________________
૫૩૮
જૈનયુગ
શક્તિયુક્ત આત્મા પેસી જાય છેઃ-કયાંથી આવે છે યા મરણના વખતે શરીરને છેડીને ક્યાં જાય છે ? આ વાસ્તવિક પ્રશ્નાના જવાબ હજુ કાઇ વૈદ્યે, કાઈ ડેંટિરે, ક્રા biology વેત્તાએ નથી આપ્યા. આ રહસ્યની ગ'ણીરતા અસીમ, અનન્ત જેવી હજી લાગે છે. આત્માનું રહસ્ય આવું અગ્રાહ્ય હજી લાગે છે કે તે સંબંધી Wilhelm Wundt, એક મેટાંચે જરમન ફિલાસાફરે એ માન્યતા ઉચ્ચારી છે કે-જેવી રીતે પવન એક ગ્રાહ્ય ચીજ નહીં, પરંતુ હવાના movement નું પરિણામ છે, તેવી રીતે આત્મા પણ કઈ ગ્રાહ્ય ચીજ નથી, પરન્તુ મગજની activity જે ક્ષણે ક્ષણે થાય છે, તેના સરવાલેાજ છે, તેનું sum total છે-સ, એટલે કે-જ્યારે મરણ પછી મગજ બગડી જાય છે અને તેની activityતેનું કામ બંધ થાય છે, ત્યારે આત્માને પણ નાશ થાય છે. તેને સ્પષ્ટ અર્થ તે છે કે-સ્વર્ગ નરક વિ-નારાં ગેરેની વાતા એ દતકથાએ છે. અને આત્માની નિત્યતા એક શશત્રંગ, એક ખપુષ્પ છે કે જે ખાલકાને શાંત કરવાને માટે યા eschatogical શોધ કરવાને માટે જ કદાચ કામમાં આવે છે.
આ પૃથિવી સંબંધી ભૂંગાળવિદ્યા, geology. એટલે ભૂસ્તરવિદ્યા-palaeontology વિગેરે શાસ્ત્રના વિદ્યાનાએ ઘણી શોધ કરી છે, અને પૃથિવીના જુદા જુદા થરામાં જે જાતના પત્થર, કાંકરા, ધાતુ વિગેરે, તથા જે જાતનાં પ્રાણીએકનાં હાડકાં યા શિક્ષીભૂત ખીજા અવશિષ્ટ ભાગા યા વનસ્પતિના petrifac tions મલે છે, તે ઉપરથી અનુમાન ઉચ્ચાર્યું છે કેક્રોડે વરસ પહેલાં આ પૃથિવી આપણા સૂર્ય જેવા ઉષ્ણુતા અને સ્વરેાશતીવાલા એક તારા હતા, જેમાં પત્થર અને ધાતુ હજુ liquid યા gaseous સ્થિતિમાં રહેલાં હતાં અને કઈ પણ જીવાત્પત્તિ હજી નહીં થઈ હતી. ધીમે ધીમે ઉષ્ણતા એછી થતાં અનેક વિકારપૂર્વક સ્થિરતા થઈ, અને એકસ્કંધવાલા એકેન્દ્રિય સૂક્ષ્મ જીવે ઉત્પન્ન થયા. આ જીવેાના propagation અને evolution દ્વારા વધારે ઉંચી જાતના જીવે ઉત્પન્ન થયા છે, એટલે એક બાજુમાં વનસ્પતિ અને બીજી બાજુમાં કીડા, કીડાથી માછલી,
આષાઢ-શ્રાવણ ૧૯૮૩
માછલીથી મગર વગેરે એમ સિંહ, વાઘ, વાંદરા સુધી બધી જાતના પ્રાણીએ, અને, સૌથી છેલાં-વાં દરાથી મનુષ્યા ઉત્પન્ન થયા છે. આ Darin ની પ્રસિદ્ધ theory છે. આ theory ના આધાર એ છે કે-પૃથિવીના નીચે રહેલા થરામાં નીચી જાતના છવાનાં અશિષ્ટ હાડકાં વિગેરે મલે છે, જ્યારે
રહેલા થરામાં અનુક્રમે ઊંચી અને વધારે વધારે ઉંચી જાતના ઝવાનાં હાડકાં petrifactions વિગેરે મલે છે. અને ખીજું એ કે એવા જીવાના અશિષ્ટ ભાગે પણ મળે છે કે જે ( અને આ બિલકુલ સાચી વાત છે )-અ માછલીનું અને અ મગરનું શરીર, યા અધુ માછલીનું અને અર્ધું પક્ષીનું શરીર, યા અર્ધું મગર અને અર્ધું પક્ષીનું શરીર વિગેરે ધારણ કરે છે, અને વધારે ઊંચે રહેલા થરામાં પણ કંઇ મનુષ્ય અને કંઇ વાંદરાનાં લક્ષણ રાખહાડકાં મળ્યાં છે.
પરન્તુ પ્રાણીઓની ગમે તે જાતિથી કાઈ નવી પ્રાણીઓની જાતિ ઉત્પન્ન થઇ શકે, એવું આપણે જોઇ કે અનુભવી શકતા નથી. અર્થાત્ ખીલાડી, કુતરાં, ચકલી, ધાડા વિગેરે ગમે તે પ્રાણીઓની જાતિમાંથી બીજી બીજી જાતનાં જાતરા ઉત્પન્ન થયાં હાય એવું, જ્યારથી આપણે કલ્પી શકીએ છીએ ત્યારથી, હજી જોવામાં નથી આવ્યું. અને આ કારણથી આજે Darwinની theory અશ્ર દ્રેય ગણાય છે. બાકી કેવી રીતે છવરહિત પૃથિવીમાં એકદમ પેાતાની મેળે પહેલી વાર એકસ્ક ધવાલા છત્રેા ઉત્પન્ન થયા, તે સંબધી કેાણુ ખેલ્યું છે ? હા, કાઇએ એમ જરૂર કીધું છે કે આ એક સ્ક ધવાલા જીવા આ પૃથિવી બહારના એક તારામાંથી પૃથિવી ઉપર પડયા છે. પરંતુ તે પહેલા તારામાં કેવી રીતે ઉત્પન્ન થયા હતા? એને કઈ જવાબ નથી.
હવે પૃથિવીમાં જે ઉષ્ણતા પહેલાં વિદ્યમાન હતી અને જે ઉષ્ણુતા હજી સૂર્યમાં વિદ્યમાન છે, તે ક્યાંથી આવી છે ? અને પૃથિવી ચંદ્ર તથા ગ્રહે જો ચાલે છે તેા તે કયા કારણથી ચાલે છે અને rotation તથા revolution-તેની આ ઢિવિધ
