Agam 29 Mood 02 Dashvaikalik Sutra Part 01 Sthanakvasi Gujarati

Author(s): Ghasilal Maharaj
Publisher: A B Shwetambar Sthanakwasi Jain Shastroddhar Samiti

Page 28

આંધવામાં કરણત્વની કલ્પના કરવી એ દેવચન્દ્રસૂરિથી વિરૂદ્ધ છે અને અયુકત છે, કારણ કે કત્વ અને કરણત્વના વિરાધ છે.
મુખવસ્ત્રિકા બાંધવાને કાનમાં છિદ્ર પડાવી લેવા એ તે। ભારે અજ્ઞાનતા છે, કારણ કે સાધુપણાને માટે કાઈ અવયવને છૈવુ' શાસ્ત્રમાં નિષિદ્ધ છે અને શસ્ત્રસાધ્ય હાવાથી દુષ્કર પણુ છે. એને બદલે નિર્દોષ રૂપે દારાના આશ્રય લેવા જ ઉચિત છે.
પ્રશ્ન-દોરાને આશ્રય લેવાથી દારા—સહિત સુખવસ્ત્રિકા મુખ પર ધારણ કરનારાઓની મુખવસ્ત્રિકા ભાષણ કરતી વખતે મુખમાંથી નીકળતા પાણીના કણેાથી ભીની થઇ જશે અને ભીની થવાથી અશુચિસ્થાન થઇ જવાના કારણે ત્યાં સમૂર્છિમાં જીવાની ઉત્પત્તિ થશે, હાથમાં મુખવસ્ત્રિકા ધારણ કરવાથી સમુચ્છિમ જીવાની ઉત્પત્તિ થતી નથી. તથા કરીને દેારાનુ ગ્રહણ કરવું એ દુરાગ્રહ થાય છે.
ઉત્તર—એમ કહેવુ ઉચિત નથી, કારણ કે મુખથી નીળતાં જળનાં કણાને ભગવાને જીવાત્પત્તિનું સ્થાન ખતાવ્યું નથી એમ પણ ન કહી શકાય કે એ જળકણુ ખેલ ( ક્ ) ના અંશરૂપ હાય છે અને તેથી અશુચિ—સ્થાન છે અને અશુચિસ્થાન હાવાથી જીવાત્પત્તિનાં સ્થાન છે. એ જળક@ામાં કફના અંશ સમજવા એ બ્રાન્તિમૂલક છે. ઘેજી શબ્દના અથ શ્લેષ્મ છે. આમાશય, હૃદય, કંઠ, શિર અને સંધિ એ શ્લેષ્મનું સ્થાન છે ભાવપ્રકાશમાં લખ્યું છે કે—
आमाशयेऽथ हृदये, कण्ठे शिरसि सन्धिषु ।
स्थानेषु मनुष्याणां श्लेष्मा तिष्ठत्यनुक्रमात् ॥
**
અર્થાત્— આમાશય હૃદય કંઠ, શિર અને સધિભાગ એ સ્થાનામાં મનુષ્યને અનુ ક્રમથી કક્ રહે છે”
સુશ્રુતસંહિતામાં શ્લેષ્મનું સ્વરૂપ અને ગુણુ આ પ્રકારે બતાવ્યા श्लेष्मा श्वेतो गुरुः स्निग्धः पिच्छलः शीत एव च । मधुरस्त्वविदग्धः स्यात् विदग्धो लवणः स्मृतः ॥
અર્થાત્શ્લેષ્મ ( ક ) સફેદ, ગુરૂ, ચિકણૢા, પિચ્છલ, અને શીત હોય છે. નહિ મળેલા યા કાચા કફ મધુર હાય છે અને પાકા યા બળેલા કફ ખારા હાય છે. ''
સુખજળનાં માત્ર એ ઉત્પત્તિ સ્થાન હાય છે : (૧) જીહ્વાનું મૂળ અને (ર) જીહ્વા (જીભ)ના અગ્રભાગ એ સુખજળ આવેલા અન્નના પિંડે મનાવવાનુ તથા કંઠની નળીની નીચે લઇ જવાનુ તથા પચાવવાનુ કારણ છે. તેથી યાગચિન્તામણિ ગ્રંથના પ્રથમ અધ્યાયમાં લાલુમાંલમેવો સ્થિ મજ્ઞયુજિ ધાતવઃ એમ કહીને સાત ધાતુએ ખતાવી છે તે પછી કઈ ધાતુને કા મળ છે તે બતાવવાને માટે કહ્યુ છે કે શિક્ષાનેયોહાનાં નહં વિસે આજ્ઞામ્। અર્થાત્-જીભ નેત્ર અને ગાલનુ' જલ–રસ ધાતુના મલ છે તથા રંજક પિત્ત રૂધિરના મલ છે. એ રીતે જીભ અને ગાલમાં ઉત્પન્ન થનારૂ જલ સુખનું જલ કહેવાય છે અને તેની કણિકા ભાષણ કરતી વખતે કોઈ-કોઈ વાર બહાર નીકળી જાય છે તે વાત સ્પષ્ટ છે. શ્લેષ્મ કોઈ ધાતુના મલ નથી, તે ત્રણ દોષામાંના એક દોષ છે. તેથી ચેાગચિન્તામણિમાં ધાતુઓના મલેાથી જૂદા પાડીને ત્રણ દોષ અલગ બતાવેલા છે. જીઆ શારીરક પ્રકરણ “Ek; સત્તાશયા’ઇત્યાદિ શ્લાક ૫.
એ રીતે સ્પષ્ટ થાય છે કે મુખનુ' જલ એ શ્લેષ્મથી ભિન્ન છે,
શ્રી દશવૈકાલિક સૂત્ર : ૧
—
૧૩