Agam 29 Mood 02 Dashvaikalik Sutra Part 01 Sthanakvasi Gujarati

Author(s): Ghasilal Maharaj
Publisher: A B Shwetambar Sthanakwasi Jain Shastroddhar Samiti

Page 31

સ્થાન કરતી વખતે કહ્યું છે કે
અશુચિ બે પ્રકારની છે : (૧) દ્રવ્ય અશુચિ અને (૨) ભાવ અશુચિ. જે વ્યક્તિનું શરીર અશુચિથી લેપાયેલું હોય અથવા જે વિષ્કાને ત્યાગ કરીને (જાજરૂ જઈને) મળદ્વાર નથી તે એ વ્યકિતને દ્રવ્યથી અશુચિ કહે છે, ઈત્યાદિ.
તથા–એ વ્યવહારસૂત્ર ભાષ્યની ‘વે માવે અr રઘંમ વિમારિત્તિો ' એ ૨૮૭ મી ગાથાની વ્યાખ્યા કરતી વખતે કહ્યું છે કે –
વિષ્ઠા આદિથી લિસને દ્રવ્ય અશુચિ કહે છે. અહીં “આદિ શબ્દથી મૂત્ર અને કલેષ્મ આદિનું ગ્રહણ કરવું જોઈ એમ કહ્યું છે. પ્રજ્ઞાપનાસૂત્રમાં કહેલા ઉચ્ચાર આદિ જ અશુચિ શબ્દને અર્થ છે, એ આશયથી પ્રકૃતિમાં દ્રવ્યભાવને ભેદ બતાવતા છતાં પણ અશુચિ પદાર્થોમાં મુખથી નીકળતા જળકણેને ગ્રહણ કર્યા નથી.
આવશ્યક સૂત્રના વંદના નામક ત્રીજા અધ્યયનમાં હરિભદ્ર સૂરિએ ૧૧૧ મી ગાથાની વ્યાખ્યા કરતાં અશુચિ રાબ્દને અર્થ વિપ્રધાન સ્થાન એમ કર્યો છે. દર્શનશુદ્ધિ નામક ગ્રંથમાં પણ એવું જ પ્રતિપાદન કર્યું છે. ઉત્તરાધ્યયન સૂત્રમાં ૧૯ મા અધ્યયનની બારમી ગાથાની વ્યાખ્યા કરતાં ભાવવિજયગણિએ કહ્યું છે કે શુમ્ય = સુરાખ્યાં રમવમ = કાજામ અશુચિરંમવા આ સૂત્રની સર્વાર્થસિદ્ધિ નામક ટીકામાં કમલસંયમ ઉપાધ્યાયે એવું વ્યાખ્યાન કર્યું છે કે-અશુરિમવમ્ સુપિક્સલે શુશોણિતપનમ્ !
સૂત્રકૃતાંગ સૂત્રના દ્વિતીય શ્રુતસ્કંધના બીજા અધ્યયનમાં નરકના વર્ણનમાં ૬૬ મા સૂત્રમાં રજુ શબ્દની ટીકામાં શીલાંગાચાયે કહ્યું છે કે નવો નિદાનપાનવતા અહીં કલેદ પરસેવાને કહ્યો છે. એ વાત સૌ જાણે છે કે મુખથી નીકળતા જળકણ અને પરસેવે એક નથી-બેઉ જુદા-જુદા છે. પરસેવામાં પણ સંમૂર્ણિમ જીવ ઉત્પન્ન થતા નથી, કારણ કે સંમૂછિમ જીવન ઉત્પત્તિસ્થાનની ગણત્રી કરતી વખતે ભગવાને પરસેવે કહેલું નથી. પિંડનિયુકિતમાં પૂતિકર્મદેષના ભેદ દ્રવ્યપૂતિના ઉદાહરણમાં અશુરિ જય શબ્દને વિષ્ટા-ગંધવાળા અર્થમાં પ્રયોગ કર્યો છે.
માનવધર્મશાસ્ત્રમાં ભાષણ કરતી વખતે નીકળતા જળકને અશુચિ કહ્યા નથી. મનુસ્મૃતિના પાંચમા અધ્યાયમાં કહ્યું છે–
મક્ષિા વિષ છાયા, જૌથ્યઃ સૂર્યક્રમ
रजो भूर्वायुरग्निश्च, स्पर्श मेध्यानि निर्दिशेत् ॥५-१३३।। દેરે ધારણ કરવાને જ હિંસાનું કારણ માનીને હાથથી અથવા શિરની પાછળ ગાંઠ વાળીને મુખવઝિકા ધારણ કરનારાઓએ પણ આ પ્રમાણેનું શરણું લેવું જોઈએ, જે એ બતાવવાને માટે અહીં આપવામાં આવ્યાં છે કે-ભાષણ કરતી વખતે મુખથી નિકળતા જલકમાં સંમમિ જીવ ઉત્પન નથી થતા, અન્યથા વ્યાખ્યાન વાંચતી વખતે બબ્બે ત્રણ-ત્રણ કલાક સુધી બેસે છે, ત્યારે મુખવસ્ત્રિકા ધારણ કરવી આવશ્યક હોવાથી મુખથી નીકળતા જલકથી મુખવસ્ત્રિકા ભીની થઈ જશે અને એ આપત્તિ નિવારવાનું શક્ય નથી.
લોકેમાં ખુલે મુખે પુસ્તક વાંચનારના તથા બીજાઓ સાથે વાર્તાલાપ કરનારના
શ્રી દશવૈકાલિક સૂત્ર : ૧