________________
૨૦૮
વાણી છે. ગુરુ પણ સર્વજ્ઞ કથિત માર્ગોનુગામી છે. સાધુઓને આગમચક્ષુ કહ્યા છે. ત્રણ મૂઢતા અને આઠ મદ રહિત તથા આઠ અંગો સહિત સાચા દેવ-શાસ્ત્ર-ગુરુનું શ્રદ્ધાને જ સમ્યગ્દર્શન છે. પરમાત્મા બનવા માટે પોતાના આત્માને જાણવાનું અનુભવવાનું આવશ્યક છે. જે અરિહંતને દ્રવ્યપણેગુણપણે-પર્યાયપણે જાણે છે તે પોતાના આત્માને જાણે છે અને જે આત્માને જાણે છે તે મોહનો નાશ કરે છે. ત્યાર પછી રાગ-દ્વેષને છોડીને શુદ્ધ આત્માને પ્રાપ્ત કરે છે અર્થાત્ પૂર્ણ વીતરાગતા અને સર્વજ્ઞતા પ્રાપ્ત કરે છે. આ જ એક ઉપાય છે.
ભગવંતો દ્વારા અનુભૂત અને બતાવવામાં આવેલો આ જ એક મોક્ષનો પારમાર્થિક માર્ગ છે; આ પ્રકારે મતિને વ્યવસ્થિત કરે છે. જેની મતિ અવ્યવસ્થિત છે તેને જગત અવ્યવસ્થિત લાગે છે. આ અવ્યવસ્થિત મતિવાળા લોકો જગતને વ્યવસ્થિત કરવાના વિકલ્પોમાં જ ગૂંચવાયા છે.કારણ કે જ્યાં અવ્યવસ્થતા છે ત્યાં તેમનું ધ્યાન નથી અને જ્યાં બધું જ પુરેપુરું વ્યવસ્થિત છે-કાંઈ ફેરફાર કરવાની જગ્યા નથી ત્યાં વ્યવસ્થાપક બનવાની ધૂનમાં વ્યાકૂળ થઈ રહ્યા છે અને જ્યાં સુધી પોતે પોતાની મતિને વસ્તુ સ્વરૂપને અનુકુળ વ્યવસ્થિત નહિ કરે ત્યાં સુધી આકુળતા જવાની નથી. ‘સર્વજ્ઞતા’ અને ‘ક્રમબદ્ધ પર્યાય'ની શ્રદ્ધા પ્રતીતિ વિના મતિ વ્યવસ્થિત થઈ જ શકતી નથી. સ્વયં સંચાલિત વ્યવસ્થા જ પૂર્ણ ન્યાય સંગત હોય છે. અને
એ સમજવો એ જ સત્ય પુરુષાર્થ છે. ૧૯. પુરુષાર્થ-પાંચ સમવાય : જીવ પોતાના સ્વભાવ સન્મુખતાનો પુરુષાર્થ કરે ત્યારે
૧. સ્વભાવ આવી ગયો. ૨. સ્વભાવ સન્મુખતાનો પુરુષાર્થ આવી ગયો. ૩. તે સમયે પોતાની જે નિર્મળ પર્યાય પ્રગટી તે કાળ લબ્ધિ આવી ગઈ. ૪. ભવિતવ્યતાનો ભાવ આવી ગયો(જે થવા યોગ્ય હતું તે થયું). ૫. કર્મનું નિમિત્ત પણ હટી ગયું એટલે કર્મના ઉપશમાદિ આવી ગયા. આ પ્રમાણે પાંચ સમવાય સાથે જ હોય છે. સર્વજ્ઞનો અને ક્રમબદ્ધનો નિર્ણય કરવામાં તો પાંચેય સમવાય એક સાથે હોય છે. ૧. જે સમયે સમકિતની પર્યાય થઈ તે થવાની હતી તે સ્વકાળે થઈ તે
નિયત છે
