________________
આધુનિક વિજ્ઞાન અને જૈનધર્મ
૫૪૧ તે માટે છૂટ છે” આ નિયમને ઘણા માણસોએ lture” ની રક્ષા હજુ ઉત્સાહપૂર્વક અને ખાતરી પિતાનું device- પોતાનો સિદ્ધાન્ત બનાવ્યો છે. પૂર્વક કરી રહેલા છે, એટલે પિતાના જૂના ધર્મના પરંતુ તેનું પરિણામ શું છે? સાધારણ માણ- પાલનમાં એકાગ્રચિત્ત રહેલા છે. સેનું દિલ શુદ્ધ નથી,એની ભાવના અને ઈચ્છા તે બધું ઠીક હશે, તે પણ “Erlaubt ist ઘણે ભાગે સ્વાર્થી, હિંસાકારક, બીજાઓને માટે was gefaellt”, એટલે “જે પોતાને ગમે છે તેને નુકસાનકારક, વિચિત્ર અને અનિયમિત હોય છે, માટે છૂટ છે”—આ સિદ્ધાન્ત પ્રમાણે જે માણસે અને બીજાઓની ભાવનાથી, બીજાઓની ઈચ્છાથી, આચરણ કરે છે, એવા લોકેનું moral conditબીજાઓના સ્વાર્થથી ઘણે ભાગે વિરૂદ્ધ હોય છે. જે
ion અવનતિમાં પહોંચે છે અને એવા લોકેનું આજ દિલને સિદ્ધાન્તના સ્થાનમાં આરોપવામાં જીવન નિત્ય ભયથી, નિત્ય લેભથી, નિત્ય અશાંઆવે તે માણસનું આખું જીવન, એટલું જ નહીં તિથી ભરેલું રહે છે, તે તે ન્યાયયુક્ત જેવું જ છે. પરંતુ આખા સમાજ, આખા દેશ, અને આખી
એટલું જ નહિં, પરતું આશ્ચર્યદાયક વાત તો એ દુનીયાના રહેવાસીઓનું જીવન કેટલું અશુદ્ધ, લાગવી જોઈએ કે જે યુરોપના દેશોની moral
૯ ભયથી ભરેલું અવનતિ તરફ Oswald Spengler આપણું ધ્યાને થાય, એને વિચાર સે કઈ કરી શકે તેમ ખેંચે છે, તે અવનતિ એટલી ઉંડી તે નથી છે. આવી અવનતિ યુરોપના જીવનમાં થઈ જ કે જેટલી ઉડી દેવી જોઈએ, છે કે કેમ? તે આપણે તપાસીએ,
વળી આશ્ચર્યદાયક વાત એ પણ લાગવી જોઈએ આજકાલની-વિશેષથી European-સમાજના કે જે લેકે પોતાના સિદ્ધાન્તોની authority જીવનની તપાસ કરીએ છીએ તે, એ જરૂર કહેવું સંબંધી શંકા રાખે છે. તે વિલાયતના લોકોને સજોઈએ કે. પુરાણી European સભ્યતા કરતાં ત્યપ્રેમ અને સરલતા. પ્રતિજ્ઞા પાલવામાં સ્થિરતા અને હિંદુ તથા જનોની સભ્યતા કરતાં આજકાલની અને વિશ્વસનીયતા. કામકાજમાં એકાગ્રચિત્તતા વિગેરે European સભ્યતા અવશ્ય પાછળ રહેલી ગુણે દુનિયામાં પ્રસિદ્ધ છે. અને આ ગુણોની -અવનતિ તરફ ચાલનારા જેવી લાગે છે. આ પ્રશંસા તે વિશેષથી હિંદુસ્થાનમાં વારંવાર સંભવિષય સંબંધી Oswald spengler, એક જર્મન ળાય છે). વિદ્વાન લેખકે “Der Untergang des Ab. આશ્વર્યદાયક વાત એ પણ છે કે જે લેકે પુણ્ય endlandes” એટલે “પાશ્ચાત્ય દેશોની અવનતિ” પાપના શુભ અશુભ પરિણામ સંબંધી સંશય રાખે આ નામની એક ચોપડી લખેલી છે. તેમાં Osw. છે તેજ લોકે પરોપકાર, જીવરક્ષા અને જીવનની ald Spengler પણ આપણું લક્ષ્ય આ બાબત શુદ્ધિના સુધાર, એ વિગેરે લક્ષ્ય તરફ અદ્ભુત તરફ ખેંચે છે કે-આજ કાલના પાશ્ચાત્ય દેશે. ઉત્સાહ બતાવે છે અને એવાં અનેક મંડળ, ના રહેવાસીઓ, કે જે લોકે civilization અનેક socity થી association સ્થાપન કરે છે એટલે શatural science, technic, naecha, કે જેમાં પ્રાણીઓની રક્ષા, દારૂપાનને ત્યાગ, માંશics વિગેરે બધા જ્ઞાન વિજ્ઞાનના જુદા જુદા સાહારના વિરમણ વિગેરે સંબંધી મહેનત કરવામાં ખેતરમાં અપૂર્વ ઉન્નતિના શિખર ઉપર આવે છે. અને જેઓ માસિકે, ભાષણ દ્વારા શુદ્ધ પહેમ્યા છે-તેજ લેકે-“culture એટલે ધર્મ, જીવન-સીધું સાદું જીવન બનાવવાને ઉપદેશ અને morals, સંક્ષેપમાં સભ્યતાના વિષયમાં એક સૂચના કરે છે ! અદ્વિતીય ઉડી અવનતિ તરફ ચાલી રહ્યા છે, આશ્ચર્યદાયક વાત એ પણ છે કે જે લેકેના જ્યારે એશિયાના દેશના પુત્રો “civilization” દિલની સાચી ભાવના, પિતાના કઠોર કર્તવ્યના કામાં પાછળ રહેવા છતાં પણ પિતાના પુરાણા “cu• મકાજમાં, આ જીવનની ક્રૂર લડાઈની ચિંતામાં મેજ
