________________
अधिकारः)
व्याख्या-विवरण-विवेचनसमन्विता
६६८
चेत्, अत्रापि समानः प्रसङ्गः । (२०) समाधिरपि समान एवेति चेत्, तत्सम्बन्धसिद्धिः, सर्वैरेव तथा तज्ज्ञानाभिधानात् । अनादौ संसारे कदाचित् कैश्चिदन्यथा सा कृतेति चेत्,
.......... .... व्याख्या ...................... समानः प्रसङ्गः । तेषामेव तथाप्ररूपणे को हेतुरित्ययम् । समाधिरपि-परिहारः अपि समान एवेति चेत्, अन्यप्ररूपणाहेतुरित्यम् । एतदाशब्याह-तत्सम्बन्धसिद्धिः तयोः-सुमेर्वादिपदार्थसुमेर्वादिशब्दयोः सम्बन्धसिद्धिः । कुत इत्याह-सर्वैरेव-कल्पान्तरवतिभिरपि सर्वजैस्तथा-सुमेर्वादिशब्दवाच्यत्वादिना प्रकारेण तज्ज्ञानाभिधानात्-सुमेर्वादिज्ञानाभिधानात् । अनादौ संसारे कारणाभावात् कार्याभावेन कदाचित् कैश्चित्-सर्वज्ञैः अन्यथा सा-प्ररूपणा *.......................... ...... मनेतिरश्मि ................ સુમેરુ આદિ શબ્દોથી જ તે પદાર્થોને કેમ કહ્યા?
પૂર્વપક્ષઃ કારણ કે તેમની પહેલા થયેલા સર્વજ્ઞોએ પણ તેવી જ પ્રરૂપણા કરી હશે...
स्यावाही : अरे ! सही ५९ प्रसंग समान छे... (अर्थात् पडेसाना सर्वशोभे ५९॥ तेवी ४ પ્રરૂપણા શા માટે કરી ?).
(૨૦) પૂર્વપક્ષ અહીં પણ અમારું સમાધાન એ જ છે કે, તેમના પૂર્વજોએ પણ તેવી જ પ્રરૂપણા शे...
સ્યાદ્વાદી : બસ, હવે તો વાચ્ય-વાચક સંબંધની સિદ્ધિ થઈ જ ગઈ ! કારણકે બધા કલ્પમાં જન્મેલા સર્વજ્ઞો વડે પણ “આ પદાર્થ સુમેરુ આદિ શબ્દોથી વાચ્ય છે” – એ પ્રમાણે જ, સુમેરુ વગેરે પદાર્થોનું જ્ઞાન અને કથન થાય છે.
આમ, બધા સર્વજ્ઞોને એક સરખા જ શબ્દ,જ્ઞાન થવાથી સિદ્ધ થાય છે કે, (૧) સુમેરુ આદિ પદાર્થો વાચ્ય, અને (૨) સુમેરુ આદિ શબ્દો વાચક – એમ શબ્દ અર્થનો વાચ્ય-વાચક સંબંધ નિબંધ
*..............
પૂર્વપક્ષ પણ બધા સર્વજ્ઞોએ તે રૂપે જ તે પદાર્થનું જ્ઞાન/કથન કર્યું છે, એવું તમે શી રીતે કહી શકો? કારણ કે સંસાર એનાદિ હોવાથી તો, કોઈ સર્વજ્ઞએ કદાચ જુદી પણ પ્રરૂપણા કરી હોઈ શકે,
......* विवरणम् - 2. कारणाभावात् कार्याभावेनेति । संसारानादित्वे साध्येऽयं हेतुस्ततोऽयमर्थ:-संसारस्य सादित्वे साध्ये नास्ति किञ्चित् कारणम्, सर्ववादिसम्मतत्वात् संसारानादिताया: । अत: संसारसादिता-कारणस्य कस्याप्यभावात् संसारसादितालक्षणस्य कार्यस्याप्यभावः, तेन कारणाभावात् कार्याभावेन अनादित्वं संसारस्येति ।। सुमेर्वाद्यर्थानां तदभिद्यायकानां च वास्तवः सम्बन्धः, सर्वकल्पवर्त्तिभिरपि सर्ववेदिभिस्तेषां सुमेर्वादिशब्दवाच्यतया प्ररूपणात्" - इति नन्दीमलय० टीकायाम् अक्षरशः भासते प्रस्तुतो ग्रन्थः । पृ० ९ ।
*प्रश्न : संसार अनामिछ? (उत्तर भाटे ५. ६६८ मो.)
Jain Education International
For Personal & Private Use Only
www.jainelibrary.org
