________________
પ્રબુદ્ધ જીવન
નેચરોપથી અને જૈનો
1 ડૉ. મહેરવાન ભમગરા
આપણા દેશમાં નેચરોપેથીના અભ્યાસ માટે વિધિવત્ જે પૂરી પાડવા જૈન મંડળી, સંઘો, સંસ્થાઓ આગળ આવે એ જરૂરી સાડા-પાંચ વર્ષના અભ્યાસક્રમવાળી પહેલી કૉલેજ ૧૯૮૯માં છે. પરંતુ એથી પણ વધુ મોટી જરૂર છે કૉલેજમાં પોતાનાં પુત્ર, કેંદ્રાબાદમાં શરૂ થઈ હતી, જેને 'બાપુ'ની સ્મૃતિમાં ગાંધીપુત્રીઓ કે પૌત્ર, પૌત્રીઓને દાખલ થવા માટે પ્રોત્સાહિત નૅચર કોર કૉલેજ' નામ અપાયું હતું. એ જ વર્ષમાં કર્ણાટકના કરવાની ! જૈન સમાજે હજારો એલોપેથી ડૉક્ટરો, શ્રેષ્ઠત્તમ ઊજીરે શહેરમાં પણ એક નેચર્ચાપકિ કૉલેજ ઊભી કરાઈ હતી. સર્જીયનો, બિન્નભિન્ન રોગોના નિષ્ણાત સ્પેશ્યાલિસ્ટો અને સુપર ત્યાર પછી તામીલનાડુના ટી અને સાલેમ શહેરોમાં તથા સ્પેશ્યાલિસ્ટો પેદા કર્યાં છે. દેશમાં જ નહિ, વિદેશમાં પણ એ જૈન છત્તીસગઢ અને અન્ય સ્થળોએ એવી જ પાંચ કે સાડા-પાંચ વર્ષના મહાનુભાવોનું યોગદાન નોંધપાત્ર રહ્યું છે. જેન મેડિક્લ ડોક્ટરની કોર્સવાળી નેચરોપેથિક કૉલેજ મોટે ભાગે દભિાનાં રાજ્યોમાં આંતર-રાષ્ટ્રીય કોન્ફરન્સ પણ ગયા વર્ષથી ભરાવા લાગી છે. આ સ્થપાઈ હતી. આ વર્ષે મહા૨ાષ્ટ્રમાં એક અને ગુજરાતમાં પણ એક, વર્ષે જાન્યુઆરીમાં કાંદિવલી મુંબઈ ખાતે યોજાયેલી કોન્ફરન્સમાં એવી જ કુલ-ફ્યુઝ્ડ લાંબા કોર્સની કૉલેજ આ મહિનાથી શરૂ થવાના અમેરિકા, ઇંગ્લેન્ડ જેવા દેશમાં પ્રેકટીસ કરતા હોય એવા, ઉપરાંત સમાચાર મળ્યા છે. ગુજરાતી પ્રજા માટે આ આનંદની વાત ગણાવી દેશમાં પ્રેકટીસ કરનાર મળી, કુલ એક હજાર ઉપરાંત ડૉક્ટરોએ જોઈએ કે વડોદરાના કરેલી બાગ જેવા સમૃદ્ધ વિસ્તારમાં, કેશવ ભાગ લીધો હતો. કેટલાક મહારાજ સાહેબો, મુનિ-ભગવંતોએ બાગની પાસે, આ કૉલેજનું નવું મકાન નિર્માણ થઈ ચૂક્યું છે. પશ આ કોન્ફરન્સમાં પોતાનાં મંતવ્યો રજૂ કર્યાં હતાં, જેમાંના વડોદરામાં લોકર્સવર્ક મંડળ (ગુજરાત) સંચાલિત બળવંતરાય માંના કેટલાક મહાનુભાવોની અંગત મત એવો હતો કે એલોપેવિક ડૉક્ટરી નિસર્ગોપચાર આરોગ્ય ભવનમાં જે ઉપચાર કેન્દ્ર છેલ્લા બે દાયકાથી અભ્યાસ દરમ્યાન અને એક સ્નાતક પ્રેકટીસ શરૂ કરે ત્યારપછી, સફળતાપૂર્વક ચાલી રહ્યું છે, તેની નજીક જ આ કૉલેજનું મકાન જાણતાં કે જાણ-બહાર, એની પ્રેકટીસમાં હિંસાનાં તત્ત્વો દાખલ તૈયાર થઈ ગયું છે. આ કૉલેજ ઉભી કરવામાં સૌથી મોટી ફાળો થઈ જતાં હોય છે. અભ્યાસકાળ દરમ્યાન જ ગીનીપીંગ, ઉંદર, દેડકાં, ભૂતપૂર્વ સાંસદ શ્રી મનુભાઈ પટેલનો રહ્યો છે, પ્રથમ વર્ષમાં ત્રીસ વિદ્યાર્થીની મંજુરી મળી છે. કૉલેજમાંથી ઉત્તીાં થનાર માતાને BNYS યાને 'બેચેલ૨ ઓફ નેચરોપેથી એન્ડ યોગીક સાયન્સીસ'ની ઊંચી એનાયત થશે. હીઝીક્સ, કેમીસ્ટ્રી અને બાર્યાના વિષયો સાથે બારમા ધોરણમાં પચાસ ટકા માર્ક્સ સાથે સફળ થનાર વિદ્યાર્થી આ BNYS ડીગ્રી કૉલેજમાં દાખલ થવા માટે અરજી કરી શકશે.
વાનર વગેરે અનેક પ્રાણીઓ પર એ લાગણીશીલ જીવોને ભારે ત્રાસ થાય એવા પ્રયોગો કરતા હોય છે. ઉપરાંત ફાસ્યુિટીકલ કંપનીઓ જે દવાઓ, રસીઓ વગેરે બનાવે તેની ચકાસણી કરતી વેળા પણ એવા જ સંવેદનશીલ પ્રાણીઓ પર અનેક જાતના અખતરા કરવામાં આવે છે. આવા અખતરાઓ પછી, મોટે ભાગે, એનાં પરિણામો જાણવા માટે એ પ્રાણીને મારી નાખી એના હૃદય, મગજ, લીવર, જ્ઞાનતંતુઓ, વગેરે પર દવાઓની જે અસર પડી હોય તેનો અભ્યાસ કરવામાં આવે છે. વિવિસેક્શન નાર્ય આ પ્રયોગો દુનિયાભરમાં મેડિકલ રિસર્ચ સેન્ટરોમાં દોઢસો વર્ષથી થતા આવ્યા છે, જેમાં આપણા યાને માનવીના, રોગો દૂર કરવાના હેતુસર લાખો પ્રાણીઓનો ભોગ લેવાતો હોય છે.
ગાંધીજીને પગલે ચાલી નિસર્યાંપચારનો પ્રચાર માટે જેમણે પોતાની લાંબી આયુનાં છેલ્લાં ત્રીસેક વર્ષ અર્થા કર્યાં એ મહાનુભાવ શ્રી મોચરજી દેસાઈ સાથે આ કૉલેજનું નામ જોડીને એને ‘મોશજી દેસાઈ પ્રાકૃતિક ચિકિત્સા અને યોગ મહાવિદ્યાલય' એવું નામ અપાયું છે. આપણા દેશની પ્રાકૃતિક ચિકિત્સાની આ નવમી ડીગ્રી કૉલેજ છે, જેને ગુજરાત સરકાર તેમજ કેન્દ્ર સરકાર તરફથી સ્વીકૃતિ મળી છે, અને જે જામનગરની ગુજરાત આયુર્વેદિક યુનિવર્સિટી સાથે એફીલીએટ કરાઈ છે. બળવંતરાય મહેતા આરોગ્ય ભવન જે એકસો ખાટલાની હોસ્પિટલ છે, તેનો લાભ વિદ્યાર્થીઓને મળતો રહે એવી ગોઠવા કરાઈ છે. આયુર્વેદ, હોમિયપંથી, વગેરેની પાંચ વર્ષના કોર્સવાળી કૉલેજો દેશભરમાં અનેક ઠેકાણે પાળી રહી છે, તે પ્રમાણેના પાયાના અભ્યાસક્રમ સાથે પ્રાકૃતિક ચિકિત્સાના સિદ્ધાંતોની તાલીમ આપવાની જોગવાઈ આ નવી કૉલેજમાં કરવામાં આ આવી છે. આ રેસિડન્સીઅલ કૉલેજ હોવાથી છૉકરાઓ અને છોકરીઓ માટે અલગ-અલગ હોસ્ટેલોની સગવડ પણ કરાઈ છે. ચીંહ મેડીકલ ઑહિસર તરીકે ડૉક્ટર પ્રભાકરની નિમણૂંક થઈ છે. વધુ માહિતી મેળવવા માટે ‘મોરારજી દેસાઈ ઈન્સ્ટીટ્યુટ ઓફ નેચરોપથી એ યોગીક સાયન્સીસ'ની ઑફિસમાં આ સરનામે પૂછતાછ કરી શકાય. ‘બળવંતરાય મહેતા આરોગ્ય ભવન, કરેલી બાગ, વડોદરા, ૩૯૦૦૨૨.' ફોન નંબર છેઃ ૫૫૯૬૧૫૫.
પ્રાકૃતિક ચિકિત્સાનો પાર્યા અહિંસા છે, તેથી જૈન સમાજ ઉપરોક્ત કૉલેજને અનેક રીતે મદદરૂપ થાય એવી અપેક્ષા સહેજે રાખી શકાય. લાચારી, પ્રગશાળાનાં સાધનો, હોસ્ટેલો રસોડાંઓ વગેરે અનેક સવિધાઓ માટે મોટી મની 5.3.2 હો
૧૬ સપ્ટેમ્બર, ૨૦૦૫
ઉપરોક્ત ઉપરાંત એવાં બીજાં અનેક પ્રબળ કારણ ધ્યાનમાં રાખીને જૈન સમાજે એલોપેથીક ચિકિસ્તાને પ્રોત્સાહન આપતી પ્રવૃત્તિઓથી દૂર એવું જોઇએ એવું હવે કેટલાક મુનિ-મહારા પોતે સમજવા લાગ્યા છે, અને એ હાથોં પોતાની માંદગી કે સ્વાસ્થ્ય સંબંધી સમસ્યા માટે નિર્દોષ ઉપાયો-નિસર્ગોપચાર, યોગ-ચિકિત્સા કે આયુર્વેદમાં શોધતા હોય છે. 'આહાર એ જ ઔષધ ૩ છે ! જે આહાર તરીકે એક સ્વસ્થ માનવી લઈ શકે, તેવો જ કુદરતી ખોરાક એક રુગ્ણ વ્યક્તિ પોતાને સા કરવા માટે લઈ શકે !' એ પ્રાકૃતિક ચિકિત્સાનું મહત્ત્વનું સૂત્ર છે. એલોપેથીક ડોક્ટરો પોતાની સાજો ડૉક્ટરી કારકિર્દીની શરૂઆત કરતાં પહેલાં જે શપથ લે છે-જે હોક્રેટિક ઓથ' કહેવાય છે-તે દિર્પોક્રેટીસ નામના ઋષિ તુલ્ય ચિકિત્સક પોતાના દર્દીઓ અને વિદ્યાર્થીઓને હંમેશ એક મહામંત્ર પામવાનો અનુર્વાષ કરતા કે, 'આહાર જ એવો લેવો જે સ્વયં ઔષધ બની રહે.' આયુર્વેદ પણ સ્પષ્ટ શબ્દોમાં કહે છે કે ‘દરદી જો પથ્ય ન પાળે તો એને માત્ર ઔષધોથી કઈ રીતે ફાયદો પહોંચે ? અને એ જો પચ્ય પાળે, તો એને ઔષધર્યાથી જરૂરત જ ક્યાં ?' જ રહે આયુર્વેદ સુહાં અન્ય ચિકિત્સા-પદ્ધતિઓમાં માંસાહાર વર્જીત નથી ગણાતી-જૈમ પ્રાણીઓ પરના પ્રગો યાને વિલિસે કાન
૧. ..!
