Anekantjaipataka Part 03

Author(s): Bhavyasundarvijay, Yashratnavijay
Publisher: Jingun Aradhak Trust

Page 207

अधिकारः) व्याख्या-विवरण-विवेचनसमन्विता
८३२ लाप्यमिति धर्मधर्मिणोश्च कथञ्चिद् भेद इति प्रतिपादितम् । (१७४) ततश्च तद् यत
... .... व्याख्या .. . धर्मा अभिधेयपरिणामाः, अंतोऽन्ये सम्बन्धिवशात् तथाऽभिधीयन्त इत्यनभिलाप्याः । धर्मधर्मिणोश्च कथञ्चिद् भेद इति प्रतिपादितं प्राक् । ततश्च तद् यत एवाभिलाप्यं वस्तु अत
........................ मनेतिरश्मि ................ (२) अनमिलाय पी (अतोऽन्यो=अमिताप्यथा विलक्ष अनमिलाप्य धौ) यद्यपि ઘટજ્ઞાનાદિરૂપ જ્ઞાનથી ગમ્ય (=જોય) છે, પણ તેઓનું શબ્દોથી કથન અશક્ય હોવાથી, તેઓ અનભિલાષ્યરૂપ કહેવાય છે.. આ અનભિલાપ્ય ધર્મો ઇતરપદાર્થોની વ્યાવૃત્તિરૂપ છે. દા.ત. ઘટમાં પટવ્યાવૃત્તિ, કટવ્યાવૃત્તિ, મઠવ્યાવૃત્તિ... વગેરેરૂપ ધર્મો છે અને આ વ્યાવૃત્તિરૂપ ધર્મો અનભિલાપ્ય છે... એટલે શેરડીની મધુરતા-ક્ષીરની મધુરતાદિમાં ભેદ હોવા છતાં, તે ભેદનું કથન શક્ય નથી, તેમ અનભિલાપ્ય ધર્મોની વિશેષતાનું કથન પણ શક્ય નથી... ___झुंछ -
“(१) शे२.51नी मधुरता, (२) क्षीरनी मधुरता, (3) गोपनी मधुरता, (४) सा२नी મધુરતા... આ બધી મધુરતાઓમાં ઘણો મોટો ફરક છે, તો પણ તે ફરકને કહેવા સરસ્વતી પણ समर्थ नथी... (तम मनमिलाय अंग ५९॥ समपुं...)" પણ આ અનભિલાપ્ય ધર્મોનો, અભિલાપ્ય ધર્મો સાથે કથંચિત્ તાદાત્મ સંબંધ છે... એટલે
............ विवरणम् .......... ___36. अतोऽन्ये सम्बन्धिवशात् तथाऽभिधीयन्त इत्यनभिलाप्या इति । अतोऽन्ये-अभिलाप्यधर्मेभ्यो विलक्षणास्तथाविधज्ञानगम्या अपि इक्षुक्षीरादिरसमाधुर्यान्तरवत् अनभिलाप्या धर्मा: । कुत इत्याहसम्बन्धिवशात् तथाऽभिधीयन्त इति । सम्बन्धिन:-कथञ्चिदनभिलाप्यधर्मैः सह तादात्म्यसम्बन्धवतोउभिलाप्यधर्मान्तरस्य वशात्-पारतन्त्र्यात् तथा गौणवृत्त्याऽभिधीयन्ते-प्रोच्यन्त इति हेतोः । तथा च पठ्यते
“इक्षुक्षीरगुडादीनां माधुर्यस्यान्तरं महत् । तथापि न तदाख्यातुं सरस्वत्याऽपि शक्यते ।।" इति ।
अयमत्र परमार्थ:-घटे हि घटत्वादयो धर्मा अभिलाप्याः, मुख्यवृत्त्यैव तेषां स्वशब्दैरभिधीयमानत्वात्; अनभिलाप्यास्तु तत्तत्पदार्थव्यावृत्तिरूपाः, अभिलाप्यधर्मान्त:स्थितानां तेषां प्रतीयमानत्वात्, मुख्यवृत्त्या तद्वाचकस्य ध्वनेरभावात् ।।
જ પટવ્યાવૃત્તિ આદિ અનભિલાપ્ય ધર્મો, ઘટતાદિ ધર્મોથી, સાવ જુદા કદી દેખાતા નથી, તેઓની પ્રતીતિ અભિલાખ ધર્મોથી સંયુક્તરૂપે જ થાય છે... એટલે તે ધર્મોનું ઘટતાદિ અભિલાપ્ય ધર્મો સાથે કથંચિત્ તાદાભ્ય યોગ્ય ४ छे...
१. 'मुख्यावृत्तौ च तेषां' इति क-पाठः ।