________________
K
* ?
****
-•*
રૂપાંતર પામીને સુલભ બન્યા હોય. એ આપણા હોઠ સુધી આવેલી અમૃતની પ્યાલી છે. આ સ્થિતિમાં પણ આકર્ષક પેકિંગ જોઈને ઝેરની પાછળ લાલાયિત થવું એ એક પ્રકારની આત્મહત્યાથી વિશેષ બીજું કશું જ નથી. PIs. don't be self-enemy.
* વિવેચન અને વિવેચનકારશ્રી
મૂળ ગ્રંથથી સર્જન થયું. ટીકા ગ્રંથથી એનો શણગાર થયો અને વિવેચન ગ્રંથથી એનું સ્વાગત થયું છે. જ્ઞાનપિપાસુવિશ્વમાં સ્વાગત. વર્ષો સુધી પઠન-પાઠન વિના એમ ને એમ પડી રહેતા ગ્રંથો પણ અનુવાદ કે વિવેચન સાથે પ્રગટ થતાં જાણે કે પુનર્જીવન પામે છે અને અભ્યાસુઓમાં ધબકતા થઈ જાય છે, એ એક પ્રત્યક્ષસિદ્ધ વાસ્તવિકતા છે. We can say, વિવેચન એ એક પ્રકારનો ઓક્સિજન છે. ગ્રંથનો આ એક ઉચ્ચ પ્રકારનો જીર્ણોદ્ધાર છે. ગ્રંથો હોવા - એ શ્રુતવારસાનું જઘન્ય કક્ષાનું જતન છે. ગ્રંથોનું પઠન-પાઠન કરવું-કરાવવું અને કરવામાં સહાય કરવી એ શ્રુત-વારસાનું મધ્યમ કક્ષાનું જતન છે. ગ્રંથોને આચારમાં અને આત્મપરિણતિમાં જીવંત બનાવવા એ શ્રુતવારસાનું ઉત્કૃષ્ટ કક્ષાનું જતન છે. અલબત્ત, આના માટે પણ પ્રથમ બે તબક્કા જરૂરી છે જ.
પ્રસ્તુત ગ્રંથ પરનું સુંદર વિવેચન અત્યારે હસ્ત-લિખિતસ્વરૂપે મારી સમક્ષ છે, જે ફુલસાઈઝના ફુલસ્કેપોમાં નાના અક્ષરોમાં ૧૦૯ પાનામાં પ્રસરેલું છે. અનુવાદમાં માત્ર ભાષાંતર - ભાષા-રૂપાંતર કરવાનું હોય છે. જ્યારે વિવેચનમાં પદાર્થ ઉપરાંત વાક્યાર્થ, મહાવાક્યાર્થ અને ઐદમ્પર્યાર્થનું પણ ઉદ્ઘાટન કરવાનું હોય છે. વિવેચનકારશ્રીએ આ જવાબદારીને ખૂબ સારી રીતે નિભાવી છે. Let's take one example - શ્લોક-૨૩નું એક પદ છે. ગુરૌ સમòિમ્ - ગુરુની સદ્ભક્તિ. વિવેચનકારશ્રી અહીં દિવ્ય પ્રકાશ પાથરે છે.
“સદ્ગુરુ સેવા : ગુરુ ભગવંત પ્રત્યે જબરદસ્ત આસ્થા અને શ્રદ્ધા... એમની ગોચરીપાણી વગેરેના માધ્યમે સુંદર ભક્તિ... આપણા અનુકૂળ વ્યવહારો દ્વારા એમને પ્રસન્નતાનું અર્પણ... તેઓશ્રી પાસે આત્મહિત મેળવવાનો તીવ્ર-તલસાટ.....તેઓશ્રી જે કહે તેને સાંભળવાની સ્વીકારવાની-સુધારવાની પવિત્રતમ પાત્રતા - આ બધું ગુરુ ભગવંતની યથાર્થ ભક્તિરૂપ છે.’’
કેવું અદ્ભુત વિવેચન ! જાણે આચારાંગજીના શ્રી સુધર્માસ્વામીના શબ્દોનું અહીં શબ્દે શબ્દે પ્રતિબિંબ ઝળકી રહ્યું છે... તદ્દિકી તમ્મુત્તી તřન્ની તળુરવારે... મૌલિક ઉદ્ગારોમાં શાસ્ત્રોના સૂત્રો સમાયેલા હોવા, એ જ તો બહુશ્રુતનું લક્ષણ છે. વિવેચનકારશ્રીના આ પાંચ જ વાક્યો પૂર્ણપણે આત્મસાત્ થઈ જાય, તો ય મોક્ષ આપણી હથેળીમાં આવી જાય. તો પછી સંપૂર્ણ વિવેચનની તો શું વાત કરવી ?
કઠિન પદાર્થોમાં વિશેષ સ્પષ્ટતા, સુહૃદ્ભાવ કે માતૃભાવની સ્મૃતિ કરાવે એવી નિરૂપણ શૈલી, ઠેર ઠેર ઉપયોગી ફુટનોટ્સ અને મુદ્દાસરનું લખાણ એ આ વિવેચનની આંખે ઉડીને
