________________
Regd. With Registrar of Newspapers for India No.R. N. 1.6067/57 Posted at Patrika Channel sorting office Mumbai-400 001
Licence to post without prepayment No. 271 ૦ વર્ષ (૫૦) + ૧૬૦ અંક: ૧૦ ૦ ૧૬ ઓક્ટોબર, ૨૦૦૫ ૦ ૦ Regd. No. TECH / 47 - 890/MBI 72003-2005
• શ્રી મુંબઈ જેન યુવક સંઘનું માસિક મુખપત્ર ૦
પ્રબુદ્ધ જીવી
• • પ્રબુદ્ધ જીવન પાક્ષિક ૧૯૩૯થી ૧૯૮૯ : ૫૦ વર્ષ ૦ ૦ વાર્ષિક લવાજમ રૂા.૧૦૦-૦૦ છૂટક નકલ રૂા. ૧૦-૦૦
તંત્રી : રમણલાલ ચી. શાહ
સહતંત્રી: ધનવંત તિ. શાહ
સ્વ. મફતલાલ મહેતા-મફતકાકા જૈન સમાજના અગ્રણી, દેશ-વિદેશમાં પણ ભારતની એક કડક છતાં પ્રેમાળ લાગ્યા. ભારતમાં દવાઓમાં ભેળસેળ કરનારા જાણીતી વ્યક્તિ, હીરાબજારના એક અગ્રગણ્ય વેપારી, અનેક પ્રત્યે તેમને નફરત હતી. તેમનું ઘર અને તેમની ઑફિસ વિશાળ સંસ્થાઓને માતબર દાન આપનાર, દિવાળીબહેન મોહનલાલ મહેતા હતાં. ઓફિસમાં જે કોઈ વેપારી, દલાલ વગેરે હીરા લઈને આવતા ટ્રસ્ટના સૂત્રધાર શ્રી મફતલાલ મહેતા-મુ. મફતકાકાનું ૧૨મી સપ્ટેમ્બર તે પોતાની બેગને કે મોટા પાકીટને લાંબી ચેન બાંધી અને બીજો ૨૦૦૫ના રોજ મુંબઈમાં અવસાન થતાં આપણને એક સમર્થ સમાજસેવક છેડો પોતાના કોટના ગાજમાં ભરાવતા. લૂંટાવાની બીક ઓછી, અને દાનવીરની ખોટ પડી છે. મફતકાકાને કેટલાક વખત પહેલાં પણ ક્યાંક વાતવાતમાં તે ભૂલી ગયા તો સાથે ખેંચાઈને આવે. હૃદયની તકલીફ હોંગકોંગમાં થઈ હતી. સાજા થઇને ભારત આવ્યા મફતકાકા યુવાન વયે પોતાના હીરાના વ્યવસાયના વિકાસ અર્થે પછી તેઓ સ્વસ્થતાથી બધે હરફર કરતા અને બહારગામ પણ જતા. એન્ટવર્પ ગયા હતા અને ત્યાં જ કાયમ રહી ગયા હતા. તેઓ આ છેલ્લા હુમલા પછી તેમનો જીવનદીપ બુઝાઈ ગયો. બહોળો સ્વજન બેલ્જિયમના સિટિઝન થઈ ગયા હતા. પરિવાર અને અનેક મિત્રો, સંબંધીઓને મૂકી તેઓ ચાલ્યા ગયા. એક દિવસ એન્ટવર્ષમાં ફરી સાંજે હું બ્રસેલ્સ જવા ઊપડ્યો.
અમારા શ્રી મુંબઈ જૈન યુવક સંઘ તરફથી પર્યુષણ વ્યાખ્યાનમાળામાં પંખાવાળું એવું જ નાનું વિમાન હતું. ચારેક પેસેન્જર હતા, કારણ બહારગામની પછાત વિસ્તારની જે સંસ્થાને આર્થિક સહાય માટે અપીલ કે પોતાની ગાડીમાં બ્રસેલ્સ જવું સહેલું હતું. કરવામાં આવે તે સંસ્થા માટે કાકા રૂપિયા એક લાખ કે તેથી વધુ રકમ મફતકાકાનો જન્મ ૧૯૧૭ના ફેબ્રુઆરીમાં મુંબઈમાં થયો હતો. અવશ્ય લખાવતા. સામાન્ય રીતે કાકાએ ઘણી ખરી સંસ્થાઓની અગાઉ એમના પિતાશ્રીનું નામ મોહનલાલ મહેતા. એમના માતુશ્રીનું નામ મુલાકાત લીધી હોય. પરંતુ કાકાએ મુલાકાત ન લીધી હોય અને અમે દિવાળીબહેન હતું. એમના મોટાભાઈનું નામ ચંદુલાલ હતું. કોઈ સંસ્થા પસંદ કરીએ તો કાકા એ સંસ્થાની અવશ્ય મુલાકાત લઈ મફતકાકાએ બાલ્યવયમાં જ પિતાશ્રીનું છત્ર ગુમાવ્યું હતું......એમના આવે. જ્યારે અમે એકત્ર થયેલ રકમ આપવા માટે કાર્યક્રમ ગોઠવીએ માતુશ્રી ટ્વિાળીબહેને એમના ઉછેરનું ધ્યાન રાખ્યું હતું. આથી જ ત્યારે કાકા સીધા ત્યાં અચૂક પધારે. જો કાકા ત્યાં પધારવાના હોય તો મફતકાકાએ પોતાના માતુશ્રીનું નામ બહુ રોશન કર્યું હતું. અમે કાકાના પ્રમુખપદે એ કાર્યક્રમ ગોઠવતા. કાકા સાથે આ રીતે મફતકાકાએ પોતાનું શિક્ષણ મુંબઈની ફેલોશિપ હાઈસ્કૂલમાં અમારે દોઢ દાયકાથી એક પ્રકારનો ગાઢ સંબંધ થયો હતો. લીધું હતું. દરમિયાન તેઓ પોતાના મોટાભાઈએ સ્થાપેલી હીરાના
મારે પહેલી વાર મફતકાકાને મળવાનું થયું ૧૯૭૧માં એન્ટવર્ષમાં. વેપારની મે. મોહનલાલ રાયચંદની કંપનીમાં જોડાઈ ગયા હતા અને હ ૧૯૭૧ માં જ્યારે હું અમેરિકા ગયો હતો ત્યારે લંડન, એન્ટવર્પ, એ વ્યવસાયમાં સારી પ્રગતિ કરી હતી.
પેરિસ થઈને મુંબઈ આવવાનો હતો. તે સમયે એન્ટવર્પ મારા કાર્યક્રમમાં ૧૯૫૫ માં મફતકાકા પ. પૂ. શ્રી ઉજ્જવળકુમારીજીના સંપર્કમાં
નહોતું પણ મારા મિત્ર મહેન્દ્રભાઈ મહેતાએ કહ્યું: રમણભાઈ, એ આવ્યા હતા. ત્યારથી માનવ સેવા તરફ એમનું લક્ષ્ય દોરાયું હતું. જ વખતે હું એન્ટવર્ષમાં મફતકાકાને ત્યાં છું. આપણે એક દિવસ સાથે દરમિયાન મફતકાકા પોતાના હીરાના વ્યવસાય માટે એન્ટવર્પ રહીશું. તમે તમારા પ્રવાસમાં એ પ્રમાણે ફેરફાર કરી જરૂર આવો. ગયા હતા અને ત્યાં પોતાની આવડતથી ધંધો ખૂબ વિકસાવ્યો હતો.
લંડનથી એન્ટવર્પ જવા માટે હું વિમાનમાં બેઠો ત્યારે તે જેટ અને ત્યાં પોતાની સ્વતંત્ર મોટી ઑફિસ અને મોટું ઘર વસાવ્યાં નહિ પણ પંખાવાળું ૨૧ સીટનું વિમાન હતું. મને આશ્ચર્ય થયું કે ' હતા. પોતાની શ્રીમંતાઇથી ત્યાં એન્ટવર્પના ગોરા સ્ત્રીપુરુષોને મારે આંતરરાષ્ટ્રીય સફર આવા વિમાનમાં કરવાની હતી ! પરંતુ પોતાને ત્યાં ઘરકામ માટે રોક્યાં હતાં. રસોઈઓ તેઓ ભારતથી પ્લેનમાં ફક્ત અગિયાર પેસેન્જર હતા. મેં એરહોસ્ટેસને પૂછયું લઈ ગયા હતા. એ દિવસોમાં એક ભારતીય માણસને ત્યાં ગોરા તો જાણવા મળ્યું કે મોટા ભાગના પ્રવાસીઓ મોટરકારમાં કે માણસો નોકરી કરે એ આપણે માટે નવાઈની વાત હતી. મફતકાકાએ સ્ટીમરમાં એન્ટવર્પ જાય છે. ઇંગ્લિશ ખાડી ઓળંગતાં વાર શી ? ત્યાંની ફ્લેમિશ ભાષા ઉપર ઘણું પ્રભુત્વ મેળવી લીધું હતું. અનુક્રમે જેઓ વૃદ્ધ હોય કે ગાડી ન ચલાવી શકતા હોય કે અજાણ્યા હોય એમણે ન્યુયોર્કમાં પણ પોતાની ઑફિસ ખોલી હતી. મુંબઈમાં પણ તેઓ વિમાનમાં બેસે છે. એન્ટવર્પ પહોંચી ટેક્ષી કરી હું તરત એમની ઑફિસ સારી ચાલતી હતી. મફતકાકાને ત્યાં પહોંચી ગયો.
મફતકાકાને વ્યાવહારિક શિક્ષણ અને પ્રેરણા એમના પૂજ્ય મફતકાકાનો આ મારો પહેલો પરિચય હતો. તેઓ સ્વભાવના માતુશ્રી દિવાળીબહેન તરફથી મળતું રહેતું હતું. ૧૯૭૦ માં
