Agam 29 Mood 02 Dashvaikalik Sutra Part 01 Sthanakvasi Gujarati

Author(s): Ghasilal Maharaj
Publisher: A B Shwetambar Sthanakwasi Jain Shastroddhar Samiti

Page 34

સંશય દૂર કરવા માટે, અથવા તત્ત્વને નિશ્ચય કરવા માટે પૃચ્છા કરવી–પૂછવું એ પ્રચ્છના કહેવાય છે. શુદ્ધ ઉચ્ચારણ કરીને વારંવાર આવૃત્ત કરવું તે પરિવર્તન કહેવાય છે. ભણેલા અર્થનું વારંવાર મનન કરવું એ અનુપ્રેક્ષા છે. ધર્મની ચર્ચા અથવા ઉપદેશ કરે એ ધર્મકથા કહેવાય છે.
(૫) ધ્યાન–વાયુને સ્પર્શ નહિ થવાથી જેમ દીવાની જત સ્થિર રહે છે, તેવી રીતે મનને કોઈ એક અવલંબનમાં સ્થિર કરી લેવું એ ધ્યાન કહેવાય છે. ધ્યાન આd, રૌદ્ર, ધર્મ અને શકલ એવા ભેદે કરીને ચાર પ્રકારનું છે, તે પણ અહીં, ધર્મ અને શુકલ એ બે શુભ ધ્યાન જ ઉપાદેય છે. એ બે ધ્યાન તપમાં અંતગત છે, પહેલાં બે અશુભ ધ્યાન કર્મબંધનાં કારણ છે.
(૬) વ્યુત્સર્ગ–કાયા આદિના વ્યાપારને તદા કષાય આદિને ત્યજીને ઉપગ સહિત રહેવું એ વ્યુત્સર્ગ કહેવાય છે.
એ પ્રમાણે બાહ્ય અને આત્યંતરના ભેદ મળીને તપના એકંદર બાર ભેદ થાય છે.
પ્રશ્ન-અહિંસા, સંયમ અને ત૫ રૂપ ધર્મને ઉત્કૃષ્ટ મંગલ બતાવેલ છે, પરંતુ અનશન આદિ તપ ભેજનાદિને ત્યાગ કરવાથી થાય છે, તેથી એ દુઃખ છે અને દુખ મોક્ષનું કારણ થઈ શકતું નથી; કારણ કે દુઃખ અસાતવેદનીય કર્મના ઉદયથી ઉત્પન્ન થાય છે. ભગવાને પણ એમ જ પ્રતિપાદન કર્યું છે કે-“ભૂખ તરસ આદિ પરીષહ વેદનીય કર્મના ઉદયથી જ થાય છે.... કર્મને ક્ષય તે મોક્ષનું કારણ હોઈ શકે છે. પરંતુ એવું કયાંય સાંભળ્યું નથી કે કર્મને ઉદય પણ મોક્ષનું કારણ છે. એ વાત કોઈ શાસ્ત્રમાં નથી તેમજ લેકમાં પ્રસિદ્ધ નથી; તેથી જે તપ કર્મોદયજન્ય હાઈને મોક્ષનું કારણ થઈ શકો નથી તો તેને ઉત્કૃષ્ટ મંગલ કેમ કહ્યો છે ? જે દુઃખરૂપ તપને મોક્ષનું કારણ માનવામાં આવે તે અનેક દોષો આવે છે, જેમકે-જે પુરૂષ રોગથી અત્યંત પીડા પામી રહ્યો હોય તેને મોક્ષ થઈ જ જોઈએ, રાજદંડથી દુઃખ ભોગવવા વાળા ચેર ડાકુઓને મોક્ષ થે જોઈએ, ઘોડા પર ચાબુકનો માર પડે છે તેથી તે દુઃખી થાય છે, તેથી તેને પણ મોક્ષ મળવો જોઈએ. એ જ પ્રમાણે ક્ષેત્રવેદનાથી દુખી એવા નારકી જાને તથા એક શ્વાસોચવાસમાં સાડી સત્તરવાર જન્મ-મરણનાંખો અનંતકાળ સુધી પામનારા નિગોદિયા છોને પણ મુક્તિની પ્રાપ્તિ થવી જોઈએ. વધારે શું કહીએ ? જગતનાં બધાં પ્રાણીઓ જન્મ, મરણ, ઈષ્ટનો વિગ, અનિષ્ટને સંગ વગેરે તરેહ તરેહનાં દુખેથી દુઃખી છે. એટલે એ બધાંને મોક્ષ મળી જ જોઈએ, કારણ કે દુઃખને અહીં મોક્ષના કારણ રૂપ માન્યું છે,
શ્રી દશવૈકાલિક સૂત્ર : ૧