________________
અગિ (૪)
અગ્નિ રાકેશી, વૌષડિ, શંસપિ, શાલિ, કલશીકંઠ, સિવાય પાવક, પવમાન, અને શુચિ એ નામના કારીય, કાચ, ધાન્યાયનિ, ભાવાસ્યાયનિ, ભારદ્વાજિ, ત્રણ પુત્રો હતા. એઓથી પ્રસિદ્ધ પિસ્તાલીસ અગ્નિ સૌબુદ્ધિ, દિવ, દેવમતિ, બીજ અંગિરા, દમ, દેવ – જુદા જુદા કાર્ય સમ્બન્ધ થયા. / ભાગ અષ્ટક બાહ્ય, ઉરુક્ષય, પરસ્પરાયણિ, અપણિ, લૌક્ષિ, કં૦ અ૦ ૧ વાગ્ય, હરિ, ગાલવિ, પ્રતિમા અને તંડિ. આ ચાલુ વૈવસ્વત મન્વન્તરમાં આપ નામના મહાબધા આંગિરસ, સાંકૃત્ય, અને ગૌરવીતિ એ ત્રણ ભૂતના મૂર્તિમાન દેવતા વરુણે બ્રહ્મદેવને ઋત્વિજ પ્રવરવાળા છે.
નીમી યજ્ઞ કર્યો હત; તેમાં ત્રણ ઋષિ નિર્માણ વિષ્ણુવૃદ્ધિ, શિવમતિ, જતૃણ, તૃણ, પુત્રવ, થયા હતા. તેમાં ભેગુ ઋષિને વરુણે, અને કવિ અને વૈરપરાયણ એ આંગિરસ, માસ્પદગ્ધ, અને ઋષિને બ્રહ્મદેવે પુત્ર કરી લીધા હતા. એ જ પ્રમાણે મૌદગલ્ય, એ ત્રણ પ્રવરના હંસજિલ્ડ, અગ્નિજિલ્ડ, અંગિરા ઋષિને અગ્નિએ પુત્ર કરી લીધું હતું. દેવજિહ, વિરાડપ, અપાનેય, અશ્વયુ, પરણ્ય, અગ્નિને કલ્પના આરંભમાં બ્રહ્મદેવે પૂર્વ અને રતાવિ, બીજા મૌદગલ્ય, એ આંગિરસ, તાંડિ અને દક્ષિણ એ બે દિશાની વચલી દિશાનું અધિપતિમૌદ્ભય, એ ત્રણ પ્રવરના અપાં, ગુરુ, શાકટાયન, પણું આપ્યું હતું. એથી એ દિશાનું આગ્નેયી દિશા પ્રાગાથ, માનારિ, માર્કડ, અમરણ, શિવ, કટુ, એવું પહેલું નામ અદ્યાપિ ચાલે છે. મર્કટપ, નાડાયન, શ્યામાયન એ આંગિરસ આજ
પૂર્વે શ્વેતકી રાજાએ ચોવીસ વર્ષ સુધી અહેમીઢ અને કાટય એ ત્રણ પ્રવરના.
રાત્ર ઘણુ યજ્ઞો કર્યા, તેમાં ઘણું હવિભક્ષણ કરવાથી આંગિરસ, ભારદ્વાજ, બાર્હસ્પત્ય, મત્રાવર, અગ્નિને બહુ અજીર્ણ થયું અને બહુ જડે થઈ માનવ અને આંગિરસ, બાર્હસ્પત્ય, ભારદ્વાજ, ગ. એને ઉપાય પૂછવાને અગ્નિ બ્રહ્મદેવ પાસે મૌદૂગલ્ય, શૈશિર, એવાં પાંચ પ્રવરના બે ભેદ માત્ર ગયે. તે વખત ભૂમિ પર દ્વાપર યુગ પૂરો થવા આંગિરાકુળમાં જ છે. પરંતુ ગાગ્યું, ઋક્ષ, ભરજિ, આવ્યું હતું. બ્રહ્મદેવે કહ્યું કે પૃથ્વી પર શ્રીકૃષ્ણ હૂત, આક્ષીલ અને શીંગ એ ઋષિઓ પરગેત્રમાંથી
અને અર્જુન અવતર્યા છે તેમની પાસે જ, અને આંગિરસ ગોત્રમાં આવેલા હોવાથી તેઓ દ્વયા
ખાંડવ નામના વનને ખાવા માગ. એ વન ખાધાથી મુળ્યાયણ એટલે હિંગેત્રી સમજવા.
તારે રોગ જશે. અગ્નિ બ્રાહ્મણનું સ્વરૂપ ધારણ બંગિરા (૪) એ નામના એક બ્રહ્મર્ષિ જેઓ
કરીને શ્રીકૃષ્ણ અને અર્જુન પાસે ગયો અને ખાંડવ જન્મેજયના સપ સત્રમાં બ્રહ્મા નામના ઋત્વિજ
વન ખાવાની રજા માગી. બન્ને જણાએ તથાસ્તુ થયા હતા. (જન્મેજય શબ્દ જુઓ.)
કહીને રજા આપી. શ્રીકૃષ્ણ અને અર્જુને અગ્નિને બંગારિઠ એક રાજર્ષિ જેમનું કુળ કર્યું તે કહ્યું કે અમારી પાસે રથ અને યુદ્ધનાં સાહિત્યની જણાતું નથી.
ન્યૂનતા હોવાથી અમને એ પૂરાં પાડવાની કૃપા બગ્નિ બ્રહ્મદેવે ઉત્પન્ન કરેલાં પંચમહાભૂતમાંના કરે. અગ્નિએ વરુણ પાસેથી કપિની દવાવાળા તેજ નામના ત્રીજા મહાભૂતના મૂર્તિમાન દેવ. દિવ્ય રથ અને ગાંડીવ નામે ધનુષ્ય માગી આણુને સ્વાયંભૂ મન્વન્તરમાંના બ્રહ્મમાનસ પુત્ર. દક્ષ પ્રજા- અર્જુનને આપ્યાં, અને વ્રજનાભ નામનું ચક્ર અને પતિની સોળ કન્યાઓમાંથી સ્વાહા નામની કન્યા કીમોદક નામની ગદા શ્રીકૃષ્ણને આપીને બન્નેને એમની પત્ની. સ્વાહાની કુખે એમને સ્વાચિષ સંતોષ્યા. ત્યાર પછી ખાંડવ વનમાં જઈને યથેચ્છ નામે પુત્ર અને સુરછાયા નામે કન્યા થઈ હતી. ખાવા માંડયું. આ વાતની અને ખબર પડતાં ઉત્તાનપાદના દીકરા ધ્રુવના દીકરા શિષ્ટને એ કન્યા અગ્નિનું નિવારણ કરવાને મેઘને આજ્ઞા આપી. પરણાવી હતી. દીકરે બીજે મનુ થયું હતું. આ મેધ આવતાં શ્રીકૃષ્ણ અને અર્જુને તેમને પરાભવ
Jain Education International
For Private & Personal Use Only
www.jainelibrary.org
