________________
४४
કવિછનાં કથારને
બાળકો અનાથ બની જશે, રોઈ રોઈને મરી જશે. કુલપુત્ર, ક્ષમા કરો, મને પ્રાણાની ભિક્ષા આપે !”
કુલપુત્રનું હૃદય કાધમાં અંધ બન્યું હતું. એ ખૂનીની આવી દીન દશાને કેવળ નાટક જ સમજતો હતો. કરગરતા દુશ્મનને એક ઠોકર મારીને એણે કહ્યું : “દુષ્ટ, હવે મા અને બાળકની ફિકર થાય છે !”
કુલપુત્રની માતા સામે ઊભી ઊભી આ જોઈ રહી હતી. એનું માતૃત્વ જાગી ઊઠયું. એણે લાગણીભીના સ્વરે કહ્યું : “મારા પુત્રને માટે જેમ હું મૂરું છું, એવી જ રીતે આની ઘરડી માં પણ પોતાના પુત્રના વિવેગમાં ખૂરશે. આના પુત્રે વળી પાછા પોતાના પિતાનું ખૂન કરનાર દુશ્મનથી બદલો લેવા માટે મારા પુત્રની જેમ નીકળી પડશે, અને એકબીજાના પ્રાણ લેવા તલસતા રહેશે. વેર–પ્રતિવેરની આ પર પર કેટલી પેઢીઓ સુધી ચાલુ રહેશે ! કેટલી માતાઓના ખેાળા ખાલી થતા રહેશે. કેટલી સૌભાગ્યવતીઓનાં સૌભાગ્ય લૂંટાતાં રહેશે ! વેરને બદલે વેર ન હોઈ શકે. “ખૂનને બદલે ખૂન ” એ પરંપરાને ક્યારેય અંત નહીં આવે! વિરને સાચે ઉકેલ તો ક્ષમા જ હોઈ શકે”
માતૃત્વના જાગી ઊઠેલા સંસ્કાએ ક્ષત્રિયાણીના હૃદયને જીતી લીધું. એણે હાથ ઊંચા કરીને કહ્યું : “બેટા,
ભી જા ! તલવારને મ્યાન કર ! ઘરને આંગણે આવેલે દુશ્મન અવધ્ય બની જાય છે. તેમાંય વળી આ તે શરણ માગી રહ્યો છે, પ્રાણની ભીખ માગી રહ્યો છે. શરણાગતની હત્યા કરવી એ ક્ષત્રિયને ધર્મ નથી. એને છોડી દે ! )
માતાની વાત સાંભળીને કુલપત્ર એકદમ ચમકી ગયે માતા, તું આ શું કરી રહી છે? જે ખૂનીને પકડવા
