________________
१२
કવિજીનાં કથારને બે-પાંચસો વાર નીરખ્યો, બસ, એ તે એને નિરંતર નીરખતી જ રહી!
ભિક્ષુ ઉપગુય દુનિયાની નજરે એક ભિખારી હતા, પણ હૃદયની દુનિયામા, આધ્યાત્મિક સંપત્તિની દષ્ટિએ, એ એક રાજરાજેશ્વર હતે. મનના સામ્રાજ્ય કરતાં મેટુ અને શ્રેષ્ઠ સામ્રાજ્ય કઈ નથી. ઉપગુપ્ત પિતાના એ જ મન ઉપર વિજય મેળવ્યો હતો એ પતે રાજરાજેશ્વર હતું અને બધી ઇંદ્રિયો એની પ્રજા હતી. એનાં નેત્રે શાંત અને સ્વસ્થ હતાં. એના પ્રશાંત મુખમંડલ ઉપર સ્વર્ગના દિવ્ય તેજની કાંતિ પ્રકાશતી હતી.
વાસવદત્તાએ પિતાની વાણીમાં સ્નેહનું અમૃત ઘોળતાં કહ્યું: “ભિક્ષુ, આપનું ભિક્ષાપાત્ર આગળ ધરે હું આપને ભિક્ષામાં મારા હૃદયનું દાન કરવા ઈચ્છું છું.”
ઉપગુપ્ત પૂછયું: “એને અર્થ શું સમજ? ”
વાસવદત્તાએ જવાબમાં કહ્યું: “એને અર્થ એ છે કે આપની આ સુકમળ કાયા ભિક્ષાવૃત્તિને માટે નથી; આ અનુપમ સૌંદર્યકુસુમ સંસાર-સુખના સ્પર્શથી સર્વથા દૂર પડયું પડયું, સંયમની યંત્રણાના વનવગડામાં કરમાઈને ખરી પડવા માટે નથી સારું ! પધારે, ભિક્ષુ! પધારો, મારા સ્વર્ગસદનમાં આપના પગલાં કરે! વિશ્વસ્વામિની હું આજે આપની દાસી બનીશ!
વાસનાના પ્રભાવથી મુક્ત બનેલા ઉપગુપ્તના સુખને મંડળ ઉપર હાસ્યની એક આછી પ્રસન્ન રેખા ઊપસી આવી. થોડીક વાર મોન સેવીને એણે કહ્યું: “અત્યારે તે વખત નથી હા, પછી કેઈક દિવસ, એગ્ય સમયે, આવી પહોંચીશ”.
