________________
પરં
જૈનધર્મ કૃષ્ણ (૨૧) નમિ, નીલકમલ, સેનેરી (૨૨) નેમિ (Jain) Vol. IIP. 186 1), તેમનાં ચે (અથવા અરિષ્ટનેમિ), શંખ, કૃષ્ણ, (૨૩) પાર્શ્વ, બાંધે છે અને તેમાં તેમની મૂર્તિઓ સ્થાપન કરી, સર્ષ, નીલ, (૨૪) વર્ધમાન સિંહ, સોનેરી. બધા તેમને પૂજે છે. એમાંના પ્રથમ અને છેલ્લા ત્રણ તીર્થકરો ક્ષત્રિય જાતિના હતા. મુનિસુવ્રત તથા તીર્થકો ખાસ ભક્તિપાત્ર થયેલા છે. પરંતુ બાકીનેમિ હરિવંશના, અને બાકીના બાવીશ ઈવાકુ નાંઓનાં પણ જોવામાં આવે છે. તીર્થકરોની વંશના હતા. વેતાંબર મત પ્રમાણે મહિલ સ્ત્રી હતી; પ્રતિમાઓના પૂજન વિષે કેટલાક આગમમાં ઉલ્લેખો પણ દિગંબરો તેમ માનતા નથી કારણ તેમની છે પણ તેમાં પૂજાનો વિધિ દર્શાવેલ નથી. પરંતુ માન્યતા પ્રમાણે સ્ત્રી જાતિને મોક્ષને અધિકાર નથી. ઈ. સ. ના પહેલા સૈકામાં પૂજા સારી રીતે પ્રચલિત મહાવીર અને તેમની પહેલાંના બે તીર્થકરોની વચ્ચેનું હતી એમ પ્રાચીન જન કાવ્ય “મ ાથિ' ઉપઅંતર (આંતરૂ) ઉપર જણાવેલું છે; નેમિ કરતાં ૫ રથી તથા મથુરા નજીકની કંકાલી ટેકરીમાંથી મળી લાખ વર્ષ પૂર્વે નમિ નિર્વાણ પામ્યા, અને નમિ આપેલી તીર્થંકરોની તે સમયની પ્રતિમાઓ ઉપરથી કરતાં ૧૧ લાખ વર્ષ પૂર્વે મુનિસુવતે નિર્વાણદશા સિદ્ધ થાય છે. વેતાંબરને એક અર્વાચીન પક્ષ, પ્રાપ્ત કરી. ત્યાર પછીનાં અંતરો ૬૫ લાખ, ૧ કરો. ઢુઢીયા અથવા સ્થાનકવાસી પ્રતિમાપૂજાનો તદ્દન ડનાં છે; બાકીનાં અંતર આંકડાથી ગણાવી શકાય નિષેધ કરે છે.* તેમ નથી. પણ પલ્યોપમ અને સાગરોપમની ગણુ છેલ્લા બે સિવાય તીર્થંકર ઇતિહાસ કરતાં દંત તરીથી અપાય છે; છેલું અંતર એક કટાકેટિ
કથા સાથે સંબંધ ધરાવે છે એ કહેવાની જરૂર નથી; સાગરોપમનું છે. તે જ પ્રમાણે તેમનું આયુષ્ય અને બાવીસમા તીર્થંકર અરિષ્ટનેમિને કૃષ્ણના સંબંધી ઉંચાઈ અંતરના પ્રમાણમાં છે. ( જુઓ Ages of તરીકે ઓળખાવેલા છે. પણ આગમાં આપેલી the world (Indian) ) આ વિગતો વેતાંબર મહાવીરના જીવનની સવિસ્તર &
તાબર મહાવીરના જીવનની સવિસ્તર હકીકત એતિહાસિક મત પ્રમાણે આપવામાં આવી છે.
ગણી શકાય. આ ઉપરાંત જૈન શાસ્ત્રોમાં એકથી બાવીશ
તેઓ જ્ઞાત જાતિના હેઇ, વૈશાલિ (બસાર તીર્થંકર સુધીમાં થઈ ગયેલા બાર ચક્રવર્તિ એ નવ
૧ જેની પ્રતિમા વિષે જુઓ J. Burgess Digવાસુદેવ, નવ બલદેવો અને નવ પ્રતિવાસુદેવની
ambara Jain Iconography' IA XXXII વાત પણ આપવામાં આવી છે. ૨૪ તીર્થકરો મળીને
1903 459 ff; G. Buhler 'Specimens of Jain 241 za ovat Gold1 43 26131 yzal 1914 3. Sculptures Mathura' in Epigraphica Indica આ બધાની વાર્તાઓ હેમચંદ્રના ‘ત્રિષષ્ઠિ શલાકા II (1894) 31 f; J. Fergusson and J. પુરૂષ ચરિત' નામના ગ્રંથમાં (ભાવનગર જન ધમે Burgess “Cave Temples' London, 1880 પ્રસારક સભા તરફથી ૧૯૦૬-૦૯ માં પ્રસિદ્ધ થયેલ) P. 487ff. આપવામાં આવી છે. જેનો મૂળ આધાર કદાચ ૨ જૈનાગમાં જુદા જુદા ચિય' (ચય)ના ઉલ્લેખેથી વાસદેવહિડી ગ્રંથ ઉપર રાખવામાં આવ્યો હોય એમ અનુમાન થઈ શકે કે કેઈક પ્રારને પૂજા વિધિ તેમ જણાય છે..
પહેલાં પણ હતું. વિહાર દરમ્યાન જે જે ગામની વાડી
એમાં મહાવીર રહેતા તે તે સ્થળે આવાં ચે હતાં બધા તીર્થકરોને મરણ સમયે જ નિર્વાણ પ્રાપ્ત
(સરખા હોર્નેલને “ઉપસિT ઢસામો ને અનુવાદ પૂ. થયેલું છે. જો કે, સંસારથી મુક્ત થયા પછી તેઓ
૨–નટ-૪. સાંસારીક કાર્યો પ્રત્યે નિરપેક્ષ હોય છે અગર તે
૩ એપીગ્રા. ઇન્ડિ પુ. ૨, ૩૩૧ ફુટનેટ, સંસાર વ્યવહાર ઉપર તેઓ કંઇ પણ વીર્ય (શક્તિ) ૪ જુઓ શોધકની મૂર્તિ પૂજાને નિષેધ કરનાર
રાવતા નથી તે પણ તેઓ પૂજનીય થયા છે અને વેતાંબર જેને ઉપર નેટસ ૧૯૧૧ અને મારગારેટ સ્ટીવજેનો તેમને દેવ તરીકે માને છે. જુઓ Atheism સનની Notes on Modern Jainism P. 13. f.
