Dwadashar Naychakram Part 01

Author(s): Chaturvijay, Lalchandra Bhagwandas
Publisher: Oriental Research Institute Vadodra

Page 221

168 नयचक्रम् / [विधिविधिनयेकदाचिद्भवति कदाचिन्न, चिकीर्षुरप्यालस्यादिभिः प्रवर्तते न वा, प्रवृत्तोऽप्यकृत्वैव . घटं विनिवर्ततेऽन्यद्वा करोति। विघ्नो वास्य भवति / तथान्यकारकाण्यपि वाच्यानि / तच्च कार्य कदाचित् सिद्ध्यति कदाचिन्न / अन्यार्थप्रवृत्तावन्यत् सिद्धयेत् / न वा सिद्धयेत् / तथा च दृश्यन्ते क्रियाणां विपत्तयो प्रवृत्तयश्चेति लोकप्रसिद्ध व्यभिचारं दर्शयति / अतस्तत् कृतमपि लोकप्रतीत्या पूर्वनियतिस्थत्वादकृतम् , पूर्वमेव नियत्या तथा स्थितत्वात् / विनष्टमप्यविनष्टं तथा नियत्योत्तरकालं कपालादित्वेनावस्थितत्वात् / कपालादित्वेनैव घटस्य विनाशात् / एवं तु विनश्येदित्यादि / यदि प्रविशीर्णो विशीर्य विशीर्यमाणो विशीर्णो वा तां नियति कपालादिक्रमापत्तिरूपघटविनाशां नापद्यते खरविषाणवदत्यन्ताभावी भवेन्न वा विनश्येद् घटत्वेनैव तिष्ठेत् ततो विनश्येत् / न त्वेवमस्ति, तस्मान्न विनाशः / लक्षणतो ह्यन्यथा नाविनाशः। स च नियतेरलङ्घयत्वात् कपालाद्यवस्थानरूपायाः / एवमुत्पत्तिरपि / तथा चाम्रबीजेत्यादि / दृश्यन्त इति वर्तते / त्वया नियत्या भिन्नानां मूलाङ्कुरपत्रनालकाण्डशाखाप्रशाखास्कन्धपुष्पादीनां व्यवस्थावकाशक्रमेण व्यवस्थितपूर्वरूपैव प्रवृत्तिः / रक्तश्यामादिवर्णानामाम्रफलस्य तुवराम्लमधुरादीनां च रसानां तेषां तेषामिति / अवस्थायामवस्थायां ये ये भवन्त्यन्येऽन्ये तेषां तेषां विद्यमानानामेव नियतानाम् , किमिव ? मायाकारपताकिकावत् / यथा मायाकारः पताकिका गुलिकादिरूपीकृत्य पूर्वग्रस्ताः क्रमेण स्ववदनानिष्काशयति नानावर्णनानाकारास्तथेहाप्याम्रबीजे। यावदानं नियतिप्रवृत्तिफलावस्थामनुभूय पुनर्बीजमेव तस्मादपि वीजात् पुनरपि तथैवेत्यङ्कुरादिप्रवृत्तिं प्रागभिहितां दर्शयति-सेयं व्यवस्थिता नियतिसन्ततिरनाघनन्ता / स्यान्मतम्-ननु दग्धे बीजेऽङ्कुरायत्यन्ताप्रादुभोवान्नियतिकृतप्रादुभोवतिरोभावव्यभिचार इति / अत्रोच्यते-दाहनियत्युदयेऽपि साम्प्रति नियतैवान्यथा च दृश्यन्त इति वर्तते / कास्तास्तथातथाप्रादुर्भावतिरोभाववृत्तयः ? केषां यवतिलभस्मादीनामन्यादृग्यवतिलभस्मेत्यत्रापि प्रादुर्भावतिरोभाववृत्तयो नियता एव / ताश्च पुरुषकारेणाप्युल्लङ्घयास्तत्त्वान्तरेण सिद्धाः / पुरुषकारं चान्तरेणासिद्धाः। किं कारणम् ? पाककालस्यापि नियतिदर्शनात् , पष्टिकाः पष्टिरात्रेण पच्यन्त इत्युदाहरणानि गतार्थानि / देशकालकर्तृकरणादिनियत्यैव पाकादिदर्शनात् / एवं चेत्युन्नयति / अनेनोक्तविधिना व्यवस्थित एवार्थे अव्यक्तस्यैवार्थस्य तत्र व्यक्तेः। सर्वनियतमेव / तत्तत्तस्य स्वव्यक्तेर्व्यतिरेकमतिः / पुरुषस्य सर्वकाले व्यवस्थितनियतादादन्यो मृद्रव्याद् घटो मया कृत इति मिथ्याभिमान एव पष्टिकादयो वा केदारादिसंस्कारविधिना पाचिता इति / यसान्ननु नियतौ किञ्चिन्नास्ति / सर्व १°मात्रक-घ। 2 षाडवा क-ख।