Anekantjaipataka Part 03

Author(s): Bhavyasundarvijay, Yashratnavijay
Publisher: Jingun Aradhak Trust

Page 223

अधिकार: )
व्याख्या - विवरण - विवेचनसमन्विता
वाचकत्वमेव शब्दानामित्येतदपि वस्तुतः प्रतिपादितमेव, (१८७) अपोहविषयत्वे च शब्दानां तस्य तत्त्वतोऽसत्त्वात् निर्विषयत्वेनानेकदोषप्रसङ्गः । तथाहि
" क्षणिकाः सर्वसंस्कारा इत्याप्तवचनं वृथा । अपोहविषयत्वेऽस्य यथार्थत्ववियोगतः ॥ १ ॥
... व्याख्या
प्रामाण्याभ्युपगमे च किमित्याह - ज्ञानस्वलक्षणवाचकत्वमेव शब्दानामित्येतदपि वस्तुत:परमार्थतः प्रतिपादितमेव पुरस्तात्, अपोहविषयत्वे च शब्दानां तस्य अपोहस्य तत्त्वतोऽसत्त्वान्निर्विषयत्वेन हेतुना किमित्याह- अनेकदोषप्रसङ्गः । एनमेव दर्शयति तथाहीत्यादिना । क्षणिकाः सर्वसंस्कारा इत्याप्तवचनं वृथा - निरर्थकमेव अपोहविषयत्वेऽस्य - आप्तवचनस्य यथार्थत्ववियोगतः कारणात् ॥ १॥ वियोगश्च अपोहो यत् - यस्मान्न संस्काराः - न स्वलक्षणानि
अनेअंतरश्मि
બૌદ્ધ : તો શબ્દની પ્રમાણતા સ્વસંવેદન વિશે જ માની લઈએ તો ?
સ્યાદ્વાદી ઃ તો તો શબ્દની વસ્તુવિષયકતા જ સિદ્ધ થશે, કારણ જ્ઞાનરૂપ સ્વસંવેદન તો નિરંશ સ્વલક્ષણરૂપ હોઈ વાચ્ય માનવામાં તો, પરમાર્થથી વસ્તુને જ વાચ્ય માનવાનું સિદ્ધ થયું અને એટલે तो तेनी वस्तुविषयस्ता ४ सिद्ध थाय....
એ બધું અમે પૂર્વે બતાવી ગયા છીએ...
* શબ્દને અપોહવિષયક માનવામાં દોષપરંપરા
(૧૮૭) બીજી વાત, શબ્દના વિષય તરીકે જો વિકલ્પબુદ્ધિપ્રતિભાસ રૂપ અપોહ માનશો, તો परमार्थथी तो अपोह असत् (= अवस्तु) होई, शब्दने अवस्तुविषय ( =निर्विषय5) मानवानो प्रसंग आावशे !
जौद्ध : तो भले, तेने निर्विषय मानीशुं ?
स्याद्वाही : अरे ! तो तो अने छोषो खावशे... ते आ रीते
* आप्तवयननी जयथार्थता *
“(१) ‘संसारगत तमाम संस्कारो (= पछार्थी) क्षशिङ =क्षामात्र स्थितिवाणा छे' - खेवुं तमारा આપ્તનું વચન વૃથા–ફોગટ માનવું પડશે, કારણ કે આ વચનને જો અપોહવિષયક માનો, તો તો તેની યથાર્થતા જ ન ઘટે... (અર્થાત્ ‘પદાર્થ ક્ષણિક છે' - એવું વચન પદાર્થને આશ્રયીને કહેલું ન गशाय...)
* " तत्रेदमुक्तं भगवता -
८४८
-
१. अनुष्टुप् ।
क्षणिकाः सर्वसंस्कारा अस्थिराणां कुतः क्रिया ।
भूतिर्येषां क्रियां सैव कारकं सैव चोच्यते ॥" ( तत्त्वसं० पं० पृ. ११ । बोधि० प० पृ० ३७६ । तन्त्रवा०
पृ० १२० ।)