________________
૧૦૪ ૦ અનેકાન્ત ચિંતન
જલ્પરૂપ વચનયંત્રમાં પીડિત થયેલી બુદ્ધિ એક પક્ષમાં હણાઈ જાય છે; અને શાસ્ત્રસંભાવના(બહુમાન)ની શત્રુ બની નીરસપણું પ્રાપ્ત કરે છે. ૧૬ll
न नाम दृढमेवेति दुर्बलं चोपपत्तितः।
वक्तृशक्तिविशेषात्तु तत्तद्भवति वा न वा ॥२८॥ ઉપપત્તિ(યુક્તિ)થી કાંઈ બળવાનું કે દુર્બળ છે જ નહિ; વક્તાની વિશિષ્ટ શક્તિને લીધે જ તે તેમ બને અથવા ન બને. ૨૮
तुल्यसामाधुपायासु शक्त्या युक्तो विशेष्यते ।
વિનિપુર્યથા વામી તથા (?) શ્રતાપિ ારા સામ આદિ ઉપાયો સમાન હોવા છતાં જેવી રીતે શક્તિશાળી વિજયેચ્છ ચઢી જાય છે તેવી રીતે વક્તા પણ શાસ્ત્ર કરતાં શક્તિના યોગે ચઢી જાય છે. [૨૯તા.
पाश्निकेश्वरसौमुख्यं धारणाक्षेपकौशलम् ।
सहिष्णुता परं धाष्टयर्गमिति वादच्छलानि षट् ॥३१॥
સભ્ય અને સભાપતિનો સદ્દભાવ, ધારણશક્તિ અને આક્ષેપશક્તિનું - કૌશલ, સહનશીલતા અને પરમ ધૃષ્ટતા–આ છ વાદચ્છલ કહેવાય છે. ||૩૧||
વિભાગ ૨
હરિભદ્રસૂરિનાં વાદ અને યમ અષ્ટકો આગળ પૃ. ૧૨૧૪થી ૧૨૧૮માં જે અષ્ટકોનો સારાંશ આપવામાં આવ્યો છે તે અષ્ટકો સંક્ષિપ્ત તેમ જ પાક્ય હોવાથી નીચે તેનું મૂળમાત્ર આપવામાં આવે છે :
शुष्कवादो विवादश्च धर्मवादस्तथापरः । इत्येष त्रिविधो वादः कीर्तितः परमर्षिभिः ॥१॥ अत्यन्तमानिना साधु क्रूरचित्तेन च दृढम् । धर्मद्विष्टेन मूढेन शुष्कवादस्तपस्विनः ॥२॥ विजयेऽस्यातिपातादि लाघवं तत्पराजयात् । धर्मस्येति द्विधाप्येष तत्त्वतोऽनर्थवर्धनः ॥३॥ लब्धिख्यात्यर्थिना तु स्याहुँस्थितेनामहात्मना । छलजातिप्रधानो यः स विवाद इति स्मृतः ॥४॥
Jain Education International
For Private & Personal Use Only
www.jainelibrary.org
