Jain Yug 1926 Ank 11 12

Author(s): Mohanlal Dalichand Desai
Publisher: Jain Shwetambar Conference

Page 8

જૈનયુગ
૫૦૬
કાશ પ્રાકૃત-સંસ્કૃત અને અંગ્રેજી એમ ત્રણ ભાષામાં કરી આપવા માટે ડા. સ્વાલીએ પોતાના મને રથ બહાર પાડયા હતા અને તે સપૂર્ણ પ્રકટ થાય ત્યાં સુધી માત્ર દશ હજાર રૂપીઆ જોઇએ. તે માટે અમે ઘણાં વર્ષો પહેલાં તે વખતની જૈત ગ્રેજ્યુએટ એ સોસિએશનના મંત્રી તરીકે તેમજ જૈન ફ્રાન્કુરન્સ હેરલ્ડ નામના પત્રમાં અપીલ બહાર પાડી હતી અને આખી યેાજના રજુ કરી હતી છતાં તેટલા રૂપીઆ આપનાર સખીદાતા એક મળવા તા દૂર રહ્યા, પણ અમુક ઘેાડા મળીને રકમ પૂરા કરવા વાળા કાઈ શ્રીમતા બહાર પડયા નહાતા. આજે એક જૈન પતિ તેજ પ્રાકૃત કાશનું કાર્ય કરી પાતેજ પેાતાના ખર્ચથી બહાર પડે છે એ માટે તે પતિને અમે ઉલ્લાસથી વધાવીએ છીએ. જૈન સમાજનાં વખાણુ તે ક્રેમજ કરી શકીએ ?
આપણી કાન્ફરન્સે અનેક વખત પ્રાકૃત સાહિત્યને યુનિવર્સિટીમાં દાખલ કરવા માટે ઠરાવેા કર્યાં; પણ તે ઠરાવ પાર પડવા માટે પ્રાકૃત ભાષાને કાશ, તેનું બૃહદ્ વ્યાકરણુ, તે સંબધીના સાહિત્યનું પ્રકાશન પહેલું જોઇએ તે પ્રત્યે શ્રીમંતાનું લક્ષ ગયું નહેાતું, તે માટેના પાકારે અમે તથા ખીજા કર્યાં કરતા હતા, પણ તેને અમલમાં મૂકવા માટે જોઇતું નાણાંનું ક્રૂડ કાઇને કાઢી આપવાની સત્બુદ્ધિ સ્ફુરી નહિ; છતાં પણ સાહિત્યના સુભાગ્યે પાકારા પણુ આખર સંભળાયા. કાર્ય કરનારા નીકળ્યા. પહેલે। જ પ્રયાસ આ દિશામાં કરનાર પતિ બહેચરદાસે પ્રાકૃત માર્ગાદેશિકા તૈયાર કરી જે શ્રી યશોવિજય ગ્રંથમાળાએ પ્રકટ કરી. પછી તેજ પંડિતે પાઅલચ્છી નામમાળા સંશોધિત કરી પોતેજ ખવાર પાડી. ત્યાર પછી તેજ પંડિતને સારૂં વ્યાકરણ તૈયાર કરવા માટે કાન્ફરન્સ તરફથી આનરેરિયમ મળ્યું ને તેને પરિણામે આખરે પ્રાકૃત વ્યાકરણ તેમણે તૈયાર કર્યું ને ગૂજરાત પુરાતત્ત્વ મદિર ગ્રંથાવલીમાં સં. ૧૯૮૧માં બહાર પડયું. આની પહેલાં એટલે ૧૯૭૯ માં પંડિત હરગાવિન્દે પ્રાકૃત હિન્દીકોષના પહેલા ખંડ અ થી એ સુધીના, અને સ. ૧૯૮૦ માં બીજો ખંડ કે થી ન સુધીના પોતેજ તૈયાર કરી પોતેજ
આષાઢ-શ્રાવણ ૧૯૮૩
બહાર પાડયા. ત્રીજો ખંડ સં. ૧૯૮૨ માં ૫ થી લ સુધીના પ્રકટ કર્યાં. આ રીતે પ્રાકૃત ભાષાના અભ્યાસ માટેનાં મુખ્ય સાધના તૈયાર થયાં. પ્રકૃત સાહિત્યમાં પણ સમરાત્મ્ય કડા, પઉમરિયમ્, સુરસુંદરી કહા, સુપાસનાહ ચરિય', કુમારપાલ પ્રતિમેધ, ઉપદેશમાલા, ઘણાં ખરાં આગમા, વગેરે બહાર પડતાં ગયાં. હજુ ઘણાં બહાર પડવાની જરૂર છે. આ બહાર પડેલાં તેમ જ અપ્રકટ પ્રાકૃત ગ્રંથાના ઉપયાગ પ`ડિત હરગાવિદાસે યથાયોગ્ય કરી તેમનાં અવતરણો પણ આપવાની પુષ્કળ મહેનત લીધી છે. આ કાશ માટે ખરેખર અમારા તેમને વદન છે. આ ગ્રંથાની નામાવળી બીજા અને ત્રીજા ખંડના આદિ ભાગમાં આપેલી છે તે પરથી સમજાય છે કે કેટલા બધા ગ્રંથા કાશકારને જોવા પડયા છે. આવું કાર્ય યુરેપિયન સ્કાલરા કરી શકે એ ભ્રમણા છે એમ આ પૉંડિતજીએ બતાવી આપ્યું છે; વળી એમ બતાવી આપનાર ગૂજરાતીને માટે સમગ્ર ગૂજરાત અભિનંદન લઈ શકે તેમ છે અને તે ગૂજરાતી જન છે તેથી જૈતાએ પણ અભિમાન લેવા જેવું છે.
પંડિત બહેચરદાસે ૧૯૮૦ ના પેશ માસના પુરાતત્ત્વમાં આ કાશના પ્રથમ ખંડની આક્ષેાચના કરી હતી અને તેની પ્રત્યાક્ષેાચના કાશકારે વિવિધ વિચારમાળાના તેજ વર્ષના આસે। શુદિ ૧૪ ના અને ૧૯૮૧ માગશર સુદિ ૧૪ના અંકમાં કરી હતી. આ બંને અમે વાંચી ગયા છીએ. કાશકારના વિચારે અમારી આ બાબતમાં અલ્પ બુદ્ધિને ગ્રાહ્ય લાગે છે. છતાં પણ શબ્દો-અર્થાંની શુધ્ધાશુદ્ધિ બતાવવા જેટલું વિશાલ જ્ઞાન અમેને ન હેાવાથી તેમાં ઉતરવા માંગતા નથી. કાશકારે અતિ પરિશ્રમ લઇ સાવધાની અને તેટલી રાખી કાર્ય લીધું છે એમ
તે।
અમે મુક્ત કંઠે કહીએ છીએ. આ કાશ તિ હરગોવિન્દદાસની વિજયપ્રશસ્તિ છે. તેમણે આ મહા ભારત કાર્ય કરી બહાર પાડી પ્રાકૃતના અભ્યાસીઓને ઉપકૃત કરેલ છે અને ભવિષ્યની પ્રજાને અમૂલ્ય વારસા આપ્યા છે એ નિર્વિવાદ છે.
આ
રાહ
અમે હવે ચેાથા ભાગની ઉલટથી ઉત્કંઠે ખની જોઇએ છીએ. તેમાં નર્મકાશ'માં આપી છે