્ષા છે, વેપારીની સામે નફો છે, તો કષ્ટ માટે સદ્ગતિ જરૂરી છે. એના માટે મૃત્યુ ટાણે સમાધિ જોઇએ. મૃત્યુને પણ એને માટે ઈષ્ટ બની રહે છે. સાચા ધર્મીના જીવનમાં વિદ્યાર્થી સમાધિમય બનાવવા જીવનને સુખમાં અલીન ને દુઃખમાં અદીન કરતાં વધુ ખંત અને વેપારી કરતાં વધુ જહેમત જોવા મળતી હોય રાખવું જોઈએ. આટલું થઈ જાય, તો પછી વ્રત, તપ ને શ્રુતનું વૃક્ષ છે. તપ-જપ જ્ઞાન-ધ્યાનના માધ્યમે આ ખંત અને જહેમત આપણા સમાધિના ફળથી લચી પડ્યા વિના રહે જ નહિ ! માટે પ્રત્યક્ષ બનતા હોય છે, એથી પ્રશ્ન જાગે કે, ધર્મી સમક્ષ પરીક્ષા કે નફા તરીકે કયું તત્ત્વ તરવરતું હશે કે, જેથી કષ્ટને ઈષ્ટ ગણી શકવામાં એને સફળતા વરે ! આના તત્ત્વ તરીકે સમાધિનું દર્શન
સંઘનું નવું પ્રકાશન કરાવતા એક સુભાષિત કહે છે કે : જીવનમાં જે તપ તપાય, જે વ્રત પળાય કે જે શ્રુત ભણાય, એનું
સંસ્કૃત નાટકોની કથા ફળ જો કોઈ હોય તો તે સમાધિ છે.
ભાગ ૧ જીવનમાં ય સમાધિ ને મરણમાં ય સમાધિઃ એ આ બધા કડવા
|| લેખિકા-છો. તારાબહેન ૨. શાહ કષ્ટોનું મીઠું ફળ છે. તપ, વ્રત કે શ્રુત જો માત્ર ભણ્યા કરવા જેવી કે
કિંમત : ૧૦૦/- રૂપિયા
*
n iી છે !
6
જ પડે.
