________________
૧૯૯
જે દ્રવ્યોને અને તેની સમસ્ત પર્યાયોને જાણે છે તે સમયગ્દષ્ટિ છે; અને જે
તેમાં શંકા કરે છે તે મિથ્યાદષ્ટિ છે. ૭. સર્વશની મુખ્યતા સમ્યગ્દષ્ટિને એવો વિચાર હોય છે-જે વસ્તુનું સ્વરૂપ સર્વશે
જેવું જાણ્યું છે, તેવું નિરંતર પરિણમે છે; તેમ થાય છે. માટે જગતની વસ્તુઓને ઈષ્ટ-અનિષ્ટ માનીને દુઃખી-સુખી થવું નિષ્ફળ છે. એવા વિચારથી દુ:ખ મટે છે, એ પ્રત્યક્ષ અનુભવ ગોચર છે.”
“વળી સમ્યગ્દષ્ટિને એવો નિશ્ચય છે જે જીવને, જે દેશમાં, જે કાળે, જે વિધાનથી જન્મ અથવા મરણ, કે લાભ-અલાભ, સુખ-દુ:ખ થવાનું જિનેન્દ્ર ભગવાને દિવ્યજ્ઞાનથી જાણેલ છે; તે જીવને, તે દેશમાં, તે કાળે, તે વિધાનથી, જન્મ મરણ, લાભ-અલાભ નિયમથી જ થાય છે, તેને દૂર કરવાને કોઈ ઈન્દ્ર, અહમિન્દ્ર, જિનેન્દ્ર સમર્થ નથી.'' - ઉક્ત પ્રકરણોમાં પ્રાય: સર્વત્ર જ સર્વજ્ઞના જ્ઞાનને આધાર માનીને ભવિષ્યને નિશ્ચિત નિરૂપવામાં આવેલ છે અને તેના આધારે અધીર ન થવાનો , અને નિર્ભય રહેવાનો ઉપદેશ આપવામાં આવ્યો છે.
આ રીતે આપણે જોઈએ કે ક્રમબદ્ધ પર્યાય'ની સિદ્ધિમાં સર્વજ્ઞતા” સૌથી બળવાન હેતુ છે. ૮. સર્વજ્ઞની વ્યાખ્યા તો એવી છે કે જે સર્વને જાણે તે સર્વજ્ઞ. કેવળજ્ઞાનનો
વિષય તો સમસ્ત દ્રવ્યો અને તેમની ક્ષણ કાળ સંબંધી સમસ્ત પર્યાયો છે. જે કાંઈ થઈ ગયું છે, જે થઈ રહ્યું છે અને ભવિષ્યમાં થવાનું છે; સર્વજ્ઞ ભગવાનના જ્ઞાનમાં તો બધું વર્તમાનવત્ સ્પષ્ટ ઝળકે છે. માટે પ્રથમ તો સર્વશની સર્વજ્ઞતાનો સ્વીકાર કરવો પડશે. અવધિજ્ઞાન અને મન:પર્યયજ્ઞાન પણ પોતાની સીમામાં ભવિષ્યને જાણે જ છે. લાખો વર્ષ પછીના ભવિષ્યની નિશ્ચિત ઘોષણાઓથી સર્વજ્ઞ કથિત જિનાગમ ભર્યા પડ્યા છે અને તે બધી જ ઘોષણા ‘આમ જ થશે'ની ભાષામાં છે. સર્વજ્ઞની ભવિષ્યજ્ઞતાનો ઈન્કાર કરવાનો અર્થ સમસ્ત જિનાગમને તિલાંજલી દેવાનો થશે.
જેમનું ભાવિ ખોટું હોય છે, તેમની શ્રદ્ધા સર્વજ્ઞ પર નથી ટકતી. જેમનો સંસાર અલ્પ રહી જાય છે તેમને જ સર્વજ્ઞતા સમજવામાં આવે છે.
ચરણાનુયોગ અને કરણાનુયોગમાં આવી ઘણી માહિતી છે. ૯. આનાથી એ નિષ્કર્ષ પણ નીકળે છે કે ચારેય ગતિના જીવોની સંખ્યા નિશ્ચિત
છે અને પ્રત્યેક જીવના ભવ પણ નિશ્ચિત છે તથા તેમનો ક્રમ પણ નિશ્ચિત છે,
