________________
આધુનિક વિજ્ઞાન અને જૈનધર્મ
લેખકાએ લખેલા અનેક ગ્રંથા, વેદા, બ્રાહ્મણા, ઉપનિષદ્યા, પુરાણ, મહાભારત, અવસ્ટા પહેલવી સાહિત્ય વિગેરેના જુદા જુદા ગ્રંથા તેની સાક્ષી પૂરે છે. અને છેવટે, આપણે પોતે પણ ઘણાં જિજ્ઞાસુ છીએ.
અને એમાં શું ખોટું? જેટલી ફ્લિાસાફરોની શેાધખેાલ થઈ છે અને થાય છે, તેનું કારણ જિજ્ઞાસાજ છે. જિજ્ઞાસા સમસ્ત જ્ઞાન વિજ્ઞાનના પ્રારમ્ભનું કારણ છે, અને જિજ્ઞાસાના કારણથીજ આપણે સભાએ ભરીએ છીએ, વક્તાઓને ઉભા કરીએ છીએ, અને વિદ્વાનોની ચરચાઓમાં ઉત્સાહ પૂર્વક ભાગ લઇએ છીએ, એટલુંજ નહીં—પરન્તુ ધર્મશાસ્ત્ર-ધાર્મિક ચરચા અને છેવટે સમ્યક્યારિત્રના પહેલે। હેતુ પશુ જિજ્ઞાસાજ છે. इहोपपत्तिर्मम केन कर्मणा कुतः प्रयातव्यमितो भवादिति । વિદ્યારળા ચણ્ય ન ગાયતે કૃતિ વર્ષ સ ધર્મપ્રવનો મવિષ્યતિ' શાસ્ત્રકાર કેવું સાચું કહે છે ! કયા કર્મના કારણથી હું અહી ઉત્પન્ન થયા છું ? આ ભ છેડીને ક્યાં જવાનેા છું ? જેના દિલમાં આવા વિચાર। કદીખી આવતા નથી એવા માણસા ધર્મમાં ક્રમ આગળ વધી શકે ? ''
કયા કર્મના હેતુથી હું અહી ઉત્પન્ન થયા છું? આ ભવ છેાડીને કયાં જવાના છુ ?
જે પૃથિવીમાં-જે જગમાં ઉત્પન્ન થઇને હું જીવન વ્યતીત કરૂં છું, જે પૃથિવીને-જે જગતને હું ગમે તેવી મહેનત કરીને મારી ઈચ્છા પ્રમાણે છેડી શતા નથી, પરન્તુ જેને-ગમે તે! મારી ઇચ્છા હૈ। યા ન હેા-એક દિવસે અન્તઃકાલના વખતે, મારે છેડી દેવી પડશે—આ પૃથિવી-આ જગત્ કચી જાતનું એક સ્થાન છે? તે કયારે અને કેવી રીતે ઉત્પન્ન થયું છે, અને પહેલાં શું હતું ? જગમાં આ પૃથિવીની સ્થિતિ કેવી છે? અને આ પૃથિવી-સૂર્ય
-ચંદ્ર-તારાવાલા જગત્નું અંત કયાં છે ?
આ પૃથિવીના જુદી જુદી જાતના પ્રાણીઓ કેવી રીતે અને શા કારણથી ઉત્પન્ન થયા છે ? અને તેઓનું પરસ્પર સગપણુ છે કે ?
આ દૂર રહેલાં સૂર્યનાં કિરણા કેવી રીતે મારી આંખની અંદર આવે છે અને આ આંખની અંદર
૫૩૭
આકાશ અને વનસ્પતિ, પક્ષી અને પશુ, ગામડાં અને પહાડા અને માતા પિતા ગુરૂજીનું ઉત્તમ મુખઆ બધી ચીજોનું પ્રતિબિંબ કેવી રીતે ઉત્પન્ન થાય છે અને કેવી રીતે આગલ વધીને આત્માના જ્ઞાનમાં આવે છે?
આપણા આત્માની ઈચ્છા, આપણા આત્માના
વીજળી અને લેહચુંબકની ગુપ્ત શક્તિનું રહસ્ય કઈ જાતનું છે ? નિશ્ચયના કારણથી આપણા પગ ચાલવા માંડે છે, આપણેા હાથ લખવા માંડે છે, આપણું શરીર હાલવા યા સ્થિર થવા માંડે છે, તે બધું કેવી રીતે
થાય છે?
હિંસા, અસત્ય, ચેરી, અબ્રહ્મચર્ય, લાભયુક્ત વિચારા કરીને, શબ્દો એલીને યા કામ કરીને દરેક માણસના મનમાં ધૃણા અને પશ્ચાત્તાપ ઉપન્ન થાય છે અને વધારે પવિત્ર જીવનમાં આપણે વધારે શુદ્ધ આનન્દ અનુભવીએ છીએ, તેનું કારણ શું છે?
આ વિગેરે ઘણા પ્રશ્ના સબંધી જિજ્ઞાસા રા ખતાં તેના જવાબ મેળવવાને માટે મનુષ્ય જાતિએ કેટલી મહેનત કરી છે ! ષગ્દર્શન શાસ્ત્રીએ એ experiment અને observation દ્વારા શોધતાં શોધતાં ઘણી જુદી જુદી માન્યતાઓ-theoriesસ્થાપન કરેલ છે-અસ`ખ્યાત વરસેાથી સ્થાપન કરેલ છે અને ત્રણ ચાર હજાર વરસાથી લખવામાં પણ આવેલ છે. મેટા નામવાલા, ઉત્તમ બુદ્ધિવાલા, ઉત્કૃષ્ટ વિચારવાલા જુદા જુદા દેશાના, જુદા જુદા કાળના માણસેાએ જુદી જુદી પદ્ધતિ પ્રમાણે આ વિષયમાં જે શેાધ અને જે મહેનત કરી છે, તેનું પરિણામ કેવું છે ? તેના પરિણામથી પૂર્વક્તિ સર્વ માનુષીય જિજ્ઞાસારૂપી તુષાની પ્સિત તૃપ્તિ થઈ છે કે નહિ, તે આપણે જોઈશું.
આપણી વીસમીસદીતી પાશ્ચાત્ય વૈદ્યકક્ષા તથા biology ના ક્ષેત્રમાં આપણું જ્ઞાન તે જરૂર બહુ આગળ વધ્યું છે. જન્મ મરણના વખતે માનુષી શરીરમાં જે જે વિકારા થાય છે, તે બધા સ્પષ્ટ છે, તેા પણ ગર્ભમાં કેવી રીતે અને કયારે ચૈતન્ય
