________________
કવિજીનાં સ્થાને
૯૧
પઠાણનું આતિથ્ય
સરહદના ગાંધી ખાન અબદુલ ગફારખાનને એક સજજન દિલ્લીમાં સ્થાનકમાં લઈ આવ્યા. એ વખતે અતિથિ-સેવાની વાત ચાલતી હતી. ભારતીય સંસ્કૃતિમાં અતિથિ-સેવાનું કેટલું મહત્ત્વ છે, એ હું કહી રહ્યો હતે.
એના અનુસંધાનમાં ખાન અબદુલ ગફારખાને પિતાના પ્રદેશની એક પરંપરા કહી સંભળાવી, અને કહ્યું : “અમારે ત્યાં ગરીબી ઘણું છે; એટલી બધી ગરીબી કે અહી ના લેકે એની કલ્પના પણ ન કરી શકે. આવી બેહદ ગરીબી હેવા છતા એક પઠાણ પિતાને ત્યાં આવેલ મહેમાનની સેવા કરવાનું નહીં ચૂકે. કેાઈ પઠાણને ત્યા જ્યારે કોઈ મહેમાન આવે તો એ એમને માટે એક ચાદર (દસ્તરખાન) બિછાવીને એના ઉપર જમવાની ચીજો મૂકી દે છે, પછી એના ઉપર એક ચેખું કપડું ઢાંકી દેવામાં આવે છે આવી બધી તૈયારી કર્યા પછી યજમાન મહેમાનને બેલાવી લાવે છે, અને જમવાની વિનતિ કરતાં કહે છે : મહેરબાની કરી આ ચાદર ઉપર જે સામગ્રી મૂકી છે એના તરફ ધ્યાન ન આપશે ખુદાની ખાતર મારા ચહેરા તરફ જશે. એના કહેવાનો ભાવ એ છે કે આ ચાદર ઉપર કેઈ સુંદર સામગ્રી નથી મૂકી; એ તો એક સાધારણ ભજન છે. પણ મારા ચહેરા તરફ જોશે, કે હું કેવાં પ્રેમ, શ્રદ્ધા અને આદરપૂર્વક આપની સામે જમવાની સામગ્રી હાજર કરી રહ્યો છું.” [ સમાજ ઔર સંસ્કૃતિ, પૃ. ૨૪]
