Agam 29 Mood 02 Dashvaikalik Sutra Part 01 Sthanakvasi Gujarati

Author(s): Ghasilal Maharaj
Publisher: A B Shwetambar Sthanakwasi Jain Shastroddhar Samiti

Page 30

એ નથી. ઉપર મુજબ કથન કરવાથી એ સ્વયંસિદ્ધ થઈ ગયું કે જે ઉચ્ચાર આદિ સંમૂછિમ જીવની ઉત્પત્તિનાં સ્થાન છે તે એ સ્થાનમાં જે બે યા ત્રણ આદિ મળી જાય તે પણ તે ની ઉત્પત્તિનાં સ્થાને રહેશે. તેથી કરીને જે લેકે એમ કહે છે કે પૂર્વોક્ત અર્થ કરવાથી હવેણુ વેવ અનુક્રાણુ કહેવું વ્યર્થ અને અસંગત થઈ જશે, તેઓ પરાસ્ત થઈ ગયા. કારણ કે શિષ્યની પૂર્વોક્ત શંકાનું નિવારણ કરવા માટે એ કથનની આવશ્યકતા છે.
આ અર્થ ભગવાનનાં વચનામાંથી જ નીકળે છે. કારણ કે જે મુખથી નીકળનારા બધા પદાર્થો છત્પત્તિનાં સ્થાને હોત તે સંક્ષેપ કરવાને કેવળ એટલું જ કહી દેત કે મુનિજાપણુ ઘેલુ જેવા ઘેટુ અર્થાત્ મુખથી નીકળનારા બધા પદાર્થોમાં સંભૂમિ જી ઉત્પન્ન થાય છે. બહુ વા વંદુ જા જિતુ વા’ એ પ્રમાણે ભગવાન્ અલગ અલગ કહેત નહિ. તેથી કરીને સૂત્રમાં નિર્દેશેલા પદાર્થો સિવાય અન્ય કોઈ પદાર્થમાં જીની ઉત્પત્તિ થતી નથી. એ વાત સ્પષ્ટ પ્રતીત થાય છે અથવા જે ભાષણ કરતી વખતે નીકળતા થોડા જલકણમાં જીવની ઉત્પત્તિ થતી હોય તે શિષ્યને સ્પષ્ટ બંધ કરાવવાને ભગવાને જેમ બધા કલા ઉત્તર ના' ઇત્યાદિ અલગ અલગ નામ ગણાવ્યા છે તેમ કઢાણ શા” એ એક વધારે સૂત્રપાઠ રાખ્યો હોત. તેથી કરીને નિશ્ચિત છે કે મુખથી નીકળનારાં જલકણોમાં સંમૂછિમ જી ઉત્પન્ન થતા નથી, કારણ કે ભગવાને એને ઉત્પત્તિનું સ્થાન બતાવ્યું નથી.
તાત્પર્ય એ છે કે–જ્યાં સુધી શિષ્ય જાણી ન લે કે જીવની ઉત્પત્તિ સ્થાન કયાં જ્યાં છે, ત્યાં સુધી તે સંયમનું સમ્યફ પ્રકારે પરિપાલન કરી શકતું નથી. તેથી ભગવાને જી. ત્પત્તિનાં સ્થાનેનું ખુલાસાથી જ્ઞાન કરાવવાને અલગ અલગ નામે ગણાવ્યા છે. જે જીની ઉત્પત્તિનાં બધાં સ્થાને ગણાવવાની મતલબ ન હોય તે માત્ર રજુ વેવ અgજુઠ્ઠાણુ' (અશુચિનાં બધાં સ્થાનમાં) એટલું જ કહી દેત. કારણ કે ઉચ્ચાર પ્રસ્ત્રવણ આદિ બધાં અશુચિસ્થાને હોવાને કારણે સંમૂછિમ જીવોની ઉત્પત્તિનાં સ્થાન છે, એ વાત પ્રતીતિથી સિદ્ધ છે એવી સ્થિતિમાં અલગ અલગ નામે ગણાવવાં અહેતુક થઈ જાય. અગર એમ માને કે જીવની ઉત્પત્તિનાં થાન ગણાવવાની મતલબ છે તે જિજ્ઞાસુ શિષ્યને સંદેહ ત્યાં સુધી દૂર નહિ થઈ શકે કે જ્યાં સુધી તેમને સાફ ન બતાવી દેવામાં આવે કે કઈ કઈ જગ્યાઓમાં સંચ્છિમ જીવોને જન્મ થાય છે, તેથી કરીને અલગ અલગ ગણાવવું એ વૃથા નથી, કિન્તુ આવશ્યક હોવાથી સાર્થક છે. કારણે કરિંથવિનિg વા’ (ઉપસ્થનિતેષુ) એમ ન કહેતાં વારંવાર “પારા વા સુકુ ઘા ડુપુઝાઝાfreeવા તાપણુ વા થીસિસોપણુ વા' એ રીતે દરેકનાં અલગ અલગ નામે ગણાવીને ભગવાને કથન કર્યું છે. એવું કથન ન કરત તે એ સંશય પડત કે સ્ત્રી-પુરૂષના સંગ વિના કેવળ શુકશેણિત આદિમાં સંમૂર્ણિમ જી ઉત્પન્ન થાય છે કે નહિ ? એ પ્રકારના સદેહથી મુનિઓને સંયમ પાલન કરવાનું મુશ્કેલ થઈ પડત.
વાસ્તવમાં મુખમાંથી નીકળનારા જળકને અશુચિ કહેવા એ ખોટું છે, કારણ કે શાસ્ત્રમાં પ્રજ્ઞાપના સૂત્રોત ઉંચાર આદિને જ અશુચિ શબ્દથી ઓળખાવવામાં આવ્યા છે અને મુખમાંથી નીકળનારા જળકણના અર્થમાં અશુચિ શબ્દનો પ્રયોગ મળી આવતા નથી. વ્યવહાર સૂત્રના ભાગ્યમાં ત્રીજા ઉદેશમાં “શે મારે બહુ ઇત્યાદિ ૨૮૬ મી ગાથાનું વ્યા
શ્રી દશવૈકાલિક સૂત્ર : ૧
૧ ૫.