Book Title: Agam 29 Mood 02 Dashvaikalik Sutra Part 01 Sthanakvasi Gujarati
Author(s): Ghasilal Maharaj
Publisher: A B Shwetambar Sthanakwasi Jain Shastroddhar Samiti
View full book text
________________
એ ધ્યાન મન વચન કાયાના ચોગોમાંના કેાઈ એક રોગવાળો મુનિરાજને જ થાય છે, અર્થાત એ ધ્યાનને સમયે એકજ ચગમાં સ્થિર રહે છે, કારણ કે એમાં યાગનું સંકમણ થતું નથી. કહ્યું છે કે
જે ધ્યાનમાં કેવળ નિજ આત્માનું અથવા એના એક પર્યાયનું યા એક ગુણનું ધ્યાન કરવામાં આવે છે, તેને “એકત્વ' કહે છે. (૧) વ્યંજન અર્થ અને જેના પરિવર્તનથી ૨હિત ચિંતન કરવામાં આવે છે તેને “અવિચાર' કહે છે. (૨)”
એ ધ્યાન ક્ષીણમોહનીય ગુણસ્થાનમાં જ થાય છે. એ ધ્યાનના અંતમાં જ્ઞાનાવરણીય અને અન્તરાય નામનાં ત્રણ ઘાતિ-કર્મોને એકીસાથે જ ક્ષય થઈ જાય છે. એ ધ્યાનનું ફલ કેવળજ્ઞાન, કેવળદર્શન અને અનંત વીર્યની પ્રાપ્તિ છે. એ બેઉ ધ્યાન વિના કેવળ જ્ઞાન પ્રમ્ થઈ શકતું એ બેઉ ધ્યાન છદ્મસ્થાને થાય છે, તથા ત્રીજું અને શું ધ્યાન કેવળીઓને થાય છે. (૨૦)
ઘાતાંકને ક્ષય થવાથી ઉત્પન્ન થનારૂં ફળ બતાવે છે-કથા પુળ ઈત્યાદિ.
જ્યારે સાધુ મિથ્યાત્વરૂપી પાપથી ઉત્પન્ન થએલી કમરજને નષ્ટ કરી નાખે છે, ત્યારે સમસ્ત કાકારો અને અલકાકાશમાં વ્યાપેલા દ્રવ્ય પર્યાયાને જાણવા કેવાળાને તથા કેવળદર્શન પ્રાપ્ત થાય છે. પદાર્થોનું સામાન્ય જ્ઞાન થવું એ દર્શન છે અને વિશેષ જ્ઞાન થવું તે જ્ઞાન છે એ બેઉમાં ભેદ છે. કહ્યું છે કે
- “સામાન્યનું ગ્રહણ થવું દર્શન છે. અને વિશેષનું ગ્રહણ થવું એ જ્ઞાન છે.” - કમાથી ઉત્પન્ન થએલાં સર્વ આવરના અભાવથી એ બેઉ (જ્ઞાન-દર્શન) ને પ્રાપ્ત કરે છે, (૨૧)
કેવલજ્ઞાન અને કેવલદર્શનનું ફળ કહે છે-જયા સત્તત્ત ઇત્યાદિ.
જ્યારે સર્વવ્યાપી જ્ઞાન તથા દર્શનને પ્રાપ્ત કરે છે ત્યારે કેવળી થઈને લોક અને અલકને જાણે છે..
જે જોઈ શકાય તેને લોક કહે છે.. પ્રશ્ન-જે કેઈએ એક ગ્રામ જોયું હોય તે લેક શું એટલો જ હોય ? ઉત્તર-એટલે જ નહિ હોય, કારણ કે બીજા એથી વધારે ગ્રામો જુએ છે,
પ્રશ્ન-તે આપણે જેટલા ગ્રામને જોઈએ છીએ એટલે જ લેક છે ? ઉત્તર–એટલો જ નહિ. અનંતજ્ઞાની સર્વજ્ઞ ભગવાન દ્વારા જે જોવાય છે એટલે લેક છે;
પ્રશ્ર–કેવળી ભગવાન્ તે અંલોકને પણું જુએ છે તે એમનાં જોવાથી એલાર્ક પણ લેક થઈ જશે ?
ઉત્તર-નહિ થાય. ભગવાને ધમસ્તિકાય આદિ દ્રવ્યનું આધારભૂત જે આકાશ જોયું છે એને લેક કહે છે, એમ સમજવું જોઈએ.
એ લોક કમર પર બેઉ હાથ રાખીને, પગ ફેલાવીને ઊભેલા પુરૂષના આકારને, અથવા નાચતા ભરપાસક (સુવા) ની આકૃતિને છે. તેના ત્રણ ભેદ છે. (૧) ઊર્ધ્વક, (૨) મધ્યલેક, (૩) અને અધિક. એ ચૌદ રાજુ જેવડે ઉંચે અને અસંખ્યાત પ્રદેશમય છે. હોકાકાશ એથી વિપરીત છે.
પ્રશ્ન-જીવ અને પુદ્ગલ આદિ આધાર વિના રહી શકતા નથી, તેથી કાકાશ માનવું એ તે બરાબર છે, પરંતુ અલકાકાશના અસ્તિત્વનું શું પ્રમાણ છે ? કારણ એ છે કે ઇદ્રિને એ વિષય નથી કેમકે અમૂર્ત છે. જે વિષયમાં ઈનિદ્રાની પ્રવૃત્તિ થતી નથી તેમાં મન પણ પ્રવૃત્ત થઈ શકતું નથી. એથી કરીને ઈન્દ્રિયોથી અલોકાકાશને જાણું શકતું નથી તેમજ મનથી પણ જાણી શકાતું નથી.
શ્રી દશવૈકાલિક સૂત્ર : ૧
૮૫.
