Agam 29 Mood 02 Dashvaikalik Sutra Part 01 Sthanakvasi Gujarati

Author(s): Ghasilal Maharaj
Publisher: A B Shwetambar Sthanakwasi Jain Shastroddhar Samiti

Page 87

જ્ઞાન પ્રાપ્તિ કા ઉપાય
પ્રશ્ન-હે ગુરૂ મહારાજ ! જે કેવળ ક્રિયાથી પાપકર્મોનો નિરોધ થઈ જાય છે તે ક્રિયા જ કરવી જોઈએ, જ્ઞાનની શી આવશ્યકતા છે ?
ઉત્તર–હે શિષ્ય ! જ્ઞાન વિના ક્રિયાનું કશું ફળ હેતું નથી. જ્ઞાનરહિત કિયા ઉન્મત્ત (ગાંડા) પુરૂષની ક્રિયાની પડે અનર્થને ઉપન્ન કરે છે. “કેઈજીવ જ્ઞાનરહિત કિયા ન કરે એવા હેતુથી “પ્રથમ જ્ઞાન પછી ક્રિયા હેવી જોઈએ આ વાતને સૂત્રકાર કહે છે–પઢમં નાળo ઈત્યાદિ. જે વડે સ્વપરનો બેધ થાય છે તેને જ્ઞાન કહે છે. એજ્ઞાનપ્રથમ છે કેમકે જીવ આદિ નવ પદાર્થોનું જ્ઞાન થયા પછી જ સયમ અર્થાત્ ષડૂજીવનિકાયની દયાનું પાલન થઈ શકે છે. અહીં દયા શબ્દથી બધી ક્રિયાઓનું ગ્રહણ થાય છે. અર્થાત્ સમ્યજ્ઞાનપૂર્વક કરેલી ક્રિયા જ સફળ થાય છે તેથી સુનિ જ્ઞાનપૂર્વક જ ક્રિયાઓ કરે છે. કારણ કે–તવ અને અતવના વિવેકથી રહિત અજ્ઞાની શું કરી શકે ? અર્થાત્ કશું નથી કરી શકત અને જન્માંધની પેઠે એને હેય-ઉપાદેયનું જ્ઞાન કેવી રીતે થઈ શકે ? અર્થાતુ નથી થઈ શકતું, તેથી પહેલા જ્ઞાનને માટે પ્રયત્ન કરવું જોઈએ. કહ્યું છે કે-“જ્ઞાન વિનાની ક્રિયા નિરર્થક છે.” (૧૦)
જ્ઞાનનું મહત્ત્વ બતાવીને હવે એની પ્રાપ્તિને ઉપાય કહે છે–સ્રોશ કાળgo ઈત્યાદિ.
૩૦સંયમશકા પરિચય
- કર્મોથી ઉત્પન્ન થનારી બધી આધિ-વ્યાધિ અને બાધાથી રહિત મેક્ષની પ્રાપ્તિ કરાવનારને અથવા જ્ઞાન-દર્શન ચારિત્રરૂપી આરોગ્યથી, હિતવચન અથવા ઉપદેશથી સંસારના વિષયરૂપી વિશાળ વનમાં ભભુક્તા ઈષ્ટવિયેગ–અનિષ્ટ ગરૂપી દાવાગ્નિની જવાળાઓમાં બળતા જીવોને શાન્તિ દેનારને કલ્યા ણ (સંયમ) નું જ્ઞાન ગુરૂમુખથી શ્રવણ કરવાથી જ થાય છે. પાપ અર્થાતુ નરક આદિ કુંગતિઓમાં પાડનારા અસંયમનું જ્ઞાન પણ સાંભળવાથી જ થાય છે; તથ એ બેઉનું જ્ઞાન પણ સાંભળવાથી જ થાય છે, તેથી એમાં જે શ્રેષ્ઠ (હિતકર) હોય એમાં પ્રવૃત્તિ કરવી જે એ. (૧૧) * = કી લિઇત્યાર્દિ- જે પુરૂષ એકેન્દ્રિય આદિ જીવોના સ્વરૂપને જાણતા નથી અને જીવથી ભિન પુદ્ગલ આદિ અજીવોને જાણતા નથી, એ રીતે બેઉને જાણતા નથી તે અજ્ઞાની પ્રાણાતિપાત આદિથી વિરમગુરૂપ સત્તર પ્રકારના સંયમને કેવી રીતે જાણશે? અથત નહિ જાણી શકે, કારણ કે સયમ ત્યારે જ થઈ શકે છે કે જ્યારે જીવ અને અજીવનું જ્ઞાન થાય છે. (૧૨)
સંયમને જ્ઞાતા કેણુ થઈ શકે છે ? તે હવે કહે છે-કો નો હિo ઈત્યાદિ.
જે ને જાણે છે, અને અજીવો ને જાણ છે તે જીવ અને અજીવને જાણનાર મુનિ સંયનને જ્ઞાતા થઈ શકશે. (૧૩)
શ્રી દશવૈકાલિક સૂત્ર : ૧