________________
Regd. With Registrar of Newspapers for India No.R.N.1.6067/57 Posted at Patrika Channel sorting office Mumbai-400 001
Licence to post without prepayment No. 271 ૦ વર્ષ : (૫૦) + ૧૬૦ અંક: ૫
૧૬ મે, ૨૦૦૫ ૦ ૦ Regd. No. TECH / 47 -890/MBI / 2003-2005. • • • શ્રી મુંબઈ જૈન યુવક સંઘનું માસિક મુખપત્ર • •
ug& QUOGI
૦ ૦ પ્રબુદ્ધ જીવન પાક્ષિક ૧૯૩૯થી ૧૯૮૯ : ૫૦ વર્ષ ૦ ૦ વાર્ષિક લવાજમ રૂ. ૧૦૦-૦ ૦ છૂટક નકલ રૂા. ૧૦-૦૦
તંત્રી : રમણલાલ ચી. શાહ
સહતંત્રી: ધનવંત તિ. શાહ
આશાતના અને અંતરાય થોડા વખત પહેલાં એક મિત્રે મને કહ્યું, ‘રમણભાઈ, અમારા એક માણસો દર્શન કરે, રજસ્વલા સ્ત્રી બહારથી દર્શન કરે માટે પડદો કે બોર્ડ વડીલ કે જેઓ બંને પગે અપંગ છે એમને એક પવિત્ર દિવસે ભગવાનનાં રાખવામાં આવે છે પણ તે નિયમ કેટલો વ્યાજબી તે વિચારવું જોઈએ. દર્શન કરવાનો ભાવ થયો. અમે એમને ઊંચકીને ગાડીમાં બેસાડ્યા એક વખત પ. પૂ. સ્વ. કેલાસસાગરસૂરિજી સાથે મારે વાત થઈ હતી અને દર્શન કરવા લઈ ગયા. એક દેરાસરે ગયાં અને દરવાજા પાસે ત્યારે એમણે કહેલું કે “મહેસાણામાં ગામમાં નહિ પણ હાઇવે પર હું ગાડી એવી રીતે ઊભી રાખી કે જેથી ગાડીમાં બેઠાં બેઠાં ભગવાનનાં દેરાસર એટલા માટે કરાવું છું કે જતાં આવતાં પ્રવાસીઓ દૂરથી પણ. દર્શન થાય. પરંતુ દર્શન ન થયાં, કારણ કે દરવાજામાં ભગવાન આડે દર્શન કરી શકે. સીમંધરસ્વામીની પ્રતિમા એટલી ઊંચી બનાવડાવી છે, કાળું મોટું બોર્ડ હતું. એટલે અમે એમને બીજા દેરાસરે લઈ ગયા તો બેઠક પણ ઊંચી રાખી છે અને દેરાસરનો દરવાજો પણ ઊંચો અને પહોળો. ત્યાં પણ દરવાજામાં આડું બોર્ડ હતું. ત્રીજા અને ચોથા દેરાસરે પણ બનાવ્યો છે કે જેથી રોડ ઉપરથી માણસ ભગવાનનાં દર્શન કરી શકે. એમ જ હતું. તેઓ બહુ નિરાશા થઈ ગયા. પછી અમે એમને સમજાવ્યા મોટરકાર કે બસમાં જતા આવતા પ્રવાસીઓ પણ દર્શન કરી શકે.' કે દેરાસરની ધજાનાં દર્શન કરો એટલે ભગવાનનાં દર્શન થઈ ગયાં ભરત મહારાજાએ અષ્ટાપદ તીર્થમાં ચોવીસ ભગવાનની પ્રતિમા કહેવાય. એમણે ધજાનાં દર્શનથી સંતોષ માન્યો.”
ભરાવીને પ્રતિષ્ઠા કરાવી હતી. આ પ્રતિમા નિજ નિજ દેહપ્રમાણ’ . મારા એક મિત્ર શ્રી બિપિનભાઈ જેને કહ્યું, “કચ્છમાં અમારા નાની એવી કરાવી હતી અને ચાર દિશામાં એની ગોઠવણી બે, ચાર, આઠ
- ખાખર ગામમાં પહેલાં દેરાસરનો દરવાજામાં ભગવાનની આડે કોઈ અને દસ એ ક્રમે રાખી હતી. સૂત્રમાં આવે છે. . મહામ બોર્ડ નહોતું. બહારથી ઊભાં ઊભાં દર્શન થઈ શકતાં. હવે ત્યાં પણ ચત્તારિ અઠ્ઠ દસ દોય વંદિયા જિનવરા ચઉવિર્સ. પાટિયું આવી ગયું છે.'
અષ્ટાપદ પર્વત ઘણો ઊંચો હતો. એટલે નીચે ઘણે દૂરથી પ્રતિમાઓ મેં કહ્યું, “કચ્છમાં ભદ્રેશ્વરના જૂના દેરાસરમાં આંગણામાં ઊભા રહીને નિહાળી શકાય. હવે એ ચોવીશ ભગવાનનાં દર્શનમાં અંતરપટ ક્યાંથી અંદર દૂર અમે મહાવીર સ્વામીનાં દર્શન કરતા. દેરાસરની રચના એવી ઊભો કરી શકાય ? કરી હતી કે ઠેઠ બહાર ઊભેલો માણસ ભગવાનનાં દર્શન કરી શકે.” પ. પૂ. શ્રી દેવચંદ્રજી મહારાજે શ્રી શાન્તિનાથ ભગવાનના સ્તવનમાં
એમ કહેવાય છે કે બોર્ડ રાખવાનું કારણ એ છે કે ભગવાનની લખ્યું છે કેઃ પ્રતિમા પર ઓછાયો પડે એથી આશાતના થાય અને વળી બહાર દક્ષિણ પશ્ચિમ ઉત્તર દિશિમુખ શ્રવણ જિન ઉપગારી રે; નીકળતાં ભક્તોની ચૂંઠ થાય એ બીજા પ્રકારની આશાતના થાય. એમ તસુ આલંબન લહીય અનેકે, તિહાં થયા સમકિતધારી રે. આ બે પ્રકારની આશાતના માટે દેરાસરોના દરવાજા પાસે બોર્ડ આ સ્તવનમાં દેવચંદ્રજી મહારાજે સમવસરણની વાત કહી છે. રાખવામાં આવે છે. આ ઉપરાંત બીજું કોઈક કારણ હોય તો તે મારા સમવસરણમાં સહુ કોઈ જઈ શકે છે. ભગવાન સમવસરણમાં જાણવામાં નથી. પરંતુ આ અંગે જરા વિગતથી વિચારવાની જરૂર છે. પૂર્વાભિમુખ હોય છે. અન્ય દિશામાં બેઠેલા લોકોને પણ ભગવાનનાં
ભારતમાં બધાં જિનમંદિરોના દરવાજામાં બહાર મોટાં બોર્ડ નથી સાક્ષાત્ દર્શન થાય એ માટે દેવો બાકીની ત્રણે દિશામાં ભગવાનની હોતાં. ગુજરાતમાં જૂના વખતમાં બધે એવું હશે કે નહિ તે ખબ૨ જીવંત પ્રતિકૃતિની સ્થાપના કરે છે. એ એવી આબેહૂબ હોય છે કે નથી, ગુજરાત, રાજસ્થાન વગેરે ભારતનાં મંદિરોમાં ક્યાં ક્યાં આવાં જોનારને એમ નથી લાગતું કે અમે ભગવાનને બદલે એમની પ્રતિકૃતિ બોર્ડ રાખવામાં આવ્યાં છે તેનો સર્વે કરવો જોઈએ. કેટલાંક મંદિરોમાં જોઈએ છીએ. સમવસરણની રચના બધાંને દર્શનનો લાભ મળે અને જિનપ્રતિમા જ પહેલે માળે રાખવામાં આવી હોય છે. એટલે તેઓને ભગવાનની પવિત્ર દેશના સાંભળવા મળે એ માટે હોય છે. ત્યાં શ્રદ્ધાદિ, માટે આવા પ્રશ્નો ઉપસ્થિત થતા નથી. મુંબઈમાં પાયધૂનીના છ દેરાસર મિથ્યાત્વી અન્ય ધર્મી લોકો પણ ભગવાનનાં દર્શન કરે છે. અરે તથા દિગંબર દેરાસર પહેલે માળે છે.
પશુપંખીઓ પણ ત્યાં આવે છે. પરંતુ એ માટે સમવસરણના દરવાજા - જૂના વખતમાં પ્રસૂતિવાળી સ્ત્રી કે એનાં ઘરનાં સભ્યો માટે અથવા બંધ કરવામાં નથી આવતા અથવા બોર્ડ મૂકવામાં નથી આવતું અને રજસ્વલા સ્ત્રી માટે દર્શનની જુદી કાયમની વ્યવસ્થા થતી. અમારા ગામમાં આવે તો પણ ભગવાન એટલે ઊંચે બિરાજમાન હોય છે કે દરવાજાનું દેરાસરમાં એવી રચના પૂર્વજો એ કરેલી કે પ્રસૂતિવાળી સ્ત્રી કે રજસ્વલા કે બોર્ડનું ખર્ચ માથે પડે. વળી મહત્ત્વની વાત તો એ છે કેટલાય ભવ્ય
સ્ત્રીને દર્શન કરવા હોય તો તે માટે દેરાસરની બહાર એક જાળી જીવોને પ્રતિકૃતિ અર્થાત્ પ્રતિમા જોતાં જ ત્યાં સમવસરણમાં જ સમકિત રાખવામાં આવી હતી કે જ્યાંથી તેઓ દર્શન કરી શકે.
પ્રાપ્ત થાય છે. સમવસરણમાં ભગવાન કે એમની પ્રતિકૃતિને કોઈનો દેરાસરમાં ભગવાનની પ્રતિમાને કોઇની અશુભ દૃષ્ટિ લાગે, શૂદ્રાદિ ઓછાયો લાગતો નથી તો દેરાસરોમાં ભગવાનની પ્રતિકૃતિ-પ્રતિમાને
