Kashyapsamhita Athva Vruddhajivakiya Tantra

Author(s): Marich Kashyap Maharshi, Girijashankar Mayashankar Shastri
Publisher: Sasthu Sahitya Vardhak Karyalay

Page 19

૫૭૧
વિદગ્ધ મદાત્યયમાં શીતળ તર્પણ પ્રયોગ . ૫૫૮ શરીરના અગ્નિ પ્રમાણે આરોગ્ય વગેરે ... ૫૬૭ જે મઘથી મદાત્મય રોગ થયો હોય તે જ
તીર્ણ તથા મંદ જઠરાગ્નિની અને મદ્ય તેનું ઔષધ બને.. ... »
વિષમાગ્નિની ચિકિત્સા .. . મદાયમાં હિતકર તર્પણયોગ... .. ૫૫૯ ક્ષારનું સેવન ધાત્રીએ કે કોઈએ પણ વધુ ન કરવું , ઉપર્યુકત તર્પણની ઓળખ ...
ધાત્રીઓને હિતકર—પો ... ... ૫૬૮ અથવા મદાત્યયમાં હિતકર પાડવપ્રયોગ .. , મેદસ્વી ધાત્રીની વધુ ચિકિત્સા મદાત્યયમાં હિતકર જાંગલ-માંસપ્રયોગે . , બલાતૈલ નિર્માણ-વિધાન ... પોઈની ભાજી તથા અવક્ષીરી પણ મદાત્મયમાં ઉપર્યુકત બલા તૈલના ઉપયોગથી કયા રોગો મટે? ૫૬૯ આપી શકાય
રાસ્નાતૈલ અને તેનો ઉપયોગ... . ૫૭૦ મદાત્મયના રોગીને હિતકર આપવું
શતાવરી આદિનાં તૈલ પણ બધા તૈલ મદાત્મય રોગમાં અપો ...
૫૬૦
પ્રમાણે બનાવાય છે... . પિત્તજનિત મદાત્યાયની વિશેષ ચિકિત્સા ...
કાંટાસેરિયાના તેલની બનાવટમાં વિશેષતા તરશ, ઊલટી વગેરેને મટાડનાર લોધાદિરાગ
અરસાના તૈલની બનાવટમાં વિશેષતા .. વાત-પિત્ત-પ્રધાન મદાત્મયનાશક
કોઠનું તેલ બનાવવામાં વિશેષતા લામજનકાદિ પ્રયોગ.. ... ૫૬૧ શતપુષ્પાર્તવમાં વિશેષતા ... બીજાં લેકસિદ્ધ પાનકોને પણ મદાયમાં પ્રયોગ , વાતવ્યાધિમાં ફાયદો કરનું મીનતૈલ ... મદાત્યયમાં દોષાનુસાર સંશોધન પણ જરૂરી
એ જ પ્રમાણે બલાકાતૈલ આદિ બનાવાય.. મઘ સાથે નોતરનું ચૂર્ણ સંશોધનરૂપે અપાય
કોઠના તૈલના ગુણો મદાત્યયમાં વિસર્પ તથા દાહયુકત જવરની
સ્ત્રીઓએ કપિત્થનૈલ ખાસ વાપરવું ચિકિત્સા પણ કરાય . .
સહકારતૈલ અને તેના ગુણો . ફ% ચિકિસિત : અધ્યાય ૧૭ મે
ધાત્રીઓ માટેની બાકીની ચિકિત્સા
ધાત્રીઓને અજીર્ણથી ઘણા રોગો થાય ‘‘ફક્ક' રોગની ઓળખ ...
ઉપર્યુકત રોગથી બચવા ધાત્રીએ હિતકારક કેવા બાળકને ફક્ક રોગ થાય છે
અને માપસર ખોરાક લે ફક્ક રોગમાં સંશોધન હિતકારી થાય ..
કાશ્યપનો વધુ ઉપદેશ • માણસે વધુ મૂંગા તથા બહેરા હોય તેનાં કારણ છે,
•
બાલચિકિત્સાની કઠિનતા .. ‘ફક્ક રોગના ત્રણ પ્રકારો પૈકી ક્ષીરજ કહ્યો
બાલચિકિત્સક દુ:ખી હોય .. ગર્ભજ ફક્કરોગ
૫૬૩
ધાત્રી પણ કાયમ દુ:ખી હોય છે ત્રીજા વ્યાધિજ ફક્કરોગનાં લક્ષણો
બાળકના દુ:ખનું વારણ ધાત્રીને અધીન... , ફક્યોગની ચિકિત્સા ફક્ક ચિકિત્સા (ચાલુ)
૭: સિદ્ધિસ્થાન ફક્ક ચિકિત્સા (ચાલુ) ..
રાજપુત્રીયા સિદ્ધિ: અધ્યાય ૧ લે
૫૭૫ બધા રોગને મટાડનાર રાસ્નાદિ ધૃત
બસ્તિકર્મ સંબંધે વૃદ્ધજીવકના પ્રશ્ન રાસ્નાદિર્તલ કે રાસ્નાદિપકવ ક્ષીરગ ૫૬૫
કશ્યપના પ્રત્યુત્તર ફક્ક રોગમાં હિતકર ગોમૂત્રયુકત દૂધનો પ્રયોગ
બસ્તિકર્મની ઉત્તમતા અને ગંભીરતા ફક્ક રોગનાશક રાજનૈલ પ્રયોગ
બસ્તિકર્મ સંબંધે આચાર્યોના મતભેદ ઉપર્યુકત ચિકિત્સા ઉપરાંત ફરોગી માટે
બસ્તિકર્મ સંબંધે પુનર્વસુ આટોયને અભિપ્રાય “ફક્કરથ’ કરાવવો ...
કોઈક બાળકને એક વર્ષે બસ્તિપ્રયોગની વાતરોગી બાળકોને હિતકર ચિકિત્સા ...
યોગ્યતા કહે છે .... ધાત્રી ચિકિસિત : અધ્યાય ૧૮ મો
પારાશર્યનો અભિપ્રાય વૃદ્ધજીવકની ધાત્રીચિકિત્સા વિશેની જિજ્ઞાસા
ભેલ આચાર્યને મત શ્રી કશ્યપને પ્રત્યુત્તર
એકાંતરે જ બસ્તિ દેવાય
૫૭૮ ધાત્રીના ત્રણ પ્રકારો
, ધાતુઓ સમાન હોય તેને જ બસ્તિ આપવી ૫૭૯
૫૭૬