Book Title: Agam 29 Mood 02 Dashvaikalik Sutra Part 01 Sthanakvasi Gujarati
Author(s): Ghasilal Maharaj
Publisher: A B Shwetambar Sthanakwasi Jain Shastroddhar Samiti
View full book text
________________
કેવળ-જ્ઞાનરૂપી પ્રકાશથી બધા પૃથિવીને સચેતન કેહી છે.
‘ પૃથિવીકાય ?
'
લેાક અને અલેકને પ્રત્યક્ષ જાણવાવાળા ભગવાને
પ્રશ્ન-પૃથિવી સચેતન કેવી રીતે છે ?
ઉત્તર (૧) પૃથિવી સચેતન છે, કારણ કે તેમાં ખાદેલી ખાણુ આદિની ભૂમિ સજાતીય અવયવાથી પેાતાની મેળે ભરાઈ જાય છે, જે સજાતીય અવયવાથી સ્વયમેવ ભરાઈ જાય છે તે સચેતન હાય છે, કેમકે મનુષ્યનુ` શરીર અર્થાત્ અનુષ્યના શરીરમાં ઘા પડે છે તે એવી રીતના અવયવાથી પેાતાની મેળે ભરાઈ જાય છે; એ જ રીતે ખાદેલી ખાણુ આદિની ભૂમિ એ પ્રકારનાં અવયવાથી ભરાઈ જાય છે અને પહેલાંની જેવી અની જાય છે, તેથી પૃથિવી સચેતન છે.
(૨) પૃથિવી સચેતન છે, કારણ કે તેમાં પ્રતિક્રિન ઘ॰ણુ અને ઉપચય જોવામાં આવે છે, જેમકે પગનું તળી અર્થાત્ જેમ પગનું તળી" ઘસાઈને પાછું ભરાઈ જાય છે, તેમ પૃથિવી પણ ઘસાઈ ને ભરાઈ જાય છે, તેથી પૃથિવી સજીવ છે. અથવા~~
(૩) વિકુમ (પ્રવાળ) પત્થર આદિ-રૂપ પૃથિવી સચેતન છે, કારણ કે કઠિન હોવા છતાં તેમાં વૃદ્ધિ જોવામાં આવે છે, જેમકે શરીરનાં હાડકાં વગેરે, અર્થાત્ જેમ શરીરનાં હાડકાં વગેરે કાચમાની પીઠની જેમ કઠોર હાવા છતાં સચેતન છે અને વધે છે, તેવી રીતે વિક્રુમ, શિલા આદિ-રૂપ પૃથિવીમાં કઠિનતા હૈાવા છતાં તેમાં વૃદ્ધિ આદિ ગુણ પ્રત્યક્ષ છે. એથી સિદ્ધ થાય છે કે પૃથિવી સચેતન છે. અથવા—
(૪) વિઠ્ઠમ આદિ રૂપ પૃથિવી સચિત્ત છે. કારણ કે તેને કાપી નાંખવા છતાં પણ સજાતીય ધાતુની ઉત્પત્તિ જોવામાં આવે છે, જેમકે શરીરમાં મસા, અર્થાત્ જેમકે મસાને ઉપરથી કાપી નાંખ્યા છતાં પણ તેના સમાન અવયવા ઊગી આવે છે, તેમ જ વિક્રમ અને શિલા આદિને ખાણુમાં કાપી નાખ્યા છતાં સજાતીય સ્કન્ધાથી કાપેલા ભાગ પાછો ભરાઈ જાય છે. તેથી પૃથિવીની સચેતનતા સિદ્ધ થાય છે.
એ પૃથિવી અનેક-જીવ-વાળી છે, અને એ સ્પર્શનેન્દ્રિય-વાળા પૃથિવીકાયના જીવા આંગળના અસંખ્યાતમા ભાગ પ્રમાણની અવગાહનાના આશ્રય કરીને ભિન્ન-ભિન્ન સ્વરૂપે સ્થિત છે, એવું ભગવાને કહ્યું છે.
શિષ્ય ગુરૂને પૂછે છે કે ગુરૂ મહારાજ ! જો પૃથિવી, જીવાનાં પિડ-રૂપ છે તેા તેની ઉપર ગમનાગમન આદિ ક્રિયા કરનારા સંયમીઓના અહિંસાવ્રતની રક્ષા કેમ થશે ? ઉચ્ચાર, પ્રસ્રવણ થ્યાદિ ક્રિયા અનિવાય છે, તેથી અહિ ંસા-વ્રતનું પાલન એવું અસ ભવિત છે કે જેવુ' વધ્યાના પુત્રનુ પાલન કરવુ, અસભવિત છે.
ઉત્તર-ર શિષ્ય ! શસ્ત્રપૂરિજીત પૃથ્વિી સિવાયની બધી પૃથિવી સચિત્ત છે. જે વડે પ્રાણીઓની હિંસા થાય છે, તેને શસ્ત્ર કહે છે.
શસ્ત્ર એ પ્રકારનાં છે. (૧) દ્રશ્ય-શસ્ત્ર (૨) ભાવ-શસ્ત્ર. એમાં સ્વકાય, પરકાય અને ઉભયકાયને દ્રવ્ય-શસ્ત્ર કહે છે, પૃથિવીના વિષયમાં મન વચન કાયાથી દુષ્પરિણતિ કરવી એ ભાવશસ્ત્ર છે. એજ રીતે ખીજી બધી કાયાના જીવેાનાં ભાવશસ્ત્ર સમજી લેવાં પાતાથી
શ્રી દશવૈકાલિક સૂત્ર : ૧
૫૩
