________________
ધમબોધ ગ્રંથમાળા : ૩૦ :
સમતા એટલે સમત્વ. .
વૃત્તિસંક્ષય એટલે કોધ, માન, માયા, લેભ, હાસ્ય, રતિ, અરતિ, ભય, શોક, જુગુપ્સા અને કામવાસનાને સંપૂર્ણ ક્ષય. મેહનીયકર્મની આ તમામ વૃત્તિને સંપૂર્ણ ક્ષય થતાં કેવલજ્ઞાન ઉત્પન્ન થાય છે અને આત્મા પરમાત્મા બને છે.
કલિકાલસર્વજ્ઞ શ્રી હેમચંદ્રાચાર્યો વેગનો પરિચય આ રીતે આપે છે –
चतुर्वर्गेऽग्रणीर्मोक्षो योगस्तस्य च कारणम् ।
જ્ઞાનશાનયાત્રિકારત્નત્રયં ચ સર ? | પુરુષાર્થનાં મુખ્ય પ્રજનને વર્ગ કહેવામાં આવે છે. આવા વર્ગો ચાર છેઃ (૧) ધર્મ, (૨) અર્થ, (૩) કામ અને (૪) મોક્ષ. તેમાં પુરુષોએ પ્રતિષ્ઠિત કરેલા વ્યવહારને ધર્મ કહેવાય છે; ખેતીવાડી, વેપાર, ઉદ્યોગ, રાજ્યવ્યવસ્થા વગેરે આર્થિક ઉત્પાદનનાં સાધને તથા તે દ્વારા એકત્ર થતી સંપત્તિ ને અર્થ કહેવાય છે; આનંદ-પ્રમદ, મુંજશેખ કે વિષયભેગને કામ કહેવાય છે અને આધિ, વ્યાધિ તથા ઉપાધિના મૂળ કારણરૂપ કર્મબંધનેને છેદવાં તે મેક્ષ કહેવાય છે. આ ચાર વર્ગમાં શ્રેષ્ઠતા મેક્ષની છે, એ નિર્વિવાદ છે.
સાંખ્ય, વૈશેષિક, ન્યાય, બૌદ્ધ વગેરે તમામ અગ્રગણ્ય દર્શને એ તત્વની વિચારણામાં નિઃશ્રેયસ અથવા મોક્ષને જ પ્રાધાન્યપદ આપેલું છે. આ મોક્ષપ્રાપ્તિને ઉપાય વેગ છે અને તે સમ્યગૂજ્ઞાન, સમ્યગદર્શન અને સમ્મચારિત્રરૂપ રત્નત્રયી છે. તાત્પર્ય કે-મેક્ષમાં જોડનાર સર્વ ધર્મવ્યાપાર
