Anekantjaipataka Part 03

Author(s): Bhavyasundarvijay, Yashratnavijay
Publisher: Jingun Aradhak Trust

Page 217

अधिकारः)
व्याख्या-विवरण-विवेचनसमन्विता
८४२
(१८२) अन्यथा तत् प्रवृत्त्यभावात् तत्प्रथमतयैव सर्वत्रादृष्टसङ्केतानामर्भकाणां सङ्केत्तस्य कर्तुमशक्यत्वात् । तथाहि-न सङ्केत्तकशब्दादप्यसङ्केतितात् तदर्थप्रतिपत्तिः, सङ्केत्तवैयर्थ्यप्रसङ्गात्, असङ्केतितादपि ततः तत्प्रतीतेः तत्सङ्केतकरणे च तत्राप्ययमेव वृत्तान्त
... व्याख्या ... तत्प्रवृत्त्यभावात्-विवक्षितार्थकारसंवेदनप्रवृत्त्यभावात् । अभावश्च तत्प्रथमतयैव-तज्जन्मापेक्षया सर्वत्र अदृष्टसङ्केतानामर्भकाणां-बालानां सङ्केतस्य कर्तुमशक्यत्वात् । तथाऽशक्यत्वमेवाह तथाहीत्यादिना । तथाहीत्युपप्रदर्शने । न सङ्केत्तकशब्दादप्यसङ्केतितात् सकाशात् तदर्थप्रतिपत्तिः-सङ्केतशब्दार्थप्रतिपत्तिः । कुतो नेत्याह-सङ्केतवैयर्थ्यप्रसङ्गात् । प्रसङ्गश्च असङ्केतितादपि ततः-सङ्केतकशब्दात् तत्प्रतीतेः-सङ्केतकशब्दार्थप्रतीतेः । तत्सङ्केत
... मनेतिरश्मि ..
- ક્ષયોપશમથી જ અર્થાકાર સંવેદનની સિદ્ધિ (૧૮૨) પૂર્વપક્ષઃ જો પૂર્વોક્ત ક્રમ ન માનીએ તો? અર્થાત્ ક્ષયોપશમથી જ અર્થાકાર સંવેદન थाय - मेधून भांनी तो ?
સ્યાદ્વાદીઃ તો તો અર્થાકાર સંવેદની પ્રવૃત્તિનો જ વિલોપ થશે! કારણ કે નાના-નાના બાળકોએ તો આ જન્મની અપેક્ષાએ પહેલી જ વાર તે પદાર્થોને જોયા છે... એટલે તેઓને તેનો સંકેત કદી
मे यो ४ नथी... सावा असंतित पाणीने तो संत ४२वो शभ्य ४ नथी... (3भ नथी ? તે આગળ બતાવશે) એટલે તેવા બાળકોને તો ક્ષયોપશમથી જ અર્થાકાર સંવેદન માનવું જોઈએ... એટલે ક્ષયોપશમ જ સંવેદનસાધક સિદ્ધ થશે...
............ विवरणम् .... 39. न सङ्केतकशब्दादपीत्यादेरयमभिप्राय:-प्रथमत: केनापि शब्देन कस्मिंश्चिदर्थे सङ्केते क्रियमाणे स्वत एव कियानपि सङ्केतकध्वने: सम्बन्धी अर्थः प्रतीयते सङ्केताहेण प्रमात्रा । तथाहि-एष पदार्थो घट इत्युच्यते । अस्मिन् सङ्केतके वाक्ये एषशब्दस्य पदार्थशब्दस्य उच्यते इति शब्दस्य च स्वयमेवार्थं वेत्त्यसौ घट इत्यत्र तु विशेषत: सङ्केत इति, अतोऽभ्युपगन्तव्यमेतद् यदुत सङ्केताभावेऽपि किञ्चित् क्वचित् कुतोऽपि शब्दादवबुद्ध्यते । यदि तु सर्वत्रैव सङ्केतकस्य व्यपेक्षता स्यात् तदानीं व्यवहारप्रलय एव स्यात्, सूत्रोक्तयुक्तेरिति ।।
पूर्वपक्षीने यो सालित ४२j छ, संवहननी प्रवृत्तिमा क्षयोपशम नहीं, ५५॥ संताहि ॥२९॥ छઅને આવું કહેવા પાછળ ગૂઢ આશય એ કે, વસ્તુ અભિલાષ્યરૂપ નથી, નહીંતર તો સંકેત વિના પણ શબ્દથી વસ્તુનો બોધ કેમ ન થાય? પણ ગ્રંથકારશ્રી સંકેત વિના પણ ક્ષયોપશમથી સંવેદનની સંગતિ કરી પૂર્વપક્ષીના પ્રલાપનો નિરાસ ४२शे...
१. पूर्वमुद्रिते तु 'चेत्यसौ' इत्यशुद्धपाठः, अत्र तु K-J-M-प्रतानुसारेण शुद्धिः कृता। २. 'सङ्केतकसव्यपेक्षता' इति च-पाठः। ३. पूर्वमुद्रिते तु 'सूक्तो०' इति पाठस्याशुद्धिः, अत्र तु N-प्रतानुसारेण कृता शुद्धिः ।