________________
૧૬જુલાઈ, ૨૦૦૫
પ્રબુદ્ધ જીવન
દૂધે ધોઈને પાછું આપવું
ગુલાબ દેઢિયા સંસાર વચ્ચે બેઠેલા માણસને માટે લેવડદેવડ તો સ્વાભાવિક પક્ષે બહુમાનનો ભાવ હોય તો. • છે. થોડા વર્ષો પહેલાં લે-વેચ કરતાં આદાન-પ્રદાનનું વલણ વધુ : મૂળ તો આ સમગ્ર પ્રક્રિયા પાછળ આદરનો ભાવ છે. હોંશથી
હતું. વસ્તુ ખરીદવાની જરૂર ન હોય, થોડા સમય માટે જ વાપરવા આપનાર ખાયો અને કૃતજ્ઞતાથી પરત કરનાર ખાય. હા, જોઈએ ત્યારે શું કરવું ? આડોશપાડોશમાંથી લઈ, વાપરી અને આપણા મનના તુચ્છ ભાવ જરૂર નડે છે. પ્રમાદ અને અહંકાર વચ્ચે પાછી આપવી એ સહજ હતું.
પાણી નાખે છે. વસ્તુ હોય કે સંબંધ હોય એને ખરાબ કરવાની ઢબે ખરેખર તો અન્ય કોઈ પાસેથી માગવાની જરૂર ઓછી પડે એ વાપરવું એ આસુરીવૃત્તિ છે. સૌ કોઈ ઇચ્છ. માગવામાં મજા નથી હોતી એ પણ સૌ જાણે. છતાં આગળ જતાં એ વિચાર આવે કે મને જે મળ્યું છે માનવીઓ યોગ્ય વ્યક્તિ પાસેથી કોઈ ચીજ માગવામાં વાંધો નથી હોતો. પાસેથી, કુદરત પાસેથી, તેને જતનથી વાપરું અને ચપટી ઊમેરીને માગનાર, આપનાર અને જરૂરિયાત એ ત્રણેનો સુમેળ એ પણ ખરી સાવધાની રાખીને પરત કરું. ભૂમિકા ભજવે છે.
આપણે લેવડદેવડ શું માત્ર ચીજવસ્તુઓની જ કરીએ છીએ ? વર્તમાનકાળ ભલે અળખામણો લાગે, ભૂતકાળ વધુ ગમવાનો. ના. આપણે તો વિચારો, જ્ઞાન, લાગણીઓ, ઉષ્મા, પ્રેમ, સાથ, કારણ કે એ હવે જીવવાનો નથી. ભૂતકાળમાં જીવન સરળ હતું. સહકાર, સહાય, માર્ગદર્શન, કેટકેટલું આપીએ-લઈએ છીએ ? લોકો ભલા હતા એ ખરું પણ આજે પણ ઉદાર માણસો થોડા પણ ખરીદવા-વેચવામાં પણ ક્યારેક પૈસા ઉપરાંતનું ઉદાત્ત તત્ત્વ કામ મળી આવે છે. પરગજુપણું તદ્દન તો લુપ્ત ક્યાંથી થાય ! કરતું હોય છે. હવે ખરીદવા-વેચવામાં પ્રત્યક્ષતા ઘટતી જાય છે
જમાનો તો એ જ છે. રોજ સૂરજ ઊગે છે, ફૂલો ખીલે છે. બાળકો તેથી એ ભાવ પણ લુપ્ત થતો જાય છે. સ્મિત કરે છે. આપણાં વિચાર, વાણી અને વર્તનથી જ આપણાં દૂધની પવિત્રતા, મધુરતા, ધવલતા અને સવાયુ કરીને પરત સંબંધો ખીલે કરમાય છે.
કરવાની ઉત્કૃષ્ટ વૃત્તિ આદાન પ્રદાનને શુષ્કતામાંથી બચાવી લઈ આજે પણ સરેરાશ માણસને સારામાં શ્રદ્ધા છે. છેતરાયા પછી ગૌરવ બક્ષે છે. પણ માણસ બીજા માણસનો વિશ્વાસ કરે છે. માણસ સુખ ઇચ્છે છે. વધુમાં વધુ લેનદેન તો પૈસાની જ થતી હોય છે. ધન ઓળવવી અને બીજાને સુખ મળતું હોય તો પોતે સહાયક થવા પણ તૈયાર લેવાની કથાઓ પ્રાચીન કાળથી ચાલી આવે છે. ધનની લેનદેનમાં હોય છે.
પ્રવાતિહા, સ્વાભાવિકતા અને સરળતા વધુ છે અને એમાં મેલાપણું ખપ પડ્યો, કોઇની વસ્તુ લીધી પણ એને કેમ વાપરીએ છીએ પણ વધુ છે. દૂધે ધોવા યોગ્ય લક્ષ્મી માટે આંસુ અને લોહી પડે એ એ મહત્ત્વનું છે. આપણું મન પોતાની અને પારકી એવા ખાનાં પણ કેવો અનર્થ છે. અર્થ અને અનર્થ કેટલાં સમીપ રહે છે ! પાડી શકે છે.
જે કંઈ પણ લીધું હોય તે દૂધે ધોઇને પાછું વાળવું એ કર્તવ્ય છે મુખ્ય વાત તો હવે આવે છે. માનવામાં તો બહાદુરી બતાવી પણ હવે એ કર્તવ્યમાં એવી અછત વર્તે છે કે પરત કરનારને ગુણીજન શકીએ પણ પરત કરવામાં કેવો વર્તાવ કરીએ છીએ એ મહત્ત્વની માનવો પડે છે. અને પાછું વાળ્યું માટે તારો ઉપકાર એમ કહેવું પડે વાત છે. અમુક લોકો કોઈની પણ વસ્તુ પાછી વાળવાનું શીખ્યા જ છે. નથી હોતા. સજ્જન તો એ છે જે લીધેલી વસ્તુ સંભાળીને, જતનથી. વાપરે, પાછી વાળે, સમયસર પાછી વાળે, આભારના ભાવ સાથે | પર્યું પણ વ્યાખ્યાનમાળા- આર્થિક સહયોગ. પાછી વાળે.
ડાંગ-સ્વરાજ આશ્રમ માગતી વખતે વિનય દેખાડીએ અને પરત કરતી વખતે ઉદ્ધત | પર્યુષણ વ્યાખ્યાનમાળા દરમિયાન ૨૦૦૫ના વર્ષ માટે સંઘ થઈ જઈએ એ અપલક્ષણ છે. વસ્તુ ગમે તેની સાથે ધકેલી ન દેવી. | તરફથી પછાત અને આદિવાસી વિસ્તારમાં આવેલ ડાંગ સ્વરાજ પોતાની વસ્તુ પાછી મેળવવા કોઈ આવીને કહે, માગે, વિનંતી આશ્રમ, (જિલ્લો : ડાંગ-ગુજરાત) ને આર્થિક સહાય કરવાનું
કરે, ધક્કા ખાય ત્યાં સુધી પ્રમાદ સેવીએ એ તો અધમ વૃત્તિ છે. | ઠરાવવામાં આવ્યું છે. , સમયસર આપવાનું મહત્ત્વ છે. તે જ પ્રમાણે હાલત ન બગાડવી
તે મંત્રીઓ એ પણ મહત્ત્વનું જ છે. એટલે જ ડાહ્યાજનોએ કહ્યું છે, ‘દૂધે ધોઇને આપવું.’ આ સલાહ ગાંઠે બાંધવા જેવી છે. સર્જનનું લક્ષણ છે.
ઑફિસના સરનામામાં ફેરફાર વસ્તુને સારી સ્થિતિમાં, સારા ભાવ સાથે પાછી આપવી. દૂધ પોતે સંઘની હાલની ઑફિસ ૩૮૫, સરદાર વી. પી. રોડ, પ્રાર્થના પવિત્ર છે, પંચામૃતમાંનું એક અમૃત છે. દૂધને પૂજાની સામગ્રીમાં સમાજ ઉપર છે તે બિલ્ડીંગ રીપેરીંગ નવું બનાવવાનું હોઈ સંઘની. સ્થાન છે. બીજાની વસ્તુને પૂજ્ય માની, પવિત્ર માની ભાવપૂર્વક ઑફિસ કામચલાઉ ધોરણે બીજે ઠેકાણે લઈ ગયાં છીએ. પાછી વાળવી જોઈએ.
નવું સરનામું : મહંમદી મીનાર, દુકાન નં. ૩૩, ભોંયતળીયે, લેવડદેવડનો વ્યવહાર સંસ્કારનું દર્શન કરાવે છે. યોગ્ય વ્યક્તિને
૧૪ મી ખેતવાડી, મુંબઈ-૪૦૦ ૦૦૪. કંઈક આપીએ એમાં કેવી પ્રસન્નતા હોય છે ! એ સ્વીકારે ત્યારે ટેલિફોન નંબરમાં કોઈ ફેરફાર નથી. અંતરમાં હર્ષ ઊભરાય છે. આપનાર પોતાને કૃતાર્થ માને છે. જ્યારે સર્વને વિનંતી કરવામાં આવે છે કે સંઘ સાથે બધો પત્રવ્યવહાર પાછી વાળવાનો વારો આવ્યો ત્યારે પરત કરનારે એવા જ, એનાથી | હવેથી નવા સરનામે કરવો. સવાયા ભાવ સાથે વસ્તુ જાળવીને આપવી રહી. દૂધે ધોવાનું સ્મરણ
A B મંત્રીઓ રાખવું. આપ-લે થી સંબંધો વિકસે છે, વણસતા નથી જો બન્ને
