________________
૫૦
નય ભૂતાર્થ છે - વ્યવહાર નય અભૂતાર્થ છે. જે જીવ ભૂતાર્થનો આશ્રય કરે છે તે જીવ નિશ્ચયથી સમ્યગ્દષ્ટિ છે. એમ જાણ્યા વિના જ્યાં સુધી જીવ વ્યવહારમાં
મગ્ન છે ત્યાં સુધી આત્માના જ્ઞાન-શ્રદ્ધાનરૂપ નિશ્ચય સમ્યકત્વ થઈ શકતું નથી. ૧૭. ઉપસંહાર ૧. જીવ સમજે ત્યારે વર્તમાન અવસ્થામાં અશુદ્ધતા હોવા છતાં તેના આશ્રયે
કલ્યાણ થતું નથી, પણ શુદ્ધ સ્વભાવના આશ્રયે જ કલ્યાણ થાય છે.
માટે અશુદ્ધતા (રાગ) નો આશ્રય છોડી શુદ્ધ આત્માનો આશ્રય કરવો. ૨. જીવ સમજે ત્યારે પર્યાય સ્વભાવ હોવા છતાં તેના આશ્રયે કલ્યાણ થતું
નથી, પણ દ્રવ્ય સ્વભાવ જે નિત્ય છે તેના આશ્રયે જ કલ્યાણ થાય છે.
માટે પર્યાય દષ્ટિ છોડી-નિત્ય દ્રવ્ય સ્વભાવનો આશ્રય કરવો. ૩. જીવ સમજે ત્યારે નિમિત્ત હોવા છતાં તેના આશ્રયે કલ્યાણ થતું નથી.
પણ ઉપાદાન-સ્વભાવના આશ્રયે જ કલ્યાણ થાય છે. માટે નિમિત્તના
આશ્રયને છોડીને ઉપાદાનનો આશ્રય કરવો. ૪. જીવ સમજે ત્યારે શુભરાગરૂપ વ્યવહાર હોવા છતાં તેના આશ્રયે કલ્યાણ
થતું નથી. પણ રાગરહિત નિશ્ચય સ્વભાવના આશ્રયે જ કલ્યાણ થાય છે.
માટે વ્યવહારનો આશ્રય છોડીને - નિશ્ચયનો આશ્રય કરવો. સાર: ૧. અવસ્થામાં અશદ્ધતા હોવા છતાં આત્મા સ્વભાવથી શુદ્ધ જ છે અને
અશુદ્ધ અવસ્થામાં પણ હું શુદ્ધ છું' એવો નિર્ણય થઈ શકે છે. ૨. પર્યાયમાં અનિત્યતા હોવા છતાં આત્મા સ્વભાવથી નિત્ય જ છે અને એ
અનિત્ય પર્યાયમાં પણ હું નિત્ય છુંએવો નિર્ણય થઈ શકે છે. ૩. પર નિમિત્ત હોવા છતાં આત્માસ્વસંવેદ્ય છે-ઉપાદાન પોતાની તાકાતથી
સહજ શક્તિથી સમજે તે વખતે પર નિમિત્ત હોય પણ નિમિત્ત કાંઈ કરે નહિ, નિમિત્તની હાજરી હોવા છતાં એવો નિર્ણય થઈ શકે છે, કાર્ય
ઉપાદાનથી જ થાય છે.' ૪. રાગરૂપ વ્યવહાર હોવા છતાં - નિશ્ચયના અવલંબને જ ધર્મ થાય છે.
સમજવા ટાણે સાચા દેવ-ગુરૂ-શાસ્ત્રની શ્રદ્ધા વગેરે શુભ રાગરૂપ વ્યવહાર હોય પાગ ધર્મ તો નિશ્ચય સ્વભાવના આશ્રયે જ થાય છે.
