Book Title: Vyaptipanchak
Author(s): Chandrashekharvijay
Publisher: Kamal Prakashan Trust
Catalog link: https://jainqq.org/explore/032160/1

JAIN EDUCATION INTERNATIONAL FOR PRIVATE AND PERSONAL USE ONLY
Page #1 -------------------------------------------------------------------------- ________________ tatvaciMtAmaNI upara mathurAnAthanI TIkAthI yukta 920 pitAraka mahApuruSo viziSTathayo preraka : pU. pI. candrazekharavijayajI ma. sAheba gujarAtI + sAMskRta candrazekharIyA TIkA sahita Page #2 -------------------------------------------------------------------------- ________________ Camer vyAptipacakra mathurAnAthanI mAthurI TIkA upara cAndrazekharIyA nAmanI gujarAtI+saMskRta saraLa TIkA : preraka : paM. candrazekharavijayajI krmala prakAzana TrasTa Page #3 -------------------------------------------------------------------------- ________________ prakAzaka : kamalaprakAzanaTrasTa jIvatalAla pratApazI saMskRti bhavana 2777, nizA poLa, jhaverIvADa, rIlipha roDa, amadAvAda-1. phona : 25355823, 25356033 preraka-paricaya : siddhAntamahodadhi, saccAritracUDAmaNi, sva. pUjyapAda A. bhagavaMta zrImavijaya premasUrIzvarajI mahArAjA sAhebanA vinaya pU.paM. zrI candrazekharavijyajI AvRtti: prathama saMskaraNa nakala : 1OOO tA. 25-2-2004, vi. saM. 2060 TAIpaseTiMga: arihaMta grAphiksa khADiyA cAra rastA, amadAvAda. mudraka naprabhAta prinTIMga presa ghIkAMTA, amadAvAda. Page #4 -------------------------------------------------------------------------- ________________ siddhAmahodadhi, saccAritracUDAmaNi, karmasAhinipuNarmAta pUjayapATha AcAryadeveza zrImadvijaya premasurIzvarajI mahArAja sAhebanA paTTAlaMkAra nyAvizArada, vardhamAnataponidhi pUjyapAda AcAryadeveza zrImadvijaya bhuvanabhAnusUrIzvarajI mahArAja sAhebanA paTTAlaMkAra siddhAdivAkara, gItArthaziromaNi pUjApATha AcAryadeveza zrImadvijaya kyaghoSasUrI/rajI mahArAja sAheGnA karakamalamAM sAkara samarpaNa... Page #5 -------------------------------------------------------------------------- ________________ Goooooooooooooooooooooooooooooooooooooooooooooooooooooooooooooooooooooooooooooooooooooooooooooooooooooooooooooooooooooooooooooooooooooooo prastAvanA buThThI thaI gayelI charIthI zAka samArI zakAtuM nathI. to have zuM karavuM? ene tIkSNa karAnArA sAdhana rU5 zarANa upara e charIne caDAvIne tIkSNa karavI paDe. tIkSNa banelI e charI pachI zAka samAravAmAM atizaya upayogI bane. ane enAthI taiyAra thayela bhojana jAte ya vAparIne peTa bharI zakAya ane bIjAne ya vaparAvIne upakAra karI zakAya. saMyamIonI prajJA mAtra svaccha ja hoya e karatAM tIkSNa paNa hoya to khUba ja upayogI bane. tIkSNa prajJAthI zAstronI eka-eka paMktimAMthI aNamola padArthone zodhI zake. tAtparyane pakaDI zake. paNa jo prajJA sthala hoya to mAtra zAstro vAMcI zake e mahAsAgaranI aMdara paDelA rahasyone - ratnone na pAmI zake. to saMyamIonI sthala prajJAne tIkSya banAvavA zuM karavuM ? e buThThI charI jevI prajJAne tIkSNatama banAvanAra koI zarANa che ? eno uttara che "hA'. (navya) nyAya e sthUla prajJAne dhAradAra banAvavA mATe atizaya upayogI sAdhana che. nyAya granthomAM paMktio paNa agharI ane padArtho paNa atisUkSma ! eka-eka zabda upara ghaNI-ghaNI vizALa carcAo thAya. e vistAramAM eka paNa zabda nakAmo, vadhArAno lakhelo jovA na maLe. eka eka zabdanI kiMmata tyAM AMkavAmAM Ave. pratyeka paMktio AgaLa-pAchaLanI paMktio sAthe cokkasa saMbaMdha dharAvanArI hoya. bhaNanArAo jo aDadhI-pA miniTa paNa be-dhyAna bane to Akho padArtha hAthamAMthI jato rahe. pharI mahenata karavI paDe eTalI badhI ekAgratA tyAM joIe. vidyArthI ane adhyApakanA mAthAo duHkhavA mAMDe eTalo badho sakhata mAnasika parizrama paNa paDe. mATe ja nyAyagraMtho bhaNAvanArAo AMgaLInA veDhA upara gaNI zakAya eTalA mAMDa maLe che. emAM ya upara-uparanA (vyAptipaMcakAdi) grantho bhaNAvanArAone no zodhavA javuM paDe. A to je A bhaNaze ene ja anubhava thaze ke uparanI vAto keTalI badhI sAcI che ? paNa jo A zarANa jevA nyAya grantho upara pUlaprajJA rUpI buTTI charI caDe ane barAbara uMDANapUrvaka bhaNavA dvArA tIkSNa bane to to pachI moTA lAbho maLavA mAMDe. e tIkSNa prajJAno svAmI banelo saMyamI pachI jinAgamo vAMce, mahopAdhyAyajI vagere mahApuruSonA advitIya grantho vAMce, eka-eka paMktimAMthI aneka rahasyo kADhe. eno AnaMda AsamAnane AMbe. harSanA AMsuo chalakAI javAnI prakriyA seMkaDo vAra bane. mahApuruSo pratyenA bahumAnabhAvanA mojAo chaLe. pariNati vizuddha, vizuddhatara, vizuddhatama banatI jAya. potAne maLelA A aNamola rahasyo seMkaDo-hajAro saMyamIone, saMghanA sabhyone ane chevaTe mArgAnusArInI bhUmikAvALA mithyAtvIone paNa emanI yogyatA anusAra Apato jAya. je mokSano mArga pAMcamAM ArAmAM sumasAma jevo banavA mAMDyo che. je mokSa mArga upara cAlanArA musApharo ghaTavA mAMDyA che. te mokSamArga upara hajAro-lAkho AtmAo mAtra cAlatA nahi, paNa doDatA thaI jAya. sumasAma mokSamArga bhIDathI dhamadhamato banI jAya, tIkSNa banelI charIthI zAka samArIne e loko potAnA ya peTa bhare. ane bIjAnA ya bhare. ema nyAyagranthonA abhyAsathI tIkSNa banelI prajJA dvArA zAstronA benamUna rahasyone taiyAra karIne, pragaTa karIne e saMyamI pote to mokSamArga upara purapATa doDavA ja mAMDe. e sAthe bIjA ya anekone doDAvavA mAMDe. A vAta atyAre to ekadama sAcI dekhAI rahI che. pUjyapAda nyAyavizArada svargastha AcAryadeva zrI bhuvanabhAnusUrIzvarajI ma.sAhebe chaThThanA pAraNe chaThTha karavApUrvaka nyAyanA granthono abhyAsa karyo. potAnA ziSyapraziSyone karAvyo. enA pratApe pUjya AcAryadeva zrI jayasuMdarasUrIzvarajI, pUjya A. deva zrI abhayazekharasUrIzvarajI, pUjya paMnyAsa zrI puNyaratnamazoratnavijayajI+pUjya paMnyAsa zrI ajItazekharavijayajI, #aokadevkinanciocoooooooooooooooooooooooooooooooooooooooooooooooooooooooooooooooooooooooooooooooooooooooooooooooooooooooooxxxxxxxxnofook windooooooooooooooooooooooooooooooooooooooooooooooooooooooooooooooooooooooooooooooooooooooooooooooooooooooooooooooook Page #6 -------------------------------------------------------------------------- ________________ xxxxxxxxxxxxxx************* pUjya gaNivarya zrI razmiratnavijayajI, pUjya gaNivarya zrImeghadarzanavijayajI, pUjya munirAja yazovijayajI, pUjya munirAja udayavallabhavijayajI vagere vagere aneka suvihita,vidvAn saMyamIo taiyAra thayA. teoe sUripuraMdara haribhadrasUrijI ane mahAmahopAdhyAya zrI upAdhyAya yazovijayajI ma.nA ati-aNamola, ati agharA granthone atyaMta saraLa banAvI zramaNasaMgha sAme mUkyA ke bhaNAvyA. (A to jeTalA nAmo yAda AvyA e lakhyA, e sivAya aneka saMyamIo che. jeoe jainasaMgha upara puSkaLa upakAra karyo che ane karI rahyA che.) ane varSothI je granthone saMyamIo hAthamAM letA paNa gabharAtA hatA. e grantho Aje seMkaDo saMyamIo bhASAMtarAdinA sahAye vAMcatA thaI gayA. saMyamajIvanamAM joma AvyuM. utsAha vadhyo. navI dizAo khUlI. syAdvAda kalpalatA, upadezarahasya, dharmasaMgrahaNI, sAmAcArI prakaraNa, jaina tarkabhASA, syAdvAda maMjarI, syAdvAda rahasya, vAdamAlA, batrIza-batrIzI, adhyAtmamataparIkSA, dharmaparIkSA, pratimAzataka, SoDazaka, yogaviMzikA, yogazataka, yogadRSTi samuccaya, yogabiMdu, lalitavistarA.... vagere vagere seMkaDo grantho Aje bhASAMtarAdi sahita zramaNasaMgha pAse vidyamAna che. e ApaNuM pracaMDa puNya che. paNa AmAM evuM dekhAya che ke je je mahAtmAoe A viziSTa granthonA saMpAdananA kAma karyA che. lagabhaga e badhAya mahAtmAoe prathama ajaina nyAyagranthono talasparzI abhyAsa karyo che. e paNa mAtra muktAvali purato nahi. paNa AgaLa vadhIne dinakarI, vyApti paMcaka, sidhdhAntalakSaNa vagere granthono paNa abhyAsa karyo che eTale evuM lAge che ke A je kalpavRkSa ugeluM dekhAya che. enA mULa tarIke ajaina nyAyagranthono abhyAsa che. to have vicAra Apyo ke zA mATe ghaNA saMyamIo A nyAyagranthono abhyAsa saraLatApUrvaka karI zake evo prayatna na karavo ? muktAvali upara pUjyapAda AcAryadeva zrI abhayazekharasUrIzvarajIe khUba ja suMdara chaNAvaTa sAthe pustaka bahAra pADyuM ja che. paNa zaktizALI saMyamIo nyAyano thoDoka vadhu abhyAsa kare to teo paNa sva-parane ghaNA ja upakArI bane. mAtra A eka ja AzayathI 'vyAptipaMcaka'nAmanA A eka grantha upara vadhumAM vadhu saraLa evI saMskRtaTIkA ane gujarAtI vivecana sAthe A pustaka bahAra pADyuM che. A sAthe ja najIkanA ja kALamAM 'siddhAntalakSaNa' paNa bahAra paDaze. dhyAnamAM rAkho : (1) vyAptipaMcaka atikaThina grantha che ja. eTale 'enI paMktio uparathI ja padArtha samajavo' e loDhAnA caNA cAvavA jevuM kAma che. emAM sahAyaka tarIke koIka bhASAMtara, saraLa TIkA ke chevaTe bhaNAvavAmAM hoMziyAra vidyAgurunI jarUra paDe ja. hA ! mAtra gujarAtI vivecana paNa cAlata. paNa saMyamIo saMskRtamAM vAMce to bhASAnI dRSTie teno khUba lAbha thAya. saMskRta vAMcanano abhyAsa paNa thAya. be ya TIkAo (saMskRta ane gujarAtI) vadhumAM vadhu saraLa banAvavAno prayatna karyo che. mArA vidyArthI muniono abhiprAya che ke 'muktAvali bhaNI cUkelA ame vidyAguru vinA paNa A grantha A be TIkAnA AdhAre 90, 95% bhaNI-samajI zakIe chIe.' A mArA mATe saMtoSakAraka bAbata hatI. (2) chatAM ya grantha agharo to che ja. mahenata to paDaze ja. padArtha na samajAya to be-traNa-cAravAra vAMcavo. prayatna karavo. saphaLatA maLaze. saMskRtamAM na samajAya to gujarAtImAM jovuM. gujarAtImAM na samajAya to saMskRtamAM jovuM. kyAMka gujarAtI karatAM ya saMskRtamAM vadhu spaSTa nirUpaNa dekhAze. (3) vyAptipaMcaka granthamAM nirUpaNa karavAnI zaili kyAMka evI che ke pahelA uttarapakSarUpI paMkti Ave. ane pachI tena....avAstam, rUtthajI....na kSati:...... e rIte lakhIne emAM pUrvapakSa Apelo hoya. have kharekhara to pahelA 0000000000000000000000000000000000000000000000 000000000000000000000000000000000000000000000000000000000000000000000000 Page #7 -------------------------------------------------------------------------- ________________ oHooooooooooooooooooooooooooooooooooooooooooooooooooooooooooooooooooooooooooooooooooooooooooooooooooooooooooooooooooooooook prazna=pUrvapakSa Ave. ane pachI uttara Ave. eTale vivecanamAM ane saMskRta TIkAmAM pahelA "prazna' tarIkeno pachI AvanArI paMkitano padArtha Apyo che. ane pachI "uttara' tarIkeno pahelA AvelI paMktino padArtha Apyo che. have vAMcanAranI sAme to pahelA "uttaranI ja paMkti Ave. eTale vidyArthI vivecana jovA jAya. to ene ema lAge ke "A paMktino artha to ahIM dekhAto nathI. A to tadana bIjo ja padArtha lAge che.' eTale vidyArthIoe vyAptipaMcaka(mAthurI)nI AgaLa-pAchaLa AvatI paMktio jovI ane AvI bAbatono khyAla rAkhavo. (4) kyAMka padArthane saraLa banAvavA mATe "vyAptipaMcaka'nI paMktine akSarazaH kholavAne badale eno bhAvArtha lakhyo che. eTale AvA keTalAMka sthAnomAM vyAptipaMcakanI paMktiono akSarArtha svayaM karI levo. (6) "je bhaNo e lakhIne bhaNo ane sAMje pATha karo' evI amArI namra-khAsa sucanA che. enAthI padArtho vadhu daDha vadhu spaSTa thaze. (7) vyAptipaMcaka mULagrantha to mAtra pAMca-cha lITIno ja che. je tattvaciMtAmaNigranthanI paMktio rUpa che. enA upara mathurAnAtha ane jagadIzajI ema be vidvAnoe vivecana karyuM che. e ja kharekhara vyAptipaMcaka kahevAya che. emAM ahIM mathurAnAthanI "mAdhurI' TIkA ja lIdhelI che. enA upara saMskRta-gujarAtI vivecana che. sAvadhAna ! : ame pahelA ja kahyuM che ke A nyAyagrantho buThThI charIrUpa skula buddhine tIkSya banAvavA mATenA zarANa jevA che. zarANanI kiMmata zarANa jeTalI ja che. charIne tIkSNa banAvanAranA manamAM to zAka samArI bhojana karavAnI ja bhAvanA rame che. jo zAka samAravAdi kAma na hota to e charI ke charIne tIrNa karanAra zarANanI koI ja kiMmata rahetI nathI. je mANasa kalAko sudhI charIne zarANa upara ghasyA ja karavAnuM kAma kare e lokamAM hAMsIpAtra bane che. charI tIkSNa bane eTale zarANa choDI devAnuM che ane zAka samAravA besI javAnuM che. ema jo saMyamIo be-pAMca-sAta varSa A vAyagrantho ja bhaNyA kare. ane ati-aNamola AgamagranthAdinuM adhyayana na kare. ane chevaTe vyAkhyAnAdimAM caDI jAya to e yogya nathI. atyAranA kALamAM evuM dekhAya che ke lagabhaga saMyamIonA upara 10/12/15 varSe saMghAdinI aneka javAbadArIo AvI jatI hoya che. svAdhyAya ghaTe ke baMdha paDe che. nyAyagrantho bhaNavAnI mahenata jene mATe karI che. e ja jo na karavAmAM Ave to A graMtho bhaNavAno artha jhAjho nathI raheto. paNa have AjanA kALanI dRSTie jo 12-15 varSamAM ja abhyAsAdi ochA paDavAnA hoya ke baMdha paDI javAnA hoya. to have saMyamIe e rIte ja abhyAsa karavo joIe ke jemAM mukhya dhyeya=AgamoviziSTagranthonuM vAMcana, manana jaLavAI rahe. traNa prakAranA saMyamIo che (1) maMda kSayopazamavALA (2) madhyamakSayopazamavALA (3) tIvra kSayopazamavALA. emAM maMdakSayopazamavALA saMyamIo mAtra muktAvali bhaNe to paNa ekavAra cAlI rahe. temane vyAptipaMcakAdi grantho na karAvAya e ja sAruM. Ama paNa muktAvali paNa teo mATe khUba kaThina ja paDavAnI. muktAvalimAM paNa mAtra pratyakSa ane anumAna khaMDa ja karAvIe to cAlI rahe. alabatta A saMyamIo upAdhyAyajInA grantho lagabhaga nahi vAMcI zake. paNa zuM thAya ? kSayopazama maMda hoya to emAM zuM karI zakAya ? paNa madhyama kSayopazamavALAoe to ochAmAM ochuM vyApti-paMcaka ane siddhAntalakSaNa sudhI karavuM joIe. ane vadhumAM vadhu paNa ATaluM ja kare e ucita che. AnAthI vadhAre samaya A nyAyagranthomAM kADhavo e A kALanI daSTie amane ucita lAgatuM nathI. ATalo nyAya bhaNavAnuM paNa ame nAchuTake ja kahIe chIe, kemake enA vinA mahApuruSonA amuka grantho vAMcavA zakya ja nathI. enA rahasyo pakaDavA ati-kaThina che. tIvra kSayopazamavALAo paNa ATalo nyAya to kare ja. e pachI vadhu nyAya na kare e A kALanI dRSTie ucita lAge che. jaina grantho (orgonoming governoroscopeoporomocionariooooooooooooooooooooooooooooooooooooooooooooooooooooooooooooooooooooooo Page #8 -------------------------------------------------------------------------- ________________ ba #ic#ogori#%%o#vscookinsoonvocuskox fotocon >> Botoxnoisonidoooooooooooooor Box www xxx xxx video cookiooooooooooo#kkuok. seMkaDo-hajAronI saMkhyAmAM che. enuM ja vAMcana-parizIlana thAya e atyaMta ucita che. A amAro abhiprAya che. chatAM chevaTe dareka saMyamIoe potAnA gurujano ane vidyAguruonI sucanA mujaba ja karavuM e hitAvaha che. pharIthI e vAta khAsa yAda karAvI dauM ke A vAyagrantho sAdhana grantho tarIke ja che. amAro uddeza saMyamIo ati-adUbhuta evA jainagranthone vAMcatA thAya, tAtparya pakaDatA thAya e ja che . e mATe sAdhana tarIke ja A nyAya che. A vAta khAsa dhyAnamAM rAkhavI. aMte jinAjJA viruddha kaMI paNa lakhAyuM hoya to trividha-trividha micchA mi dukkaDe ! zAMtinagara, amadAvAda - preraka caitrasuda-12, 2060 paM. candrazekharavijayajI Page #9 -------------------------------------------------------------------------- ________________ thAptipaMcaka mathurAnAthanI mAtharI TIkA upara cAndrazekharIyA nAmanI gujarAtIsaMskRta saraLa TIkA : prejha: paM. candrazekharavijayajI Page #10 -------------------------------------------------------------------------- ________________ tattvaciMtAmaNI granthanI keTalIka paMktio + enuM vivaraNa karatI mAthurI TIkA + e. mAthurI TIkA upara "cAndrazekharIcA' nAmanI saMskRta ane gujarAtI saraLa TIkAo sahita vipaMthabha tatva ciMtAmaNi : nanu anumitihetuvyAptijJAne kA vyAptiH / cAndrazekharIyAH navyanyAyanA praNetA gaMgeza upAdhyAyajIe tatvaciMtAmaNIgranthanI racanA karI. emAM, cAra Diche. pratyakSa pramANa, anumAnapramANa, upamAna pramANa ane zabda pramANa. emAM je anumAna pramANa che. temAM pahelA anumiti jJAnanuM lakSaNa ane "vyAptijJAna e pramANa che." e sAbita karatuM anumAna teoe ApI dIdhuM che. have, teo vyAptinuM nirUpaNa karavA mAMge che. koIpaNa eka padArthanA nirUpaNa bAda bIjA padArthanuM nirUpaNa karatI vakhate, e be padArtho vacce koIka saMgati dekhADavI paDe. ahIM, teo upoddAta saMgati dekhADavA mAMge che. A upodyAta saMgati zI rIte Ave ? e aMge be mato che. e be ya mato, mAtharI TIkAmAM batAvaze. have, e saMgati jaNAvanAra muLapaMkti joIe. cAndrazekharIyA : navyanyAyasya praNetAro gaMgezopAdhyAyAH tatvaciMtAmaNIgranthaM racitavantaH / tasmin catvAraH khaNDAH / pratyakSapramANam, anumAnapramANam, upamAnapramANaM, zAbdapramANam c| eteSu yad anumAnapramANam asti, tasmin pUrvaM anumiteH lakSaNaM, "anumAnaM (vyAptijJAnaM) pramANam pramitikaraNatAvacchedakadharmavattvAt" ityanumAnam ca darzitavanta: upAdhyAyAH / sAmprataM te vyAptinirUpaNaM kartuM icchanti / kasyacidapi padArthasya nirUpaNAnantaraM anyasmin padArthe nirUpayitavye, tayoH dvayoH padArthayoH madhye saMgatiH darzanIyA bhavati / atra tu upAdhyAyAH upodghAtasaMgati darzayitumicchanti / sA saMgatiH atra kena prakAreNa bhavati, iti atra dve mate stH| te dve api mate mAthurITIkAyAM prarUpite / sAmprataM tAM saMgati darzayitukAmAnAM upAdhyAyAnAM anumAnapramANagranthasthaM idaM mUlavAkyam... / nanu..... ityaadi| mAthurI : anumAnaprAmANyannirUpya vyAptisvarUpanirUpaNamArabhate nanvityAdinA / anumitihetvityasyA'numAnaniSThaprAmANyAnumitihetvityarthaH / vyAptijJAne ityatra ca viSayatvaM saptamyarthaH, tathAcAnumAnaniSTha-prAmANyAnumitihetuvyAptijJAnaviSayIbhUtA vyAptiH ketyarthaH / anumAnaniSThaprAmANyAnumiti-hetvityanena vyApteranumAnaprAmANyopapAdakatvakathanAdanumAnaprAmANyanirUpaNAnantaraM vyAptinirUpaNe upodghAta eva saGgatiH sUcitA / upapAdakatvaM cAtra jJApakatvam / cAndrazekharIyA : mAthurITIkAyAM mUlavAkyasya nirUpaNaM karoti / anumAnaprAmANyaM... ityAdi.... upAdhyAyAH "anumAnakhaMDe pUrvaM anumAnaM pramANam pramitikaraNatAvacchedakadharmavattvAt" ityAkAraka vyAtipaMcaka upara cAjazekharIyA nAmanI saraLaTIkA 1 Page #11 -------------------------------------------------------------------------- ________________ XXXXXXXXXX000000000 OOOOOO***XXXX anumAne=vyAptijJAne prAmANyaM darzayitvA, sAmprataM vyApti-svarUpanirUpaNaM kurvanti / tatra, "anumitihetuvyAptijJAne kA vyAptiH" iti mUlavAkyasya ayaM arthaH, anumAnaM pramANam iti AkArikA anumAnapakSaka-prAmANyasAdhyakA yA anumitiH, tasyAH hetuH yad vyAptijJAnam="yatra pramitikaraNatAvacchekadharmaH tatra prAmANyam" ityAkArakaM, tajjJAne viSayIbhUtA vyAptiH kA = kIdRzI ityrthH| 000000000000000000000000000 atra upodghAtasaMgatiH mUlavAkyena pradarzanIyA / tatra yadi anumiti - iti mUlavAkyaghaTaka-anumitipadena parvato vahnimAn, ghaTaH dravyaM.... ityAdikAH anumitayaH gRhyante / tadA tAdRzyaH anumitayaH atra granthe pUrvaM na nirUpitAH, ataH tAH anumitayaH "prakRtAH" na bhavanti / tathA ca, prakRta - upapAdakatvAtmikA saMgatiH na mIlati / ato, mUlastha- anumitipadena, anumAnaM pramANaM.... iti pUrvanirUpitA, ataH eva prakRtA anumitiH grAhyA / sA ca anumitiH tadA eva bhavati, yadA yatra yatra pramitikaraNatAvacchedakadharmaH tatra prAmANyam iti vyAptijJAnam bhavati / arthAt anumAnapakSe yad prAmANyaM sAdhyam / tasya upapAdakaM = sAdhakaM yad vyAptijJAnam bhavati / tasya viSayIbhUtA vyAptiH api prakRtopapAdikA bhavati / prakRtam ca anumAnaniSThaprAmANyam / tasya upapAdikA vyAptiH / ato vyAptau upodghAtasaMgati: saMgacchate / eSaH bhAvArthaH / akSarArthastu ayam- anumiteH hetuH yad vyAptijJAnam tadjJAna-viSayIbhUtA vyAptiH kA / arthAt "anumAnaM pramANaM" iti anumiteH hetubhUtasya vyAptijJAnasya viSayA vyAptiH kiMlakSaNA ? iti tu paramArthaH / cAndrazekharIyA H mAthurI TIkAmAM upodghAtasaMgati darzAvavA mATe, mULa vAkyano artha kare che ke anumAnakhaMDamAM anumAna (vyAptijJAnaM) pramANa pramitikaraNatAvacchedakadharmavatvAt (vyAptijJAnatvadharmavattvAt) e rIte anumAnamAM prAmANyane batAvIne have, vyAptinA svarUpanuM nirUpaNa zarU kare che. ane, e mATe nanu... e paMkti lakhI che. bhUjamAM anumitihetu... se paMDita che. temAM anumiti tarI parvato vahninamAnU, ghaTaH dravyaM, gueAH sattAvAn ityAdi koI anumiti na levI, kemake A vAkya upodghAtasaMgati darzAvavA mATe lakhAyela che. ane 'praddhRtopapAhaDatvam' se A saMgatino artha che. pUrve ke ni3paNa urela hoya, te 'adbhuta' tarI uDevAya. ane tene siddha karI ApanAra vastu e tenI upapAdaka gaNAya. have vyAptinuM nirUpaNa karavA mAMge che. mATe, vyAptimAM A saMgati rahevI joIe. vyAptinI pahelA A granthamAM parvato vahvimAn.... ityAdi anumiti batAvI ja nathI. eTale, e anumitio prakRta tarIke na Ave. paNa anumAnam pramANam....e anumati batAvI che. eTale, e ja prakRta tarIke Ave ane A anumati to ja thAya jo pramANatva=prAmANya ane pramitikaraNatAvacchedakadharma vacce vyAptijJAna thAya. eTale, vyAptijJAna e prakRta=anumitine siddha karanAra che athavA prakRta=anumAnaniSTha prAmANyane siddha karanAra che. ane eTale e vyAptijJAnanA viSayabhUta vyApti paNa prakRtanI upapAdaka-siddha karanAra gaNI zakAya. A rIte, vyAptimAM upodghAta saMgati maLe. bhUja vAyano samAsa A pramANe - anumiteH hetu yad vyAptijJAnam tasmin viSayIbhUtA vyAptiH kA, sAtamIno artha viSayatA karavAno che, ane teno anvaya vyAptimAM thAya. cAndrazekharIyA : atra upapAdakatvam na utpAdakatvarUpam / yataH anumAne prAmANyaM asti eva / vyAptiH xxxxxxxxxxxxxxx0000000000000010 XXXXXXXXXXXXXXXXXXXXXXXXXXXXXXXX vyAptipaMcaka upara cAndrazekharIyA nAmanI saraLaTIkA 0 2 ***********DIOD XXXXXXXXXXXXXXXXXXXXXXXxxxxxxxxxxx0000000000DIO OOOOOOOO0000000000000OOOOOOO Page #12 -------------------------------------------------------------------------- ________________ OOOOOOOOOOOOOOOOOOOOOOO 00000000000000 tasya utpAdikA nAsti / kevalaM anAdikAlena anumAne niSThaM prAmANyaM sA jJApayati / ataH jJApakatvarUpaM upapAdakatvam grAhyam / cAndrazekharIyA : vyAptimAM je "prakRtopapAdakatva" che. teno "prakRtajJApakatvam" ema artha karavo. daMDa e ghaTano upapAdaka gaNAya. eno artha e ke, daMDa e ghaTano utpAdaka che. have, anumAnamAM prAmANyano upapAdaka vyApti che. temAM, vyApti e kaMI prAmANyanI utpAdaka nathI, kemake anumAnamAM prAmANya to pahelethI ja hatuM. vyApti to mAtra e prAmANyano bodha karAve che. mATe, vyApti e prakRtanI upapAdaka=jJApaka che. tevo artha karavo. cAndrazekharIyA : evaM tAvatU mukhyamataM darzayitvA sAmprataM keSAJcit mataM darzayati kecidityAdi / te hi itthaM upodghAtasaMgatiM kathayati anumAnakhaNDe pUrvaM yad anumitilakSaNam "vyApti-prakArakapakSadharmatAjJAnajanyajJAnatvam" abhihitam / tadeva prakRtapadena grAhyam / tasya upapAdikA vyAptiH bhavati / vyAptijJAnenaiva vyAptiprakAraka jJAnatvarUpam lakSaNam jJAyate / yathA ghaTaM vinA ghaTavat bhUtalaM na upapadyate / evaM vyAptiM vinA vyAptiprakArakapakSadharmatAjJAnajanyajJAnatvam api na upapadyate / tathA, mUlavAkyasya ayamarthaH kartavyaH / I cAndrazekharIyA : A pramANe mukhyamata batAvI have, bIjI rIte upodghAta saMgati batAvanArAono mata kahe che. "prakRta" tarIke pahelA mate, "anumAnaniSThaprAmANya" hatuM. jyAre A bIjA mate, A ja anumAna khaMDamAM pahelA kahI gayela anumitinuM lakSaNa che. lakSaNa haMmezA svetarabhedanI anumiti karAvI Ape. jemake sAsnAvattva e gAyanuM lakSaNa che. to, "gauH svetarabhedavatI sAsnAvattvAt" ema, anumAna dvArA gAyamAM svetarabhedanI siddhi thAya. eTale, ahIM paNa, anumitilakSaNa e svetarabhedanI anumiti karAvaze. te A pramANe - anumiti: svetaramevavatI vyAptiprAra, pakSadharmatAjJAnananyajJAnattvAt AmAM, hetu e lakSaNa che. AnA dvArA "anumitiH svetarabhedavatI" evI anumiti thaI zake. mULamAM lakhelA anumiti padathI A anumiti levAnI che ane teno hetu vyApti.... jJAnatva che. ane emAM ghaTaka tarIke vyAptiprakAraka jJAna che. ane e jJAnamAM viSaya tarIke vyApti che. Ama, vyAptinuM jJAna thAya, to vyAptiprakA2kapakSadharmatAnuM jJAna thAya. ane e thAya, to tajJAnajanyajJAnatva hetu maLe ane tenA dvArA "anumitiH svetarabhedavatI" e anumiti thaI zake. Ama, prakRta tarIke anumitinuM lakSaNa, ane tenI upapAdaka A vyApti bane. ane e rIte temAM upodghAta saMgati maLe. mAthurI : kecittu anumitipadamanumitiniSThetarabhedAnumitiparam, tathAcAnumitiniSThetarabhedAnumitau yo hetuH prAguktavyAptiprakAraka - pakSadharmatAjJAnajanyajJAnatvarUpastaddhaTakaM yadvyAptijJAnaM tadaMze vizeSaNIbhUtA vyAptiH ketyarthaH / ghaTakatvArthakasaptamItatpurUSa-samAsAt, tathA ca prAguktAnumitilakSaNopodghAta eva saGgatiranena sUcitetyAhuH / cAndrazekharIyA : lakSaNam svetarabhedAnumitisAdhakam bhavati / yathA, go: sAsnAvattvam lakSaNam / tatra ca "gauH svetarabhedavatI sAsnAvattvAt" iti anena gavi svetarabhedAnumitiH bhavati / OOOOOOOOOO ********K xxxxxxxxxxxxxx0000000 00000000000XXXXXXXXXXX vyAptipaMcaka upara cAndrazekharIyA nAmanI saraLaTIkA 7 3 XXXXXXX00000000000000000000000 Page #13 -------------------------------------------------------------------------- ________________ atra ca vyAptiprakArakapakSadharmatAjJAnam "vahnivyApyadhUmavAn parvataH" ityAdi AkArakaM, tajjJAnajanyajJAnatvam anumitilakSaNam / tathA ca "anumitiH svetarabhedavatI vyAptiprakArakapakSadharmatAjJAnajanyajJAnattvAt" iti anumAnam bhavati / ataH mUlasthaM anumitipadaM "anumiti: svetarabhedavatI" iti anumitivaackN| tasyAH hetuH, vyAptiprakArakapakSadharmatAjJAnajanyajJAnatvam / tadhetau ghaTakaM vyAptijJAnam / tasmin viSayIbhUtA vyAptiH kA.... ityarthaH mUlavAkyasya kartavyaH / atra anumitihetau vyAptijJAnam iti saptamItatpurUSa samAsaH / saptamyAH artho ghaTakatvam / tataH "anumitihetu-ghaTakaM yad vyAptijJAnam" iti artho labhyate / evaM ca prAgukta-anumitilakSaNa-upapAdakatvarUpaH upodghAto vyAptau labhate / cAndrazekharIyAH lakSaNa e svatarabhedanI anumitine sAdhI ApanAra hoya che, jemake "sAsnAyattvalakSaNa gAyatrapakSamAM gatarabhedanI anumitine lAvI Ape che. ahIM vyAptiprakAraka=pakSadharmatAjJAnano AkAra A pramANe che ke "vahinavyApyadhUmavAnuM parvataH" ane AvA parAmarzajJAnathI janya evuM je jJAna hoya. e anumiti kahevAya eTale ke anumiti=vyAptiprakArakapakSadharmatAjJAnajanyajJAna. eTale A pramANe anumAna thaI zake ke anupatiH vetarameravatI vyAptiprakSArkpkssdhrmtaajnyaanjnyjnyaanttvaat ciMtAmaNImAM je anumiti pada . e "anumiti svatarabhedavatI' evA AkAranA jJAnarUpa anumitinI sUcaka che. teno hetu=paMcamI vibhaktithI sUcita karAto hetu e vyAptiprakArakapakSadharmatAjJAnajanya jJAnatva che. ane te hetumAM ghaTaka tarIke vyAptijJAna che ane "e vyAptijJAnanA viSayabhUta evI vyApti zuM che?" e pramANe ciMtAmaNIgranthanA vAkyano artha karavo. ahIM "anumitietI vyAptijJAna' e pramANe saptamI tapuruSa samAsa karavo. saptamI vibhaktino artha ghaTakatva che tethI "anumitinA hetumAM ghaTaka tarIke raheluM je vyAptijJAna' e artha thAya. A pramANe pUrve kahela anumitilakSaNa-upapAdakatva rUpa upoddAtasaMgati vyAptimAM maLe che. cAndrazekharIyA : prathamamate anumitihetu yad vyAptijJAnam.... iti karmadhArayasamAso bhavati / dvitIyamate "anumitihetau yad vyAptijJAnam" iti tatpurUSasamAso bhavati / prathamamate "anumitihetuH anumitiutpAdakaM" iti arthaH AzrayaNIyaH / dvitIyamate "anumitiM kartuM yaH paJcamIvibhaktipratipAdyo hetuH ucyate, sa prAhyaH" ti vizeSa: cAndrazekharIyAH pahelA matamAM anumitietu yaduM vyAptijJAnam ema kadhArayasamAsa che. bIjA matamAM "anumitietI yaduM vyAptijJAnam" ema tapuruSa che. pahelA matamAM "anumitietu=anumitine utpanna karanAra" evo hetuno artha che. bIjA matamAM anumiti karavA mATe, je pAMcamI vibhaktithI hetuprayoga karavAmAM Ave, te hetu" ema artha karavAno che. cAndrazekharIyA : prathamamate laghubhUtA vyAkhyA ato gurubhUta-vyAkhyAvati dvitIyamate mAthurIkArasya asvaraso bodhyaH / cAndrazekharIyA H pahelA matamAM nAnI vyAkhyA dvArA ja upoddAtasaMgati maLI jAya che. mATe, lAMbI vyAtipaMcaka upara cAjazekharIyA nAmanI saraLaTIkA 4 ooooooooooooooooooooooooooooooooooooooooooooooooooooooooooooooooooooooooooooooooooooooooooooooooooooooooo02222222222222222 Page #14 -------------------------------------------------------------------------- ________________ ORKONSIKSIOXXKOKIKEKOKHARKAKKKRKIXXXXXXXXXXXXXXXXXXXSIXSRXXSIXSONAKNOKAKKKROKSAKXXHIKHARSKSIKSIXXXRKERSXXXHIROXXXXHIKAKKAROKRKHKKKRICHIKEKAKKIKRASOKSTRIKAROOOKEKORNO kalpanAvALA bIjA matamAM mAthurakArane asvarasa che. tatvaciMtAmaNi : (sA vyAptiH) na tAvad avyabhicaritatvam / tad hi na sAdhya-abhAvavadavRtitvam / ___ mAthurI : na tAvaditi / 'tAvad'vAkyAlaGkAre / avyabhicaritatvaM-avyabhicaritatvapadapratipAdyam / tatra hetumAha taddhItyAdi / hi yasmAt, tat-avyabhicaritatvazabdapratipAdyam, neti sarvasminneva lakSaNe sambadhyate, tathAca vyAptiryataH sAdhyAbhAvavadavRttitvAdirUpA'vyabhicaritatvazabdapratipAdyasvarUpA na, ato'vyabhicaritatvazabdapratipAdyasvarUpA netyarthaH paryavasitaH / vizeSAbhAvakUTasya sAmAnyAbhAvahetutA prasiddhaiveti na nabvayopAdAnaM nirarthakam / cAndrazekharIyA : tatvacintAmaNIgranthe na tAvat.... ityAdau tAvatzabdaH kevalaM vAkyasya zobhAyAM vrtte| tAvatzabdaprayogena tad vAkyaM zravaNe madhuraM bhavati / atredaM avadheyam / vyAptipaMcakagranthaH pUrvapakSabhUto vrtte| atra vyApteH paJca lakSaNAni vistarato vyAkhyAtAni / tadante tallakSaNAnAM doSasahitatvam nirUpitam / evam pUrvapakSe samApte sati tasya uttaradAyako granthaH siddhAntalakSaNaH / ataH atra granthe tu pUrvapakSaH eva mukhyaH / tena ca praznaH kRtaH "vyAti: kA" iti / tasya uttaraM kenacit madhyasthena dattaM "avyabhicaritatvam eva vyAptiH" iti / evaM prokte sati pUrvapakSaH Aha - na tAvat avyabhicaritatvam vyAtiH / yataH avyabhicaritatvaM iti ko'rthaH / madhyasthaH prAha "sAdhyAbhAvavad-avRttitvaM avyabhicaritatvam" sAdhyavad-bhinnasAdhyAbhAvavad-avRttitvam avyabhicaritatvaM .... ityAdIni paJca lakSaNAni madhyasthena nirUpitAni / tatra pUrvapakSaH prAha - tAni paJcApi lakSaNAni doSayuktAni / ata: vyAptiH avyabhicaritatvapadapratipAdyA na bhvti| ___tathA ca pUrvapakSakRtam anumAnam idam / vyAptiH na avyabhicaritatvapadapratipAdyA sAdhyAbhAvavat-avRttitvAdipaMca-avyabhicaritatvapadapratipAdyatvAbhAvAt" yathA upAzraye paJca sAdhavaH cAturmAsAya sthitAH / tatra uttaradine yadi prathamo dvitIyaH tRtIyaH caturthaH paJcamo'pi ca sAdhuH tatra na dRzyate / tarhi upAzraye sAdhusAmAnyAbhAvo vyavahiyate / evaM yadi vyAptau paJcApi avyabhicaritatvarUpANi lakSaNAni na ghaTante / tarhi vyAptau avyabhicaritatvasAmAnyAbhAvaH sidhyati eva, na tatra kazcid vivAdaH asti / madhyastha : ame avyabhicaritatvane vyApti mAnazuM. arthAt vyApti e "avyabhicaritatva" e padathI pratipAdya che, ema mAnazuM. pUrvapakSa : avyabhicaritatvano tame zuM artha karazo? tame pAMca artho batAvavAnA cho. paNa, emAMthI ekapaNa artha sAco nathI. ane eTale ja vyApti e AvyabhicaritatvapadathI na oLakhI zakAya. madhyastha : avyabhicaritatvapadanA pAMceya artho khoTA hoya, vyAptimAM na ghaTatA hoya, eTale vyApti ARRORNOOXXXXXXXXXXXXXXKOKAROKARIKRKAKORKoxoxoxoxoxxxOROXERIKIMERIKOKSXXXXKORXXxxxxxxxxxxxXIXXXXXXXOOKOKAROORXXIXEXSRIRIRIKRRORSKOXXXXXXXXXXXX vyAtipaMcaka upara cAkharIyA nAmanI saraLaTIkA 0 5 ORSXIKSKARORRRRRRRORAKAROKARRRRRRRRRRRRRRRRRORORRRRRRRRRRRRRRRRRRRRRRRRARIXXXXXXXXXXXXXKORXKXXXXXXXXOXOXONOMORROKAROXORRRRROORRORRRRRRRRORom Page #15 -------------------------------------------------------------------------- ________________ avyabhicaritatvapadathI na oLakhAya. evuM tame zI rIte kahI zako? pUrvapakSa : vizeSAbhAvano kUTa e sAmAnyanA abhAvane sAdhI ApanAro bane che e badhAne mAnya ja che. jemake, upAzrayamAM cAra sAdhu cAturmAsa mATe AvyA. have vahelI savAre naM. 1 sAdhu (sAdhu vizeSa) upAzrayamAM nathI, naM. 2,3,4 paNa nathI. to kahI zakAya ke sAdhusAmAnyano abhAva che. tema avyabhicaritatvanA pAMca artho karyA. emAMthI eka paNa artha vyAptimAM na ghaTe. eTale vyApti e Avyabhicaritatva rUpa nathI. ema mAnI zakAya che. anumAnano AkAra A pramANe che. "vyAptiH na avyabhicaritatvapadapratipAdyA sAdhyAbhAvavad-avRttitvAdipaMca-avyabhiratatvapadapratipAdyatvAbhAvAt." vyApti e sAdhyAbhAvavat - avRttitva rUpa avyabhicaritatvapadathI pratipAdya nathI. vyApti e sAdhyavadrabhinna-sAdhyAbhAvavadhU avRttitvarUpa avyabhicaritatvapadathI pratipAdya nathI. e rIte pAMceya prakAranA avyabhicaritatvapadathI pratipAdya nathI. chaThTho prakAra che nahI. mATe vyApti e avyabhicaritatvapadathI pratipAdya nathI. arthAta avyabhicaritatva rUpa nathI. mULamAM je "na" lakhelo che. te pAMceya lakSaNo sAthe joDavAno che. khyAla rAkhavo ke, A Akhoya grantha pUrvapakSarUpe che. jemAM vyAptinAM pAMceya prakAranA lakSaNone vistArathI batAvI "teo khoTA che." ema chelle kahevAnA che. teno uttara=sAcI vyAptinuM lakSaNa darzAvanAra grantha e siddhAntalakSaNa che. mAthurI : ataH eva nabvayopAdAnaM na nirarthakam / cAndrazekharIyA : nanu tatvaciMtAmaNIgranthe "na tAvad avyabhicaritatvam / tadhdhi ne...." iti yada nadvayopAdAnaM kRtam, tad nirarthakam / kevalaM na tAvat sAdhyAbhAvavat-avRttitvam avyabhicaritatvam vyAptiH" ityeva vaktavyam." tenaiva yathArthabodhasambhavAt iti cet na, yataH pUrvapakSo vizeSAbhAvakUTena sAmAnyAbhAvaM sAdhayituM icchati / tadarthaM anumAnaM kartuM icchati / ataH eva pUrvapakSo nadvayopAdAnena tad anumAnaM sUcitavAn tathA hi - 'vyAptiH na avyabhicaritatvapadapratipAdyA sAdhyAbhAva vad-avRttitvAdibhiH pratipAdyatvAbhAvAt' iti anumAnam mUlasthavAkyena sa pUrvapakSaH sucitavAn / tatra prathamanaJ padena sAmAnyAbhAvo dvitIyanaJ padena ca vizeSAbhAvakUTo nirUpyate / ato nadvayopAdAnaM na nirarthakam / tadupAdAnaM vinA etad anumAnaM na pratipAdayituM zakyate / / cAndrazekharIyA : prazna : tatvaciMtAmaNImAM na tAvatuM sAdhyAbhAva-avRttitva avyabhicaritatvam (vyApti) ema lakhyuM hota. to ya artha samajAI jAta ke "vyApti e sAdhyAbhAvava-avRttivAdi rUpa = avyabhicaritatva svarUpa nathI. to enA badale na tAvat avyabhicaritatvam, tadhdhi na.... ema be vAkyo karIne gaurava zA mATe karyuM ? cAndrazekharIyAH uttara H ame hamaNA ja kahI gayA ke "pUrvapakSa e vizeSAbhAva kUTa dvArA sAmAnyAbhAvane siddha karavA mAMge che. ane eTale ja e anumAnano AkAra darzAvavA ja be "nano upayoga karelo che. "vyAptimAM tamAma vizeSo nathI, mATe vyAptimAM avyabhicaritatva sAmAnya paNa nathI." evo artha levo che vyAtipaMcaka upara cAndrazekharIyA nAmanI saraLaTIkA - 6 Page #16 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 00000000 ane e mATe ja be 'na' lIdhA che. vyAptiH na avyabhicaritatvapadapratipAdyA sAdhyAbhAvavada.... pratipAdyatva - abhAvAt / AmAM eka 'na' e sAmAnyAbhAva sAbita karavA mATe che. bIjo 'na' e vizeSAbhAvakUTa dekhADavA mATe che. XXXXXXXXXXXXXXXXXXXXXXXXXXXXXXXX0000000000XXXXXXXXXXXXXXXXXXXXXXXXXXXXXXXXXX cAndrazekharIyA: samprati mAthuryAM kramazaH paJcAnAmapi lakSaNAnAM nirUpaNaM vistarataH kriyate / tatra tAvat prathamalakSaNam "sAdhyAbhAvavad-avRtitvam vyAptiH" iti / atra prAcInAH imAM vyutpattiM pratipAdayanti / cAndrazekharIyA H have mAthurITIkAmAM kramazaH pAMceya lakSaNonuM vistArathI nirUpaNa karaze. emAM prAcIno A pramANe kahe che. mAthurI : sAdhyAbhAvavadavRttitvamiti / vRttam vRttiH, bhAve niSThApratyayAt, vRttasyAbhAvo'vRttaM vRttyabhAva iti yAvat, sAdhyAbhAvavato'vRttaM sAdhyAbhAvavadavRttam sAdhyAbhAvavadvRttyabhAva iti yAvat, tadyatrAsti sa sAdhyAbhAvavadavRttI matvarthIyenpratyayAt, tasya bhAvaH sAdhyAbhAvavadavRttitvam, tathA ca sAdhyAbhAvavadvRtyabhAvavattvamiti phalitamiti prAJcaH / cAndrazekharIyA : vRtdhAtoH bhAve "ta" pratyayaH atra asti / vRt + ta+in ( bhatvarthIyaH) + tva" iti vibhAgo bodhyaH / vRtam+vRtti + vRttitA+vartanam iti ekArthA zabdAH / vRt dhAtoH bhAve "ti" lagati, tathA vRt dhAto: "ta" yojayitvA matvarthIya-in pratyayaM yojayitvA api "vRtti" iti padaM bhavati / pazcAt "tA" lagati, tadA "vRttitA" zabdo bhavati / vRttasya=vartanasya abhAvaH avRttam iti avyayIbhAvasamAsaH / sAdhyAbhAvavataH avRttam iti ca SaSThItatpuruSaH samAsaH / tat avRttam yatra asti sa sAdhyA .... . avRttI iti matvarthIya-in pratyayaH / tasya bhAvaH sAdhyA.... avRttitvam= sAdhyAbhAvavanirUpitavRttitA-a -abhAvaH iti vyAptilakSaNasya avayavArthaH / cAndrazekharIyA H emAM "sAdhyAbhAvavad-avRttitvam vyAptiH" e sauthI paheluM lakSaNa che. prAcIno eno vyutpati artha nIce pramANe kare che. chesse avRtvim zabda che. khebhAM, a + vRt dhAtu + "ta'' pratyaya + matvarthIya in pratyaya + tva pratyaya kheTasuM samajI rAkhavuM. vRt dhAtune bhAva arthamAM "ta" sAgeso che. bheTale vRt= rahe je vRt dhAtune "ti" lagAo, to pa vRtti=2hevuM bhe 4 artha thAya. ane vRt dhAtune "ta" sagADI matvarthIya in sagADyA pachI pAcho "tA" lagAo, toya vRttitA=2hevuM artha thAya. khAma, vRtta + vRtti + vRttitA se traya samAnArthI bhAvA. vRtasya abhAvaH=avRttam se avyayIbhAva samAsa thAya. sAdhyAbhAvavataH avRttam = vRtti - abhAvaH arthAt sAdhyAbhAvavathI nirUpita evI vRttitAno abhAva ema artha thayo. sAdhyAbhAvavad-avRtam yatra asti sa sAdhyA... avRtI" sAdhyAbhAvavANAthI ni3pita jevI vRttitAnA XXXXXXXXXXXXXXXXXXXXXXXXXXXxxxxxxxxxxxxxxxxxxxxxx00000 XXXXXXXXXXXXXXXXX******** concoc0000000000000000000000000000000000000000000 vyAptipaMcaka upara cAndrazekharIyA nAmanI saraLaTIkA Page #17 -------------------------------------------------------------------------- ________________ amAvANo" ma martha thAya. ane vaNI "q" ||iime bheTale sAdhyA.... savRttitpa" banI ya.Theno 'artha "sAdhyAbhAvavALAthI nirUpita evI vRttitAnA abhAvavALA paNuM." ema thAya. jyAM vALApaNuM evo artha jaNAya. tyAM vALApaNuM kADhI nAMkhI je artha bace e ane te "vALApaNuM eka ja gaNAya. jemake, ghaTa ane ghaTavanta e eka ja gaNAya. eTale sAdhyAbhAvavALAthI nirUpita vRttitAno abhAva e ja vyApti banaze. cAndrazekharIyA : nanu sAdhyAbhAvavavati avRttam "iti saptamI-tatpuruSasamAsaM anAdRtya, kathaM SaSThItatpuruSaH aGgIkRtaH iti cet / SaSThIvibhakteH nirUpitatA iti artho bhavati / sa ca atra upayogI / sAdhyAbhAvavat nirUpitavRttitA-abhAvaH iti arthasya AdriyamANattvAt / tathA ca tAdRzArthapratipatyarthaM SaSThI vibhaktiH samAdRtA / tatra dRSTAnto yathA-sAdhyo vahniH, tadabhAvavAn hudaH, tatra mInAdayo vartante, ataH teSu vRtitA / sA vRtitA hRdanirUpitA / tasyAH abhAvo dhUme vartate iti lakSaNasamanvayaH / tadetad prAcAM matam / adhunA tatkhaNDanaM karoti mathurAnAthaH / tadasat ityAdinA / cAndrazekharIyA : prazna : "sAdhyAbhAvavALAmAM vRttitAno abhAva" ema karavAne badale zA mATe "sAdhyA bhAvavata:" SahI vimati rIne samAsa polyo ? uttara : sAdhyAbhAvavatathI nirUpita evI vRttitA evo artha levo che mATe SaSThI vibhakti karI che. pachI vimatino "ni3pitatA" artha thaI za3. pAro 3 sAdhya pani che. to vAina-amAvAn mAve. mane te hRdamAM mIna vagere rahe che. eTale mInAdimAM vRttitA AvI. A vRttitA e hRdathI (sarovarathI) nirUpita che ane AvI vRttitAno abhAva=vyApti e dhUmamAM che. ema lakSaNa samanvaya thaI jAya. A prAcInono mata joyo. mAthurakAra A vyutpattine khoTI sAbita karatA temAM bhulo batAve che. jenI 23mAta tasata...thI 42 che. ___ mAthurI : tadasat, 'na karmadhArayAnmatvarthIyo bahuvrIhizcetadarthapratipattikara' ityanuzA sanavirodhAt / cAndrazekharIyA : prAcInAnAM iyaM vyutpattiH na samIcInA / yataH idaM anuzAsanaM prasiddhaM yaduta "na karmadhArayAt matvarthIyapratyayo, bahuvrIhizcet tadarthapratipatikaraH" iti / asya ayamarthaH / karmadhArayasamAsAnantaraM matvarthIyapratyayakaraNena yaH artho labhyate / sa eva artho yadi kevalaM bahuvrIhisamAsena pratIyate / tarhi bahuvrIhiH eva kartavyaH lAghavAt / na tu karmadhArayakaraNAnantaraM matvarthIyaH, gauravAt / yathA mahat ca tat dhanaM ca, iti mahaddhanam, tad yatrAsti sa mahAdhanI / mahAdhanavAn ityarthaH / sa eva arthaH "mahat dhanaM yasya sa mahAdhanaH" iti bahuvrIhiNA labhyate / ata: mahAdhanIprayogaH na samyag "mahAdhanaH" ityeva prayogaH samyag / cAndrazekharIyA prAcInonI A vyutpatti barAbara nathI kemake evo niyama che ke jo karmadhArayasamAsa karIne pachI in pratyaya lagADavAthI je artha thAya e ja artha karmadhAraya vinA, in lagADyA vinA bahuvrIhi samAsathI bhaNI to hoya to tyAM dhArayasabhAsathI matvarthAya - pratyeya na. ya. bha3zvetaM ca tad ambaraM ca / zvetAmbaraM, tad asti "zvetAmbarI" zvetavastravANo. mI ubhadhAraya pachI chan pratyaya sAmartha OUTU0OOOOOOOOOOOOOOOOOOOOoooooooooooooooooooooooooooooooooooooooooOOOOOOOOOOO vyAtipaMcaka upara cAndrazekharIyA nAmanI saraLaTIkA 8 Page #18 -------------------------------------------------------------------------- ________________ sAvyA. ve, zvetaM ambaraM yasya sa zvetAmbaraH" zveta vastravANo. hI sIdhI jI sabhAsa. zane 4 752no artha meLavI lIdho. eTale zvetAmbarI e prayoga khoTo gaNAya. ema, mahat ca taddhanaM ca, mahaddhanam, tat asti asya iti mahAdhanI / mahat dhanam yasya sa mahAdhanaH Ayano artha meM. 4 thAya che. meTa pAraya zane pachI chan ||iine karelo prayoga khoTo gaNAya. cAndrazekharIyA : atra prAcInAH vadanti / bhavatu tathA niyamaH / kA asmAkaM kSatiH ? nahi asmAbhiH karmadhArayAt matvarthIyaH kRtaH, api tu SaSThItatpuruSAt matvarthIyaH kRtaH / tathA ca bhavatAM anuzAsanasya atra na ko'pi avakAzaH pratibhAti / . cAndrazekharIyA : prAcIno H tamAro niyama sAco. paNa e ahIM lAgu paDato ja nathI. kemake ame to sAdhyAbhAvavataH avRtam" ema SaSThItapuruSa samAsa karyA pachI mavargIya lagADelo che. paNa karmadhAraya pachI mavargIya lagADelo ja nathI. to pachI A niyama ahIM kyAM lAgu paDe ? mAthurI : tatra karmadhArayapadasya bahuvrIhItarasamAsaparatvAt / cAndrazekharIyA : tatra idamuttaram / atra niyame yat karmadhArayapadaM asti / tat bahuvrIhibhinnAnAM saverSAM samAsAnAM pratipAdakaM dRSTavyam / tathA ca bahuvrIhibhinnebhyaH samAsebhyaH na matvarthIyo,.... iti niyamaH abhvt| bhavatAM ca samAsaH SaSThItatpuruSaH / tataH so'pi bahuvrIhibhinnaH eva / tena tasmAt matvarthIyakaraNe anuzAsanavirodhaH sphuTaH eva / cAndrazekharIyA : uttara : A anuzAsanamAM je "karmadhAraya" zabda che. eno artha "bahuvrIhi sivAyano koIpaNa samAsa." ema artha karavAno che. eTale tamAro SaSThItapuruSa samAsa paNa bahuvrIhi sivAyano hovAthI tenAthI matvargIya karavAmAM A anuzAsanane virodha AvavAno ja che. cAndrazekharIyA : nanu bhavadbhiH naiyAyikaiH ayaM anyAyaH kathaM kriyate ? asmAkaM vyutpattau samyaktvAbhAvasiddhayarthaM anuzAsanasthasya karmadhArayapadasya bahuvrIhibhinnasamAse lakSaNA kriyate tat kiM ucitaM bhavAdRzAm uta na iti cintyam / cAndrazekharIyA prAcInaH tame amArI vyutpattine khoTI pADavA mATe A niyamanA karmadhAraya padano artha badalI nAMkho. e kaMI yogya na gaNAya. mAthurI : taccA'guNavattvamiti sAdharmyavyAkhyAnAvasare guNaprakAzarahasye dIdhitirahasye ca sphuTam / cAndrazekharIyA : atra ucyate / asmAkaM bhavAdRzeSu mahApuruSeSu lezo'pi dveSo nAsti / bhavannirUpaNaasatyatvasidhdhyarthaM na sa arthaH kriyate / kintu sa arthaH vardhamAnopAdhyAyakRtaprakAzanAmakaTIkAgranthe, tat TIkAyAH raghunAthaziromaNikRta-dIdhitinAmakaTIkAgranthe ca pUrvameva siddhaH / tatra vistarataH idaM sAdhitam yaduta asya niyamasya karmadhArayapadasya artho bahuvrIhibhinnasamAsa" ityeva kartavyaH / vyAtipaMcaka upara cAdrazekharIyA nAmanI saraLaTIkA - 9 ORORSCORRXaxexcxoconocockOOOOOOOKMARKORONOORIORROROKAROKARNXXXXXOORORORORORSCORRORORSCORRHOROMORRHOKRROKKKARXXxxxxxxXXXHORSMOKOKARIKRRISEXIKe0 Page #19 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 000000000 cAndrazekharIyA : uttara H bhAI ! tamane khoTA pADavA ame A artha karIe chIe evo Aropa na muko, kemake A artha to pahelethI ja mahApuruSoe siddha karelo che. vardhamAna upAdhyAye je prakAzaTIkA racI che ane tenI u52 raghunAthaziromaNIe je dIddhiti TIkA racI che. temAM teoe ja A sAbita karela che ke A niyamanA karmadhArayapadano "bahuvrIhibhinnasamAsa" ema artha karavo. cAndrazekharIyA : tayoH dvayoH granthayoH madhye ayaM carcaH / dravyabhinnAnAM SaTpadArthAnAM sAdharmyam "aguNavatvam" uktam / asya ko'rthaH karaNIyaH iti praznaH / yadi guNasya abhAva:, aguNam, tat asti yasya sa aguNavAn, tasya bhAvaH, ityevaM vyutpattiH kriyate / tadA prathamakSaNIyo ghaTo'pi guNAbhAvavAn=aguNavAn asti eva / evaM prathamakSaNIyaghaTAdidravyeSu etatsAdharmyasya ativyAptiH bhavati / tacca na yuktam / ataH eSA vyutpattiH na svIkartavyA / kintu kena pratibandhakena tasyAH svIkAraH pratibadhyate ? iti cintAyAM satyAM "pUrvoktAnuzAsananiSThasya karmadhArayapadasya bahuvrIhibhinnasamAsaH" iti arthaH kartavyaH, iti nirNItam / tathA ca "guNasya abhAva:" iti samAso'pi bahuvrIhibhinnasamAsaH eva / ataH tasya matvarthIya pratyayo na kartuM zakyate / ataH uparyuktA asadvyutpattiH nirastA bhavati / kintu yadi bahuvrIhiH tadarthapratItikaraH bhavati, tadA eva matvarthIyaniSedhaH tasmin niyame kRtaH, ataH atra bahuvrIhikaraNapUrvakaM ativyAptidoSanirAsaH karaNIyaH / ataH svamatena aguNavatvam iti sAdharmyasya samyakvyutpattiM darzayanti tasmin granthe te mahApuruSAH / tathA hi / guNaH asti asya iti guNavAn / na guNavAn=aguNavAn, tasya bhAvaH aguNavattatvam evaM prathamaM matvarthIyabahuvrIhikaraNAnantaraM pazcAt naJtatpuruSasamAsAdaraNena doSanirAso'pi bhavati = asamyakvyutpattinirAso'pi bhavati / yato bahuvrIhi samAsaH eva tadarthapratItikaraH atra asti / ato guNasyAbhAva:.... ityAdikA vyutpattiH na bhavituM zakyA / na ca tathApi "prathamakSaNIyo ghaTaH guNavAn na" iti vaktuM zakyattvAt aguNavatpadena ghaTAdayo'pi gRhyante eva, tathA ca ativyAptiH tadavasthA eva iti vAcyam / ghaTaH yadi paTaH na, tadA kadApi sa ghaTaH paTo na bhvti| pustakaM yadi paTaH na tadA kadApi tat pustakaM paTo na bhavati / tathA ca yatra padArthe yasya padArthasya bhedo vrtte| sa bhedo tatra padArthe sarvadA eva vartate / ataH bhedo vyApyavRttiH gaNyate / prakRte ca "prathamakSaNIyo ghaTaH na guNavAn" iti asya guNavadbhedavAn ityeva arthaH / atra naJprayogasya bhedadarzakattvAt / sa eva ghaTo dvitIyakSaNe "guNavAn na= guNavadbhedavAn" iti vaktuM na zakyate / ataH dvitIyakSaNe "sa guNavadbhedaH tasmin ghaTe nAsti" iti mantavyam evaM ca sa bhedaH avyApyavRttiH bhUtaH / tathA ca siddhAntavirodhaH / na ca sa virodhaH iSTaH ataH tasmin ghaTe prathamakSaNe'pi "guNavAn na," ityAdiko vyavahAraH na kartavyaH / evaM ca tasmin ghaTe prathamakSaNe'pi guNavadbhedo nAsti eva / tathA ca aguNavatpadena ghaTAdayo na grahItuM zakyAH / kintu guNAdiSaTpadArthAH eva, te padArthAH sarvadA eva guNavadbhedavantaH / evaM ca ghaTAdidravyeSu aguNavatvam sAdharmyam na ativyAptam evaM ca sarvaM sUpapannam / cAndrazekharIyA H tenI carcA A pramANe che. tyAM dravya' sivAyanA cha padArthonuM sAdharmsa "aguNavatvam" *x*x*x*x*x*x00000000000000000 ***************************************** vyAptipaMcaka upara cAndrazekharIyA nAmanI saraLaTIkA 7 10 xxxxxxxxxxxxxxxxxxxxxxx XXXXXXXX*********** xxxxxxxxxxxxxxxxxxxxxxXXXXXX Page #20 -------------------------------------------------------------------------- ________________ batAvela che. "A zabdano zuM artha karavo?" enI tyAM carcA che. tyAM kahyuM che ke "jo guNasya abhAva, aguNam ane pachI aguNam ati asya" e pramANe mavargIya karIe to ghaTAdi dravyo paNa utpattinI prathama kSaNe to guNanA abhAvavALA ja che. mATe aguNavatva sAdharma e utpatikSaNe rahelA ghaTAdi dravyomAM ativyApta banaze. mATe Avo vyutpatti-artha na karI zakAya. paNa "AvI vyutpatti aTakAvavA zuM karavuM ?" enI vicAraNAmAM karyuM ke A niyamanA "karmadhAraya" padano "bahabrIvibhinnasamAsa" ema artha karI devo, jethI "gaNasa abhAva:" e samAsa to avyayIbhAva hovAthI te paNa bahuvrIhibhinna ja gaNAya. ane tethI tenAthI mavarSIya lagADI na zakAya. Ama A khoTI vyutpatti aTakI jAya. paNa, A vyutpatti sivAya bIjI koI vyutpatti dvArA sAco artha paNa lAvavo paDe. ane e artha bahuvrIhi samAsathI ja lAvavo paDe. kemake niyamamAM to ema ja lakhela che ke "jo bahuvrIhithI teno artha nIkaLato hoya to ja matvarthAya nathI karavAno." eTale sAcI vyutpatti A pramANe thaze ke "guNa: pti karyuM ti guNavAna" Ama pahelA matvargIya bahuvrIhi karIne pachI ja guNavAna mANavAna...tI mAd:, guNavatvam ema samAsa karavo. guNa, karmAdi cha padArtho "guNavAnuM" nathI ja. mATe teo aguNavAna gaNAze. ane tethI temAM aguNavatvam sAdharmsa paNa maLI jaze ane A artha bahuvrIhithI ja maLelo hovAthI pelo niyama paNa lAgu. paDatA khoTI vyutpatti uDI jaze. praznaH ema to utpattikSaNavALo ghaTa paNa guNavAnuM nathI ja. to aguNavAna tarIke e paNa Avaze. ane to pachI A sAdharmamAM ativyApti doSa to ubho ja rahe che. uttaraH nA, jarAka dhyAnathI sAMbhaLajo. "utpatikSaNIka paTa: guNavAna " eno artha e ke "utpatikSaLIyo paTaH muvamevA" ahIM "na" e bhedane ja jaNAve che. have eka vAta to nakkI che ke je ghaTa paTabhedavALo che e kAyama mATe paTabhedavALo ja rahe che. je pustaka paTabhedavALuM che e kAyama mATe paTabhedavALuM ja rahe che. eTale je vastumAM jeno bheda rahe te ja vastumAM pachI te bheda nIkaLI jAya tevuM na ja bane. arthAt bheda e vyApyavatti che. prastutamAM A ghaTamAM prathamakSaNe guNavabheda che. paNa e bIjI kSaNe guNavabheda nathI ja raheto. A rIte to e bheda avyApyavRtti banI jAya che. e to siddhAntanI viruddha che. mATe e ghaTamAM prathama kSaNe paNa guNavatabheda nathI ema ja mAnavuM paDe. ane ema mAnIe eTale prathamakSaNIya dhaTa: " guNavA"=guNavatmavavAnuM ema na ja bolAya. eTale temAM guNavattvama=muvamevatvam sAdharma paNa na maLe. mATe ativyApti na Ave. cAndrazekharIyA : nanu yadi ayaM niyamaH samyak syAt / tarhi sarve granthakArAH tadanusAreNaiva prayogaM kuryuH| na ca etad asti / grantheSu nIlotpalavat sara: ityAdi prayogasyApi darzanAt / atra "nIlaM utpalaM yasmin tad nIlotpalaM saraH" iti bahuvrIhisamAsasaMbhave'pi "nIlaM ca tad-utpalaM ca, nIlotpalaM tad asti asya iti nIlotpalavat saraH" iti karmadhArayAnantaraM matvarthIyaH kRtH| arthAt asya niyamasya ullaMghanaM kRtam / ato jJAyate yaduta ayaM niyamaH na sarveSAM abhimataH / tathA ca vayamapi yadi taM niyamaM avamatyaiva samAsaM kurmaH, tadA ko doSo'smAkam, na ko'pi iti cet / cAndrazekharIyA praznaH tame A niyama banAvyo. paNa granthomAM nIlotpalavat saraH evo prayoga paNa maLe che. tyAM "naunaM 3tpanna bhin tat nInonaM :" ema bahuvrIhi dvArA paNa artha maLI jato hovA vyAtipaMcaka upara cAdrazekharIyA nAmanI saraLaTIkA - 11 GoooooooooooooooooooooooooooooooooooooooooooooooooooooooooooooooooooooooooooooooooooooooooooooooooooooooooooooooooAooooox9ooooooooooooooo Page #21 -------------------------------------------------------------------------- ________________ ARRICORRRRRRRRRRRRRRRORRRRRRRRRRORXXNOKOOKKROOOOOKWOMORRRRRYOOORKERARIOROMORRORRICORRRRRRRRORRROREORIARROXXXHORSREKIKEKOREKOREKKRICORRRRRRRRRRRRRRRROKAROO chatai, "nIlaM ca tad utpalaM ca, iti nIlotpalaM tat asti asya...." merIta dhAraya ya[ 5chI bhatvAya karela ja che. eTale A tamAro niyama prAmANika mAnI na zakAya. mAthurI : avyayIbhAvasamAsottarapadArthena samaM tatsamAsAniviSTapadArthAntarAnvayasyA'vyutpannattvAt, yathA bhUtalopakumbhaM bhUtalA'ghaTamityAdau bhUtalavRttighaTasamIpatadatyantAbhAvayorapratIteH / cAndrazekharIyA : na, yadi pUrvoktaM anuzAsanaM na samyag iti manyate / tathApi anyo doSa: vidyate / tathAhi avyayIbhAvasamAse vidyamAnaM yat uttarapadaM bhavati / tasya arthena saha tatsamAsabahirbhUtapadArthasya sAkSAt anvayo na bhavituM arhati / loke tathaiva prasiddhattvAt / yathA bhUtale aghaTam iti atra bhUtalasya ghaTapadArthena saha anvayo na bhavati / anyathA bhUtalavRttiH yaH ghaTaH, tasya abhAvaH iti arthaH syAt / na ca sa iSTaH / kintu bhUtalavRttiH ghaTAbhAvaH ityeva arthaH iSTaH / evaM bhUtale upakumbham iti atrApi "bhUtalavRttiH yaH ghaTaH tasya samIpam" iti artho na prasiddhaH / kintu "bhUtalavRtti yad ghaTasamIpam" iti arthaH iSTaH / evaM ca jJAyate yat avyayIsamAsaniSTha-uttarapadArthena saha tatsamAsabAhyapadArthasya sAkSAt anvayo na pratItaH=na lokasiddhaH / bhavatA ca "sAdhyAbhAvavato avRttiH" iti samAsaH AdRtaH / tatra sAdhyAbhAvavatpadaM "avRtti" iti avyayIbhAvasamAsabAhyam asti / tasya vRttipadena anvayaH kriyate / arthAt sAdhyAbhAvavad-nirUpitA yA vRttiH, tasyAH abhAvaH" iti artho nirNIyate / sa eva iSTaH, kintu evaM karaNena anantaroktasya lokaprasiddhasya niyamasya bhaGgaH Apadyate / ato na bhavatAM vyutpattiH samIcInA pratibhAti / cAndrazekharIyA : uttara : e vAta javA do. to ya bIjI Apatti Ave che. evo niyama che ke avyayIbhAvasamAsamAM je uttarapada hoya tenI sAthe te samAsanI bahAranA padArthano sIdho anvaya na thaI zake. meko anubhava cha. 6..d. (bhUtale. maghaTama mAmA ghaTasya abhAvaH aghaTam meM avyayIbhAva samAsa che. bhUtara e A samAsanI bahArano padArtha che. samAsamAM a=abhAva e pUrvapada che. ane ghaTa e uttarapada che. jo bhUtalano anvaya sIdho ghaTa sAthe karIe to bhUtala pachI saptamI vibhakti che. eTale bhUtalamAM vRtti evo ghaTa ema anvaya thAya. ane pachI "teno abhAva" evo artha thAya. eTale ke "bhUtalamAM rahelA ghaTano abhAva che" Ama artha thAya. e ISTa nathI kemake kharekhara to "bhUtalamAM ghaTAbhAva che." ema artha karavAno che. e ja rIte mUtatte 35vuman mAM paNa bhUtalavRtti evo je kumma ane tenI pAse... evo artha nathI karavAno. paNa bhUtalamAM vRtti evI kuMbha pAsenI jagyA." ema upa zabdArthanI sAthe ja bhUtalano sIdho anvaya karavAno che. have prastutamAM tame "sAdhyAbhAvavataH avatti" ema samAsa karyo. emAM to, sAdhyAbhAvavatano vRtti-vRttitA sAthe ja anvaya karavo paDe che. "sAdhyAbhAvavathI nirUpita evI vRttitA ane teno abhAva" Avo ja artha karavAno che. AmAM to samAsanI bahAra rahelA sAdhyAbhAvavat padArthano avyayIbhAvasamAsanA uttara padArtha=vRttitA sAthe ja sIdho anvaya thAya che. je upara joyA pramANe amAnya che. mATe paNa tamArI vyutpatti barAbara nathI. __ cAndrazekharIyA : nanu prathamapakSe vRt dhAtau ta pratyayo yojitaH, pazcAt SaSThItatpuruSaM kRtvA matvarthIya in WORKIRONOKOKRKAXXXOXOXOXOXOROROCIRONOKAXOXOXOXOXORRORONOROXOXOXOXOXOXOXOXORRORORSCORORONOKAROOOKIROMORRRORSCORRISOROKSARKAKIROINORAKAKIROK vyApiMcaka upara cAjazekharIyA nAmanI saraLaTIkA - 12 KOKOKARORAKORIOMARRIORSXSKSIROHORORORORRRRROROROROHORORSRRRRRRRRRRRRORIKEKIKRRORRRRRORSCORRORRRRRRRRRRRRRRRIKEKAXXXEXIXXXSKOORXIXxxxxxxxxxm Page #22 -------------------------------------------------------------------------- ________________ CHOKKKAKKORKSRKARKHORAKHKHOKAKHRUKHKKROADI KOHRXXXXXXXXRIKONOSONAKORRRRXKHOCKIKXXXXXXXXXXXKIKOKAKKKAKKKHARKHKRKKIXXKROCKKAKKOKHARKKKRKONKIKRKORKKKRKAKKAKKARKARIORS pratyayaH kRtaH / evaMkaraNe prathamoktasya anuzAsanasya bhaMgaH abhavat / paraMtu idAnI vRt dhAtoH ti pratyayaM yojayitvA sAdhyAbhAvavato avRttiH yatra iti bahuvrIhiH kriyate / evaM ca anuzAsanasya bhaMgo na bhavati / iSTazca artho labhyate iti / yAndrazeyarIyA : prazna : yaso. mame bhadhAraya rIne matvAya 42vAnuM 55 choDa 67. 555, vRtteH abhAvaH = avRtti oma avyayAmA [ 5chI sAdhyAbhAvavato avRttiH yatra mema pa 42 . prathamapakSamA vRt pAtune "ta' 12||iine matvAya 5. audeo. hI to vRt pAtune sAyo "ti' pratyaya 4 40 hImo che. eTale, matvargIya ina Avato nathI. mATe pahelA niyamane paNa koI vAMdho na Ave. mAtharI : etena vRtterabhAvo'vRttItyavyayIbhAvAnantaraM sAdhyAbhAvavato-'vRttiryatreti bahuvrIhirityapi pratyuktam, vRttau sAdhyAbhAvavato'nanvayApatteH / cAndrazekharIyA : atra ucyate / yadyapi bhavaduktA dvitIyA vyutpattiH prathamAnuzAsanasya virodhinI na bhvti| tathApi asmAbhiH yaH dvitIyo niyamaH uktaH, yathA "avyayIbhAvasamAsottarapadArthena saha tatsamAsabahirbhUtasya padArthasya anvayo na bhavati" iti / sa niyamo dvitIyavyutpattau bAdhakaH bhavati / yataH dvitIyavyutpatau sAdhyAbhAvavatpadasya avyayIbhAvasamAsabarhibhUtasya avyayIbhAvasamAsottarapada-vRttinA sahaiva anvayo bhavati / sa ya dvitIyaniyamAnusAre na bhaviSyati / ataH eSA dvitIyA vyutpattiH api na yuktaa| cAndrazekharIyAH uttara: e prathama anuzAsanamAM bhale vAMdho na Ave. paNa ame hamaNAM ja bIjo niyama paNa batAvI gayA ke "avyayIbhAvasamAsanA uttarapadanI sAthe te samAsanI bahAranA padArthano sIdho anvaya na thaI zake." have tame A je bIjI vyutpatti karI che. emAM "sAdhyAbhAvavat nirUpita evI vRtti-vRttitA ane teno abhAva che jemAM" evo ja artha karavAno che. ane emAM sAdhyAbhAvavAdano samAsanA uttarapada(vRtti) sAthe ja sIdho anvaya karAya che. eTale A bIjA niyamano bhaMga thavAnI Apatti Ave. mATe A bIjI vyutpatti paNa yogya nathI. A niyamAnusAre to vRtti sAthe sAdhyAbhAvavatno anvaya karI ja na zaya. cAndrazekharIyA : nanu bhavadudIritaH dvitIyo niyamaH eva na yuktaH / yataH "bhUtale upakumbham bhUtale aghaTam" iti dvAbhyAM dRSTAntAbhyAM bhavatA ayaM niyamo nirNItaH / na ca etad yuktam / anyathA "yatra vahniH tatra dhUmaH" iti mahAnasa-catvara-parvatAdiSu prabhUteSu sthAneSu darzanAt yatra vahniH tatra dhUmaH ityapi niyamaH aGgIkriyatAm bhavatA / na ca kriyate / kintu yatra dhUmaH tatra vahniH ityeva manyate / evaM atrApi yadi amukeSu sthAneSu uttarapadArthena saha anvayo na bhavati / tahi mA bhUt / kintu etAvatA sarvatra sa na bhavati iti niyamasya aGgIkAro mUrkhatAsUcakaH / tathA ca tasya niyamasya asamyaktvAt dvitIyA vyutpattiH samIcInA bhaviSyati iti cet na / cAndrazekharIyA praznaH tamAro bIjo niyama paNa barAbara nathI. tame bhUtale upakumbham ane bhUtale aghaTam e be dRSTAnta dvArA e niyama banAvI dIdho. paNa e be jagyAe bhale uttarapada sAthe anvaya na thAya. eTale vyAtipaMcaka upara cAndrazekharIyA nAmanI saraLaTIkA - 13 ORORIXxxxxxxXXXXXXXXXXXXXXXXXXXXRIKOKAROKOKAKIKOKAROKRKIKOKARIRIKEKOROKEKOROMORRORORRKEKOKSARKARIKSXIYOXXXXXXXXXXXXXXXXXXXXKARIOMORRRRRRRRRO Page #23 -------------------------------------------------------------------------- ________________ kaMI badhe na ja thAya ema to zI rIte kahevAya? nahIM to to, "jyAM jyAM vahina tyAM tyAM dhUma" evo niyama paNa banAvavo paDaze. kemake ayogolakAdi amuka sthAno sivAya to badhe ja AvuM dekhAya che. paNa jema betraNa sthAne dekhAtI hakIkata badhI jagyAe na joDAya tema tamAre paNa A bIjo niyama banAvI na zakAya. mAthurI : avyayIbhAvasamAsasyAvyayatayA tena samaM samAsAntarA-'sambhavAcca / cAndrazekharIyA : bhavatu nAma dvitIyo niyamo'pi asat / tathApi na bhavaduktA dvitIyA vyutpattiH samIcInA / yataH avyayIbhAvasamAsaH svayameva "avyayo" gaNyate / yadi ca, avyayIbhAvasamAsasya vyayo bhavati, tataH sa "avyayaH" na kathayituM zakyate / kintu sarveSAM avyayIbhAvasamAsaH avyayatvenaiva prasidhdhaH, ataH avyayIbhAvasamAsena samaM anyaH samAso na bhavitumarhati iti niyamaH / tathA ca, "sAdhyAbhAvavato avRttiH yatra" iti, bhavatA avRttipadena avyayIbhAvasamAsAtmakena saha sAdhyAbhAvavatpadasya punaH samAsaH kriyte| sa ca anantaroktaniyamena bAdhyate / ato bhavatAM dvitIyA vyutpattiH na samyak / cAndrazekharIyAH uttara H e bIjo niyama khoTo mAnIe, to paNa vAMdho Ave che. avyayIbhAva samAsa pote paNa avyaya gaNAya che. eTale, temAM koIpaNa pheraphAra thaI zakato nathI. have, jo e samAsanI sAthe bIjo samAsa karo. to, e avyaya rUpa avyayIbhAvasamAsa pheravAI gayo. teno vyaya thayo. e to ISTa nathI. mATe, avyayIbhAvasamAsa sAthe bIjo koIpaNa samAsa thaI na zake. tame to "vRttaH abhAvaH" ema avyayIbhAvasamAsa karI, pachI tenI sAthe sAdhyAbhAvavatano samAsa karelo che. A niyamAnusAra te na thaI zake. mATe, bIjI vyutpatti paNa khoTI che. cAndrazekharIyA : nanu ayaM tRtIyaH niyamo'pi na yuktiyuktaH pratibhAti / "avyayena samaM anyaH samAso na bhavati" iti ayaM tRtIyo niyamaH / sa ca pratyakSabAdhitaH / yato na, adhi, upa Adi avyayaiH saha samAso bhavati ev| na ca avyayena samaM avyayIbhAvasamAsabhinnasamAso na bhavati ityeva niyamaH, nAdinA saha tu avyayIbhAvasamAsa eva jAyate, tathA ca na niyame pratyakSabAdhaH iti vAcyam / bhUtale upakumbham bhUtalopakumbham iti atra avyayasvarUpasya "upakumbham" iti avyayIbhAvasamAsasya bhUtalena saha saptamItatpuruSaH= avyayI-bhAvasamAsabhinnaH samAso jAyate eva iti cet na / cAndrazekharIyA : prazna : A trIjo niyama paNa khoTo ja che. kemake, je avyaya hoya, tenI sAthe samAsa na thAya." e vAta ja khoTI che. nam, adhi, upa vigere avyayonI sAthe samAsa thAya ja che. jemake, aghaTayuM, adhyAtma, upakubham. jo tame ema kaho ke "avyayanI sAthe avyayIbhAvasamAsa sivAyano samAsa na thAya" evo niyama che. nam vigere sAthe to avyayIbhAvasamAsa ja thAya che. eTale amArA niyamane koI vAMdho nathI Avato." to e vAta paNa barAbara nathI. kemake, bhUtale upakumbham = bhUtalIpakumbham ahIM upakumbha e pote avyaya ja che. ane eno bhUtala sAthe avyayIbhAva samAsa sivAyano ja saptamItapurUSa samAsa thAya ja che. eTale A niyama paNa pratyakSa bAdhita ja che. mAthurI : najupAdhyAdirUpAvyayavizeSANAmeva samasyamAnatvena parigaNitattvAt / ooooooooooooooooooooooooooxoxoxoxoxoooooooooooooooooooooooooooooooooooooooooooooooooooooooooooooooooooooooooooooooooooooooooo vyAtipaMcaka upara cAjazekharIyA nAmanI saraLaTIkA 0 14 Goooooooooooooooooooooooooooooooooooooooooooooooooooooooooooooooooooooooooooooooooooooooooooooooooooooooooooooooooooooooooooo Page #24 -------------------------------------------------------------------------- ________________ RRIORRORRRRRRRORR880000058888RSORRRRRRKKKAKKKAKKKAKKKKKERSIKHORRORKERRRORRRRRRRRRRRRRRRRORKKRORRRRKAKKKKKAKKARKKIKARKIROMORRORRRRRRRRRRRRRRRRRRRR cAndrazekharIyA : asmAkaM ayameva niyamo yaduta "najupAdhi-upakumbhAdinAM kaizcideva avyayaiH saha anyaH avyayIbhAvaH tatpuruSAdiH vA samAso bhavitumarhati / tadbhinnaiH avyayaiH saha tatpuruSAdisamAsAH na bhavanti" / tathA ca "avRtti"rUpa-avayayIbhAvasamAsena avyayAtmakena samaM sAdhyAbhAvavat-padasya SaSThItatpuruSasamAsaH uktaniyamAnusAreNa bAdhitaH / tasmAt bhavaduktA dvitIyA vyutpattiH na samIcInA iti siddhm| cAndrazekharIyAH uttara : amAro niyama evo che ke, nagu upa, adhi, upakumbha vigere amuka cokkasa prakAranA avyayo sAthe ja bIjA avyayIbhAva ke tatparUSAdi samAsa thaI zake. paNa e sivAyanA koIpaNa avyayo sAthe tapurUSAdi samAsa thatA mAnelA nathI. eTale avRtti sAthe paNa SaSThItapurUSa samAsa e niyamaviruddha hovAthI te na thaI zake. mATe e bIjI vyutpatti khoTI che. cAndrazekharIyA : nanu tarhi kayA rItyA mUloktasya vyAptilakSaNasya vyutpattiH kriyate, iti bhavAn eva tAvat pratipAdayatu / cAndrazekharIyA praznaH to kaI rIte A vyAptilakSaNanI vyutpatti karavI e tame ja batAvo. mAthurI : vastutastu sAdhyAbhAvavato na vRttiryatreti tripadavyadhikaraNabahuvrIyuttaraM tvprtyyH| sAdhyAbhAvavata ityatra nirUpitatvaM SaSThyarthaH / anvayazcAsya vRttau / tathAca sAdhyAbhAvAdhikaraNanirUpitavRttyabhAvavattvam avyabhicaritatvamiti phalitam / / cAndrazekharIyA : tarhi zruyatAmasmAkaM mataM sAvadhAnam / sAdhyA-bhAvavataH na vRttiH yatra sa sAdhyAbhAvavadavRttiH sAdhyAbhAvavanirUpitavRttitA-abhAvavAn iti yAvat / atra sAdhyAbhAvavat+na+vRttiH iti trINi padAni santi / sAdhyAbhAvavat padaM SaSThayantaM, avRttipadaM prathamAntaM, tathA ca atra padAni samAnAdhikaraNAni samAnavibhaktikAni na santi, api tu vyadhikaraNAni= bhinnavibhaktikAni santi / ataH, ayaM bahuvrIhisamAsaH tripada-vyadhikaraNabahuvrIhisamAsaH parigaNyate / atra SaSThIvibhakteH nirUpitatvam arthaH, tasya ca vRttitAyAm anvayaH kartavyaH / sa ca anantaraM eva darzitaH / atra bahuvrIhikaraNenaiva karmadhArayasamAsAnantaraM kRtasya matvarthIyapratyayasya prAcInoktasya artho labhyate / ataH atra prAcInoktA prathamA vyutpattiH nirastA bhavati, ityapi jJeyam / cAndrazekharIyAH uttara : sAdhyAbhAvavataH na vRtti yatra ema traNAdavALo vyadhikaraNa bahuvrIhi karavo. ane pachI tva pratyaya lagADavo. ahIM sAdhyAbhAvavat + a + vRtti ema traNa pada . ane sAdhyAbhAvavat padane SaSThI tathA vRttine prathama vibhakti lAgI che. mATe A zabdo samAnAdhikaraNa sarakhI vibhaktivALA nathI. paraMtu vyadhikaraNa=judI judI vibhaktivALA che. eTale A tripada vyadhikaraNa bahuvrIhi samAsa kahevAya. ahIM je SaSThI vibhakti karI che. teno artha nirUpatitva thAya. ane eno anyaya vRttimAM karavAno. eTale sAdhyAbhAvavatathI nirUpita che evI je vRttitA, teno abhAva che jemAM, te sAdhyAbhAvavatu-avRtti bane. ane temAM rahela tAdazaavRttitva e vyApti bane. AmAM uparanA koI ja doSa AvatA nathI. e jAte ja vicArI levuM. ahIM bahuvrIhi samAsa dvArA ja sauthI pahelA je karmadhAraya+Thana dvArA artha karelo e artha maLI jAya che. eTale prAcInonI sauprathama vyutpatti paNa khoTI paDe che. vyAptipaMcaka upara cAdrazekharIyA nAmanI saraLaTIkA - 15 Page #25 -------------------------------------------------------------------------- ________________ cAndrazekharIyA : nanu yatra anyena kenApi samAsena iSTaH artho labhyate, tatra vyadhikaraNabahuvrIhi: na kartavyaH iti niyamaH / atra tu prAcInokta-vyutpatti-anusAreNa iSTaH arthaH prApyate eva / tathA ca atra bhavatA kRto vyadhikaraNabahuvrIhisamAso na saMgataH iti cet... cAndrazekharIyA : prazna : evo niyama che ke, jyAM bIjA samAsa vaDe ISTa artha maLI jato hoya tyAM jo vyadhikaraNa bahuvrIhi karavAmAM Ave to e khoTo gaNAya che. have prAcInoe karelI vyutpattithI paNa A artha maLI zake che. mATe tame karelo vyadhikaraNa bahuvrIhi samAsa khoTo gaNAya. mAthurI : na ca vyadhikaraNabahuvrIhiH sarvatra na sAdhuriti vAcyam / ayaM hetuH sAdhyAbhAvavadavRttirityAdau vyadhikaraNabahuvrIhi vinA gatyantarAbhAvato'trApi vyadhikaraNabahuvrIhe: sAdhuttvAt / cAndrazekharIyA : satyam, kintu prAcInoktAyAH vyutpattyAH Adare tu prabhUtA doSAH bhavanti iti prAgeva paribhAvitam / tathA ca atra teSAM vyutpattiH na svIkartuM zakyA / ataH atra anyena samAsena iSTaH artho na labhyate eva / tena atra vyadhikaraNabahuvrIhisamAsasyaiva ucitaM sthAnam na tatra kazcit virodhaH / na vA bhavadbhiH uktasya niyamasya khaNDanam iti alaM vistareNa / cAndrazekharIyAH uttara H ekadama sAcI vAta che tamArI. paNa ApaNe pUrve joI gayA ke prAcInonA mata pramANe vyutpatti karavAmAM ghaNI Apatti Ave che. eTale e to karI ja na zakAya. Ama ahIM bIjA samAso vaDe ISTa artha maLato ja nathI. mATe vyadhikaraNa bahuvrIhi karavAmAM koI vAMdho nathI. cAndrazekharIyA : evaM tAvat "prathamalakSaNasya vyutpattiH kena prakAreNa kartavyA", iti vistarato nirUpya, sAmprataM asyaiva lakSaNasya nyAyAnusAreNa savistaraM carca pratipAdayanti mAthuryAM mathurAnAthAH / cAndrazekharIyA: A pramANe "prathamalakSaNanI vyutpatti zI rIte karavI ?" enI vistArathI carcA karI, have e lakSaNamAM ja vistRta carcAo nyAyAnusAre zarU kare che. cAndrazekharIyA : nanu sAdhyAbhAvavanirUpitavRttitAyAH abhAvaH eva vyAptilakSaNaM phalitam / tad ca "dhUmavAn vahnaH" ityAdau ativyAptam / tathAhi sAdhyo dhUmaH, tasya abhAvaH dhUmAbhAvaH, tadvat ayogolakaM hRdazca, tatra hRdanirUpitavRttitA mIne-jale ca vartate, kintu vahnau na vartate / ato, vRttitAyAH abhAvaH vanau mIlitaH / tathA ca lakSaNasamanvayAt ativyaaptiH| yadi ca sAdhyAbhAvavatpadena ayogolakaM gRhyate / tadA yadyapi, ayogolakanirUpitA vRttitA vahnau vartate, iti nAtivyAptiH / kintu ayogolakanirUpitA vRttitA jalatvaM ca etad-ubhayaM vahnau na vartate / tathA ca ubhayAbhAvo mIlitaH / tanmadhye ayogolakanirUpitavRttitAyAH api abhAvo mIlitaH eva / evaM ca bhavati ativyAptiH iti cet / cAndrazekharIyA prazna H tamAruM lakSaNa ativyAptidoSavALuM che. parvato dhUmavAnuM vahane sthaLa, dhUmAbhAvavat =sarovara laIe, to tenAthI nirUpita vRttitAno abhAva vanimAM che ja. arthAta dhUmAbhAvavat hRdamAM vani= hetu na rahelo hovAthI ahIM lakSaNa samanvaya thaI jatAM ativyApti Ave. dhUmAbhAvavat tarIke ayogolaka vyAtipaMcaka upara cAdrazekharIyA nAmanI saraLaTIkA 0 16 000000000000x300mmamxmxmxmxsax0000ORYKORSRORORSCORRRRRRRRRRRRRORomxx200000000000000000000xxxxxxKRKIKEKRROKARXXXXxxxxxxxxxxxxx000000000000000000 Page #26 -------------------------------------------------------------------------- ________________ CRORSCORRIORXXXKAOORORSORSRXXSASOKAKKARKAKORORSCORONORKSHORORSCORORKKRIRIKEKAROKAROROREOROKOKARORORKSHORORKKRORSRIRSORINEKOREARROROKEKOKRARKROKSKIKEKOKARI laIe, to tenAthI nirUpita vRttitA jo ke, vanimAM che. paNa, e vanimAM ayogolakanirUpitavRttitA+ jalatva=bhiya to nathI ja. Ama, vahinamAM e rIte ubhayAbhAva maLe che. ane, eTale, vRttitAno abhAva paNa maLI jatA ativyApti Ave. __mAthurI : sAdhyAbhAvAdhikaraNavRtyabhAvazca tAdRzavRttitvasAmAnyAbhAvo bodhyaH, tena dhUmavAn vahnarityAdau dhUmAbhAvavajjalahUdAdivRttyabhAvasya dhUmAbhAvavadvRttitvajalatvobhayatvAvacchinnAbhAvasya ca vahnau sattve'pi na kSatiH / ____ cAndrazekharIyA : na, sAdhyAbhAvavatnirUpitAyAH yatkiJcitvRttitAyAH abhAvo na vyAptiH / kintu sAdhyAbhAvavatnirUpitA: yAvantyaH vRttitAH, tAsAM sarvAsAM abhAvo hetau vyApti: ucyate / atra ayamarthaH bhUtale rakto ghaTo asti, kintu zyAmo, nIlo, pItazca ghaTo nAsti / tathA ca atra bhUtale ghaTasya abhAvaH vartate / kintu ghaTasAmAnyasya abhAvo na vartate / api tu zyAmaghaTAdInAmeva abhAvo vartate / ataH atra abhAvanirUpitA yA ghaTaniSThA pratiyogitA / tasya avacchedakaM ghaTatvam na bhavati, kintu zyAmaghaTatvAdikam / ataH atra ghaTatvAvacchinnapratiyogitAko abhAvo na vartate / nahi raktaghaTavati bhUtale ko'pi budhaH, "ghaTo nAsti" iti pratItiM karoti, kintu "zyAmaghaTo nAsti,"....ityAdikAmeva pratItiM karoti / evam sAdhyAbhAvavatpadena hRdaayogolaka-bhUtalAdIni gRhyante / taiH nirUpitAH vRttitAH jale, mIne, vahnau, ghaTAdau ca vartante / tatra vahnau hRdAdinirUpitA vRtitA na bhavati, tathApi sAdhyAbhAvavat-ayogolakanirUpitA vRttitA asti eva, ato vahnau vRttitvatvAvacchinnapratiyogitAko vRttitAsAmAnyAbhAvo na mIlati / tathA ca na bhavati ativyAptiH iti hRdayam / idAnIM akSarArthaH / sAdhyasya dhUmasya abhAvaH iti sAdhyAbhAvaH, tasya adhikaraNam iti sAdhyAbhAvAdhikaraNam sAdhyAbhAvavat iti yAvat / tasya vRttitAH sAdhyAbhAvavatnirUpitAH vRtitAH / tAsAM abhAvaH / sAdhyAbhAvavanirUpitAnAM samastAnAM vRttitAnAm abhAvo atra grAhyaH / arthAt sAdhyAbhAvava vRttitvatvAvacchinnavRttitAnAM abhAvo grAhyaH / tena pUrvoktasthale nAtivyAptiH iti bhAvaH / cAndrazekharIyA : uttaraH sAdhyAbhAvavatu thI nirUpita eka-be-pAMca vRttitAno abhAva hetumAM maLe, e na cAle. paNa, sAdhyAbhAvavatuthI nirUpita tamAme tamAma vRttitAno abhAva hetumAM maLe. to ja e lakSaNasamanvaya gaNavo. eTaleke, mInavRttitAtvathI avacchinna ke jalavRttitAtvathI avacchinna vRttitAno abhAva na cAle. paNa, sAdhyAbhAvavanirUpitavRttitAtvathI avacchinna vRttitAno abhAva ja cAle, e ja vyApti gaNavI. ahIM, sAdhyAbhAvavatu-ayogolakanirUpativRttitA vAhanamAM to che ja. mATe, vRttitA sAmAnyano abhAva na maLavAthI, ativyApti na gaNAya. paMktino artha A pramANe - sAdhyAbhAvanA adhikaraNathI nirUpita evI vRttitAno abhAva je levAno che. e, sAdhyAbhAvavanirUpitavRttitAvAvacchinna vRttitAno abhAva levAno che. eTale, dhUmAbhAvavat hRdanirUpitavRttitAno abhAva ane dhUmAbhAvavat nirUpitavRttitAtva + jalatva ubhayano abhAva vahinamAM maLe, XXXIIROwooORONOMXXXXXXXXXXXSASOKORORKOKARKIXXXSSORRIOROXOOROXOXOOOOOOKORIROOOOOOOOORNKOROXOXKORXXXXXXXXXXXXXXSOKRKAKKKRKARIORRROROOOOOOOOO vyApiMcaka upara cAjazekharIyA nAmanI saraLaTIkA 0 10 CROROROKARIKSIKARRAOKEKORORRORRROROKSARKEKOKRKAKKARKARIRORSCIRCKSRIKOKARSXSIXOXOXORORIEOKOKORORSCORRKIOKOKOKOKXXXKOKAROKOKAROKRKAROKXXXKRKORAKARO80 Page #27 -------------------------------------------------------------------------- ________________ to paNa, dhUmAbhAvavat - ayogolaka nirUpitavRttitA to vahinamAM che ja. mATe, ativyApti na Ave. cAndrazekharIyA : nanu yadA ghaTaH saMyogena bhUtale vartate, tadA ghaTe saMyogena bhUtalanirUpitA vRttitA asti, iti ucyate / evaM atra sAdhyAbhAvavati kena saMbaMdhena hetoH vRttitA grAhyA ? iti bhavatA na kathitam / tato bhavati avyAptiH / tathA hi vahnimAn dhUmAn iti atra vahni-abhAvavAn dhUmAvayavaH, tatra samavAyena dhUmo vartate / tathA ca dhUme sAdhyAbhAvavanirUpitA vRttitA samavAyena mIlitA / tasyAH abhAvo na mIlitaH iti avyAptiH bhvti| cAndrazekharIyAH prazna H ghaTa e bhUtalamAM rahenAra che. to, ghaTamAM vRttitA=vRtti AvI. ghaTa e saMyoga saMbaMdhathI rahe che. mATe, A vRttiHvRttitA e saMyogasaMbaMdhathI AvelI gaNAya. ahIM, sAdhyAbhAvavamAM hetu rahe che ke nahi? e jovAnuM che. jo na rahe, to temAM vRttitA na Ave. ane tethI temAM vRttitAno abhAva maLe. paNa, A vRttitA kayA saMbaMdhathI levI? e to tame kahyuM nathI. to pachI, parvato vanimAnuM dhUmAta mAM vani-abhAvavat dhUmAvayava mAM samavAyasaMbaMdhathI dhUma rahe che. eTale, dhUmamAM sAdhyAbhAvavat evA dhUmAvayavathI nirUpita vRttitA samavAya saMbaMdhathI maLI jAya che. paNa, vRttitAno abhAva nathI maLato. mATe AvyApti AvI. __ mAthurI : vRttizca hetutAvacchedakasaMbaMdhena vivakSaNIyA, tena valyabhAvavati dhUmAvayave jalahUdAdau ca samavAyena kAlikavizeSaNatAdinA ca dhUmasya vRttAvapi na kSatiH / cAndrazekharIyA : atra ucyate / hetutAvacchedakasaMbaMdhenaiva sAdhyAbhAvavatnirUpitA vRttitA grAhyA / tasyAH hetau abhAvo vyAptiH / pakSe yena sambandhena hetuH vivakSitaH / sa saMbaMdho hetutAvacchedakasaMbaMdhaH kathyate / atra parvate pakSe saMyogena dhUmo vivakSitaH / ataH saMyogaH eva hetutAvacchedakasaMbaMdhaH atra asti / tathA ca vahniabhAvavadhUmAvayave yadyapi samavAyena dhUmaH asti / ataH dhUme sAdhyAbhAvavanirUpitA samavAyasaMbaMdhAvacchinnA vRttitA vartate / kintu dhUmAvayave saMyogena dhUmo nAsti, ato dhUme dhUmAvayavanirUpitAyAH saMyogAsaMbaMdhAvacchinnAyAH vRttitAyAH abhAvaH eva / tathA ca lakSaNasamanvayAt na avyAptiH / evaM sAdhyAbhAvavati hRdAdau dhUmaH kAlikasaMbaMdhena vartate / ato dhUme sAdhyAbhAvavathRdanirUpitA kAlikasaMbaMdhAvacchinnA vRttitA asti / kintu dhUme sAdhyAbhAvavathadanirUpitA saMyogasaMbaMdhAvacchinnA vRttitA na asti / ato na avyAptiH / cAndrazekharIyAH uttaraH "sAdhyAbhAvavatamAM hetutAvacchedaka saMbaMdhathI hetunuM na hovuM" e vyApti gaNavAnI. arthAt sAdhyAbhAvavanirUpita evI hetutAvacchedaka saMbaMdhathI vRttitAno hetumAM abhAva e ja vyApti che. vahina-abhAvavat dhUmAvayavamAM dhUma samavAyathI rahe che. paNa, hetutAvacchedaka saMbaMdha to saMyoga saMbaMdha che. anumAnamAM pakSamAM je saMbaMdhathI hetu rAkhIe, e saMbaMdha hetutAvacchedakasaMbaMdha gaNAya. ahIM parvatamAM saMyoga saMbaMdhathI dhUmane rAkhIe chIe. eTale saMyoga ja hetutAvacchedaka saMbaMdha bane. have dhUmAvayavamAM dhUma saMyogathI to raheto ja nathI. eTale, dhUmamAM sAdhyAbhAvava-dhUmAvayavathI nirUpita evI hetutAvacchedakasaMyoga saMbaMdhathI avacchinna vRttitAno to abhAva ja che. mATe, lakSaNa samanvaya thaI jatAM avyApti na Ave. cAndrazekharIyA : atra idaM avadheyam / bhUtale ghaTasya abhAvaH asti iti vAkyasya ayamarthaH / yathA CanormERIROMORRONOROMORRORONORONORORONOMOTORRORON000000000RRORKERONOMOTOROACRORSMSSC0000000ROORRORRRORIORONOROMANOROSSORSRIRIKOKOxoxom vyAptipaMcaka upara cAjazekharIyA nAmanI saraLaTIkA 0 18 Page #28 -------------------------------------------------------------------------- ________________ bhUtale saMyogena ghaTo nAsti / bhUtale svarUpeNa ghaTAbhAvaH asti / arthAt ghaTAbhAvasya pratiyogitA ghaTe vartate, sA ca saMyogAvacchinnA / ghaTAbhAve bhUtalanirUpitA vRttitA vartate / sa ca svarUpasaMbaMdhAvacchinnA / tathA ca saMyogasaMbaMdhAvacchinnapratiyogitAko ghaTAbhAvo svarupeNa bhUtale vartate iti bhAvaH / ayaM ca padArthaH samyag manasi avadhAryaH, anyathA bahuSu sthAneSu ziSyANAM skhalanA bhavituM zakyA / cAndrazekharIyA: eka vAtanuM dhyAna rAkhavuM. "bhUtalamAM ghaTano abhAva che." ema bolIe, teno artha e che ke, "bhUtalamAM saMyoga saMbaMdhathI ghaTa nathI. ane bhUtalamAM svarUpasaMbaMdhathI ghaTAbhAva che." arthAt ghaTAbhAvanI pratiyogitA ghaTamAM che. ane, teno avacchedaka saMbaMdha saMyoga che. ane, ghaTAbhAvamAM je bhUtalanirUpitavRttitA che. teno avacchedaka saMbaMdha svarUpa che. Ane, nyAyanI bhASAmAM ema kahevAya ke, "saMyogasaMbaMdhAvacchinna pratiyogitAka evo ghaTAbhAva svarUpasaMbaMdhathI bhUtalamAM che." A padArtha barAbara samajI rAkhavo. kemake, Ano vAraMvAra upayoga Ave che. cAndrazekharIyA : nanu sAdhyasya kena saMbaMdhena abhAvaH pratipAdyate, iti bhavatA na nirUpitam / tathA ca, vahnimAn dhUmAt iti atra samavAyena vahniH vahni-avayaveSu eva vartate / mahAnasAdau samavAyena vahnaH abhAvo vartate / tathA ca, sAdhyAbhAvavanto mahAnasAdayaH ApatitAH / teSu ca dhUmasya vRttitA asti / ata: avyAptiH iti cet / yAndrazeyarIyA : prazna : sAdhyano yA saMbaMdhI samAva vAno cha ? me to tame yuM nathI. to pachI, "parvato vanimAr dhUmAta" mAM vanino samavAya saMbaMdhathI mahAnasamAM, ayogolakamAM, parvatamAM abhAva ja che. eTale, samavAyasaMbaMdhAvacchinna pratiyogitAka evA sAdhyAbhAvanA adhikaraNa tarIke to mahAna sAdi paNa panyA. ane, temAM dhUma vRtti hovAthI savyApti bhAve. ___mAthurI : sAdhyAbhAvazca sAdhyatAvacchedakasamvandhAvAcchinnasAdhyatAvacchedakAvacchinnapratiyogitAko bodhyaH / tena vahinamAn dhUmAdityAdau samavAyAdisambandhena vahinasAmAnyAbhAvavati saMyogasambandhena tattadvahnitvavahnijalatvobhayatvAvacchinAbhAvavati ca parvatAdau saMyogena dhUmasya vRttAvapi na kSatiH / cAndrazekharIyA : na / sAdhyatAvacchedakasaMbaMdhenaiva sAdhyasya abhAvo grAhyaH / pakSe yena saMbaMdhena sAdhyaH sAdhyate, sa saMbaMdhaH sAdhyatAvacchedakasaMbaMdhaH parigaNyate / atra tu parvate saMyogena vahniH sAdhyate / ataH saMyogaH eva sAdhyatAvacchedaka: atra / tathA ca yadyapi samavAyena vahnaH abhAvo mahAnasAdau asti / kintu sAdhyatAvacchedakasaMbaMdhena saMyogena vahnaH mahAnasAdau abhAvaH na vartate / kintu saMyogena vahni-abhAvavanto hRdAdayaH eva, teSu ca dhUmasya abhAvaH, ato na avyAptiH / cAndrazekharIyA : uttara : sAdhyatAvacchedaka saMbaMdhathI ja sAdhyano abhAva levAno che. pakSamAM je saMbaMdhathI sAdhyane siddha karatA hoIe, e saMbaMdha sAdhyatAvacchedaka gaNAya. ahIM, parvatamAM saMyogathI vahinane siddha karavAno che. tethI, sAdhyatAvacchedaka saMbaMdha saMyoga ja gaNAze. eTale, saMyogasaMbaMdhathI vanino abhAva to vyAtipaMcaka upara cAndrazekharIyA nAmanI saraLaTIkA - 19 COOKExoxommoxaxoxoxoxoxoxomxxxxoxoxommmxexxxmomoomxexexoxommmmmomamxxxcomxxxmORRRRRRORORoxsexxxROMIRRRRRIORomaxorn Page #29 -------------------------------------------------------------------------- ________________ HODIODODOOOOOOOOO mahAnasAddimAM nathI. paNa, bhUtasAhiyAM che. ane, temAM ghUmanI abhAva 4che bheTale, avyApti na khAve. cAndrazekharIyA : atha tathApi "mahAnaso na parvatIyavahnimAn " iti nyAyena parvatIyavahni- abhAvavAn= sAdhyAbhAvavAn mahAnaso bhavati / yataH parvatIyavahniH api sAdhyaH eva / tasmin mahAnase dhUmasya vRttittvAt avyAptiH / evaM "mahAnaso na vahnijala - ubhayavAn" ityapi vaktuM zakyate / yathA "bhUtale ghaTo asti, paTo nAsti, tatra bhUtalaM na ghaTapaTavat" iti kathyate / tathA, mahAnase vahneH sattve'pi mahAnase vahnijalobhayasya abhAvaH ev| tathA ca evaMrItyA'pi vahni - abhAvavAn mahAnaso mIlitaH / tasmin ca dhUmasya vartamAnattvAt avyAptiH / cAndrazekharIyA : prazna H to ya Apatti Avaze. vighna e sAdhya che. mahAnasamAM saMyogathI parvatIyana nathI. eTale, parvatIyavani=sAdhyanA abhAvavALA evA mahAnasamAM dhUma vRtti hovAthI avyApti Ave ja che. vaNI, mahAnasabhAM pAvani - 4 - ubhayano to abhAva 4che. prema bhUtasamAM ghaTa hoya, jane para na hoya, tyAre "bhUtasamAM ghaTapaTache ?" se praznanA uttaramA "bhUtasamAM ghaTapaTa nathI" khema 4 uDevAya. tema, mahAnasabhAM vighna hovA chatAM jala na hovAthI, vina-jala ubhayano to abhAva ja che. eTale e rIte vinAnA abhAvavALuM mahAnasa banI jAya. ane temAM dhUma vRtti hovAthI avyApti Ave. cAndrazekharIyA : mahatI prajJA bhavatAm / tathApi, utaraM dIyate / yathA anantarameva sAdhyatAvacchedakasaMbaMdhena sAdhyAbhAvaH kathitaH / tathA, sAdhyatAvacchedakadharmAvacchinnapratiyogitAko'pi sAdhyAbhAvo grAhyaH / atra vahniH sAdhyaH, tasmin sAdhyatA, tadavacchedako dharmo vahnitvam / tathA ca vahnitvAvacchinnapratiyogitAko vahina - abhAvaH eva atra grAhyaH / mahAnase parvatIyavahni - abhAvo asti / kintu tasya pratiyogitA parvatIyavahnitvAvacchnniA asti / zuddhavahnitvAvacchinnA na / ataH sa abhAvo na gRhyate / evaM mahAnase vahnijalobhayAbhAvo asti / kintu so'pi ubhayatvAvacchinnapratiyogitAko asti / zuddhavahnitvAvacchinnapratiyogitAko na / ataH so'pi na sAdhyAbhAvapadena grahItuM zakyaH / kintu hRde vahni abhAvo asti / sa ca sAdhyatAvacchedakavahnitvAvacchinnapratiyogitAko eva, tathA ca sa eva sAdhyAbhAvapadena grAhyaH / tadvAn ca hRdaH, tasmin saMyogena dhUmasya avRttittvAt bhavati lakSaNasamanvayaH / idAnIM akSarArthaH / sAdhyAbhAvazca = vahnyAdi - abhAvazca 'sAdhyatAvacchedakasaMyogAdisaMbaMdhAvacchinnA sAdhyatAvacchedakavahnitvAdidharmAvacchinnA yA vahnyAdisAdhyaniSThapratiyogitA' tAdRzapratiyogitAko bodhyaH / tena, samavAyasaMbaMdhena vahnisAmAnyAbhAvavati mahAnasAdau saMyogena dhUmasya vRttitve'pi saMyogasaMbaMdhena tat-tatvahniabhAvavati vahnijalobhayAbhAvavati vA mahAnasAdau saMyogena dhUmasya vRttitve'pi na avyAptiH / yathA ca na bhavati avyAptiH, tathA anantaraM eMva pratipAditam / cAndrazekharIyA : uttara H jema, sAdhyatAvacchedakasaMbaMdhAvacchinna pratiyogitAka evo sAdhyAbhAva kahyo. tema have, sAdhyatAvacchedaka dharmAvacchinna pratiyogitAka evo ja abhAva levAno che, ema jANavuM. tame, mahAnasamAM saMyogathI parvatIyavinAno abhAva lIdho. eTale, parvatIyavanimAM pratiyogitA AvI. A pratiyogitA saMyogasaMbaMdhAvacchinna che, ane parvatIyavahnitvathI avacchinna che. paNa, ahIM sAdhyatAvacchedakadharma to vahnitva vyAptipaMcaka upara cAndrazekharIyA nAmanI saraLaTIkA 70 20 XXXXXXXXXXXXXXXX Xxxxxxxxxxxxx*****************xxxxxxxxxxx Page #30 -------------------------------------------------------------------------- ________________ ROHORSKRRRRRRRORRRRROOTOORAKORORSCKOOKIKKIKSOCKERIKSIKKKRKERSIKSIKKKAKERSIRSIKERSIRRORSCORRAKASKRRORRRRORSRKKAKKORAOKARRRRRRRROROOOKSAROKSONSOORORORSCORRORSCIATIKRISRO ja che. eTale, A parvatIyavahina abhAva e sAdhyatAvacchedakadharma thI avacchinna pratiyogitAvALo nathI. mATe, mena vAya. mema, mahAnasamA pAina-4omayanI amAva dIpo. to, menI pratiyogitA paaln-491ubhayamAM AvI. ane, e vahina-jalobhayatvathI avacchinna che. paNa, vahinatvathI avacchinna to nathI ja. eTale, A abhAva paNa levAya nahI. paNa, vanino abhAva laIe, to enI vanimAM rahelI pratiyogitA e vanitvathI avacchinna ja che. eTale, A abhAva e sAdhyatAvacchedaka dharmAvacchinnapratiyogitAka gaNAya. 55, bhAsamA mahAnasamA to bhagato 4 nathI. ubha, "bhaDAnase. parvatIyavAina: nAsti' sema male bolAya. paNa, "mahAnase vahunaH nAsti." ema to bolI ja na zakAya. eTale, have vanitnAvacchinnavaninA abhAvavALo to hradAdi ja Avaze. ane, temAM to dhUmanI vRttitA na hovAthI avyApti na Ave. cAndrazekharIyA : eSaH carcaH tAvat muktAvalyAdau paThitaH eva ziSyaiH / mukhyagranthastu samprati praarbhyte| tasmAt sAvadhAnIbhUya zrUyatAm na tu antarA manazcaJcalatA kAryA / atigahanattvAt kathayiSyamANapadArthAnAm / cAndrazekharIyA atyAra sudhInI vyApticarcA to, muktAvalimAM paNa AvI gaI hatI. kharI carcA have zarU thaze. mAthurI : nanu tathApi guNatvavAn jJAnatvAd, sattAvAn jAterityAdau viSayitvAvyApyatvAdisambandhena tAdRzasAdhyAbhAvavati jJAnAdau jJAnatvajAtyAdervartamAnattvAdavyAptiH / cAndrazekharIyA : aho, bhUyAn parizramaH kRto bhavatA avyAptyAdidoSanivAraNAya / tathApi, avyAptidoSo vidyamAna eva / tathA hi 'jJAnam guNatvavAn jJAnattvAt' iti atra samavAyena sAdhyaM samavAyena ca hetuH vivakSitaH / yatra jJAnatvam tatra samavAyena guNatvaM asti eva / ato ayaM saddhetuH / idaM tu dhyeyam bhavatA sAdhyatAvacchedakasaMbaMdhena abhAvo grAhyaH iti uktam / kintu sa abhAvaH kena saMbaMdhena grAhyaH iti noktam / ataH eva atra sthAne avyAptiavakAzaH / guNatvam samavAyena sAdhyam, ato samavAyena guNatvAbhAvo grAhyaH / atha ghaTe samavAyena guNatvam nAsti / ghaTaH samavAyena guNatvAbhAvavAn iti jJAnam / asya jJAnasya viSayAH ghaTaH, samavAyena guNatvAbhAva: ityAdayaH / jJAnam viSayI / ataH samavAyena guNatvAbhAvaH viSayitAsaMbaMdhena jJAne vartate / yathA hi padArthAH pustake pratipAdakatAsaMbaMdhena vartante / pustakaM padArtheSu pratipAdyatAsaMbaMdhena vartate / evaM samavAyena guNatvAbhAvarUpo viSaya: viSayiNi jJAne viSayitAsaMbaMdhena vartate / tathA ca sAdhyatAvacchedakasamavAyasaMbaMdhena guNatvAbhAvavat jJAnam / tasmin jJAnatvahetoH vRttittvAt avyAptiH / ___evaM, ghaTaH sattAvAn jAteH iti atrApi avyAptiH / tathA hi-sattAjAti: sAdhyam / sAdhyatAvacchedaka saMbaMdhaH samavAyaH / samavAyena sattAyAH abhAvaH avyApyatvasaMbaMdhena ghaTAdau vartate / avyApyatvaM nAma svAbhAvavad-vRttitvam / svaM =sattA-abhAvaH, tasya abhAvaH sattA-abhAvAbhAvaH sattA, tadvAn bhUtalam, tasmin vRttiH ghaTaH, tathA ca svaM sattA-abhAvaH svAbhAvavad-vRttitvAtmakena avyApyatvasaMbaMdhena ghaTAdau vrtte| ataH sAdhyAbhAvavAn ghaTo bhUtaH / tasmin ghaTatva-dravyattvAdijAtInAm heturUpANAm sattvAt bhavati avyaaptiH| WORKSOORIORRORSCORRRRRORRRRRRRRORROROOKERRORIORRRRRRRRRRRORNIARRIAOORN00000000000RRORRRRRIORSOOOOOKSKSORRRORRRRRRRRRORRIOROSOKRRIORSXXXRARKIROKSCORROD vyAtipaMcaka upara cAjokharIyA nAmanI saraLaTIkA - 21 EXAXERRAOORNKAROORKERRORKSHORORAKSONOMORRORSOROROROMORNIROERRORORSCORRRRRRRRRRRRRRRRRRRRRORRASOKRISRRIORORRHOOXOXOXOXOXOXOKSoxxxxsxsxxxORSMOKINS Page #31 -------------------------------------------------------------------------- ________________ mAthuryAM etadevoktam / cAndrazekharIyA : prazna : tamArA ATalA khulAsA pachI paNa, Apatti Ave che. te A pramANe "jJAnam guNatvavAnuM jJAnatA" ahIM AvyApti Avaze. tame "sAdhyano sAdhyatAvacchedakasaMbaMdhathI abhAva levo." ema to kahyuM. paNa, sAdhyatAvacchedaka saMbaMdhathI sAdhyano lIdhelo abhAva kayA saMbaMdhathI levo e to kahyuM ja nathI. ahIM, sAdhyatA vacchedaka saMbaMdha samavAya che. have, 1 Te samavAyena muLavaM nApti A pramANe jJAna thayuM. Ano artha e ke, dhaTa: samavAyena mukhatvAkAvavAnuM A jJAna e viSayI che. ane, A jJAnano viSaya ghaTa, samavAyena guNatvAbhAva bane che. A, samavAyena guNatvAbhAva e viSayitAsaMbaMdhathI jJAnamAM rahI jAya. kemake, evo niyama che ke, "rahenAra mATe rAkhanAra koNa? e praznano je javAba Ave, tene - lagADIe, eTale rahenAro e saMbaMdhathI rAkhanAramAM rahe." jemake, padArtho mATe pustaka e pratipAdaka che. to, padArtho e pratipAdaktA saMbaMdhathI pustakamAM rahe. pustaka mATe padArtho pratipAdya che. to, pustaka e pratipAdyatA saMbaMdhathI padArthamAM rahe. ema, samavAyena guNatvAbhAva mATe A jJAna e viSayI che. eTale, A samavAyena guNatvAbhAva e viSayitA saMbaMdhathI jJAnamAM rahI jAya. ahIM, sAdhyatAvacchedaka samavAya saMbaMdha che. ane, te samavAyasaMbaMdhathI ja sAdhano-guNatvano abhAva viSayitA saMbaMdhathI jJAnamAM rahyo che. ane, e jJAnamAM jJAnatva hovAthI avyApti Ave. e ja pramANe, sattAvAnuM jAteH e sthaLe paNa avyApti Avaze. sAdhyatAvacchedaka samavAyasaMbaMdha che. have, samavAyasaMbaMdhathI sattAno abhAva e avyApyatvasaMbaMdhathI ghaTAdimAM rahI jAya che. te A pramANe - avyApyatva = sva-abhAvavadravRttitvam jene rAkhavAno che, ene sva padathI levAno. ApaNe, sattA-abhAvane rAkhavo che. to, svasattA-abhAva, teno abhAvakasattA, te vALuM bhUtala. ane, temAM vRtti ghaTa. Ama, sattA-abhAva e sva-abhAvavadravRttitva saMbaMdhathI ghaTamAM rahI jaze. ane, e ghaTamAM to ghaTatvAdijAtio rahe ja che. eTale, sattAabhAvavatu-ghaTAdimAM jAti=hetu vRtti hovAthI avyAptidoSa Ave. mAthurI : na ca sAdhyAbhAvAdhikaraNatvamabhAvIyavizeSaNatAvizeSa-sambandhena vivakSitamiti vIm | cAndrazekharIyA : nanu sAdhyAbhAvasya adhikaraNatA abhAvIya-vizeSaNatAsaMbaMdhena=svarupasaMbaMdhena grAhyA / arthAt sAdhyAbhAvaH svarupasaMbaMdhena yatra vartate, sa eva sAdhyAbhAvavAn grAhyaH, na anyaH / tathA ca, prathamAnumAne guNatvasya abhAvaH svarupeNa dravyAdau eva / na tu jJAne / jJAne guNatvasya samavAyena vRttittvAt / ato, guNatvAbhAvavat dravyam, tasmin jJAnatvasya hetoH avRtittvAt na avyAptiH / evaM, samavAyena sattAyAH abhAvaH svarupasaMbaMdhena sAmAnyAdau eva / na tu ghaTAdau, ghaTAdau samavAyena sattAyAH sattvAt / tathA ca sattA-abhAvavAn sAmAnyAdi / teSa ca jAteH samavAyena avRttittvAt na tatrApi avyAptiH iti cet / cAndrazekharIyA : uttara : ame kahezuM ke, sAdhyAbhAvanI adhikaraNatA abhAvIya-vizeSaNatAvizeSa= svarUpasaMbaMdhathI ja levAnI che. arthAt sAdhyAbhAva svarUpasaMbaMdhathI jyAM rahe, te ja sAdhyAbhAvavatu tarIke levo. vyAptipaMcaka upara cAndrazekharIyA nAmanI saraLaTIkA 22 monommmmmmmmmmm Page #32 -------------------------------------------------------------------------- ________________ Xx0000000 samavAyena guNatvAbhAva ke samavAyena sattA-abhAva e svarUpa saMbaMdhathI jJAnamAM ke ghaTAdimAM maLavAno ja nathI. kemake, jJAnamAM samavAyathI guNatva che. ghaTAdimAM samavAyathI sattA che. eTale, pahelA anumAnamAM, guNatvAbhAvanuM svarUpathI adhikaraNa dravyAdi banaze. ane, temAM jJAnatva avRtti hovAthI lakSaNa ghaTI jaze. bIjAmAM, sattAnA abhAvanuM svarUpa saMbaMdhathI adhikaraNa sAmAnyAdi banaze. ane, temAM jAti vRtti na hovAthI, tyAM paNa lakSaNa ghaTI jaze. mAthurI : tathAsati ghaTatvAtyantAbhAvavAn ghaTAnyonyAbhAvavAn vA paTatvAdityAdau sAdhyAbhAvasya ghaTatvAdervizeSaNatAvizeSasambandhenAdhikaraNasyA'prasiddhyA'vyAptiriti cet / cAndrazekharIyA : na / yadi sAdhyAbhAvaH svarupasaMbaMdhena yatra vartate, sa eva sAdhyAbhAvavatpadena grAhyaH iti AgrahaH, tadA tu anyasthAne avyAptiH / tathA hi "paTaH ghaTatvAbhAvavAn paTattvAt" "paTaH ghaTabhedavAn paTattvAt" atra prathamAnumAne, ghaTatvAbhAvaH sAdhyam, tasya abhAvaH = ghaTAtvAbhAvAbhAvaH=ghaTatvam / bhAvapadArthasyaH yaH abhAvaH, tasya abhAvo bhAvarupo gaNyate / tathA ca sAdhyAbhAvaH=ghaTatvam, tat tu svarupasaMbaMdhena kutrApi na vrtte| ataH, sAdhyAbhAvavataH aprasiddhiH / ato avyAptiH / dvitIyAnumAne tu ghaTabhedaH = sAdhyaH, tasyAbhAvaH ghaTabhedAbhAvaH = ghaTatvarupo manyate / tathA ca, atrApi, ghaTabhedAbhAvasya ghaTatvarupasya svarupasaMbaMdhena kutrApi vRttitA nAsti / ato atrApi avyAptiH bhavati iti cet / cAndrazekharIyA : prazna : jo svarUpasaMbaMdhano niveza karazo, to bIjA sthAne avyApti Avaze. "paTaH ghaTatvAbhAvavAnuM paTattvAt" "paTaH ghaTabhedavAn paTatvAt' A be ya sthAne avyApti Avaze. kemake, pahelA anumAnamAM ghaTatvAbhAva sAdhya che. teno abhAva=ghaTatvAbhAvAbhAva. ane, ghaTatvAbhAvAbhAva to ghaTatva svarUpa 4 che. }bhaDe, bhAvanA abhAvanI alAva se bhAva 4 hevAya bheTale, sAdhyAbhAva = ghaTatva. ane, A ghaTatva to, svarUpasaMbaMdhathI kyAMya rahetuM ja nathI. mATe, sAdhyAbhAvavat ja na maLavAthI lakSaNa na ghaTatA, avyApti jAve. bIjA anumAnamAM ghaTabheda sAdhya che. ghaTabhedano abhAva e ghaTatva svarUpa mAnelo che. eTale sAdhyAbhAva=ghaTatva ja banyuM. ane, tethI te ghaTatva svarUpathI kyAMya rahetuM na hovAthI, ahIM paNa, sAdhyAbhAvavat na maLatA avyApti doSa Ave. mAthurI : na atyantabhAvAnyonyAbhAvayoratyantAbhAvasya saptama-padArthasvarUpattvAt / cAndrazekharIyA : atrocyate / atyantAbhAvasya yo abhAva:, sa na ghaTatvAdi pratiyogisvarupaH / api tu tadbhinnaH saptama-abhAvapadArtharupaH eva / tathA ca abhAvasya svarupasaMbaMdhena vRttittvAt, ghaTatvAbhAvAbhAvasya svarupasaMbaMdhena adhikaraNaM ghaTaH, tasmin paTatvasya avRttittvAt lakSaNasamanvayaH / 00000000000000 000000000000000XXXXXXXXXXXXXXXXX vyAptipaMcaka upara cAndrazekharIyA nAmanI saraLaTIkA 0 23 xxxxxxxxxxxxxxxxxxxxx cooooooooOOOOOOOOOOOOOOOOO Page #33 -------------------------------------------------------------------------- ________________ CARRORESORRIORSKASORRRRRRRORAKSOKSOKRICSKSOKSORKKRIKSIKSOROSARKSOKXSKROORXRRRIORSXXXSIREOX8X60050X8XROKERARSOMEOXXXSKSIKKAKKRKRKKARKIKHASKSIKARXKSIKSOKARIORAKSROKARORAKAS evaM ghaTabhedasya yo abhAvaH, so'pi na ghaTatvasvarupaH, api tu ghaTabhedAbhAvarupaH eva / tasya ca svarupasaMbaMdhena adhikaraNaM ghaTaH / tasmin paTatvasya avRttittvAt lakSaNasamanvayaH / ghaTe ghaTatvAbhAvo nAsti, iti pratItyA ghaTe ghaTatvAbhAvAbhAvaH svarupeNa saMbhavati / evaM "ghaTe ghaTabhedo nAsti" iti pratItyA ghaTe ghaTabhedAbhAvaH svarupeNa saMbhavati / cAndrazekharIyA : uttara : atyanta-abhAvano abhAva ane bhedano abhAva ane pratiyogi svarUpa nathI mAnatA. paNa, judo sAtamo padArtha ja mAnIe chIe. eTale, ghaTatvAbhAvano abhAva e ghaTatva rUpa nathI. paNa, sAtamo abhAvapadArtha ja che. ane, tethI tenuM svarUpasaMbaMdhathI adhikaraNa ghaTa banaze. ane, temAM paTatva nathI, mATe lakSaNasamanvaya thaI jAya. e rIte, ghaTabhedano abhAva paNa ghaTatvasvarUpa nathI paNa, ghaTabhedabhAva svarUpa ja che. ane, tenuM svarUpa saMbaMdhathI adhikaraNa ghaTa bane. temAM paTavano abhAva hovAthI, lakSaNasamanvaya thaI jAya. cAndrazekharIyA : nanu bhavAn tAvat abhAvAbhAvaM abhAvAtmakaM nirupitavAn / kintu maNikArAH kevalAnvayigrantheSu "ghaTAdi-atyantAbhAvasya abhAvo ghaTadisvarupaH, ghaTAdibhedasya abhAvo ghaTatvAdisvarupaH" iti nirupitavAn / dIdhitikAro'pi siddhAntalakSaNe abhAvatvaM ghaTa-ghaTAbhAvAdiSu nirupitavAn / tathA ca na abhAvAbhAvaH saptamapadArtharupo mantavyo ucitaH / cAndrazekharIyA : prazna : tame abhAvanA abhAvane judo mAnyo. paNa, maNikAra to kevalAnvayigranthamAM atyantAbhAvanA abhAvane pratiyogi svarUpa ane bhedanA abhAvane pratiyogitAvacchedaka svarUpa mAne che. siddhAntalakSaNamAM paNa dIdhitikAre, abhAvatvane bhAva+abhAva beyamAM rahenAruM mAnyuM che. eTale, abhAvAbhAvane judo mAnavAno mata yogya nathI. mAthurI : atyantAbhAvAnyonyAbhAvayoratyantAbhAvasya pratiyogyAdisvarUpatvanaye tu sAdhyatAvacchedakasambandhAvacchinnasAdhyatAvacchedakAvacchinnapratiyogitAkasAdhyAbhAvavRttisAdhyasAmAnyIyapratiyogitAvacchedakasambandhena sAdhyAbhAvAdhikaraNatvaM vaktavyam / vRtyantaM pratiyogitAvizeSaNam / tAdRzasambandhazca vahnimAn dhUmAdityAdibhAvasAdhyakasthale vizeSaNatAvizeSa eva / ghaTatvAtyantAbhAvavAn paTatvAdityAdyabhAvasAdhyakasthale tu smvaayaadirev| ___ cAndrazekharIyA : yadi bhAvAbhAvAbhAva: bhAvarupo manyate, arthAt ghaTatvAbhAvAbhAvaH yadi ghaTatvarupaH issttH| tadA avyAptivAraNAya itthaM pariSkAraH kartavyaH / ___ sAdhyatAvacchedakasaMbaMdhAvacchinna-sAdhyatAvacchedakadharmAvacchinna-pratiyogitAkasAdhyAbhAvavRtti-sAdhyasAmAnyIyapratiyogitAvacchedakasaMbaMdhena ___ sAdhyatAvacchedaka-saMbaMdhAvacchinna-sAdhyatAvacchedakadharmAvacchinnapratiyogitAka-sAdhyAbhAvasya yada adhikaraNam tannirupitavRttitAyAH hetau abhAvaH eva vyAptiH / ___ asyAyamarthaH / sAdhyAtavacchedakasaMbaMdhAvacchinna-sAdhyatA-vacchedakadharmAvacchinna (sAdhyaniSTha) OROKRONAROKSARKARSARKIKSARKARISONOTIRSAIKOKOKIOKSATTIKOKSRONORSRONTRIOTIONORORORROOXOXOROXXROMKOCKERAKORORSXSXORSCITORXXOXOXOSSIROKAR vyAtipaMcaka upara cAjazekharIyA nAmanI saraLaTIkA 0 24 Page #34 -------------------------------------------------------------------------- ________________ XXXXXXXXXXXXXXXXXXXXXXG pratiyogitAko yaH sAdhyAbhAva:, tasmin vRttiH yA sAdhyAbhAvAbhAvanirupitA arthAt sAdhyasAmAnyanirupitA pratiyogitA, tasyAH avacchedakaH yaH saMbaMdha:, tena saMbaMdhena sAdhyatAvacchedaka-saMbaMdhAvacchinna-sAdhyatAvacchedakadharmAvacchinna pratiyogitAkaH abhAvaH yatra vartate, tasmin hetoH avRttitvam vyAptiH / na ca atra sAdhyatAvacchedakasaMbaMdhAvacchinna-sAdhyatAvacchedakadharmAvacchinnapratiyogitAyAH sakRt eva grahaNamucitam kiM punaruktyA iti zaGkayam agre tasyAH prayojanaM vakSyate / atra dRSTAntadvArA lakSaNasamanvayaH kriyatAm / yathA parvato vahnimAn dhUmAt / atra sAdhyatAvacchedakasaMbaMdhaH saMyogaH, dharmaH ca vahnitvam / tathA ca saMyogAvacchinnavahnitvAvacchinnapratiyogitAko yaH vahina - abhAva:, tasya svarupeNa abhAva:, vahina - abhAvAbhAva:, vahinarupaH / tasya pratiyogitA vahni-abhAve vartate / sA pratiyogitA vahni - abhAvAbhAvAtmakena vahnirupeNa sAdhyena nirupitA / tathA ca tAdRzapratiyogitAvacchedaka saMbaMdha: atra svarupaH tena vahni - abhAvo bhUtalAdau vartate / tatra ca dhUmasya avRttittvAt lakSaNasamanvayaH / ............... XXXXXXXXXXXXXXXXXXXXXXXXXXXXXXXXXXXXX paTaH ghaTatvAbhAvavAn paTattvAt iti atra, samavAyAvacchnnipratiyogitAko ghaTatvAbhAvaH svarupeNa sAdhyaH, tathA ca sAdhyatAvacchedaka saMbaMdha: svarupaH, dharmo ghaTatvAbhAvatvam / tathA ca svarupasaMbaMdhAvacchinnaghaTatvAbhAvatvAvacchinnapratiyogitAko yaH ghaTatvAbhAvAbhAvaH ghaTatvarupo sAdhyAbhAva: / tasya abhAvo ghaTatvAbhAvAtmako ghaTatvAbhAvAbhAvAbhAvaH bhavati / tasya pratiyogitA ghaTatve vartate / sA pratiyogitA ghaTatvAbhAvena sAdhyena nirupitAH / evaM ca mIlitA yathoktapratiyogitA / asyAH pratiyogitAyAH avacchedaka saMbaMdha: samavAyaH eva / yato ghaTatvasya samavAyenaiva abhAvaH atra sAdhyarupo vartate / ataH sAdhyAbhAvasya ghaTatvarupasya samavAyenaiva abhAvo gRhyate / yena ghaTatvaniSThA pratiyogitA sAdhyena nirupitA bhavati / tathA ca tAdRzapratiyogitAvacchedakaH samavAyaH bhavati / tena saMbaMdhena svarupasaMbaMdhAvacchinnaghaTatvAbhAvatvAvacchinnapratiyogitAkasya ghaTatvAbhAvAbhAvasya ghaTatvarupasya adhikaraNaM ghaTaH, tasmin paTatvasya avRttittvAt bhavati lakSaNasamanvayaH / yadi ca, sAdhyAbhAvasya ghaTatvasya kAlikAdinA abhAvo gRhyate, tadA sa sAdhyAtmako na bhavati / tathA ca tatra ghaTatvaniSThA pratiyogitA sAdhyanirupitA na mIlati / ataH samavAyenaiva ghaTatvasya abhAvo gRhItaH iti dhyeyam / atra idaM svamanasi sthirIkartavyam / ghaTatvAbhAvaH=sAdhyam XXXXXXXXXXXXXXXXXXXXXXXX 0000000000XXXXXXG vyAptipaMcaka upara cAndrazekharIyA nAmanI saraLaTIkA 7 25 xxxxxxxxxxxxxxxxxxxxxxxxxx 0000000000000xxxxxxx Page #35 -------------------------------------------------------------------------- ________________ ghaTatvAbhAvAbhAvaH sAdhyAbhAvaH=ghaTatvaM ghaTatvAbhAvAbhAvAbhAvaH ghaTatvAbhAvaH sAdhyAbhAvAbhAvaH sAdhyam / cAndrazekharIyA : uttara : jo ghaTAtvAbhAvAbhAvane ghaTatvarUpa ja mAnavo hoya, ane ghaTabhedabhAvane ghaTatvarUpa ja mAnavo hoya to, pachI tame ApelA be anumAnamAM avyApti AvatI aTakAvavA ame pariSkAra karazuM. sAdhyatAvacchedakasaMbaMdhAvacchinna ane sAdhyatA vacchedaka dharmAvacchinna evI je sAdhyamAM rahelI pratiyogitA. teno nirUpaka evo je sAdhyAbhAva. te sAdhyAbhAvamAM AvatI ane sAdhyasAmAnyathI nirUpita evI che sAdhyAbhAvAbhAvanI pratiyogitA, te pratiyogitAno avacchedakasaMbaMdha je maLe, te saMbaMdhathI sAdhyatA vacchedaka saMbaMdha+dharmAvacchinnapratiyogitAka evo sAdhyAbhAva jyAM rahe, te ja sAdhyAbhAvavat tarIke levuM. parvato vahinamAnuM dhUmAt mAM lakSaNasamanvaya karIe. ahIM sAdhyatAvacchedakasaMbaMdha saMyoga che, ane sA.a.dharma vanitva che. to, saMyogAvacchinnavahinatvAvacchinna pratiyogitAka evo vahina-abhAva e sAdhyAbhAva tarIke Avaze. A vahina-abhAvano svarUpasaMbaMdhathI abhAva laIe. to, vahina-abhAvamAM pratiyogitA AvI. A pratiyogitA vahina-abhAvAbhAva=vahina-sAdhyathI nirUpita che ja. eTale, A pratiyogitAno avachedaka saMbaMdha svarUpa maLe. eTale, vani-abhAvanuM svarUpathI adhikaraNa hrada bane. ane, temAM dhUmanI vRttitA na hovAthI lakSaNa samanvaya thaI jAya. paTaH ghaTavAbhAvavAnuM paTavAtuM ahIM, samavAyasaMbaMdhathI ghaTatvano abhAva e svarUpasaMbaMdhathI paTamAM siddha karavAno che. eTale, sAdhyatAvacchedaka saMbaMdha svarUpa che. ane, dharma ghaTavAbhAvatva che. svarUpAvacchinna-ghaTavAbhAvatnAvacchinna pratiyogitAka, ghaTavAbhAvAbhAvasAdhyAbhAva=ghaTatva maLe. have, teno samavAya saMbaMdhathI abhAva=ghaTavAbhAva thAya. ane, tenI pratiyogitA ghaTatvamAM-sAdhyAbhAvamAM AvI. ane, e pratiyogitA sAdhyathI=ghaTavAbhAvathI ja nirUpita che. A pratiyogitAno avacchedaka samavAyasaMbaMdha maLyo che. kemake, ahIM ghaTatvano samavAyathI ja abhAva lIdho che. A samavAyathI sAdhyAbhAva=ghaTavAbhAvAbhAva= ghaTatvanuM adhikaraNa ghaTa bane. ane, temAM paTavahetuM na hovAthI avyApti na Ave. lakSaNa ghaTI jAya che. ghaTavAbhAva = sAdhya. ghaTavAbhAvAbhAva = ghaTatva = sAdhyAbhAva. ghaTavAbhAvAbhAvAbhAva = ghaTatAbhAva = sAdhyAbhAvAbhAva= sAdhya. A barAbara dhyAnamAM rAkhavuM. cAndrazekharIyA : nanu atra pariSkAre sAdhyasAmAnyIyapratiyogitA= yAvatsAdhyanirupitapratiyogitA kimarthaM gRhyate / kevalaM "sAdhyanirupitapratiyogitA" ityeva vaktavyam / kiM prayojanaM sAmAnyapadopAdAne iti tu na samyag avabudhyAmo vayam iti cet / cAndrazekharIyAH zaMkAH tame pratiyogitA sAdhya sAmAnyathI nirUpita lIdhI che. eTale ke, jeTalA sAdhya hoya, te tamAmathI nirUpita pratiyogitA ja levAnI. ema, tame kahyuM che. paNa, ema lakhavAnuM zuM prayojana che? sAdhya sAmAnya nirUpita na kahetA, mAtra "sAdhyanirUpita" eTaluM ja lakhIe, to zuM vAMdho ? gooooooooooooooooooooooooooooooooooooooooooooooooooooooooooooooooooooooooooooooooooooooooooooooooo vyApicaka upara cAjazekharIyA nAmanI saraLaTIkA 0 26 garmoniousnoooooooooooooooooooooooooooooooooooooooooooooooooooooooooooooooooooooooooooooooooooooooooooooooooooooooooooooooooooooo Page #36 -------------------------------------------------------------------------- ________________ OORXKOROHORICORRRROORKAKKKKKKRAKAKKORRRRORSCORRESKRSSORROKSKRKHASKHASOKSOK3065 mAthurI : samavAyaviSayitvAdisambandhena prameyAdisAdhyake jJAnatvAdihetau sAdhyatAvacchedakasamavAyAdisambandhAvacchinnaprameyAdyabhAvasya kAlikAdisambandhena yo'bhAvaH so'pi prameyatayA sAdhyAntargatastadIyapratiyogitAvacchedakakAlikAdisambandhena sAdhyAbhAvAdhikaraNe jJAne jJAnatvAdervRtteravyAptivAraNAya sAmAnyapadopAdAnam / cAndrazekharIyA : atrocyate / yadi ca sAdhyasAmAnyanirupitapratiyogitAM vihAya kevalaM sAdhyanirupitapratiyogitA eva lakSaNaghaTakatvena gRhyate / tarhi bhavati avyAptiH / tathA hi - "jJAnam (samavAyena viSayitayA vA) prameyavAn jJAnattvAt" atra jJAne guNatvaM sattA ityAdayaH padArthAH samavAyena sarvadaiva vartante / evaM sarvasmin jJAne viSayaH viSayitAsaMbaMdhena vartate / tathA ca yatra jJAnatvam tatra samavAyena viSayitayA vA prameyam iti vyAptiH samIcInA asti / ato atra lakSaNasamanvayaH kartavyaH / kintu sAmAnyapadAnupAdAne na bhavati samanvayaH / ___ tathA hi - atra sAdhyatAvacchedakasaMbaMdhaH samavAyaH, dharmaH ca prameyatvam / tathA ca samavAyAvacchinaprameyatvAvacchinapratiyogitAkaH prameyAbhAvaH eva sAdhyAbhAvaH / sa ca vizeSAdiSu vartate / yato vizeSAdiSu kazcidapi padArthaH samavAyena nAsti / ataH tatra samavAyena prameyasAmAnyAbhAvaH asti / tasya kAlikena abhAvaH, na prameyAtmakapratiyogirupaH / yato abhAvasya svarupeNa abhAvaH eva pratiyogirupo manyate / abhAvasya kAlikena abhAvaH svatantro manyate / tathA ca prameyAbhAvasya kAlikena abhAvaH prameyasAmAnyAtmakapratiyogirupo na bhavati / kintu tathApi sarve padArthA prameyAH eva / ataH prameyAbhAvAbhAvo'pi svataMtraH prameyaH eva / tasya pratiyogI prameyAbhAvaH sAdhyAbhAvaH, tasmin pratiyogitA / sA ca prameyAbhAvAbhAvAtmakena prameyavizeSeNa nirupitA eva / arthAt yatkiJcitsAdhyanirupitA bhavati / prameyAbhAvAbhAvo'pi prameyatvena sAdhyabhUtaH eva / asyAH pratiyogitAyAH avacchedakaH saMbaMdhaH kAlikaH, tena kAlikena saMbaMdhena vizeSAdivRtti-prameyAbhAvasya jJAnAdau vRttittvAta, jJAnam tAdazapratiyogitAvacchedakakAlikasaMbaMdhena prameyAbhAvavata bhavati / tasmina jAnatvasya vRttittvAt avyAptiH bhavati / ___sAmAnyapadopAdAne na bhavati avyAptiH / yataH prameyAbhAvaniSThApratiyogitA prameyAbhAvAbhAvAtmakena yatkiJcitprameyarupeNa nirupitA anantaraM gRhItA / tathA ca sA pratiyogitA sAdhyasAmAnyanirupitA na bhavati / ataH sA na gRhyate / yadi ca prameyAbhAvasya svarupeNa abhAvo gRhyate / tadA sa abhAvaH prameyasAmAnyAtmakapratiyogirupo bhavati / ataH tannirupitA pratiyogitA prameyasAmAnyanirupitA mIlati / tatprayogitAavacchedakasaMbaMdhazca atra svarupaH, tena svarupeNa saMbaMdhena prameyAbhAvasya adhikaraNaM sAmAnyavizeSAdayaH eva / tasmin ca jJAnatvasya avRttittvAt na avyAptiH / evaM sAdhyatAvacchedakaviSayitAsaMbaMdhaM gRhItvA'pi niruktarItyA svayaM cintanIyam / kevalaM etAvat cetasi dhyAtavyam yaduta abhAvasya kAlikena abhAvaH pratiyogirupo na, kintu abhAvasya svarupeNaiva abhAvo pratiyogirupaH iti sUkSmadhiyA avadhAryatAm / vyAtipaMcaka upara cAjazekharIyA nAmanI saraLaTIkA 0 20. ONOMIRRORAMMARKORRRRORRRRRRR000000000000000ROORKEKORESARIORRRROREMONOKROOMARRRRRRRRRRRRRORRORKSTORRORAREKOROKOOOKIKIRIRIKIMERKom Page #37 -------------------------------------------------------------------------- ________________ *x*x*x*x*x*x*x*x*0 cAndrazekharIyA H uttara H jo, sAdhya sAmAnya nirUpitapratiyogitA... ema na laIe, to avyApti Ave. te A pramANe jJAnam prameyavat jJAnatvAt ahIM, jJAnamAM jJAnatva, guNatva, sattA vigere ghaNA badhA prameyo, samavAyathI rahelA ja che. eTale, A sthaLa sAcuM che. ema jJAnamAM viSayitA saMbaMdhathI ghaTAdiprameyo paNa rahelA ja che. eTale, yatra jJAnatvam tatra samavAyena / viSayitAsaMbaMdhena prameyam A vyApti to sAcI ja che. paNa, lakSaNa ghaTatuM nathI. te A pramANe. sAdhyAtAvacchedaka samavAyAvacchinna - prameyatvAvacchinna pratiyogitAka evo prameyAbhAva e sAdhyAbhAva bane. khyAla rAkhavo ke, Ama to dareka vastumAM koIne koI prameya to rahe ja che. mAtra, sAmAnya-vizeSAdimAM samavAyathI koI prameya rahetuM nathI. eTale, sAmAnyAdimAM A sAdhyAbhAva=prameyAbhAva maLe. have, prameyAbhAvano kAlikasaMbaMdhathI abhAva laIe, to A abhAva e pratiyogisvarUpa nathI banato. kemake, abhAvano svarUpathI ja abhAva pratiyogisvarUpa bane. prameyAbhAvano svarUpathI abhAva e prameyasAmAnyarUpa= pratiyogirUpa bane ema mAnela che. paNa, abhAvano kAlikathI abhAva e judo ja mAnela che. jemake, ghaTAbhAvano e svarUpathI abhAva ghaTasvarUpa che. paNa, ghaTAbhAvano kAlikathI abhAva to svataMtra judo, abhAvarUpa ja che. ghaTarUpa nathI. ahIM, paNa prameyAbhAvano kAlikathI abhAva e prameyasAmAnyarUpa to nahIM bane. paNa, to ya A abhAva pote paNa eka prameya to che ja. jagatnI tamAma vastuo prameya che. eTale, prameyAbhAvamAM prameyAbhAvAbhAvarUpa svataMtra prameyanirUpita pratiyogitA AvI gaI. arthAt prameyAbhAvAbhAva nAmanuM je eka sAdhya che. tenAthI nirUpita pratiyogitA maLI. ane, te pratiyogitAno avacchedaka to ahIM kAlika saMbaMdha ja banavAno che. eTale, have samavAyAvacchinna prameyAvacchinna pratiyogitAka evo sAmAnyamAM rahelo je prameyAbhAva che. te A kAlikasaMbaMdhathI jJAnamAM rahI jAya. ane, te jJAnamAM jJAnatva hovAthI avyApti Ave. XXXXXX paNa, sAdhyasAmAnyanirUpita pratiyogitA laIe, to vAMdho na Ave. kemake, samavAyAvacchinna prameyAbhAvano kAlikasaMbaMdhathI abhAva e svataMtra prameya che. eTale prameya sAmAnya tarIke te na levAya. paraMtu, prameyAbhAvano svarUpasaMbaMdhathI abhAva laIe, to, e pratiyogisvarUpa=prameyasAmAnyarUpa banI jAya che. eTale, prameyAbhAvano svarUpathI abhAva laIe, to ja prameyAbhAvamAM rahelI pratiyogitA e prameyasAmAnya=sAdhyasAmAnyathI nirUpita maLe. ane, A pratiyogitAno avacchedaka to svarUpa ja che. ane, svarUpasaMbaMdhathI to samavAyAvacchinna pratiyogitAka prameyAbhAva mAtra vizeSAdimAM ja rahe. jJAnamAM na rahe ane, e vizeSamAM to, jJAnatva na rahetuM hovAthI avyApti na Ave. e rIte, sAdhyatAvacchedaka tarIke viSayitAsaMbaMdha laIne paNa upa2 mujaba samajI levuM. cAndrazekharIyA : atha mAthuryAM yad sAdhyasAmAnyIyapadam lakSaNaghaTakatvena uktam / tasya ko'rthaH iti zvet / cAndrazekharIyA : AmAM "sAdhyasAmAnyIya" padano zuM artha karavo ? mAthurI : sAdhyasAmAnyIyatvaM ca yAvatsAdhyanirUpitatvaM svAnirUpakasAdhyakabhinnatvamiti yAvat / candrazekharIyA: zruNu / sAdhyasAmAnyIyapadam pratiyogitAvizeSaNam / tathA ca " yAvatsAdhyanirupitA" XXXXXXXXXXXXXXXX vyAptipaMcaka upara cAndrazekharIyA nAmanI saraLaTIkA 7 28 xxxxxxxxxxxxxxx Xxxxxxxxxxxxxxxxxxxxxxx xxxxxxxxxxxxxxxxxxXXXXX Page #38 -------------------------------------------------------------------------- ________________ CRORKKREKKIRAKSHIRKORAKSORRRRRRRRRROCOMSXSOXXXSARKSXSOKSIKSONOKRKONKANOOKRXXX0 iti sAdhyasAmAnyIyapadasya artho jJeyaH / cAndrazekharIyA : prazna : yAvatsAdhyanirUpitatvam e sAdhya sAmAnyIyapadano artha che. arthAt yAvatsAdhyani3pitA pratiyogitA... me pramANo artha 42vo. ___cAndrazekharIyA : nanu yAvattvam apekSAbuddhiviSayatvarupam, apekSAbuddhinAM ca AnantyAt yAvatpadaghaTitaM lakSaNaM gauravAspadaM bhavati / tathA ca na yAvatsAdhyanirupitA... iti arthaH samyag / iti cet / cAndrazekharIyA yAvatva e apekSAbuddhiviSayatA svarUpa che. ane apekSAbuddhi anaMtI hovAthI yAvatazabda ghaTita lakSaNamAM to ghaNuM gaurava Ave che. mAthurI : sva-anirupakasAdhyakabhinnatvam iti yAvat / cAndrazekharIyA : tarhi sva-anirupakasAdhyakabhinnatvam ityeva sAdhyasAmAnyIyapadasya arthaH astu / tathA ca sAdhyAbhAvavRttiH yA sva-anirupaka-sAdhyakabhinnA pratiyogitA, tasyAH avacchedakasaMbaMdhena sAdhyAbhAvAdhikaraNam grAhyam / yasyAH pratiyogitAyAH nirupakaH sAdhyo bhavati, sA svanirupakasAdhyakA kathyate / svaM pratiyogitA, tasyAH nirupaka: sAdhyaH yasyAH, sA svapadagrAhyA pratiyogitA / sA pratiyogitA svaanirupakasAdhyakA nAsti / ataH tAdRzI pratiyogitA svAnirupakasAdhyakabhinnA bhavati / yasyAH pratiyogitAyAH nirupaka: sAdhyo na bhavati, sA eva sva-anirupakasAdhyakA kathyate / yathA vahnimAn dhUmAt iti atra vahniabhAvaniSThA yA vahni-abhAvAbhAvena vahnirupeNa sAdhyena nirupitA pratiyogitA, sA svanirupakasAdhyakA asti, arthAt sva-anirupakasAdhyakabhinnA asti / ghaTaniSThA yA pratiyogitA ghaTAbhAvanirupitA / sA tu vahnirupasAdhyena anirupitA / ataH sA pratiyogitA eva atra svAnirupakasAdhyakA mIlati / tadbhinnA tu vahni-abhAvaniSThA upari gRhItA pratiyogitA / tasyAH avacchedakena svarupeNa vahni-abhAvAdhikaraNam hRdAdi / tasmin dhUmasya avRttittvAt lakSaNasamanvayaH / cAndrazekharIyA ? to pachI sAdhyasAmAnyIya svAnirUpaka-sAdhyabhinnA evo artha karavo. sva zabdathI pratiyogitA levAnI che. je pratiyogitAno nirupaka sAdhya banaze, te pratiyogitAo svanirupaka sAdhyaka kahevAze. je pratiyogitAono nirUpaka sAdhya nahI bane. te pratiyogitAo sva-anirupa,sAdhyaka kahevAze. ane tethI je pratiyogitAono nirupaka sAdhya banaze, e pratiyogitAo to sva-anirupakasAdhyakathI bhinna ja gaNAze. sAdhyAbhAvamAM AvI ja pratiyogitA levAnI che. jemake vanimAnuM dhUmAt sthaLe, vahina-abhAvamAM je vahina-abhAvAbhAvanI pratiyogitA che. teno nirupaka to vahina ja che. eTale A pratiyogitA svanirUpasAdhyaka che. arthAt sva-anirupaka sAdhyaka nathI. eTale sva-anirUpaka-sAdhyakabhinna che. ane tethI lakSaNa samanvaya thaI jAya. cAndrazekharIyA : nanu tarhi sva-anirupaka-sAdhyakabhinnatvam" iti atra nadvayopAdAnaM vyartham eva, yataH svanirupaka-sAdhyakatvam ityeva arthaH samyag / tAvatA eva iSTArthasya siddhattvAt / yato yA pratiyogitA svAnirupakasAdhyakabhinnA sA eva svanirupaka-sAdhyakA, na ca tatra kazcit bhedo dRzyate iti cet / __yAndrazeyarIyA : prazna : tame mAtra "svani354 sAdhya" meTo 4 artha rone ! "sva-mani254 ORAKOOLaxmomorrowoxxxxARKARXXXXOXORNXXKOKAROOMORRO W 00000000000RROROXOXOXOXOXOXORKOOKIOKOKSIXIOMORRONOMORRONORomxmomm o m vyAptipaMcaka upara cAjazekharIyA nAmanI saraLaTIkA 0 29 cxcoxcxcxoxoxxxommmmxmomxOMSRONOURASOKSATREARRORomxoxonexxx850888ONOMSXSANKRRORIXSIXEKORKocomoxoxoxoxoxoxoxoxo0OCOMORROWooooom Page #39 -------------------------------------------------------------------------- ________________ sAdhyakabhinnA" ema be abhAvathI ghaTita moTuM lakSaNa banAvavAmAM to gaurava che. cAndrazekharIyA : na, jJAnam samavAyena prameyavAn jJAnattvAt iti atra prameyAbhAvasya kAlikena yaH abhAvaH, so'pi prameyavizeSarupatayA sAdhyAntargata: eva / tathA ca atra prameyAbhAvaniSThAyAH pratiyogitAyAH nirupaka: prameyAbhAvAbhAvAtmakaH prameyo bhavati / tena iyaM pratiyogitA svanirupakasAdhyakA bhavati / tatpratiyogitAvacchedaka: kAlikasaMbaMdhaH / evaM bhavati pUrvavat avyAptiH / cAndrazekharIyA uttara : to pachI, "jJAnam samavAyena prameyavAnuM jJAnataMtu AmAM avyApti Ave. kemake prameyAbhAvano kAlikathI abhAva e paNa prameyavizeSa hovAthI sAdhyano aMza ja gaNAya. eTale prameyAbhAvamAM AvelI pratiyogitA e sAdhyanirUpita che. arthAt A pratiyogitA e svanirupakasAvyaka che. mATe A pratiyogitA levAze. teno avacchedaka kAlika che. ane tethI pUrvavat avyApti Avaze. cAndrazekharIyA : nanu yadi svanirupakatAvyApyasAdhyatAvacchedakakatvam pratiyogitAvizeSaNaM kriyate, tadA na bhavati bhavadukto doSaH / yataH, prameyAbhAvasya kAlikena yaH abhAvaH, sa svatantraH ekaH prameyavizeSaH, tasmin eva prameyAbhAvaniSThapratiyogitAyAH nirupakatA asti / sAdhyatA-vacchedakaprameyatvam ca sarvapadArtheSu vartate / tathA ca yatra prameyatvam tatra tAdRzanirupakatA na mIlati / ataH atra pratiyogitA(sva)nirupakatAvyApyasAdhyatAvacchedako na mIlati / tathA ca na tatpratiyogitAmAdAya avyAptikathanAvakAzaH bhavatAm / kintu prameyAbhAvasya svarupeNa abhAvaH prameyasAmAnyAtmakaH, tasmin prameyAbhAvaniSThapratiyogitAyAH nirupakatA asti, tathA ca iyaM nirupakatA sarvasmin prameye asti, prameyatvaM api sarvasmin prameye / evaM pratiyogitAnirupakatAvyApyasAdhyatAvacchedako mIlati / tena iyameva pratiyogitA grahItum zakyA / tasyAH na svAnirupakasAdhyakabhinnatvam pratiyogitAvizeSaNamucitam iti cet / cAndrazekharIyA : prazna : "svanirupakatAvyAkhrasAdhyatAvacchedakaka" evo artha karIe to tame ApelI Apatti dUra thaI jAya che. kemake prameyAbhAvamAM rahelI pratiyogitAno nirupaka to prameyAbhAvAbhAva svataMtra eka ja prameya che. temAM nirupaktA che. ane sAdhyatAvacchedaka prayatna che. to "yatra prameyatvam tatra pratiyogitAnirUpaktA" e vAta to khoTI ja che. A nirupaktA mAtra prameyAbhAvAbhAva nAmanA eka ja padArthamAM che. ane prameyatva to ghaTAdi tamAmamAM che. eTale ahIM nirupaktAne vyApya sAdhyatAvacchedaka nA maLavAthI ahIM A pratiyogitA na levAya. paNa prameyAbhAvano svarUpathI abhAva e prameya sAmAnya rUpa che. ane eTale tenI je pratiyogitA prameyAbhAvamAM che. teno nirUpaka prameya sAmAnya bane. eTale nirUpaktA tamAma prameyomAM Ave. eTale have prameyatva e nirupatAne vyApya maLe. eTale A pratiyogitA e "svanirupaktA vyApyasAdhyatAvacchedakaka" maLI jAya che. ane teno avacchedaka svarUpa hovAthI pUrvavat lakSaNa samanvaya thaI zake che. cAndrazekharIyA : na, evaM sati bhavatAM lakSaNameva gauravadoSaduSitam vyApyAdizabdaghaTitattvAt / tathA ca asmaduktavizeSaNaM eva samIcInaM pratibhAti / / cAndrazekharIyAH uttara H tamAro artha mAnIe, to e to vyApyAdi zabdothI ghaTita hovAthI gaurava doSa vyAtipaMcaka upara cAjazekharIyA nAmanI saraLaTIkA 30 mimosmopoetrynooooooooooooooooooooooooooooooooooooooo o ooooooooooooooooooooooooooooooooooooooooooooom Page #40 -------------------------------------------------------------------------- ________________ XXXXXXXX000000000000000 khAve. bhATe se ucita nathI. cAndrazekharIyA : nanu tathApi bhavadbhiH kathite arthe doSaH / tathA hi svAnirupakasAdhyakabhinnatvaM bhavatA pratiyogitAvizeSaNaM kathitam / tathA ca prameyAbhAvasya yaH kAlikena abhAva:, so'pi sAdhyAntargataH eva / tathA ca prameyAbhAvaniSThA pratiyogitA prameyAbhAvAbhAvAtmakena sAdhyena nirupitA / tena sA pratiyogitA api svanirupakasAdhyakA eva, sva-anirupakasAdhyakabhinnA eva / tasyAH avacchedaka: kAlikaH iti bhavati pUrvavat avyAptiH / iti cet / cAndrazekharIyA H prazna H tamArA lakSaNamAM paNa vAMdho to che ja. "sva-aniruparka sAdhyakabhinna" vizeSaNa tame lo cho. have prameyAbhAvano kAlikathI abhAva laIe to paNa prameyAbhAvamAM rahelI pratiyogitA e prameyAbhAvAbhAvarUpa prameyathI=sAdhyathI nirUpita ja che. eTale sva-anirUpaka sAdhyathI bhinna tarIke A pratiyogitA paNa levAya. eno avacchedaka kAlika maLe. eTale pUrvavat avyApti Ave. cAndrazekharIyA : na, svAnirupakayAvatsAdhyakabhinnatvam eva vizeSaNam / niruktapratiyogitA na yAvatsAdhyanirupitA iti sA svAnirupakayAvat sAdhyabhinnA na bhavati / tathA ca na bhavati avyAptiH / yAndrazejarIyA : abhe sva-ani3paDa yAvat-sAdhya bhinna" vizeSaNa Apazu. cAndazekharIyA : nanu asaMgatamidam / pUrvameva yAvatpadanivezasya gauravaM dRSTavA bhavatA yAvatsAdhyanirupitatvam vizeSaNam parihRtam / sAmprataM tadeva yAvatpadaM gRhyate / tarhi tat prathamavizeSaNameva zreyaH / naJdvaya-aghaTitatayA laghubhUtattvAt / na ca tasmin vizeSaNe parigRhyamANe kazcidapi doSaH prAdurbhavati / cAndrazekharIyA H prazna H A to tame pAcho yAvat padano niveza karyo. to to pachI "yAvat sAdhyanirUpitatva" lakSaNa ja zuM khoTuM ? A to moTuM gaurava tamane ja Ave che. cAndrazekharIyA : satyam, vastutastu na yAvatsAdhyanirupitatvavizeSaNe gauravaM dRSTvA anyaH prakAraH samAdRtaH / kintu kidRzI pratiyogitA grAhyA iti atra anvayamukhena uttaradAnAya yAvatsAdhyanirupitatvam uktam / yathA yAvatsAdhyanirupitA eva pratiyogitA grAhyA / vyatirekamukhena pratyuttaradAnAya svAnirupakayAvatsAdhyakabhinnatvam vizeSaNam uktam / yathA yA pratiyogitA yAvatsAdhyanirupitA na bhavati sA naiva grAhyA iti ucitaM me pratibhAti / atratyaM tatvaM tu naiyAyika zreSThaireva paribhAvanIyam iti alaM vistareNa / cAndrazekharIyA : uttara H tamArI vAta sAcI che. kharI vAta ema lAge che ke yAvatsAdhyanirUpitatvano vyatireka dvArA artha batAvavA mATe ja "svAnirUpaka-yAvat-sAdhyaka-bhinnatyaM" artha karelo che. arthAt je pratiyogitAno yAvatsAdhya nirUpaka hoya te ja levAnI. ema anvaya-vyatirekathI nirUpaNa karavA mATe ja A be artha karavA ucita lAge che. cAndrazekharIyA : nanu atra pratiyogitAyAH avacchedakAH saMbaMdhAH svarupa- samavAya- kAlikAdayaH aneke malanti / te ca ananugatAH / ataH idaM lakSaNaM anantasvarupAdisaMbaMdhaghaTitaM bhavati / tathA ca vyAptiniSThA yA anumitikAraNatA tasyAH avacchedakaH yaH vyAptitvadharmaH / sa anaMtasaMbaMdhaghaTitatayA gurubhUtaH, gurudharmazca avacchedako na bhavitumarhati / tathA ca kAraNatAvacchedakadharme gauravajJAnasya kAraNatAjJAna- pratibaMdhakattvAt, XXXXXXXXXXXXXXXXXXXXXXXXXXXXXXXXXXXXXXX xxxxxxxxxxxxxxxxxx xxxx*x*x*x*x*x*x*x*x*x*x*x*x*x*x*x*000000000DOOOOOOOOOX vyAptipaMcaka upara cAndrazekharIyA nAmanI saraLaTIkA 0 31 xxxxxxxxxxxxxxxxxxxxxxxxxxxxxxxxx000000000000000 Page #41 -------------------------------------------------------------------------- ________________ vyAptitvadharme gauravajJAnaM vyAptau anumitikAraNatAjJAnaM prati pratibaMdhakaM bhaviSyati / tena vyAptiH anumiti prati kAraNaM eva na sidhyati iti cet ? / cAndrazekharIyA: A pratiyogitAnA vicchedaka to koIka ThekANe svarUpa, kyAMka samavAya, kyAMka kAlika ema judA judA banaze. e badhA anugata to che ja nahI. to AvA anaMtA saMbaMdhono vyAptilakSaNamAM praveza karazo to vyAptimAM je anumitikAraNatA che. eno avacchedakadharma A badhA saMbaMdhothI ghaTita banavAthI gurubhuta banI jaze. ane gurudharma avacchedaka na banavAthI vyAptimAM kAraNatAno bodha paNa thaI nahI zake. kAraNatAvacchedaka dharmamAM gauravanuM jJAna e kAraNatAnA jJAna pratye pratibaMdhaka mAneluM che. mAthurI : asyaikoktimAtraparatayA gauravasyA'doSattvAt / cAndrazekharIyA : na, tAdRzAnAM samastAnAM saMbaMdhAnAm tAdRzapratiyogitAvacchedakatvena anugamaH saMbhavati, ataH na te ananugatAH / avacchedakeSu anugamakadharmavirahasya eva doSarupatvAt tathA ca na vyAptau anumitikAraNatAgrahaH pratibadhyeta / candrazekharIyA : uttara : ahIM tamAma saMbaMdhomAM tAdazapratiyogitAvacchedakatva nAmano eka anugata dharma to che ja. ane e dharmathI e badhA saMbaMdho anugata banI jatA hovAthI A vyAptitvadharma e gauravavALo banato nathI. . mAthurI : anumitikAraNatAvacchedake ca bhAvasAdhyakasthale abhAvIyavizeSatAvizeSeNa sAdhyAbhAvAdhikaraNatvam, abhAvasAdhyakasthale ca yathAyathaM samavAyAdisambandhena sAdhyAbhAvAdhikaraNatvamupAdeyam, sAdhyasAdhanabhedena kAryakAraNabhAvabhedAt / cAndrazekharIyA : tathA ca yatra vahinyAdirupaM bhAvasAdhyam, tatra tAdRzapratiyogitAvacchedakaH saMbaMdhaH svarupaH yatra ca ghaTatvAbhAvAdirUpaM abhAvAtmakaM sAdhyam, tatra ca sAdhyAbhAvaniSThapratiyogitAvacchedakasaMbaMdhaH samavAyAdiH, tena tena saMbaMdhena tatra tatra sAdhyAbhAvAdhikaraNatvam lakSaNaghaTakaM bhavati / arthAt anumitikAraNatAvacchedakaM yad vyAptitvam, tasmin bhAvasAdhyake svarUpAdinA sAdhyAbhAvAdhikaraNatvam, abhAvasAdhyake ca samavAyAdinA sAdhyAbhAvAdhikaraNatvam ghaTakaM bhavati / cAndrazekharIyA : Ama jyAM anumAnamAM vahina vigere bhAvapadArtho sAdhya haze. tyAM to sAdhyAbhAvamAM rahelI pratiyogitAno avacchedaka svarUpa saMbaMdha maLaze. ane te saMbaMdhathI sAdhyAbhAvanuM adhikaraNa levAnuM raheze. jyAM ghaTavAbhAvAdirUpa abhAvAtmaka sAdhya haze. tyAM sAdhyAbhAvamAM rahelI pratiyogitAno avacchedaka samavAyAdi banaze. ane te saMbaMdhathI sAdhyAbhAvanuM adhikaraNa levAnuM raheze. vyAptitva e anumitikAraNatAavacchedaka che. eTale mAthurImAM kahyuM ke "e avacchedakamAM bhAvasAdhyakaWle svarUpathI sAdhyAbhAvAdhikaraNatva ane abhAvasAdhyakasthale samavAyAdithI sAdhyAbhAvAdhikaraNatva ghaTaka tarIke Avaze." bAkI upara mujabano ja artha che. cAndrazekharIyA : nanu evaM bhinnabhinnasaMbaMdhAnAM vyAptighaTakatayA, vyAptiH api anantarupA bhaviSyati, OXOXSKSKSAIKSXIASKIXOXOXOXORMONOKRORKORORSCORRORORSCORAKORORSROORKORORAKAKIROKSXSKORORSCIROMORRORORORORONIROMOKAROHORORNORORRRRRROROROO vyAtipaMcaka upara cAdrazekhIyA nAmanI saraLa TIkA 0 32 CROOKSXSXKSKSXXXHORORORSMOKSHOROROKARTOONSORTAIKOKARIRIKARIXXXSXSXXXXCONOR N ORORSCONORORSROKARISONIORORSCORRRORSAKASKSXOKSROXOASONOMORRIAOM Page #42 -------------------------------------------------------------------------- ________________ tathA ca vyApti-jJAna-anumityoH kAryakAraNabhAvo'pi na eko bhavitum arhati, api tu so'pi anantarupo bhaviSyati iti cet / cAndrazekharIyA : prazna : A rIte saMbaMdho badalAtA to lakSaNa paNa badalAI jaze. ane to pachI kAryakAraNabhAva paNa badalAze. cAndrazekharIyA : iSTApatteH, sAdhyabhedena kAryakAraNabhAvabhedasya asmAbhiH svIkArAt na kAcit kSatiH / cAndrazekharIyA : uttara : sAdhyanA bhedathI kA.kA. bhAvano bheda mAnelo ja hovAthI tamArI vAta amane mAnya ja che. mAthurI : na ca tathAci ghaTAnyonyAbhAvavAn paTatvAdityatrAnyonyAbhAvasAdhyakasthale ghaTatvAdirUpasAdhyAbhAve na sAdhyapratiyogitvaM na vA samavAyAdisambandhastadavacchedakastAdAtmyasyaiva tadavacchedakatvAdityavyApti-stadavasthaiveti vAcyam / cAndrazekharIyA : nanu tathApi paTaH ghaTabhedavAn paTattvAt iti atrAvyAptiH / bhedasya pratiyogitA tAdAtmyasaMbaMdhAvacchinaiva bhavati / tathA ca atra tAdAtmyasaMbaMdhAvacchinapratiyogitAko ghaTabhedaH svarupeNa saadhyH| tasyAbhAvo ghaTabhedAbhAvo ghaTatvarupaH, tasmin= sAdhyAbhAve ghaTatve ghaTatvAbhAvanirupitA pratiyogitA asti / kintu sA pratiyogitA ghaTabhedAtmakasAdhyanirUpitA nAsti / tathA ca atra sAdhyanirupitapratiyogitAyAH aprasiddheH, lakSaNasamanvayasya asaMbhavAt bhavati avyAptiH iti cet / yAndrazeSazayA : prazna : to 59, "52: ghaTavAn 5tvAt" mahI to savyApti bhAva 4. mehanI pratiyogitA haMmezA tAdAtmathI ja avacchinna hoya. eTale ahIM tAdAbhyAvacchinnapratiyogitAka ghaTabheda e svarUpathI sAdhya che. teno abhAva=ghaTabhedabhAva ghaTatva rUpa mAnelo che. ane teno abhAva to ghaTavAbhAva rUpa ja banaze. Ama sAdhyAbhAvamAMsghaTatvamAM to ghaTavAbhAvanirUpita pratiyogitA AvI. ghaTavAbhAva e sAdhya nathI. mATe A pratiyogitA e sAdhyanirUpita na banatA te laI ja na zakAya. __cAndrazekharIyA : na, ghaTabhedo ghaTaM muktvA sarvasmin sthAne vartate / ghaTatvAbhAvo'pi ghaTaM muktvA sarvasmin sthAne vartate / tathA ca dvayoH adhikaraNAni samasaGkhyAkAni / tena tau dvau api ekIbhUtau eva / tathA ca ghaTatve sAdhyAbhAvAtmake yA ghaTatvAbhAvanirupitA pratiyogitA, sA ghaTatvAbhAvAtmakena ghaTabhedena sAdhyena nirupitA eva / tathA ca sAdhyanirupitapratiyogitA na aprasiddhA, kintu prasiddhaiva iti na avyaaptiH| cAdrazekharIyA : uttara : jyAM ghaTabheda hoya tyAM avazya ghaTavAbhAva hoya ja che. ghaTabheda ghaTa sivAya tamAmamAM che. ane ghaTavAbhAva paNa ghaTa sivAya tamAmamAM che. Ama beyanA adhikaraNo samAna hovAthI be ya eka ja che. eTale ghaTavAbhAva e ghaTabheda rUpa ja che. ane eTale ghaTatvamAM rahelI pratiyogitA e ghaTabhedathI nirUpita ja gaNAya. arthAt sAdhyanirUpita pratiyogitA maLI jatAM avyApti na Ave. cAndrazekharIyA : nanu anucitam tayoH ekatvapratipAdanam, yato ghaTabhedasya pratiyogitA tAdAtmyena avacchinnA / paTe ghaTasya tAdAtmyena abhAvaH eva ghaTabhedo kathyate / ghaTatvAbhAvasya pratiyogitA tu vyAptipaMtha para yAndrazejarIyA nAmanI saraTIsi.33 RoxomorroKamororeKONOROKKRAKOOOOKIOKRRIORORORORRRRRRRRRRRRRRORIKOKAROKARKARKIKRRORSROKARKKEKOROSORRRRRRRIXXRIKXXXKAKKKAKKKAKURRRRRORKKRKOKAROO Page #43 -------------------------------------------------------------------------- ________________ samavAyAvacchinnA / paTe ghaTatvasya samavAyena abhAvaH eva ghaTatvAbhAvo gaNyate / evaM ca pratiyogitAvacchedakasaMbaMdhabhedena tau dvau api bhinnau eva / tena ghaTatve sAdhyAbhAve niSThA pratiyogitA na sAdhyanirupitA ato avyAptiH tadavasthaiva iti cet / cAndrazekharIyA : prazna : nA, ghaTabheda ane ghaTavAbhAvane eka na manAya. kemake ghaTabhedanI pratiyogitA tAdAbhyathI avacchinna che. ghaTavAbhAvanI pratiyogitA samavAyathI avacchinna che. eTale, beyanI pratiyogitAnA avacchedaka judA hovAthI, te baMne eka na manAya. mATe AvyApti Ave. mAthurI : atyantAbhAvAbhAvasya pratiyogirUpatvena ghaTabhedasya ghaTabhedAtyantAbhAvatvAvacchinnapratiyogitAkAbhAvarUpatayA ghaTabhedAtyantAbhAvarUpasya ghaTabhedapratiyogitAvacchedakIbhUtaghaTatvasyApi samavAyasambandhena ghaTabhedapratiyogittvAt / cAndrazekharIyA : na, kasyacidapi padArthasya yo atyantAbhAvaH, tasya yaH atyantAbhAvaH, sa padArtharUpa: eva iti bhavatAmapi abhimatam / tathA ca ghaTAbhAvAbhAvo yathA ghaTarUpaH, evaM ghaTabheda-abhAva-abhAvo'pi ghaTabhedarupaH asti / tasya ca pratiyogI ghaTabhedAbhAvo bhavati / sa ca ghaTatvarupaH abhipretaH / evaM ca ghaTabhedAbhAve sAdhyAbhAve ghaTatvAtmake ghaTabhedAbhAvAbhAvarUpeNa ghaTabhedena nirupitA pratiyogitA mIlitA / arthAt sAdhyanirupitA pratiyogitA mIlitA iti na bhavati avyAptiH / ghaTabhedasya dvau pratiyoginau / tAdAtmyena ghaTaH samavAyena ca ghaTatvam / (ghaTabheda sAdhya ghaTabhedAbhAva sAdhyAbhAva ghaTabhedAbhAvAbhAva ghaTabheda sAdhya) cAndrazekharIyA : uttara : koIpaNa vastunA atyantAbhAvano atyantAbhAva e te vastu svarUpa ja che. e to mAnya ja che. mATe, ghaTabhedanA abhAvano abhAva e paNa ghaTabhedasvarUpa ja mAnavo paDe. eTale, ghaTabhedAbhAvAbhAva= ghaTabheda, ane, teno pratiyogI=ghaTabhedAbhAvaka ghaTatva bane. Ama, ghaTatva jema ghaTAbhAvano pratiyogI che, tema ghaTabhedano pratiyogI paNa banI jaze. Ama, ghaTabhedanA be pratiyogI che. tAdAspena ghaTa, ane samavAyena ghaTatva. A rIte, ghaTatvamAM AvelI pratiyogitA e sAdhyanirUpita maLI jatA avyApti na sAve. mAthurI : na cA'nyatrAtyantAbhAvAbhAvasya pratiyogirUpatve'pi ghaTabhedAtyantAbhAvatvAvacchinnAbhAvo na ghaTAdibhedasvarUpaH kintu tatpratiyogitAvacchedakIbhUtaghaTatvAtyantAbhAvasvarUpa eveti siddhAnta iti vAcyam / / cAndrazekharIyA : nanu anyeSAM sarveSAm padArthAnAm atyantAbhAvasya atyantAbhAvo bhavatu ttpdaarthsvruupH| yathA ghaTAbhAvAbhAvo ghaTarUpaH / kintu bhedAbhAvAbhAvo na bhedasvarUpo asmAkaM abhimataH / tathA ca vyAtipaMcaka upara cAndrazekharIyA nAmanI saraLaTIkA 0 34 ARORSCORRRRRRRRRRRRRRRRRORSKRRITIRSARIORITEOROKARORATORSRONORTAIKRIORORSARKOKARIORRRORSCORRECRORORSKRKIXIXSEXKOKARoxoxoxROORON comxxxxx Page #44 -------------------------------------------------------------------------- ________________ ghaTabhedAbhAvAbhAvo na ghaTabhedarUpaH, api tu ghaTabhedanirupitA yA ghaTaniSThA pratiyogitA, tasyAH avacchedako yo ghaTatvAtmako dharmaH, tadabhAvarUpaH eva / arthAt ghaTabhedAbhAvAbhAvo ghaTatvAbhAvaH eva, na ghaTabhedaH iti asmAkaM abhimataM / evaM ca ghaTatve sAdhyAbhAve na ghaTabhedena sAdhyena nirUpitA pratiyogitA / evaM ca tAdRzapratiyogitAyAH aprasiddhaH avyAptiH bhavati iti cet / / cAndrazekharIyAH zaMkA : bIjA tamAma padArthonA abhAvono abhAva e padArtha svarUpa bhale bane. paNa, bhedanA abhAvano abhAva e to bheda svarUpa na ja bane. e to bhedanirUpitapratiyogitAnA avacchedakaghaTatvAdinA abhAva svarUpa ja bane. ghaTabhedano pratiyogi, ghaTa, temAM rahelI pratiyogitAno avacchedaka ghaTatva bane. eTale ghaTabhedabhAvAbhAva e ghaTabheda svarUpa nathI paNa ghaTatAbhAva svarUpa ja che. ane, mATe ghaTatvamAM sAdhyanirUpita pratiyogitA na maLevAthI pUrvavat avyApti Ave. ___ mAthurI : yathAhi ghaTatvAvacchinaghaTavattAgrahe ghaTAtyantAbhAvasyAgrahAd ghaTAtyantAbhAvAbhAvavyavahArAcca ghaTAtyantAbhAvAbhAvo ghaTasvarUpastathA ghaTabhedavattAgrahe ghaTabhedAtyantAbhAvA'grahAd ghaTabhedAtyantAbhAvAbhAvavyavahArAcca ghaTabheda eva tadatyantAbhAvatvAvacchinnapratiyogitAkAbhAva iti tatsiddhAnto na yuktisaha iti / / vinigamakAbhAve'pi ghaTatvatvAvacchinnapratiyogitAkAbhAvavad ghaTabhedasyApi ghaTabhedAtyantAbhAvAbhAvatvasiddherapratyUhatvAcca / ata eva tAdRzasiddhAnto nopAdhyAyasammataH / ata eva ca 'abhAvavirahAtmatvaM vastunaH pratiyogitA' ityAcAryAH / anyathA ghaTabhedAtyantAbhAvapratiyogini ghaTabhede tallakSaNAvyApteH anyonyAbhAvapratiyogitAvacchedakaghaTatvAtyantAbhAve tallakSaNasyAtivyAptyApattezca / na caivaM ghaTatvatvAvacchinnapratiyogitAkaghaTatvAtyantAbhAvasyApi ghaTabhedasvarUpatvApattiriti vAcyam / tadatyantAbhAvatvAvacchinapratiyogitAkAbhAvasyaiva tatsvarUpatvAbhyupagamAttadvattAgrahe tAdRzatadatyantAbhAvAbhAvasyaiva vyavahArAt / upAdhyAyairghaTatvatvAvacchinapratiyogitAkaghaTatvAtyantAbhAvasyApi ghaTabhedasvarUpatvAbhyupagamAcca / ___ cAndrazekharIyA : na, ghaTAbhAvAbhAvasya jJAnaM ghaTAbhAvajJAnasya pratibaMdhaM karoti, iti niyamaH / arthAt ghaTAbhAvAbhAvajJAnaM kAraNaM, ghaTAbhAvajJAnapratibaMdha: kAryam / yatra bhUtale ghaTajJAnaM jAyate, tatrApi ghaTAbhAvajJAnapratibaMdhaH bhavati / yadi ghaTo ghaTAbhAvAbhAvAt bhinno manyate, tarhi atra ghaTAbhAvAbhAvajJAnaM kAraNaM nAsti, tathA'pi ghaTAbhAvajJAnapratibaMdhaH kAryaM asti iti vyatirekavyabhicAraH / tasya nivAraNArthaM ghaTAbhAvAbhAvo ghaTAtmako manyate / evaM ca ghaTajJAnaM ghaTAbhAvAbhAvajJAnarUpaM eva / arthAt atra kAraNaM asti, tena ghaTAbhAvajJAnapratibaMdharUpaM kArya bhavati / ato atra na vyatirekavyabhicAraH / tathA ghaTabhedAbhAvAbhAvajJAnaM kAraNaM, ghaTabhedAbhAvajJAnapratibaMdhaH kAryam / yatra paTe ghaTabhedajJAnaM jAtam tatra vyAtipaMcaka upara cArjazokharIyA nAmanI saraLaTIkA 0 35 ARRAONKOKARINEEREMONSKORORKOROTIKOKHREASKSIKOKANERNARRIORRORIORRRRRRRRRR88888888888888KRAMIKRKEKORORSCRIKOKAKKARKIARREARRIORSRIORSROKAROKKAKKARO Page #45 -------------------------------------------------------------------------- ________________ oooooooooooooooooooooooooooooooooooooooooooooooooooooooooooooooooooooooooooooooooooooooooooooooooooooooooooooooooooooooooooooooooooo ghaTabhedAbhAvajJAnapratibaMdhaH bhvti| yadi ghaTabhedAbhAvAbhAvAt ghaTabhedo bhinno manyate, tahi atra ghaTabhedAbhAvAbhAvajJAnaM kAraNaM nAsti, kintu ghaTabhedAbhAvajJAnapratibaMdhaH kAryam bhavati / evaM ca vyatirekavyabhicAraH / tasya nivAraNArthaM ghaTabhedo ghaTabhedAbhAvAbhAvAtmako mantavyaH eva / tathA ca atra ghaTabhedajJAnaM ghaTabhedAbhAvAbhAvajJAnarUpaM kAraNaM asti eva, ato na kAraNAsatve kAryasattvAtmako vyabhicAraH / cAndrazekharIyAH uttara H ghaTAbhAvAbhAvanuM jJAna e ghaTAbhAvanA jJAna pratye pratibaMdhaka bane che. arthAt ghaTAbhAvAbhAvanuM jJAna pratibaMdhaka che, ane ghaTAbhAvanuM jJAna pratibadhdha che. have, jyAre, bhUtala upara ghaTanuM jJAna thAya che. tyAre, ghaTAbhAvanA jJAnano pratibaMdha thAya che. jo, ghaTane ghaTAbhAvAbhAva rUpa na mAnIe, to ahIM ghaTAbhAvAbhAvanA jJAnarUpa pratibaMdhaka hAjara na hovA chatAM, ghaTAbhAvanA jJAnano pratibaMdha rUpa kArya thAya che. mATe, vyatireka vyabhicAra Ave. e mATe, ja ghaTane ghaTAbhAvAbhAvarUpa mAnela che. eTale, ahIM ghaTajJAna e ghaTAbhAvAbhAvanA jJAna rUpa che. arthAt pratibaMdhaka hAjara hovAthI ghaTAbhAvajJAnano pratibaMdha thAya. eTale, vyabhicAra na Ave. to e ja rIte, ghaTabhedabhAvAbhAvanuM jJAna e ghaTabhedAbhAvanA jJAnano pratibaMdha karanAra che. have, jyAM paTAdimAM ghaTabhedanuM jJAna thAya che. tyAM paNa, ghaTabhedAbhAvanA jJAnano pratibaMdha to thAya ja che. have, ahIM jo ghaTabhedane ghaTabhedabhAvAbhAva rUpa na mAnIe, to, ghaTabhedabhAvAbhAvanuM jJAna rUpa pratibaMdhaka hAjara na hovA chatAM, ghaTabhedabhAvanA jJAnano pratibaMdha thavA rUpa kArya thAya che. mATe, vyabhicAra Ave. e nivAravA mATe, ghaTabhedane ghaTabhedabhAvAbhAva rUpa mAnavo ja joIe. eTale, ahIM ghaTabhedajJAna to che ja. mATe, ghaTabhedabhAvAbhAvanuM jJAna paNa hAjara ja gaNAvAthI, ghaTabhedabhAvanA jJAnano pratibaMdha thAya, temAM vyabhicAra doSa na Ave. A rIte, ghaTabhedabhAvAbhAva ane ghaTabheda eka ja che ema siddha thAya che. cAndrazekharIyA : nanu na yuktam bhavatAM kathanaM yato ghaTatvajJAnamapi ghaTAbhAvajJAnapratibaMdhaM karoti / tathA ca, atra ghaTAbhAvAbhAvajJAnAbhAve ghaTAbhAvajJAnapratibaMdhAtmakaM kArya bhUtam / evaM ca vyatirekavyabhicAraH / tadvAraNAya ghaTatvam ghaTAbhAvAbhAvarUpaM aMgIkaraNIyam / na ca bhavatAM tadiSTaM / ato na tAdRzaH kAryakAraNabhAvo ghaTabhedasya ghaTabhedAbhAvAbhAvAtmakatvaM sAdhayituM samarthaH iti cet / / drazekharIyA : zaMkA : A vAta barAbara nathI. kemake Ama to ghaTatvajJAna e paNa ghaTAbhAvajJAnane thavA detuM nathI. to tamArA mate to ahIM ghaTAbhAvAbhAvajJAnane hAjara karavA mATe, ghaTatvane ghaTAbhAvAbhAva rUpa ja mAnavuM paDaze. e to tamane ya ISTa nathI. mATe uparanI dalIla barAbara nathI. ___ cAndrazekharIyA : na, yadA ghaTatvAdijJAnaM bhavati, tadA prathamataH eva na sTAbhAvAbhAvasya vyavahAro bhvti| kintu ghaTajJAnaM ghaTAbhAvAbhAvajJAnaM ca bhavati / tadaiva tatra ghaTAbhAvAbhAvasya vyavahAro bhavati / evaM ekavyavahAraprayojakatvena ghaTo ghaTAbhAvAbhAvaH ekarUpaH sidhyati / na tu ghaTatvaM ghaTAbhAvAbhAvarUpaM bhavatA ApAdayituM zakyam / yato ghaTatvajJAnaM na tAdRzavyavahAraprayojakaM / kintu ghaTajJAnaprayojakaM eva / pazcAt tad ghaTajJAnaM eva ghaTAbhAvAbhAvavyavahAraprayojakaM bhavati / __ evaM yatra ghaTabhedajJAnaM ghaTabhedAbhAvAbhAvajJAnaM ca yadA bhavati, tadA tatra ghaTabhedAbhAvAbhAvasya vyavahAro bhvti| oooooooooooooooooooooooooooooooooooooooooooooooooooooooooooooooooooooooooooooooooooooooooooooooooooooooooooooooooooooooooooooooooooo vyAtipaMcaka upara cAjazekharIyA nAmanI saraLaTIkA 0 36 ooooooooooooooooooooooooooooooooooooooooooooooooooooooooooooooooooooooooooooooooooooooooooooooooooooo Page #46 -------------------------------------------------------------------------- ________________ evaM ekavyavahAraprayojakattvAt ghaTabhedo ghaTabhedAbhAvAbhAvo'pi ca eka eva mantavyaH / cAndrazekharIyA : uttara H ghaTatvajJAna jyAre thAya tyAre tyAM ghaTAbhAvAbhAvano vyavahAra nathI thato. paNa ghaTajJAna ke ghaTAbhAvAbhAvajJAna thayA pachI ja ghaTAbhAvAbhAvano vyavahAra thAya che. eTale A be jJAna eka sarakhA vyavahArane lAvI ApanAra hovAthI, temanA viSayabhUta ghaTa+ghaTAbhAvAbhAva eka banI zake. paNa, tevo vyavahAra na lAvI ApanAra ghaTatvajJAnano viSaya ghaTatva e chUTAdi rUpa banavAnI Apatti na ApI zakAya. ema ghaTabhedajJAna ane ghaTabhedAbhAvAbhAvajJAna e ghaTabhedabhAvAbhAvano vyavahAra lAvI Ape che. mATe e beya jJAnanA viSayo ghaTabheda+ghaTabhedAbhAvAbhAva e eka ja siddha thAya che. Ama, ghaTabhedanA abhAvano abhAva ghaTabhedarUpa siddha thAya ja che. mATe "ghaTabheda sivAyanA padArthonA ja abhAvano abhAva tatpadArtha svarUpa mAnavo." e tamAro siddhAnta barAbara nathI. cAndrazekharIyA : atrAyamAzayaH / ghaTAbhAvAbhAvajJAnaM ghaTAbhAvAbhAvavyavahArasya kAraNam / yadA ghaTajJAnaM bhavati, tadApi sa vyavahAro bhavati / tena yadi ghaTaH ghaTAbhAvAbhAvarUpo na manyate, tarhi atra ghaTAbhAvAbhAvajJAnAtmakakAraNAbhAve'pi ghaTAbhAvAbhAvavyavahArAtmakasya kAryasya sattvAt vyatirekavyabhicAro bhavati / tannivAraNArthaM ghaTo ghaTAbhAvAbhAvarupo mantavyaH / ghaTatvajJAnaM tu na sAkSAt ghaTAbhAvAbhAvavyavahArakAraNam / api tu ghaTatvajJAnasya pazcAt ghaTajJAnaM bhavati, tadeva ca vyavahArakAraNam / ato ghaTatvasya ghaTAbhAvAbhAvarUpAtmakatvam na ApAdayitu zakyam bhavatA / cAndrazekharIyA : uttara : Azaya e che ke, ghaTAbhAvAbhAvanuM jJAna e ghaTAbhAvAbhAvanA vyavahAranuM kAraNa che. have, jyAM ghaTajJAna thAya che, tyAM paNa te vyavahAra to thAya che. ghaTavAdinA jJAna vakhate te vyavahAra nathI thato. ghaTatvajJAna bAda ghaTajJAna thayA bAda ja te vyavahAra thAya che. eTale ahIM jo ghaTAbhAvAbhAvane ghaTarUpa na mAnIe, to ghaTAbhAvAbhAvajJAna= kAraNa nathI, ane kArya thAya che. mATe, vyatireka vyabhicAra Ave. e nivAravA ghaTa+ghaTAbhAvAbhAvane eka mAnI laIe. to pUrvavata vyabhicAra nIkaLI jAya. ghaTatvajJAna pote svataMtrapaNe te vyavahAranuM kAraNa nathI banatuM. eTale, ghaTatvane ghaTAbhAvAbhAva rUpa mAnavAnI Apatti na Ave. A ja rIte, ghaTabhedane ghaTabhedAbhAvAbhAva rU5 mAnavo ja paDe. cAndrazekharIyA : nanu na vayaM "ghaTabhedajJAnaM ghaTabhedAbhAvAbhAvavyavahArakAraNaM" iti svIkurmaH / api tu ghaTabhedAbhAvAbhAvajJAnaM eva tAdRzavyavahArakAraNaM abhimanyAmahe / tathA ca ghaTabhedajJAnakAle tAdRzo vyavahAraH eva na bhavati yena vyatirekavyabhicArAdi-avakAzo bhavet / evaM ca na ghaTabhedo ghaTabhedAbhAvAbhAvAtmakaH sidhyati iti cet / cAndrazekharIyA : zaMkA H ame ghaTabhedajJAnane ghaTabhedabhAvAbhAvanA vyavahAranuM kAraNa mAnatA ja nathI. jyAre, ghaTabhedabhAvAbhAvanuM jJAna thAya, tyAre ja ghaTabhedabhAvAbhAvano vyavahAra thAya. eTale ghaTabhedane ghaTabhedabhAvAbhAva rUpa siddha karI zakAto nathI. ___ cAndrazekharIyA : tathApi, ghaTAbhAvAbhAvAbhAvo ghaTAbhAvarUpo asti, iti bhavatA'pi aGgIkRtam / kintu ghaTabhedAbhAvAbhAvo ghaTabhedarUpo nAsti, iti na ko'pi vinigamakaH asti / ato vinigamakAbhAvena ooooooooooooooooooooooooooooooooooooooooooooooooooooooooooooooooooooooooooooooooooooooooooooooooooooooooooooooooooooooooooooooooooooo vyAtipaMcaka upara cAdrazekharIyA nAmanI saraLaTIkA 0 30 commonsoooooooooooooooooooooooooooooooooooooooooooooooooooooooooooooooooooooooooooooooooooooooooooooooooooooooooooooooooooooo Page #47 -------------------------------------------------------------------------- ________________ ghaTabhedAbhAvAbhAvo'pi ghaTabhedarUpaH sidhyati eva / candrazekharIyA : uttara : e vAta javA do. tame, ghaTAbhAvAbhAvAbhAvane ghaTAbhAva svarUpa mAno cho. paNa . ghaTabhedabhAvAbhAvane ghaTabheda svarUpa nahi mAnavAmAM tamArI pAse koI yukti to che ja nahi. eTale ghaTAbhAvAbhAvAbhAva e ghaTAbhAva svarUpa bane. paNa, ghaTabhedabhAvAbhAva e ghaTabheda svarUpa na bane." emAM koI vinigamaka to che ja nahi. ane, mATe tulyayuktithI ghaTAbhedAbhAvAbhAva paNa ghaTabheda svarUpa siddha thaI 14 che. cAndrazekharIyA : ataH eva bhedAbhAvAbhAvo na bhedasvarUpaH iti bhavatAM sidhdhAnto na upAdhyAyAnAM sNmtH| yajJapati-upAdhyAyAH hi bhedAbhAvAbhAvaM bhedarUpaM eva pratipannAH / tathA ca na yukto bhavatAm sidhdhaantH| cAndrazekharIyA : uttara H A ja kAraNasara, bhedanA abhAvano abhAva bheda svarUpa na mAnavo. evo, tamAro siddhAnta, yajJapati upAdhyAyane paNa saMmata nathI. eTale, e siddhAnta khoTo che, e sAbita thAya che. cAndrazekharIyA : evaM ghaTabhedo ghaTabhedAbhAvAbhAvAtmakaH siddhaH / tena "ghaTabhedavAn paTattvAt" iti atra na avyAptiH / yato, ghaTabhedAbhAve sAdhyAbhAvAtmake ghaTatve ghaTabhedAbhAvAbhAvena ghaTabhedAtmakena sAdhyena nirUpitA pratiyogitA asti / tatpratiyogitAyAH avacchedaka: samavAyaH / yato ghaTatvaM samavAyena vartate / tathA ca sAdhyAbhAvasya ghaTabhedAbhAvasya ghaTatvarUpasya samavAyena adhikaraNaM ghaTaH, tasmin paTatvasya avRttittvAt bhavati lakSaNasamanvayaH / cAndrazekharIyA : uttara : Ama, ghaTabheda ane ghaTabhedabhAvAbhAva e eka ja siddha thatA, ghaTabhedavAnuM paTavAtu e sthale, ghaTabhedabhAvAbhAvanI= ghaTabhedanI=sAdhyanI pratiyogitA ghaTabhedabhAva=ghaTatvamAM Avaze. ane, e sAdhyanirUpita maLI jaze. e pratiyogitAno avacchedaka samavAya che. eTale, ghaTabhedabhAva= sAdhyAbhAva=ghaTatvanuM samavAyathI adhikaraNa ghaTa banaze. ane, tyAM paTava avRtti hovAthI lakSaNa ghaTI jatAM avyApti na Ave. cAndrazekharIyA : bhedAbhAvAbhAvo bhedarUpaH ityeva samyak / ata eva udayanAcAryo'pi pratiyogilakSaNam "svAbhAvAbhAvAtmakatvam" iti kRtavAn / yaH pratiyogitvena vivakSitaH sa svapadena grAhyaH / yathA ghaTAbhAvasya pratiyogI ghaTaH, tasmin ghaTAbhAvAbhAvAtmakatvaM pratiyogilakSaNaM ghaTate / yadi bhavatAM mataM svIkriyate, tadA ghaTabhede pratiyogilakSaNasya avyAptiH syAt / yato ghaTabhedAbhAvasya pratiyogI ghaTabhedaH / tasmin svAbhAvA-bhAvAtmakatvaM lakSaNaM grAhyam / sa ca bhavanmate na mIlati / ghaTabhedAbhAvAbhAvo bhavanmate na ghaTabhedarUpaH / kintu ghaTatvAbhAvarUpaH / tathA ca ghaTabhedAbhAvAbhAvAtmakatvaM lakSaNaM ghaTabhede avyAptam / evaM ca ativyAptirapi / syAt ghaTabhedAtmakapratiyoginaH yat lakSaNam, tat tu ghaTatvAbhAve vartate / bhavatA ghaTabhedAbhAvAbhAvAtmakatvaM ghaTatvAbhAve svIkriyate / ataH tat lakSaNam ativyAptam bhavati / ata eva na yuSmAkaM mataM nyAyyam / yAndrazeparIyA : uttara : "mehamAvAbhAva se me35 cha." mevAta sAyA cha. ane, mATe 4 yanAyA vyAtipaMcaka upara cAjazekharIyA nAmanI saraLaTIkA 0 38 ORRRIOROROKARIRITYAARIOROKROKARIINXXKARARIATRIKARRAIMEROIRRORSRIRIRITERNORAKOOoxxORREKAROKAROROMORRORSXSKONKARISORRORRRORORORORSCORRRRRRRRRRRI Page #48 -------------------------------------------------------------------------- ________________ pratiyogInuM lakSaNa A pramANe banAvela che ke, "svAyattAbhAvAbhAvAtmakatvam pratiyogitvam" ghaTAbhAvano pratiyogI ghaTa bane che. to, temAM ghaTAbhAvAbhAvatmakatva" raheluM che. mATe, temAM pratiyogInuM lakSaNa jAya che. jo, bhedabhAvAbhAvane bheTa svarUpa na mAno, to ghaTabhedabhAvanA pratiyogI ghaTabhedamAM uparanuM pratiyogilakSaNa avyApta banaze. kemake, tame to ghaTabhedabhAvAbhAvane ghaTabhedarUpa mAnatA nathI. eTale, dhaTabhedamAM e "svAbhAvAbhAvAtmakatva" na maLatA, pratiyogilakSaNa avyApta banaze. ane, ghaTabhedabhAvano pratiyogI ghaTabheda che. ghaTatvAbhAva nathI. ane, tame ghaTabhedabhAvAbhAvane ghaTavAbhAva rUpa mAno cho. eTale, svAbhAvAbhAvAtmakatva rUpa ghaTabhedAtmakapratiyogInuM lakSaNa to ghaTavAbhAvamAM ativyApta banaze. Ama, tamArA pramANe to AcAryanA lakSaNamAM be ya doSo Avaze. cAndrazekharIyA : nanu yadi ghaTabhedAbhAvAbhAvo ghaTabhedarUpo manyate, tadA mahat kaSTaM / yato, ghaTabhedAbhAvo ghaTatvarUpa: sarveSAM abhimataH / tathA ca ghaTabhedAbhAvasya ghaTatvarupasya yo abhAvaH, sa ghaTatvAbhAvo bhavati / sa eva idAnIM ghaTabhedarupo bhavati / evaM ca ghaTatvAbhAvo ghaTabhedazca ekIbhUtau mantavyau / na ca tadiSTam / iti cet| cAndrazekharIyA praznaH jo ghaTabhedabhAvAbhAva ghaTabhedarUpa mAnIe, to vAMdho Ave. kemake, ghaTabhedabhAva e ghaTatvarUpa che. e to, badhAne mAnya che. eTale, ghaTabhedabhAvano=ghaTatvano abhAva e ghaTatvAbhAva to gaNAze ja. ane, have te ghaTabheda paNa gaNAze. Ama, ghaTatAbhAva ane ghaTabheda eka mAnavAnI Apatti Avaze. cAndrazekharIyA : na, upAdhyAyamatAnusAreNa asmAbhiH pUrvameva uktam / yad ghaTatvAbhAvasya ghaTabhedasya ca adhikaraNAnAM samAnattvAt tau dvau na parasparaM bhinnau, kintu ekIbhUtau eva / tathA ca yuSmadudIritA ApattiH asmAkaM issttaaptiibhuutaa| atra AcAryamatAnusAreNa idamuttaraM / tasya tasya vastunaH atyantAbhAvasya atyantAbhAvaH tad-tad vasturUpa: eva / na tu tadvastubhinnAtmakaH / yathA ghaTAbhAvAbhAvo ghaTarUpaH / evaM ca ghaTabhedAbhAvAbhAvo ghaTabheda-rUpa: eva, na ghaTatvAbhAvarUpaH / yato atra ghaTabhedasyaiva atyantAbhAvasya atyantAbhAvo gRhyate, na ghaTatvAbhAvasya / asya niyamasya utpAdakaM bIjaM tu idaM - yadA ghaTabhedajJAnaM bhavati / tadA ghaTabhedAbhAvAbhAvasyaiva vyavahAro bhavati, na ghaTatvAbhAvasya / yadi tu ghaTabhedaH ghaTatvAbhAvaH ca abhinnau bhavetAM, tadA ghaTabhedajJAne ghaTabhedAbhAvAbhAvavyavahAravat ghaTatvAbhAvavyavahAro'pi syAt / na ca bhavati / tasmAt na ghaTabhedo ghaTatvAbhAvarUpaH / evaM ca yadyapi ghaTabhedAbhAvo ghaTatvarUpo abhimataH, tathApi ghaTabhedAbhAvasya abhAvo ghaTatvAbhAvarUpo na mantavyaH / anyathA ghaTabhedena saha ghaTatvAbhAvasya ekyaM syAt / na ca tad iSTam / tayoH ekyasya nivAraNArthaM eva niruktaniyamaH kRtaH / upAdhyAya AcAryAH ghaTabhedAbhAva-abhAva ghaTabhedAbhAva-abhAva ghaTatva-abhAva mAtra ghaTatva ghaTabheda meM 4 cha. ghaTabheda ane ghaTabheda eka che. (mahI sudhI upAdhyAyaiH.....ghaTabhedasvarUpatvasya abhyupagamAt ca.... pani pura thayu.) vyAtipaMcaka upara cAdrazekharIyA nAmanI saraLaTIkA 0 39 Page #49 -------------------------------------------------------------------------- ________________ candrazekharIyA : uttara : ame AgaLa ja kahI gayA chIe ke, ghaTatvAbhAva ane ghaTabhedanA adhikaraNo samAna hovAthI te be eka ja che." e amane mAnya che. jo ke, e vAta upAdhyAyanA mate hatI. ame e bene jadA pADavA mATe ema kahezuM ke te te vastunA atyantAbhAvano atyantAbhAva te te vastu svarUpa ja bane. kemake te te vastunuM jJAna thAya, tyAre te vastunA atyantAbhAvanA atyantAbhAvano ja vyavahAra thAya che. ghaTanuM jJAna thAya, tyAre ghaTAbhAvAbhAvano ja vyavahAra thAya. eTale ghaTabhedAtmaka vastunA abhAvano abhAva e ghaTabheda rUpa ja banaze, kemake ghaTabhedanuM jJAna thAya, tyAre ghaTabhedAbhAvAbhAvano ja vyavahAra thAya che. tyAM ghaTavAbhAvano vyavahAra thato nathI. ane mATe ja ghaTabhedAbhAvAbhAva e ghaTavAbhAva rUpa nahI bane. bhale ghaTabhedAbhAva=ghaTatva gaNAya. paNa ghaTabhedAbhAvAbhAva=ghaTavAbhAva to na ja gaNAya. emAM uparano niyama pratibaMdhaka bane che. mAthurI : na caivaM sAdhyasAmAnyIyapratiyogitAvacchedakasambandhenaiva sAdhyAbhAvAdhikaraNatvaM vivakSyatAm / kiM sAdhyatAvacchedakasambandhAvacchinnapratiyogitAkasAdhyAbhAvavRttitvasya pratiyogitAvizeSaNatveneti vAcyam / cAndrazekharIyA : nanu sAdhyatAvacchedakasaMbaMdhAvacchinnasAdhyAtAvacchedakadharmAvacchinnapratiyogitAkasAdhyAbhAvavRttiyAvatsAdhya-nirupitapratiyogitAvacchedakasaMbaMdhena sAdhyatAvacchedakasaMbaMdhAvacchinna sAdhyatAvacchedakadharmAvacchinnapratiyogitAka-sAdhyAbhAvasya adhikaraNam grAhyam" iti tAvat bhavatA uktam / tatra kevalaM "sAdhyAbhAvavRttiyAvatsAdhyanirupita-pratiyogitAvacchedakasaMbaMdhena sAdhyatAvacchedakasaMbaMdhadharmAvacchinapratiyogitAka-abhAvasya adhikaraNaM grAhyam, pratiyogitAvacchedakasaMbaMdhaghaTake sAdhyatAvacchedakasaMbaMdhAdi-avacchinatvanirUpaNaM vyartham / pratiyogitA-avacchedakasaMbaMdhena tAdRzasAdhyAbhAvAdhikaraNaM" ityeva vaktavyam kiM punaH sAdhyatAvacchedakasaMbaMdhAvacchinnatvasya dvitIyavAraM grahaNaM kriyate, iti na samyag avabudhyAmaH rUti vet ' cAndrazekharIyA: praznaH badhA khulAsA thaI gayA. paNa, tame je lakSaNa banAvyuM. emAM be vAra sAdhyatAvacchedakasaMbaMdhAvacchinnapratiyogitAkasAvyAbhAvano niveza karelo che. te A pramANe-sAdhyatAvacchedakasaMbaMdha+ dharmAvacchinnapratiyogitAdasAdhyAbhAvavRttiyAvatu sAdhyanirUpita pratiyogitAvacchedakasaMbaMdhena sAdhyatAvacchedakasaMbaMdhadharmAvacchinna pratiyogitAka-sAdhyAbhAvasya adhikaraNe grAhyam ema tame kahyuM che. AmAM, pratiyogitAvacchedaka saMbaMdha zodhavA mATenA vAkyamAM paNa , sA.a saMbaMdha-dharmAvacchinnapratiyogitAka lakhela che ane te pachI "sAdhyAbhAvAdhikaraNa" levAmAM paNa, eno niveza karela che. enA karatA to mAtra sAdhyAbhAvaniSThayAvasAdhyanirUpita pratiyogitAvacchedaka-saMbaMdhathI tAdazasAdhyAbhAvanuM adhikaraNa levuM. ema ja kahI daIe, to zuM vAMdho? gaurava zA mATe karo cho ? __ mAthurI : kAlikasambandhAvacchinnapratiyogitAkAtmatvaprakArakapramA-vizeSyatvAbhAvasya vizeSaNatAvizeSeNa sAdhyatve AtmatvAdihetAvavyAptyApatteH, kAlikasambandhAvacchinnasAdhyAbhAvasya vizeSaNatAvizeSasambandhena yo'bhAvastasyApi sAdhyarUpatayA kAlikasambandha vyAptipaMcaka upara cAdrazekharIyA nAmanI saraLaTIkA 0 40 monormonionmoooooooooooooo ooooooooo m mmmmmmmmm Page #50 -------------------------------------------------------------------------- ________________ vadvizeSaNatAvizeSo'pi sAdhyIyapratiyogitAvacchedakasambandhastena sambandhenAtmatvaprakArakapramAvizeSyatvarUpasAdhyAbhAvavati Atmani hetorAtmatvasya vRteH / cAndrazekharIyA : na, bhavatAmayamAzayaH yad sAdhyAbhAvavRtti-yAvatsAdhyanirupita-pratiyogitAvacchedaka saMbaMdhena sAdhyatAvacchedakasaMbaMdha dharmAvacchinnapratiyogitAka-sAdhyAbhAvasya adhikaraNe hetoH avRttitvam vyAptiH iti vaktavyam / paraMtu evaMkaraNe "AtmA AtmatvaprakAraka-pramAvizeSyatA-abhAvavAn AtmattvAt" iti hetau avyAptiH bhavati / "AtmA sukhavAn" iti jJAnam AtmatvaprakArakapramA kathyate / tasya vizeSyaH AtmA, tasmin vizeSyatA vartate, vizeSyatA ca na jAtiH, ata: sA Atmani svarUpasaMbaMdhena vartate / kintu sA vizeSyatA Atmani kAlikena na vartate / yato nitye padArthe kAlikena na ko'pi padArthaH vasati / tathA ca Atmani tAdRzavizeSyatAyAH kAlikena abhAvaH vartate / sa ca abhAvo Atmani svarupeNa vartate / ata: sAdhyatAvacchedakasaMbaMdhaH svarupaH / ayaM hetuH saddhetuH / tathApi bhavaduktanyAyena atra vyAptilakSaNaM avyaaptm| tathAhi tAdRzavizeSyatA'bhAvasya kAlikena abhAva: sAdhyAbhAvarUpaH / sa ca na tAdRzavizeSyatArUpaH, kintu bhinnaH vizeSyatA-abhAvAbhAvarUpaH eva / tasya svarupeNa abhAvo, vizeSyatA-abhAvAbhAvAbhAvarUpo vizeSyatAabhAvarupo sAdhyarUpo bhaviSyati / yato abhAvasya svarUpeNa abhAva: pratiyogirUpo bhavati, na kAlikena / evaM ca vizeSyatA-abhAvAbhAvaniSThA pratiyogitA sAdhyanirupitA bhavati / tatpratiyogitA-avacchedakaH svarUpaH, svarUpasaMbaMdhena ca vizeSyatA-abhAva-abhAvaH sAdhyAbhAvarUpo vizeSyatAtmako Atmani vartate eva / tatra ca Atmani hetoH vRttitvAt avyAptiH / kintu yadi sAdhyatAvacchedakasaMbaMdhAvacchinnapratiyogitAka-sAdhyAbhAvavRttiyAvatsAdhyanirUpitapratiyogitAvacchedakasaMbaMdhena..... avRtitvam vyAptiH iti ucyate, tadA na bhavati avyAptiH / tathAhi / ___ atra vizeSyatA-abhAvaH sAdhyaH / tasmin sAdhyatA / tadavacchedaka: svarUpasaMbaMdhaH / tathA ca vizeSyatAabhAvasya kAlikena abhAvo na grahItuM zakyaH / kintu sAdhyatAvacchedakasvarUpeNaiva vizeSyatA-abhAvasya abhAva: gRhyate / sa ca vizeSyatArUpo bhavati / tathA ca atra sAdhyAbhAvo vizeSyatArUpo mIlati / na pUrvavat vizeSyatA-abhAvAbhAvarUpaH / atha vizeSyatAyAH yadi svarUpeNa abhAvo gRhyate / tadA sa sAdhyarUpo na bhavati / yato vizeSyatAyAH kAlikena abhAvaH sAdhyaH / evaM ca vizeSyatAniSThapratiyogitA sAdhyanirupitA na bhavati, yadi vizeSyatAyAH svarUpeNa abhAvo gRhyate / yadA ca vizeSyatAyAH kAlikena abhAvo gRhyate, tadaiva sa sAdhyarUpo bhavati / tathA ca vizeSyatAniSThapratiyogitA vizeSyatAbhAvena-sAdhyarUpeNa nirUpitA mIlati / tatpratiyogitAvacchedakastu kAlikaH, tena kAlikena vizeSyatA-abhAva-abhAvaH sAdhyAbhAvo vizeSyatArUpo na Atmani vartate, api tu anitye ghaTAdau vartate / tasmin AtmatvahetoH avRttittvAt bhavati lakSaNasamanvayaH / yAndrazeyarIyA : utta2 : "mAtmA "ahaM sukhavAn AtmA" ityAhi AtmatvA24-pramAvizeSyatAyAH kAlikasaMbaMdhena abhAvavAnuM AtmatvA" A anumAnamAM avyApti Ave. A jJAna Atma-prakAraka pramA che. COORORSROKARORNKIXxxxxxxxxORORAKORAKOROKRRISKKRKRKIOKRKARXXOOKSOOOOOOKSKOKSKIOKOOROMORRORORORAKIKONKARXXXKOKAKKKOREARRORKOROLORXOXOXxxxxx vyAtipaMcaka upara cAjazekharIyA nAmanI saraLaTIkA 0 41 CHAKORORAKOROORKKARRORRRRRRRROORKKRKARIKONKRKERXXXXXCORRORSCORRISORCARRORROROMORRORIRIRIKOIROHOROKOKAKIKOKOORXXXXXXXXNOKRANKORORORSCORROcxoxomxom Page #51 -------------------------------------------------------------------------- ________________ wowoodontisinooooooooooooooooooooooooooooooooooooooooooooooooooooooooooooooooooooooooooooooooooooooooooooooooooooooooooooo teno vizeSya AtmA bane che. eTale, AtmAmAM vizeSyatA rahe che. vizeSyatA e jAti na hovAthI. svarUpasaMbaMdhathI AtmAmAM rahe. paNa, evo niyama che ke, nityavastuomAM kAlikasaMbaMdhathI kaMIpaNa vastu rahetI nathI. eTale, A vizeSyatA paNa kAlikasaMbaMdhathI to AtmAmAM nathI ja rahetI. eTale, kAlikAvacchinnapratiyogitAka evo tAdezavizeSyatA abhAva e svarUpasaMbaMdhathI AtmAmAM sAdhya che. A sthAna sAcuM che. paNa, tamArA kahevA pramANe karIe, to emAM avyApti Ave. tame "sAdhyAbhAvavRtti-yAvatu sAdhyanirUpita pratiyogitAvacchedakasaMbaMdhena sAdhyatAvacchedakasaMbaMdhadharmAvacchinnapratiyogitAka sAdhyAbhAvAdhikaraNa" e rIte artha karavA mAMgo cho. ahIM, AtmatRprakArakapramAvizeSyatAno kAlikasaMbaMdhAvacchinna-pratiyogitAka abhAva e svarUpasaMbaMdhathI AtmAmAM siddha karavAno che. eTale, sANatA-avacchedaka saMbaMdha svarUpa banaze. ane dharma tAdazavizeSyatAabhAvatva banaze. - have, tame koIpaNa saMbaMdhathI sAdhyAbhAva levAno kahyo che. to AtmatRprakArakavizeSyatA-abhAvano kAlikathI abhAva laIe. e sAdhyAbhAva bane. ane temAM pratiyogitA lAvavA mATe tAdazavizeSyatA-abhAvaabhAvano svarUpathI abhAva laIe. svarUpathI abhAva e pratiyogirUpa banI zakato hovAthI, vizeSyatAabhAva-abhAva-abhAva e vizeSyatA-abhAvaHsAdhyarUpa banaze. ane tethI vizeSyatA-abhAva-abhAvamAM AvelI pratiyogitA e sAdhyanirUpita banaze. ane te pratiyogitAno avacchedaka to svarUpa banaze. have, kAlikAvacchinnapratiyogitAka evA tAdazavizeSyatA-abhAvano svarUpasaMbaMdhAvacchinna pratiyogitAka abhAva e sAdhyAbhAva banaze. ane e tAdazavizeSyatA-abhAva-abhAva e tAdazavizeSyatArUpa ja banaze. ane tenuM svarUpasaMbaMdhathI adhikaraNa AtmA banI jatA avyApti Avaze. paNa jo sAdhyatAvacchedakasaMbaMdhAvacchinnapratiyogitAka sAdhyAbhAvavRtti yAvat sAdhyanirUpita pratiyogitAvaracchedaka saMbaMdha... levo. ema, kahIe to A Apatti na Ave, kemake ahIM sA.ava. to svarUpasaMbaMdha ja che. eTale, svarUpathI vizeSyatA-abhAvano abhAva e to vizeSyatA rUpa ja banaze. eTale, ahIM sAdhyAbhAva=vizeSyatA AvI. have eno jo svarUpathI abhAva laIe, to e vizeSyatA-abhAva sAdhya na bane, kemake sAdhya to vizeSyatAno kAlikathI abhAva che. eTale, vizeSyatAno svarUpathI abhAva na levAya. ema laIe to vizeSyatAmAM=sAdhyAbhAvamAM AvelI pratiyogitA sAdhyanirUpita na bane. eTale, vizeSyatAno sAdhyAbhAvano kAlikathI ja abhAva levo. e sAdhya banI jatAM vizeSyatAmAM AvelI pratiyogitA e sAdhyanirUpita banI jaze. ane A pratiyogitAno avacchedaka to kAlika ja che. eTale have kAlikathI sAdhyAbhAvAdhikaraNa levAnuM raheze. eTale AtmatRprakArakapramAvizeSyatAno kAlikathI abhAvarUpa je sAdhya che. teno svarUpathI abhAva=tAdazavizeSyatA=sAdhyAbhAva e kAlikathI to AtmAmAM rahevAno nathI. paNa, ghaTAdimAM ja raheze. ane temAM to Atmatvotu nathI ja raheto. mATe, avyApti na Ave. Ama beya bAjue avacchedakasaMbaMdhano niveza Avazyaka che. ___ cAndrazekharIyA : nanu ghaTa: tAdAtmyena ghaTavAn ghaTattvAt iti atra avyAptiH / yataH sAdhyatAvacchedakatAdAtmyasaMbaMdhena ghaTAbhAvo ghaTabhedaH eva / tasya abhAvo ghaTabhedAbhAvo ghaTatvarUpaH / tathA ca vyAtipaMcaka upara cAkarobarIyA nAmanI saraLaTIkA 0 42 gamanhooooooooooooooooooooooooooooooooooooooooooooooooooooooooooooooooooooooooooooooooooooooooooooooooooooooooooooooooooooom Page #52 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 000000000000000000RRRROCOMORROMORRORKKKKRRRRRRIORONOXXXKROORKKHARANXXXXXKOKXXXROOROR808508308885ORKKEKHAKKKKKKROKOOKSKRONSOXXXRKHANIXXXKARKINNAROKENRICEKKKERKMRAYAK ghaTabhedaniSThA pratiyogitA ghaTatvanirUpitA bhavati, na ghaTena sAdhyena nirUpitA iti atra sAdhyanirUpitapratiyogitAyAH aprasiddhattvAt avyAptiH iti cet / yAndrazeyarIyA : prazna : 'gha2: bhyena ghaTavAn ghaTatvAt' mA sthaNe avyApti mAze. 33, mahI, sAdhyatAvacchedakasaMbaMdha tAdAbhya che. ane, te saMbaMdhathI ghaTano abhAva e ghaTabheda ja gaNAya. ane te ghaTabhedano abhAva laIe, tyAre ghaTabhedamAM pratiyogitA Ave. paNa ghaTabhedabhAva to ghaTatvarUpa che. ghaTarUpa nathI. eTale A pratiyogitA e sAdhya=ghaTathI nirUpita na banatA ahIM sAdhyanirUpita pratiyogitAnI aprasiddhi thavAthI bhavyApti mAze. mAthurI : pratiyogitAvacchedakavatpratiyogyapi anyonyAbhAvAbhAvaH, tena tAdAtmyena sAdhyatAyAM sAdhyAbhAvavRttisAdhyasAmAnyIyapratiyogitvasya nAprasiddhiH / ___ cAndrazekharIyA : na, yathA ghaTabhedasya pratiyogini vartamAnAyAH pratiyogitAyAH avacchedakaM ghaTatvaM ghaTabhedAbhAvarUpam / tathaiva pratiyogI ghaTo'pi ghaTabhedAbhAvarUpaH eva / evaM ca ghaTabhedaniSThA pratiyogitA ghaTabhedAbhAvena-ghaTena-sAdhyena nirUpitA eva / evaM na sAdhyanirUpitapratiyogitAyAH aprasiddhiH / tathA ca na bhavati avyAptiH / cAndrazekharIyAH uttara: ghaTabhedano pratiyogI ghaTa che. ane temAM rahelI pratiyogitAno avacchedaka ghaTatva che. A ja ghaTava e ghaTabhedabhAva rUpa mAnelo che. to e rIte ghaTa paNa ghaTabhedabhAva rUpa ja che. mATe ghaTabhedamAM=sAdhyAbhAvamAM AvelI pratiyogitA e ghaTabhedAbhAvathI= ghaTathI= sAdhyathI nirUpita hovAthI avyApti na Ave. mAthurI : itthaM cAtyantAbhAvatvanirUpitatvenA'pi sAdhyasAmAnyIya pratiyogitA vizeSaNIyA, anyathA ghaTAnyonyAbhAvavAn ghaTatvatvAdi-tyAdAvavyApteH, tAdAtmyasambandhasyApi sAdhyAbhAvavRttisAdhyIyapratiyogitAvacchedakattvAt / __ cAndrazekharIyA : nanu tathApi "ghaTatvaM ghaTabhedavAn ghaTatvattvAt" iti atra saddhetau avyAptiH / tathAhi-ghaTabhedAbhAvaH sAdhyAbhAvarUpo ghaTAtmako'pi bhavatAM abhimataH / tasya bhedo, ghaTabhedarUpaH sAdhyaH eva / tathA ca ghaTe sAdhyAbhAvarUpe niSThA pratiyogitA sAdhyanirUpitA mIlitA / tatpratiyogitAvacchedakatAdAtmyasaMbaMdhena sAdhyAbhAvasya ghaTabhedAbhAvarUpasya ghaTatvAtmakasya ghaTatve sattvAt, tatra ca ghaTatvatvasya vRttittvAt bhavati avyAptiH / bhedasya pratiyogitA tAdAtmyAvacchinnA eva bhavati iti tu prasiddhameva iti cet / yAndrazeyarIyA : prazna : "ghaTatvaM ghaTavAn ghaTatvatvAn" ma avyApti mAze. ubha, ghaTatvatva ghaTatvajAtimAM rahe, ane temAM ghaTabheda rahevAno ja che. mATe, A sthaLa sAcuM che. paraMtu, ghaTabhedabhAva= sAdhyAbhAva e tame ghaTarUpa paNa mAnyo che. eTale, teno bheda e ghaTabheda banaze. ane, tethI ghaTamAM AvelI pratiyogitA e ghaTabhedathI = sAdhyathI nirUpita banaze. ane A pratiyogitAno avacchedaka to, tAdAbhya ja che. ane, ghaTabhedabhAva=sAdhyAbhAva=ghaTatva e tAdAbhyathI to ghaTatvamAM rahe ja che. ane, temAM ghaTatRtva hetu vyAtipaMcaka upara cAjazekharIyA nAmanI saraLaTIkA 0 43. Page #53 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 00000 paNa raheto hovAthI avyApti Avaze. 00000000000000000000000000000000000000 cAndrazekharIyA : na, sAdhyAbhAvavRttipratiyogitA sAdhyanirupitA atyantAbhAvanirupitA caiva grAhyA / na anyA / ghaTabhedAbhAvasya ghaTarUpasya bhedo yadyapi sAdhyarUpo asti, tathApi sa atyantAbhAvarUpo nAsti / tathA ca ghaTabhedAbhAve ghaTAtmake niSThA pratiyogitA yadyapi sAdhyanirUpitA bhavati, kintu atyantAbhAvanirUpitA na bhavati / ataH sA na grahItuM zakyA / kintu ghaTabhedAbhAvasya ghaTAtmakasya ghaTatvAtmakasya vA samavAyena atyantAbhAvo grAhyaH / ghaTabhedAbhAvAbhAvo ghaTabhedarUpo abhimataH eva / tathA ca asau abhAvaH sAdhyarUpo'pi bhavati, atyantAbhAvarUpo'pi ca bhavati / tathA ca ghaTabhedAbhAve ghaTarUpe ghaTatvarUpe vA niSThA pratiyogitA ghaTabhedAbhAvAbhAvena ghaTabhedAtmakena sAdhyena nirUpitA'pi ca bhavati, ghaTabhedAbhAvAbhAvAtmakena atyantAbhAvena nirupitA'pi bhavati / tasyAH pratiyogitAyAH avacchedakaH samavAyaH / yato ghaTatvaM ghaTo vA samavAyena ghaTe kapAlAdau vA bhavati, tathA ca ghaTabhedAbhAve ghaTarUpe ghaTatvarUpe vA niSThAyAH pratiyogitAyAH avacchedakaH samavAyaH, tena saMbaMdhena ghaTabhedAbhAvasya ghaTarUpasya ghaTatvarUpasya vA kapAle ghaTe vA vRttittvAt, tatra ca ghaTatvatvahetoH avRttittvAt bhavati lakSaNasamanvayaH / yadyapi ghaTasya saMyogenA'pi abhAvo mIlati / tathApi, pratiyogitAvacchedakasaMbaMdho yadi saMyogaH gRhyate, tadA saMyogena ghaTabhedAbhAvasya ghaTAtmakasya bhUtale vRttittvAt, tatra ca ghaTatvatvasya avRttittvAt lakSaNasamanvayaH bhavati / cAndrazekharIyA : uttara H sAdhyAbhAvaniSThapratiyogitA e atyantAbhAvAtmaka sAdhyathI nirUpita ja hovI joIe. bhedathI nirUpita na hovI joIe. evuM ame A lakSaNamAM umerazuM. eTale ghaTabhedAbhAvano bheda e ghaTabheda svarUpa che. ane tethI ghaTabhedAbhAvamAM=ghaTamAM rahelI pratiyogitA ghaTabhedathI nirUpita che. mATe te na levAya. paNa ghaTabhedAbhAvano atyannAbhAva ja levAno. ane e paNa ghaTabheda svarUpa to che ja. Ama ghaTabhedAbhAvamAM AvelI pratiyogitA e atyantAbhAvathI nirUpita paNa banaze. ane ghaTabhedAtmaka sAdhyathI nirUpita paNa banaze. eTale A pratiyogitA laI zakAze. ane ghaTabhedAbhAvano samavAyathI ja atyantAbhAva lIdho hovAthI ahIM pratiyogitAvacchedaka saMbaMdha samavAya banaze. kemake ghaTabhedAbhAva e ghaTatvarUpa ja che. ane, e to samavAyathI ja rahe. eTale ahIM samavAyathI ghaTabhedAbhAva=ghaTatva=sAdhyAbhAvanuM adhikaraNa ghaTa banaze. ane temAM ghaTatvatva na rahetuM hovAthI avyApti na Ave. cAndrazekharIyA : nanu "ghaTabhedo ghaTabhedAbhAvAbhAvarUpaH" iti atra vivAdo asti / tathA ca 'ghaTabhedavAn paTatvAt' iti sthale vyAptiH api vivAdagrastA / yato ghaTabhedAbhAve ghaTabhedAbhAvAbhAvanirUpitA pratiyogitA, sAdhyanirUpitA vivAdagrastA / ataH sarveSAM abhimataM eva lakSaNaM ucyatAm iti cet / cAndrazekharIyA H prazna H eka vAta to nakkI ke, "ghaTabheda e ghaTabhedAbhAvAbhAva svarUpa che.' emAM vivAda to che ja. ane jo ghaTabheda e ghaTabhedAbhAvAbhAva na hoya. to to "paTaH ghaTabhedavAn paTatvAt'mAM avyApti Ave ja. kemake tyAM ghaTabhedAbhAvamAM ghaTabhedAbhAvAbhAvanirUpitapratiyogitA maLe. ghaTabheda=sAdhyathI nirUpita pratiyogitA to na ja maLe. eTale avyApti Ave. eTale, jemAM vivAda na hoya, evuM vyAptilakSaNa ApavuM 0xxxxxxxxxxxxxxxxxxxXXXOOX XXXXXXXXXXXXXXXIODIK vyAptipaMcaka upara cAndrazekharIyA nAmanI saraLaTIkA 0 44 Dn XXXXXXXXXXXXXXXDDDDD00000000000000*x*x*x*x* Page #54 -------------------------------------------------------------------------- ________________ CROOKERHROORKKHOROROKKRKAKHIROINORMONOKSORXKIKOKHORORKSORROKARSORRROORXXXKKKRKKREXXKHASOKHARKOKHOCKRORRORISORRORKOKAKKKROORKERSORRHOKORKKKAKKOROHOROORKKRREKKKHKAMXXKOKAROKAR e ja yogya che. mAthurI : yadvA sAdhyatAvacchedakasambandhAvacchinnasAdhyAbhAvavRtti-sAdhyasAmAnyIyaniruktapratiyogitvatadavacchedakatvAnyatarAvacchedakasambandhenaiva sAdhyAbhAvAdhikaraNatvaM vivakSaNIyam / vRttyantamanyataravizeSaNam / ___ evaM ca ghaTAnyonyAbhAvavAn paTatvAdityAdau sAdhyAbhAvasya ghaTatvAdeH sAdhyIyapratiyogitvavirahe'pi na kSatiH, tAdRzAnyatarasya sAdhyIya-pratiyogitAvacchedakatvasyaiva tatra sattvAt / cAndrazakherIyA : sAdhyatAccheka-saMbaMdhAvacchinnA-sAdhyatAvacchedaka dharmAvacchinnapratiyogitAkasAdhyAbhAvavRtti-sAdhyasAmAnyIyapratiyogitA-tAdRzapratiyogitAvacchedakatAnyatara-avacchedakasaMbaMdhena sAdhyatAvacchedakasaMbaMdhAvacchinnasAdhyatAvacchedakadharmAvacchinnapratiyogitAka-sAdhyAbhAvAdhikaraNe hetoH avRttitvam iti atra sarvAbhimataM pariSkRtaM lakSaNam / ___ asyAyamarthaH, sAdhyAbhAvavRttiH yA yAvatsAdhyanirupitA pratiyogitA yA vA tAdRzapratiyogitAvacchedakatA, tadanyatarasyAH avacchedako yaH saMbaMdhaH, tena saMbaMdhena yat sAdhyAbhAvAdhikaraNaM, tasmin hetoH avRttitvam vyaaptiH| ___ "vahnimAn dhUmAt" iti atra vahni-abhAvaniSThA vahninirUpitA pratiyogitA mIlati / tasyAH avacchedaka: svarUpaH / tena saMbaMdhena vahni-abhAvAdhikaraNe bhUtalAdau dhUmasya avRttittvAt lakSaNasamanvayaH / "paTa: ghaTabhedavAn paTattvAt" iti atra ghaTabhedAbhAve ghaTatvarupe yA ghaTabhedAbhAvAbhAvanirupitA pratiyogitA, sA sAdhyanirupitA na bhavati / yato atra kalpe ghaTabhedAbhAvAbhAvo na ghaTabhedAtmakaH sAdhyarUpo abhimataH / ata: iyaM pratiyogitA na gRhyate / kintu yA ghaTabhedasya pratiyogitA ghaTaniSThA ghaTabhedAtmakasAdhyanirUpitA / tasyAH avacchedako dharmo ghaTatvam / tasmin avacchedakatA / tadavacchedakatAyAH avacchedakasaMbaMdhaH samavAyaH / yato ghaTatvam samavAyenaiva ghaTe sthitaH san pratiyogitAvacchedako bhavati / tathA ca, tAdRzapratiyogitAvacchedakatAvacchedakaH samavAyaH, tena saMbaMdhena ghaTabhedAbhAvasya ghaTatvasya adhikaraNaM ghttH| tasmin paTatvasya avRttittvAt lakSaNasamanvayaH / cAndrazekharIyA : uttara : sAdhyatAvacchedakasaMbaMdhAvacchinna sAdhyAbhAvavRtti-sAdhyasAmAnyIyapratiyogitAtAdeza pratiyogitAvacchedaktA-anyatara-avacchedakasaMbaMdhena sAdhyatA vacchedakasaMbaMdhAvacchinna-sAdhyatAvacchedakadharmAvacchinna pratiyogitAka-sAdhyAbhAvAdhikaraNe hatoH avRttitvam vyAti. A pramANe lakSaNa karavuM. bIjuM badhuM spaSTa che. mAtra, sAdhyAbhAvamAM vRtti evI yAvat sAdhyanirUpitapratiyogitAno avacchedaka saMbaMdha athavA to, e yAvata sAdhyanirUpita-pratiyogitAvacchedakamAM rahelI avacchedaktAno avacchedaka saMbaMdha, je maLe. e saMbaMdhathI niruktasAdhAbhAvAdhikaraNa levuM. "parvato vahnimAnuM dhUmA"mAM, vahina-abhAvamAM rahelI sAdhyanirUpita pratiyogitAno avacchedaka saMbaMdha ORRRRRRXOXXXXXXXXXXKARWIKIKRXXXXXSIXIOMORRONOOROKKROMORRRRRORIANKARIOMORROORKIRIRIKAXXCORRESKOKAKKKRKAROKARIXXXRKARIXXKAKIKOKAKKAKKARXXXKARISKRIT vyAtipaMcaka upara cAndrazekharIyA nAmanI saraLaTIkA 0 45 WORKoxoxoxxxxxxxxxKRKOKNOKARKIKHARKARIKSOKORAKAROMORRORAKoxxxxxoxxxORROROORKERNXXXRKESAROKKOKARSIONSOOONOROXxxxxxxxxxxxxKRAYARORAKoxoxwomexxxxi Page #55 -------------------------------------------------------------------------- ________________ svarUpa maLe. ane, te saMbaMdhathI vahina-abhAvanA adhikaraNa hradAdimAM dhUma avRtti hovAthI lakSaNa samanvaya thaI ya che. paTaH ghaTamedavAnuM paTavAt sthaLe, ghaTabhedabhAva che. ane, ghaTabhedabhAvAbhAva e ghaTabheda rUpa na mAnIe, eTale e ghaTatvamAM sAdhyanirUpita pratiyogitA nathI AvatI. paNa, ghaTabheda saMbaMdhI ghaTamAM rahelI pratiyogitA sAdhyanirUpita banI gaI. ane, e pratiyogitAno avacchedakadharma ghaTatva banaze. ane, ghaTatva samavAyathI ghaTamAM raheto hovAthI, ghaTatvamAM rahelI avacchedaktAno avacchedaka saMbaMdha samavAya banaze. ane, e saMbaMdhathI ghaTabhedabhAva=ghaTatvanuM adhikaraNa ghaTa banaze. temAM paTava na rahetuM hovAthI avyApti nahIM Ave. cAndrazekharIyA : nanu tAdRzapratiyogitAvacchedakasaMbaMdhasya nivezo nirarthakaH pratibhAti / yato, ghaTabhedAbhAve ghaTarUpe, ghaTabhedanirupitA pratiyogitA yadi mIlati / tadA tatpratiyogitAvacchedakaH tAdAtmyasaMbaMdhaH eva gRhyatAm / tena saMbaMdhena ghaTabhedAbhAvasya ghaTarUpasya ghaTatvarUpasya vA ghaTe ghaTatve eva vA satvAt, tatra ca paTatvasya avRttittvAt na bhavati avyAptiH iti cet cAndrazekharIyA : prazna : AmAM tAdezapratiyogitAvacchedaktAvacchedaka saMbaMdhano niveza karavAnI ja jarUra nathI. kemake, ghaTabhedAbhAva=ghaTa laIne. temAM rahelI pratiyogitA ghaTabhedathI nirUpita mAnI laIe. ane pratiyogitAno ja avacchedaka saMbaMdha laIe, toya kaMI vAMdho na Ave. kemake, te saMbaMdha tAdAbhya bane. ane tava e ghaTa/ghaTatvamAM ja raheze. ane, tyAM paTava na hovAthI avyApti AvavAnI ja nathI. to pachI, pratiyogitAvacchedakatA-avacchedaka saMbaMdha sudhI javAnuM zuM prayojana ? __cAndrazekharIyA : na, avicAryaiva, bhavatA ayamupAlambho dIyate asmAkaM / yataH pUrvamuktameva yad, "ghaTabhedAbhAvAbhAvo na ghaTabhedarUpaH" iti matamanusRtyaiva eSaH dvitIyaH kalpo AdrIyate / tathA ca yadi ghaTabhedAbhAvAbhAvo ghaTabhedarUpo na bhavati, tarhi ghaTabhedAbhAve ghaTAtmake kathaM sAdhyanirUpitA pratiyogitA bhavati / idamapi avadhAryam yat "ghaTabhedAbhAvo ghaTarUpo'pi nAsti, ityapi svIkRtya etat lakSaNaM kriyate / tathA ca nUtanalakSaNe dvau vikalpau staH / sAdhyAbhAvavRtti-yAvatsAdhyanirUpitapratiyogitA, kevalaM ca yAvatsAdhyanirUpitA pratiyogitA / atra ghaTabhedAbhAve ghaTatvAtmake na sAdhyanirupitA pratiyogitA / ataH na sA gRhyate, kintu yo ghaTabhedo'sti / tasyAH ghaTaniSThA pratiyogitA tu sAdhyanirUpitA eva / sA pratiyogitA sAdhyAbhAvaniSThA nAsti / tathA ca yAvatsAdhyanirUpitAyAH tasyAH pratiyogitAyAH avacchedakaM ghaTatvam / tasmin avacchedakatA / tasyAH avacchedakaH samavAyaH / tena samavAyena ghaTabhedAbhAvRsya ghaTatvasya adhikaraNaM ghaTaH / tasmin paTatvasya avRttittvAt na avyAptiH / ___ yattu bhavatA uktam yad - ghaTabhedAbhAve-ghaTe ghaTabhedAbhAvabhedena-ghaTabhedarUpena sAdhyena nirUpitA pratiyogitA.... ityAdi / tad asat yato, "ghaTabhedAbhAvo na ghaTarUpo" iti matamanusRtyaiva ayaM dvitIyaH kalpa: AdRtaH / tathA ca na kAcit kSatiH iti alaM ativistareNa / cAndrazekharIyAH uttara H tame samajavAmAM bhUla karI che. ame pahelA ja kahI gayA ke, ghaTabhedabhAva-abhAva e ghaTabhedarUpa nathI e mate ja A lakSaNa cAle che. eTale, tame je ghaTabhedabhAvane ghaTa mAnI laI temAM ghaTabhedanI vyAtipaMcaka upara cAdrazekharIyA nAmanI saraLaTIkA 0 46 Page #56 -------------------------------------------------------------------------- ________________ pratiyogitA lIdhI e yogya nathI. khyAla rAkhavo ke, ghaTabhedabhAvAbhAva ghaTabheda rUpa na hovAthI, ghaTabhedabhAvamAM sAdhyanirUpitapratiyogitA AvavAnI ja nathI. eTale ja be vikalpo A pramANe thaze ( sAdhyAbhAvavatti evI sAdhyanirUpitapratiyogitA athavA mAtra sAdhyanirUpita-pratiyogitA... bIjA vikalpanI pratiyogitA e sAdhyAbhAvavRtti tarIke levAnI nathI, kemake e maLatI ja nathI. have A sthale, ghaTabhedanI ghaTamAM rahelI pratiyogitA e sAdhyanirUpita to che ja. bhale e pratiyogitA sAdhyAbhAvamAM vRtti na hoya. ane e pratiyogitAno avacchedaka evo ghaTatvadharma che. ane temAM AvelI avacchedakatAno avacchedaka saMbaMdha samavAya ja levo paDe. eTale tAdAtma saMbaMdha levAnI tamArI vAta ja khoTI che. ghaTabhedabhAva ghaTarUpa nathI. e matane svIkArIne A lakSaNa cAle che. mAthurI : na ca tathApi kapisaMyogI etadvakSatvAdityAdyavyApyavRttisAdhyakasaddhetAvavyAptiriti vAcyam / ___cAndrazekharIyA : nanu "kapisaMyogavAn etavRkSattvAt" iti saddhetau avyAptiH / yato, niruktAnyatarAvacchedakasvarUpasaMbaMdhena sAdhyAbhAvasya kapisaMyogAbhAvAtmakasya etavRkSe mUle, vRttittvAt tatra ca etavRkSatvasya sattvAt iti cet cAndrazekharIyA: prazna : "kapisaMyogavAnuM etavrukSatA" A sAcA hetumAM avyApti Avaze. kemake ahIM kapisaMyogAbhAvamAM rahelI pratiyogitAno avacchedaka svarUpasaMbaMdhathI kapisaMyogabhAva e mUlAvacchedana vRkSamAM rahI javAthI avyApti Avaze, kemake e vRkSamAM hetu paNa rahelo ja che. mAthurI : niruktasAdhyAbhAvatvaviziSTanirUpitA yA nirUktasaMsargakaniravacchinnAdhikaraNatA tadAzrayA'vRttitvasya vivakSitattvAt / cAndrazekharIyA : na, niruktasAdhyAbhAvatvaviziSTanirUpitA yA niruktsNbNdhsNsrgknirvcchinnaadhikrnntaa| tadAzraya-avRttitvam vyAptiH / / asyArthaH sAdhyatAvacchedakasaMbaMdha-dharmAvacchinnapratiyogitAkaH yaH sAdhyAbhAvaH / tasmin yat sAdhyAbhAvatvam / tadviziSTaH sa eva sAdhyAbhAvaH / tena nirUpitA, adhikaraNatA grAhyA / yaH anyatarAvacchedakasaMbaMdhaH gRhItaH / sa eva niruktasaMbaMdhaH / tena saMbaMdhena sAdhyAbhAvo yatra vartate / tasmin adhikaraNatA AgatA / tathA ca niruktasaMbaMdhaH eva saMsargaH (saMbaMdha:) yasyAH sA niruktasaMbaMdhasaMsargakA / sA cAsau niravicchanAadhikaraNatA, iti arthaH / tathA ca kapisaMyogAbhAvatvaviziSTakapisaMyoga-abhAvanirupitA niruktasvarUpasaMbaMdhasaMsargakA adhikaraNatA yadyapi vRkSe asti / tathA'pi sa abhAvo mUlAvacchedenaiva vartate / zAkhAyAM tu kapisaMyogo'sti / ataH sA adhikaraNatA mUlAvacchinnA na tu niravacchinnA, tena sA adhikaraNatA na gRhyate / kintu kapisaMyogAbhAvo guNAdau sarvathA vartate / ataH tAdRzaniravacchinAdhikaraNatAyAH Azrayo guNaH / tasmin etavRkSatvasya avRttittvAt lakSaNasamanvayaH / OKORORSKRKxxxxxxxxxxxKOKAROKSIKKKARXKOKRRYKAROKKKKKKKAKAKARIKEKAXOXOKAROKEKOKSKRKIKEKOREASKIOKAKKAKKARIKEKOROKXXXXXXXXXXXXXXXXXXXXXXXXXXXKORAKAR vyAtipaMcaka upara cAjazekharIyA nAmanI saraLaTIkA 0 40 Page #57 -------------------------------------------------------------------------- ________________ XXXXXXXXXX00 cAndrazekharIyA : uttara H sAdhyAbhAvane rAkhavAno saMbaMdha kayo levo, enI vistArathI carcA karI. sAra e ja ke, jyAM bhAvAtmaka sAdhya hoya, tyAM svarUpasaMbaMdhathI ja sAdhyAbhAvanuM adhikaraNa levuM. ane, abhAvAtmakasAdhya hoya, tyAM upara mujaba zodhIne, samavAyAdi dvArA sAdhyAbhAvanuM adhikaraNa levuM. eTale, have, vAraMvAra enI carcA-lakhANa nahIM laIe. ahIM, kapisaMyogAbhAvane svarUpanI rAkhavAno che. e jemAM raheze temAM adhikaraNatA Avaze. e kapisaMyogAbhAva ApaNe zodhelA saMbaMdhathI raheze. mATe, "niruktasaMbaMdha e ja jyAM saMbaMdha tarIke che," evI A adhikaraNatA gaNAze. ane, A adhikaraNatA e niravacchinna levAnI che. arthAt je adhikaraNamAM saMpurNa vyApIne sAdhyAbhAva rahe, te ja adhikaraNanI adhikaraNatA levAnI che. ane, e adhikaraNatA mAtra sAdhyAbhAvathI nirUpita nathI levAnI. paNa, sAdhyAbhAvatvaviziSTathI nirUpita levAnI che. arthAt niruktasAdhyAbhAvatvaviziSTanirUpitA yA niruktasaMbaMdhasaMsagaMka-niravacchinnAdhikaraNatA, tadAzrayaavRttitvam vyAptiH ema lakSaNa banaze. kapisaMyogAbhAvatvaviziSTa kapisaMyogaabhAvathI nirUpita adhikaraNatA vRkSamAM che. paNa, e mUlAvacchedena che. zAkhA upa2 kapisaMyogAbhAva nathI. eTale, A adhikaraNatA niravacchinna nathI. mUlAvacchinna che. mATe, te na levAya. paNa, guNAdimAM saMpUrNapaNe kapisaMyogAbhAva che. mATe, guNamAM rahelI te adhikaraNatA niravacchinna maLe che. ane, tenA Azraya te guNamAM etavRkSatva na rahetuM hovAthI lakSaNa samanvaya thaI jAya che. mAthurI : guNakarmAnyatvaviziSTasattA'bhAvavAn guNatvAdityAdau sattAtmakasAdhyAbhAvAdhikaraNatvasya guNAdivRttitve'pi sAdhyAbhAvatvaviziSTanirUpitAdhikaraNAdyavRttitvAnnAvyAptiH / cAndrazekharIyA : yadi sAdhyAbhAvatvaviziSTasAdhyAbhAvanirUpita.... ityAdi muktvA kevalaM sAdhyAbhAvanirUpita.....ityeva ucyate, tadA guNaH viziSTasatA - abhAvavAn guNattvAt iti atra avyAptiH bhavati / tathAhi viziSTasatA - abhAvAbhAvaH sAdhyAbhAvo viziSTasattArUpaH, sa ca zuddhasattAyAH abhinnaH / tathA ca zuddhasattA eva sAdhyAbhAvarUpA / tannirUpitA, tAdRzAdhikaraNatA guNAdau api bhavati / tasmin guNatvasya vRttitvAt avyAptiH / kintu yadi sAdhyAbhAvatvaviziSTanirUpitA.... iti ucyate / tarhi na bhavati doSaH / tathAhi-sAdhyAbhAvo vi. sattAtmakaH / tasmin sAdhyAbhAvatvaM vi. sattAtvaM tathA ca sAdhyAbhAvatvaviziSTaH sAdhyAbhAvaH vi.sattAtvaviziSTA vi. sattA eva / na zuddhasattA / tathA ca vi. sattAnirupitA tAdRzAdhikaraNatA dravye eva na tu guNAdau, tatra ca dravye guNatvasya avRttittvAt lakSaNasamanvayaH bhavati / cAndrazekharIyA : ahIM sAdhyAbhAvanirUpita.... ema kahevAne badale saudhyAbhAvatvaviziSTanirUpita ema je kahyuM che. tenuM kAraNa e ke, jo sAdhyAbhAvanirUpita..." eTaluM ja lakhe. to, guNaH viziSTasattA abhAvavAn guNatvAt emAM avyApti Ave. kemake, viziSTasattAnA abhAvano abhAva e viziSTasattArUpa che. ane, vi.sattA+zuddhasattA eka ja che. e zuddhasattA=sAdhyAbhAvathI nirUpita adhikaraNatA guNamAM che. ane, temAM guNatva to raheluM che. mATe, avyApti Ave. paNa, sAdhyAbhAvatvaviziSTa sAdhyAbhAva levAthI vAMdho na Ave. kemake, sAdhyAbhAva=vi.sattA-abhAvAbhAva= vi.sattA che. ane, vi.sattAtva e sAdhyAbhAvatva banaze. eTale, vi.sattAtvathI viziSTa to viziSTasattA ja XXXXXXXXXXXXXXXXXXXXXXXXXXX 0000000000000000000000000000 vyAptipaMcaka upara cAndrazekharIyA nAmanI saraLaTIkA XXXXXXXXXXDHODOX0000000 48 KOTDOOR.0000000 Page #58 -------------------------------------------------------------------------- ________________ bane. zuddha sattA na bane. ane, te vi.sattAthI nirUpita tAdazAdhikaraNatA dravyamAM ja che. ane dravyamAM guNatva na raheluM hovAthI avyApti na Ave. ___ mAthurI : na caivaM kapisaMyogAbhAvavAn sattvAdityAdau niravacchinnasAdhyAbhAvAdhikaraNA'prasiddhyA'vyAptiriti vAcyam / cAndrazekharIyA : nanu "kapisaMyogAbhAvavAn sattvAt" ityAdau avyAptiH bhavati / tathA hi kapisaMyogAbhAvAbhAva: kapisaMyogaH, tannirUpitA kA'pi adhikaraNatA niravacchinnA na prasiddhA / tathA ca atra kapisaMyogatvaviziSTakapisaMyogena sAdhyAbhAvAtmakena nirupitA adhikaraNatA na prasiddhA / ato bhavati avyaaptiH| __ atra guNAdiSu sarvathA kapisaMyogAbhAvo vartate eva / yatrApi vRkSAdau dravye kapisaMyogo vartate, tatrApi mUlAvacchedena kapisaMyogAbhAvo vartate eva / ataH kapisaMyogAbhAvaH kevalAnvayI asti, ataH eva yatra sattA tatra kapisaMyogAbhAva iti ayaM saddhetuH asti iti jJeyam iti cet / / cAndrazekharIyA: praznaH kapisaMyogAbhAvavAnuM satvAtumAM avyApti Avaze. saMyoga avyApyavRtti hovAthI, je dravyamAM kapisaMyoga haze, te dravyamAM paNa kapisaMyogAbhAva to hovAno ja che. ane, e sivAyanA tamAma padArthomAM to kapisaMyogAbhAva che ja, eTale, A sAdhya kevalAnvayI gaNAze. eTale, jyAM sattA che, tyAM sarvatra kapisaMyogAbhAva hovAthI A sthAna sAcuM che. paNa, have avyApti Avaze. kemake, kapisaMyogAbhAvAbhAva= sAdhyAbhAva=kapisaMyoga maLaze. ane, te to kyAMya paNa amuka bhAgamAM ja rahevAnuM che. eTale, AnI adhikaraNatA, zAkhAdi-avacchinna ja maLavAnI. eTale ja, AnI niravacchinna adhikaraNatA prasiddha ja na DovAthI, avyApti Avaze. mAthurI : kevalAnvayinyabhAvAdityanena granthakRtaivA'sya doSasya vakSyamANattvAt / cAndrazekharIyA : na, "asminnanumAne paJcApi vyAptilakSaNAni avyAptAni bhavanti" iti granthakRtA eva agre vakSyate, ata eva sarvadoSavizuddhaM siddhAntalakSaNaM kRtam / tathA ca atra avyAptiH asmAkaM abhimatA ev| cAndrazekharIyAH uttara : tame je anumAna Apela che. emAM to, vyAptinA pAMceya lakSaNo avyAta bane ja che. ane, e vAta AgaLa granthakAra kahevAnA ja che. ane, mATe ja A badhA lakSaNo khoTA paDavAthI navuM siddhAntalakSaNa banAvela che. eTale, ahIM doSa Ave che, e ame svIkArIe ja chIe. mAthurI : na ca tathApi kapisaMyogibhinnaM guNatvAdityAdau niravacchinna-sAdhyAbhAvAdhikaraNatvAprasiddhyA'vyAptiH, anyonyAbhAvasya vyApyavRttitvaniyamavAdinaye tasya kevalAnvayyanantargatatvAditi vAcyam / cAndrazekharIyA : nanu "guNaH kapisaMyogavatbhedavAn guNattvAt" iti atra avyAptiH saMyogaH dravye eva vartate, guNaH kapisaMyogavAn na bhavati / ato guNe tAdRzabhedo vartate eva, tathA ca ayaM saddhetuH / kintu WOROKAROAROKARISHOROROKKAKKARAYORORSCORRRORSCORICKSROKTRIKOKAKKASKORORSROROORKERSKARORORSKAROKAKKARXOXONOMORROROKEKOKSAIKOKORAKORORSHIKAROKRATION vyAtipaMcaka upara cAdrazekharIyA nAmanI saraLaTIkA 0 49 apeecxcxcxoxommmxexexxxARKOKARORORSCOREKORORORSxcxoxoxoxxxommmxSKOREKOKARKoreXOKEKSKEKOKSHORORSRIRIKSHIKSXSXSXSKSXOXxxsexexen Page #59 -------------------------------------------------------------------------- ________________ yathA ghaTatvavatghaTabhedAbhAvo ghaTatvarUpaH / tathA kapisaMyogavatbhedAbhAvo'pi kapisaMyogarUpaH sAdhyAbhAvAtmako bhavati / tannirUpitA niravacchinnA pratiyogitA-adhikaraNatA tu aprasiddhA ato avyAptiH / cAndrazekharIyA : prazna : to paNa "guNaH kapisaMyogavamedavAnuM guNatvAtuM' ahIM AvyApti Avaze. pisaMyogavA to dravyo 4 bane. bheTale, guma mA sAdhya 22vAna 4. bhATe, sAyuM sthAna che. 55, mahI, kapisaMyogavabheda-sAdhyano abhAva e kapisaMyogarUpa che. jema, (ghaTatvavatu) ghaTabhedano abhAva ghaTava rUpa che. tema, kapisaMyogavabhedano abhAva paNa kapisaMyogarUpa ja che. ane, tenAthI nirUpita evI niravacchinna adhikaraNatA prasiddha na hovAthI avyApti Avaze. cAndrazekharIyA : atrAvyAptiH asmAkaM iSTA eva / yAndrazepazayA : uttara : ma avyAni mAve, me sAmane mAnya che. cAndrazekharIyA : nanu granthakArasya kevalAnvayisAdhyake anumAne eva paJcAnAmapi lakSaNAnAM avyAptiH abhimatA / anyatrAnumAne tu asya lakSaNasya avyAptiH granthakArasya nAbhimatA / atra kapisaMyogavatbheda: na kevalAnvayI / yato bhedaH vyApyavRttiH manyate / yadi "zAkhAvacchedena kapisaMyogavAn vRkSaH mUlAvacchedena kapisaMyogavAn na" iti rItyA vRkSe mUlAvacchedena kapisaMyogavatbhedaH svIkriyate / tarhi tatra zAkhAvacchedena tu kapisaMyogasya vidyamAnattvAt tatra kapisaMyogavatbhedo na vartate / ato bhedaH avyApyavRttiH mantavya: syAt / na ca tad iSTam, ato vRkSAdau kapisaMyogavati kapisaMyogavatbheda nAsti eva, tathA ca idaM sAdhyaM na kevalAnvayI, ato atra avyAptinirAsa: kenApi prakAreNa karaNIyaH iti cet / cAndrazekharIyA praznaH nA. tamane to kevalAnvayisAdhyavALA anumAnamAM ja avyApti mAnya che. granthakAra paNa AgaLa evA anumAnamAM ja avyApti Ape che. ahIM, kapisaMyogavabheda e to vyApyavRtti mAnelo che. eTale ja, je vRkSAdi kapisaMyogavALA che. temAM, kapisaMyogavabheda raheto nathI. jo, mAnIe to mUlAvacchedana kapisaMyogavabheda ane zAkhAvacchedana kapisaMyogavarmedAbhAva mAnavo paDe, ane to pachI bheda e avyApyavRtti bane. bhATe, te na manAya. mAma, mAme sarvatra na 2Deto hAthI, qaqyI nathI. ane, meTale mahI avyApti dUra karavI ja paDe. mAthurI : anyonyAbhAvasya vyApyavRttitAniyamavAdinaye'nyonyAbhAvAntarAtyantAbhAvasya pratiyogitAvacchedakasvarUpatve'pi avyApyavRtti-madanyonyAbhAvAbhAvasya vyApyavRttisvarUpasyAtiriktasyAbhyupagamAt, taccAgre sphuTIbhaviSyati / . cAndrazekharIyA : atrocyate / bhedo vyApyavRttiH iti mate avyApyavRttivat-bhedasya abhAvo atirikto vyApyavRttiH manyate / na tu avyApyavRttipadArtharUpaH / anyeSAM bhedAnAM abhAvaH eva pratiyogitAvacchedakarUpa: manyate / kapisaMyogastu avyApyavRttiH / ataH kapisaMyogavatbhedasya abhAvaH na kapisaMyogarUpaH / kintu kapisaMyogavatbhedAbhAvarUpo vyApyavRttiH eva / sa ca kapisaMyogAdhikaraNe vRkSAdau vyApyavRttiH / ataH kapisaMyogavatbhedAbhAvena sAdhyAbhAvAtmakena nirUpitA niravacchinA adhikaraNatA vRkSAdau / tatra ca guNatvasya vyAtipaMcaka upara cAdrazekharIyA nAmanI saraLaTIkA 0 50 Page #60 -------------------------------------------------------------------------- ________________ XXXXXXXXXXX avRttittvAt lakSaNasamanvayaH / atra kalpe ghaTabhedAbhAvaH pratiyogitAvacchedakaghaTatvarUpo bhaviSyati / kintu kapisaMyogavatbhedAbhAvo na kapisaMyogarUpaH iti avadhAryam / cAndrazekharIyA : uttara : "bheda e vyApyavRtti che" e mata anusAre avyApyavRttipadArthavALAnA bhedano abhAva taddana judo ja manAyelo che. ane e vyApyavRtti manAyelo che. ane, e sivAyanA bhedono atyantAbhAva e ja pratiyogI rUpa manAyelo che. kapisaMyoga avyApyavRtti che. eTale, kapisaMyogavabhedano abhAva e judo ja che, kapisaMyoga rUpa nathI. ane, e kapisaMyogavabhedAbhAva vyApyavRtti che. A abhAva kapisaMyogavALA vRkSAdimAM saMpUrNa vyApIne raheze. eTale, AnAthI nirUpita evI niravacchinnA adhikaraNatA vRkSamAM maLaze. ane, temAM guNatva hetu na raheto hovAthI avyApti na Ave. A mate, ghaTabhedAbhAvAdi ghaTatva rUpa banI zakaze. paNa, kapisaMyogapabhedAbhAva e kapisaMyoga rUpa nahI bane, e mukhyavAta che. ane, e vAta AgaLa spaSTa karazuM. mAthurI : nanu tathApi samavAyAdinA gaganAdihetuke idaM vahnimad gaganAdityAdAvativyAptiH, vahnayabhAvavati hetutAvacchedakasamavAyasambandhena gaganAderavRtteH / na ca tallakSyameva hetutAvacchedakasambandhena pakSadharmatvAbhAvAccA'saddhetutvavyavahAra iti vAcyam / tatrApi vyAptibhrame - NaivAnumiteranubhavasiddhattvAt, anyathA dhUmavAn vahnerityAderapi lakSyatvasya suvacattvAt / evaM dravyaM guNakarmAnyatvaviziSTasattvAdityAdAvavyAptiH, viziSTasattvasya kevalasattvAnatiriktatayA dravyatvAbhAvavatyapi guNAdau tasya vRtteH / guNe guNakarmAnyatva - viziSTasatteti pratIteH sarvajanasiddhattvAt / evaM sattAvAn dravyatvAdityAdAvavyAptizca, sattAbhAvavati sAmAnyAdau hetutAvavacchedaka - samavAyasambandhena vRtteraprasiddheriti cet / cAndrazekharIyA : nanu pUrvamuktaM sAdhyAbhAvAdhikaraNe hetutAvacchedakasaMbaMdhena hetoH avRttitvam vyAptiH / kintu 'idaM vahnimat samavAyena gaganAt' iti atra ativyAptaM bhavati / yato gaganaM samavAyena kutrApi na bhavati / tathA ca sAdhyAbhAvAdhikaraNe gaganasya samavAyena vRttitvAbhAvAt lakSaNasamanvayAt asatsthAne ativyAptiH bhavati iti cet cAndrazekharIyA : prazna H ApaNe AgaLa joI gayA ke, sAdhyAbhAvAdhikaraNamAM hetutAvacchedakasaMbaMdhathI hetunI avRttitA e vyApti che. paNa, to pachI "idaM vighnamat samavAyena gaganA" A sthaLe ativyApti Avaze. kemake, vighna-abhAvavat tarIke bhUtalAdi maLe. paNa AkAza e samavAyasaMbaMdhathI kyAMya rahetuM ja na hovAthI bhUtalAdimAM tenI samavAya saMbaMdhathI vRttitA nathI. eTale lakSaNa samanvaya thaI jatAM atikSupti Ave. cAndrazekharIyA : na iSTApatteH / atra vyAptilakSaNasya samanvayaH asmAkaM abhimataH eva / cAndrazekharIyA H uttara H Ane ame vyApti mATe sAcuM sthAna ja mAnIe chIe. eTale, lakSaNasamanvaya thAya, te ISTApatti che. cAndrazekharIyA : nanu tarhi ayaM saddhetuH mantavyaH / na ca loke tasya heto: sadhdhetutvena gaNanA asti| *x*x*x*x*x*x*x*x* vyAptipaMcaka upara cAndrazekharIyA nAmanI saraLaTIkA 0 51 XxxxxxxxxxxxXXXXXXXXXXXX xxxxxx00000000000000000000000000000 Page #61 -------------------------------------------------------------------------- ________________ ORORSORRORRORRO8508506KISSAROKSIKOKSOCKNORORSCROCHIKSROOKERSONSORORSCSROOKIOKSOKSIKOKOO008308880000000000ROORSROORSARSORRONOCOMORRORORISORRRRRORORSCOREOXXXSRXORRORSCRIKRICORNIRO tataH na atra iSTApattiH kathayituM zakyA iti cet / cAndrazekharIyA prazna : to pachI, A hetu asat che, ema nahIM kahevAya. jyAre, A hetu asat hetu tarIke ja gaNAya che. mATe, AmAM lakSaNa jAya, te ijApatti na gaNAya. cAndrazekharIyA : na, yathA hi hudo vahnimAn ghUmAt atra vyAptilakSaNasya samanvayo bhavati, kintu ghUmasya pakSe vRttitvAbhAvAt, svarUpAsiddhidoSena atra hetuH asan gaNyate / tathA atrApi vyAptilakSaNasya samanvayaH iSTaH, kintu gaganasya pakSe vRttitvAbhAvAt svarUpAsiddhidoSena atra hetuH gaganaM asat vyavahiyate, ato na ativyAptidoSaH / cAndrazekharIyAH uttara H hado vahinamAnuM dhUmA, emAM vyApti sAcI hovAthI, vyAptilakSaNa to ghaTe ja che. chatAM, hetu pakSamAM na raheto hovAthI svarUpAsiddhi doSane kAraNe te hetu asat gaNAya che. tema ahIM paNa, gaganamAM vyAptilakSaNa ghaTI jAya, te ISTa ja che. chatAM, gagana e pakSamAM na raheto hovAthI, svarUpAsiddhi doSane kAraNe te asat gaNAya che. ___ cAndrazekharIyA : nanu hRdo vahnimAn dhUmAt iti atra yadApi hude dhUmasya bhramo bhavati / tadA anumitiH bhavati, tatra vyAptijJAnaM tu pramA eva bhavati / kintu idaM vahnimat samavAyena gaganAt iti atra yadA anumitiH bhavati / tadA tatra vyAptibhrameNaiva anumitiH bhavati, iti sarvAnubhavasiddham / yadi ca atra lakSaNasamanvayaH iSTaH abhimanyate / tarhi atra vyAptijJAnaM pramaiva mantavyam / yato, vyApti-abhAvavati vyAptijJAnaM bhramaH, gagane yadi vyAptiH asti, tarhi vyAptimati gagane vyAptijJAnaM na bhramaH, kintu pramA / na ca etad iSTam / ato atra ativyAptiH eva mantavyA / yadi ca vyAptibhrame sati api idaM sthAnaM vyAptilakSaNasya lakSyaM iSyate / tadA "dhUmavAn vahnaH" iti atrApi vyAptibhramaH bhavati / tarhi atrApi vyAptilakSaNasya samanvayaH iSTaH mantavyaH syAt tadabhAve ca avyAptiH bhavatA mantavyA syAt iti asamaJjasaM syAt / ato yatra vyAptibhramaH, tatra lakSaNasamanvaye ativyAptiH eva mantavyA / na tu iSTApatiH / cAndrazekharIyA praznaH nA, A sthaLe jyAre paNa anumiti thAya che. tyAre, vyAptinA bhramathI ja anumiti thAya che, ema anubhavasiddha che. hRdo vahinamAnuM dhUmAtamAM vyAptijJAna to sAcuM ja che. paNa, ida vahinamatu samavAyena gaganAt mAM to vyAptibhramathI ja anumiti mAnelI che. jo, ahIM vyApti sAcI hota. to pachI vyAptino bhrama na gaNAya. mATe ja, A sthaLe vyAmi sAcI nathI ema ja mAnavuM paDe. ane eTale lakSaNa jAya, to ativyApti gaNAya. bAkI, jyAM vyAptino bhrama hoya tyAM paNa tame sAcI ati mAnI lakSaNasamanvayane ISTa gaNavAnA ho to pachI jyAM dhUmavAnuM vaknaH sthaLe paNa vyAptino bhrama ja thAya che. tyAM paNa sAcI vyApti mAnavI 5.ze. mane tyAM sakSa. samanvaya 42vo 5.ze. tyai to yato nathI. to, tyAM bhavyApti hoSa gAvo 5ze. bhATe, A gaganahetuka sthaLe ativyApti ja mAnavI paDe. cAndrazekharIyA : evaM dravyaM viziSTasattvAt iti atra avyAptiH / yato dravyatvAbhAvAdhikaraNe guNe zuddhasattA vartate / zuddhasattA viziSTasattA ekaiva / ato viziSTasattAyAH sAdhyAbhAvAdhikaraNe vRttittvAt avyaaptiH| "guNe guNakarmabhedaviziSTasattA" iti pratIte: sarvaprasiddhattvAt viziSTasattA'pi guNe vartate / RSORROORKERRORMOONARRORORSCOORXXXXXXXXROMORRORAKORas oomxxORROORKORAKORORSCORORORSCOOKIKOMARRRRORSOKARIXIRON vyApticaka upara cAkharIyA nAmanI saraLaTIkA 0 52 000000000000000000000RRORORSCORRRO00ORORSRORSCORR8000000048XORORSCORORORSCORRORORSCORO000000000RRRORRORERARIATIRECERRORIERRORSRIXXXIKIM Page #62 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 00000000000000000ODOOD 00000000XXXXXXXXXXXX yAndrazeSarIyA : prazna : me rIte, "dravyaM viziSTasatvAt" sahIM savyApti bhAvaze. premaDe, viziSTasattA ane zuddhasattA eka ja che. eTale, dravyatvAbhAvAdhikaraNa evA guNamAM zuddhasattA rahelI che. ane, te vi.sattAthI abhinna che. eTale, vi.sattA e sAdhyAbhAvAdhikaraNamAM vRtti hovAthI avyApti Ave. cAndrazekharIyA : evaM sattAvAn dravyattvAt iti atra avyAptiH / sattA - abhAvAdhikaraNe sAmAnyavizeSAdau hetutAvacchedakasamavAyasaMbaMdhena na ko'pi vartate, ato'tra sAdhyAbhAvAdhikaraNanirUpitA hetutAvacchedakasaMbaMdhAvacchinnavRttitA eva aprasiddhA, ato lakSaNasamanvayasya asaMbhavAt avyAptiH iti cet / yAndrazejarIyA : uttara : se prabhAze sattAvAn dravyatvAt mAM savyApti bhAvaze. ubhaDe, sttaaabhAvAdhikaraNa sAmAnya-vizeSa che. temAM hetutAvacchedakasaMbaMdhathI samavAyathI koI rahetuM nathI. mATe, ahIM, sAdhyAbhAvAdhikaraNathI nirUpita evI hetutAvacchedakasaMbaMdhAvacchinna vRttitA ja prasiddha na hovAthI, lakSaNa samanvaya na thatA avyApti Ave. mAthurI na hetutAvacchedakAvacchinnahetvadhikaraNatAnirUpitahetutAvacchedakasambandhAva cchinnAdheyatApratiyogikavizeSaNatAvizeSasambandhena niruktasAdhyAbhAvatvaviziSTanirUpitaniruktasaMsargakaniravacchinnAdhikaraNatA zrayavRttitvasAmAnyAbhAvasya vivakSitattvAt / vRttitvaM ca na hetutAvacchedakasambandhena vivakSaNIyam / asti ca sattAvAndravyatvAdityAdau sattAbhAvAdhikaraNatAzrayavRttitvasya hetutAvacchedaka-samavAyasambandhAvacchinnAdheyatApratiyogikavizeSaNatAvizeSasambandhena sAmAnyAbhAvo dravyatvAdau / samavAyasambandhAvacchinnAdheyatApratiyogikavizeSaNatAvizeSasambandhAvacchinnapratiyogitAkasattAbhAvAdhikaraNatAzrayavRttitvA bhAvasya vyadhikaraNasambandhAvacchinnapratiyogitAkA bhAvatayA saMyogasambandhAvacchinnaguNAbhAvAdekhi kevalAnvayittvAt / dravyaM sattvAdityAdau ca dravyatvAbhAvAdhikaraNaguNAdivRttitvasyaiva samavAyasambandhAvacchinnAdheyatApratiyogikavizeSaNatAvizeSasambandhena sattAyAM sattvAnnAtivyAptiH / dravyaM viziSTasattvAdityAdAvavyAptivAraNAya nirUpitAntamAgheyatA - vizeSaNam / cAndrazekharIyA : atra ucyate / hetutAvacchedakadharmAvacchinnahetu (nirUpita) adhikaraNatA nirUpita hetutAavacchedakasaMbaMdhAvacchinnavRttitApratiyogika- vizeSaNatAvizeSasaMbaMdhena niruktasAdhya - abhAvatvaviziSTanirUpitanirUktasaMbaMdhasaMsargakaniravacchinnAdhikaraNatA zraya (nirUpita) vRttitvasAmAnyAbhAvo hetau vyAptiH iti bhavaduktadoSarahitaM nirdoSaM lakSaNam / prathamaM tAvat asya artho nirUpyate / hetutAvacchadako yo dharma:, tena avacchinnaH viziSTaH yaH hetuH, tasya yA adhikaraNatA, arthAt tena nirUpitA vyAptipaMcaka upara cAndrazekharIyA nAmanI saraLaTIkA 70 53 XXX*XX**X**X*XX00000000000000000XXXX 000000000000EOODOO000000000ODXDCO Page #63 -------------------------------------------------------------------------- ________________ xxxxxxxxxx yA adhikaraNatA, tayA nirUpitA hetutAvacchedakasaMbaMdhAvacchinnA yA hetuniSThA vRttitA, sA vRttitA pratiyoginI yasya tAdRzaH tAdRzavRttitApratiyogiko yaH vizeSaNatAvizeSasaMbaMdha: svarUpasaMbaMdhAparanAmA, tena saMbaMdhena sAdhyAbhAvAdhikaraNatAzrayanirUpitavRttitAsAmAnyasya hetau abhAvaH vyAptiH / atra vRttitA svarUpasaMbaMdhena hetau vartate / ato ayaM saMbaMdha: hetu - anuyogikaH tAdRzavRttitApratiyogikaH ca vyavahriyate / sAdhyAbhAvAdhikaraNaM ca itthaM sAdhyatAvacchedakadharmAvacchinna-sAdhyatAvacchedakasaMbaMdhAvacchinna pratiyogitAko yaH sAdhyAbhAva:, tasmin yat sAdhyAbhAvAtvaM; tatsAdhyAbhAvatvaviziSTaH yaH sAdhyAbhAva:, tena nirupitA niruktasaMbaMdhasaMsargakA niravacchinnA yA adhikaraNatA, tasyAH yaH Azraya:, tena nirUpitAH yAvantyaH vRttitAH, tAsAM sarvASAM niruktahetutAvacchedakasaMbaMdhAvacchinnavRttitApratiyogikasaMbaMdhena hetau abhAvaH vyAptiH / atha dRSTAntaH parvato vahnimAn dhUmAt iti atra dhUmatvAvacchinnadhUmasya adhikaraNatA mahAnasAdau vartate / tayA adhikaraNatayA nirUpitA saMyogasaMbaMdhAcchinnA vRttitA dhUme / atra saMyogaH hetutAvacchedakaH iti pratItameva / tathA ca atra saMyogasaMbaMdhAvacchinnavRttitA vartate / sA vRttitA svarUpeNa vartate / ataH saMyogAvacchinnavRttitApratiyogikasvarUpasaMbaMdha: mIlitaH / tena saMbaMdhena sAdhyAbhAvAdhikaraNanirUpitavRtitAsAmAnyasya abhAvo dhUme yadi mIlati tadA lakSaNasamanvayaH / 1 - sa ca itthaM mIlati - vahni - abhAvatvaviziSTaH vahni - abhAva:, tena nirupitA niruktasvarUpasaMbaMdhasaMsargakA niravacchinnA adhikaraNatA bhUtalAdau / tena nirUpitA saMyogAvacchinnA vRttitA ghaTAdau vartate / dhUmo na bhUtale saMyogena vartate / ato, atra saMyogAvacchinnA vRttitA na dhUmaniSThA mIlati / bhUtale kAlikena dhUmo vartate / ato dhUme kAlikAvacchinnA vRttitA prasiddhA / kintu mahAnasanirUpitA saMyogAvacchinnA vRttitA dhUme vartate / tasyAH iyaM kAlikAvacchinnA vRttitA bhinnA / ataH saMyogAvacchinnavRttitA yena svarUpeNa vartate, tena svarUpeNa kAlikAvacchinnavRttitA na dhUme / tathA ca saMyogAvacchinnavRttitApratiyogikasvarUpeNa saMyogAvacchinnaghaTAdi niSThavRttitA- kAlikAvacchinnadhUmAdiniSThavRttitAdinAM sarvAsAM vRttitAnAM abhAvo dhUme asti / tathA ca lakSaNasamanvayaH bhavati / 44 'dhUmavAn vahneH" iti atra vahninirUpitA adhikaraNatA ayogolaka - mahAnasAdiniSThA / tannirUpitA hetutAvacchedakasaMyogAvacchinnA AdheyatA=vRttitA vahnau asti / tathA ca atra saMyogAvacchinnavRttitApratiyogikasvarUpasaMbaMdhena sA vRttitA vanau vartate / atha dhUmAbhAvanirUpitA tAdRzI adhikaraNatA, bhUtalAdau ayogolake ca / tatra bhUtalAdinirUpitA vRttitA yadyapi vahnau na vartate / tathA pi ayogolakanirUpitA saMyogAvacchinnavRttitA vahnau asti / tathA ca yA hetvadhikaraNanirUpitA saMyogAvacchinnavRttitA vahnau mIlitA / sA eva sAdhyAbhAvAdhikaraNanirUpitA XXXXXXXXXXXXXXXXXXXXX vyAptipaMcaka upara cAndrazekharIyA nAmanI saraLaTIkA 7 54 xxxxxxxxxxxxx0000000000000000000000000 0000000000000000 DOOOOOOOOOOOOOOX0000000000000000 Page #64 -------------------------------------------------------------------------- ________________ saMyogAvacchinnavRttitA vahnau mIlitA / ato, asyAH vRttitAyAH saMyogAvacchinavRttitApratiyogikasvarUpasaMbaMdhena vahnau vRttitvAt, vRttitAsAmAnyAbhAvo na mIlati / tathA ca na ativyAptiH / "idaM vahnimat samavAyena gaganAt" iti atra gaganatvAvacchinnagagananirUpita-adhikaraNatAyAH eva aprasiddhattvAt na lakSaNasamanvayaH, tena na bhavati ativyAptiH / "sattAvAn dravyattvAt" iti atra dravyatvatvAcchinnadravyatvanirUpitA yA dravyaniSThA adhikaraNatA, tannirUpitA samavAyAvacchinA vRttitA dravyatve vartate / tathA ca atra samavAyAvacchinnavRttitApratiyogikasvarUpasaMbaMdhena tAdRzI vRttitA dravyatve hetau vrtte| atha sattA-abhAvatvaviziSTa-sattA-abhAvanirUpitA tAdRzI niravacchinnA adhikaraNatA sAmAnyAdau / pUrvaM sAdhyAbhAvAdhikaraNe hetutAvacchedakasaMbaMdhena vRttitA vivakSitA / ataH eva sattA-abhAvAdhikaraNe hetutAvacchedakasamavAyena vRttitAyAH aprasiddhattvAt avyAptiH AgatA / kintu samprati "sAdhyAbhAvAdhikaraNe hetutAvacchedakasaMbaMdhenaiva vRttitA grAhyA" iti na niyamaH / kenApi saMbaMdhena gRhyatAm na kAcit kSatiH / tathA ca sAmAnye svarUpasaMbaMdhena sAmAnyatvAdi vartate / ataH, sAmAnyanirUpitA svarUpAvacchinnA vRttitA sAmAnyatvAdau prasiddhA / sA ca na samavAyAvacchinnavRttitArUpA, kintu tadbhinnA eva / ataH iyaM svarUpAvacchinnavRttitA svarUpAvacchinnavRttitApratiyogikasaMbaMdhenaiva, sAmAnyatvAdau vartate / evaM ca yathA guNaH saMyogena kutrApi nAsti, ataH saMyogAvacchinnapratiyogitAko guNAbhAvaH sarvatra vartate / evam svarUpAvacchinnavRttitA samavAyAvacchinnavRttitApratiyogikasaMbaMdhena kutrApi nAsti, ata: tAdRzavRttitA-abhAvaH kevalAnvayI / tena tAdRzavRttitA-abhAvo dravyatve hetau vartate eva / ato bhavati lakSaNasamanvayaH / tathA ca na avyAptiH / "ghaTa: dravyaM sattvAt" iti atra sattAtvAvacchinnasattAdhikaraNatA dravya-guNa-karmAdau / tadadhikaraNatA-nirUpitA samavAyAvacchinnavRttitA tAdRzasamavAyAvacchinavRttitA-pratiyogikasvarUpasaMbaMdhena sattAyAM vrtte| ___ tathA dravyAtvAbhAvanirUpitA tAdRzI adhikaraNatA guNAdau / tasmin guNe sattA samavAyena vartate / ato guNanirUpitA samavAyAvacchinnA vRttitA sattAyAM mIlitA / tathA ca hetvadhikaraNanirUpitA sAdhyAbhAvAdhikaraNanirUpitA ekA eva vRttitA sattAyAM mIlitA / evaM ca samavAyAvacchinna-vRttitApratiyogikasvarUpasaMbaMdhena samavAyAvacchinnAyAH sAdhyAbhAvAdhikaraNaguNanirUpitAyAH vRttitAyAH sattAyAM sattvAt na bhavati ativyaaptiH| "dravyaM viziSTasattvAt" iti atra viziSTasattAtvAvacchinnA viziSTasattA eva, na tu zuddhasattA / tathA ca tAdRzyAH viziSTasattAyAH adhikaraNatA dravye eva / tadadhikaraNatAnirUpitA samavAyAvacchinnA vRttitA tAdRzasamavAyAvacchitravRttitApratiyogika vyAtipaMcaka upara cAjazekharIyA nAmanI saraLaTIkA 0 55 OHORROROOMIKOKAROKKARKIOKEKOKAROKORARKARKIRRRORIRRRRRRRRRRRORORRORROREKKARKIRRORRRIORRRRRIORAKSROKAROORXXXKARKKRKSRXXXKICKASOKRKXKAKNOMORRORS Page #65 -------------------------------------------------------------------------- ________________ svarUpasaMbaMdhena viziSTasattAyAM vartate / tathA dravyatvAbhAvanirUpitA tAdRzI niravacchinnA adhikaraNatA guNAdau / tannirUpitA vRttitA yadyapi zuddhasattAyAM vartate / sA vRttitA samavAyAvacchinnA'pi asti / tathApi dravyanirUpitavRttitA guNanirUpitavRttitAbhinnA eva / atra hetvadhikaraNanirUpitA vRttitA tu dravyanirUpitA samavAyAvacchinnA / tathAca guNanirUpitavRttitA na dravyanirUpitasamavAyAvacchinnavRttitApratiyogikasvarUpasaMbaMdhena kutrApi vartate / guNanirUpitA vRttitA zuddhasatAyAM zuddhasattA-abhinnaviziSTasattAyAM vartate / tathApi sA vRttitA dravyanirUpitasamavAyAvacchinnavRttitApratiyogika-svarUpasaMbaMdhena na vartate / kintu guNanirUpitasamavAyAvacchinnavRttitA-pratiyogikasvarUpasaMbaMdhena vartate / ato guNanirUpitasamavAyAvacchinnavRttitApratiyogikasvarUpasaMbaMdhena tasyAH vRttitAyAH abhAvo viziSTasattAyAM mIlitaH / ato na avyAptiH / niSkarSastu etAvAneva, yaduta hetvadhikaraNanirUpitA yatsaMbaMdhAvacchinnA vRttitA hetau vartate, sAdhyAbhAvAdhikaraNanirUpitA tatsaMbaMdhAvacchinnA eva vRttitA yadi hetau mIlati, tadA avyAptiH / atra sAdhyAbhAvAdhikaraNaM hetvadhikaraNaM eva grAhyam / anyat na iti tu sUkSmadhiyA vibhAvyatAm / sAmprataM atigUDhasya asya lakSaNasya samyagpadArthabodhanAya keSAJcit padAnAM padakRtyaM kriyate / yena tasya tasya padasya atra lakSaNe niveze prayojanaM api jJAyate / cAndrazekharIyA : hetusAvacchedakAvacchinnahe-dhikaraNatAnirUpita-hetusAvacchedakasaMbaMdhAvacchinnaAdheyatAvizeSaNatAvizeSasaMbaMdhana niruktasAdhAbhAvatvaviziSTanirUpitaniruktasaMbaMdhasaMsargaka niravacchinAdhikaraNatAzrayavRttitvasAmAnyAbhAvaH vyAtiH Ano artha karIe. hetutAvacchedakadharmathI viziSTa je hetu hoya, te hetuthI nirUpita evI adhikaraNatA levAnI. enAthI nirUpita evI hetutAvacchedaka saMbaMdhAvacchinna AdheyatA=vRttitA levAnI. A vRttitA je saMbaMdhathI rahe te vRttitApratiyogika saMbaMdha kahevAze. have, pahelA je sAdhyatAvaracchedaka dharma-saMbaMdhAvacchinna pratiyogitAka sAdhyAbhAva kahyo che. temAM sAdhyAbhAvatva raheze. ane, tenAthI viziSTa evo te sAdhyAbhAva banaze. tenAthI nirUpita evo sAdhyAbhAvane rAkhavAno je saMbaMdha zodhyo hoya te saMbaMdha-saMsargaka evI niravacchinna-adhikaraNatA levAnI. ane te adhikaraNatAvALo je hoya. tenAthI nirUpita evI vRttitA e uparanA hetutAvacchedakasaMbaMdhAvacchinnavRttitApratiyogika saMbaMdhathI hetumAM na rahe te vyApti gaNAya. ahIM, tamAme tamAma vRttitAno abhAva hetumAM levAno che, e khyAla rAkhavo. parvato vanimAnuM dhUmAtra hetutAvacchedakadharma dhUmatva che. e dhUmatvathI avacchinna-viziSTa dhUma che. e dhUmanI adhikaraNatA=dhUmathI nirUpita adhikaraNatA mahAna sAdimAM Avaze. kemake, dhUma mahAnasamAM rahelo che. have, mahAnasamAM je adhikaraNatA AvI. tenAthI nirUpita AdheyatA=vRttitA dhUmamAM che. dhUma e saMyogathI mahAnasamAM che. mATe, dhUmamAM AvelI vRttitA e hetutAvacchedakasaMyogasaMbaMdhAvacchinna paNa che. A vRttitA dhUmamAM to vizeSaNatAvizeSa vyAtipaMcaka upara cAjazekharIyA nAmanI saraLaTIkA 0 56 ooooooooooooooooooooooooooooooooooooooooooooooooooooooooooooooooooooooooooooooooooooooooooooooooooooooooooooooooooooooooooooooooooo Page #66 -------------------------------------------------------------------------- ________________ Gooooooooooooooooooooooooooooooooooooooooooooooooooooooooooooooooooooooooooooooooooooooooooooooooooooooooooooooooooooooooooooo00000000000 saMbaMdhathI raheze. vRttitA rahenAra che, dhUma rAkhanAra che. eTale, A svarUpa saMbaMdha e dhUma-anuyogika ane hetutAvacchedakasaMyogasaMbaMdhAvacchinnavRttitApratiyogika gaNAze. have, A tAdazavRttitA-pratiyogika svarUpa saMbaMdhathI nIce kahevAtI je vRttitA maLe. tevA ja prakAranI vRttitA jo sAdhyAbhAvAdhikaraNathI nirUpita maLe. to e baMne eka ja thaI jAya. ane, tethI e be ya vRttitA jo dhUmamAM rahetI hoya, to te eka ja saMbaMdhathI rahI jAya. ane, to avyApti Ave. ahIM, nirukta sAdhyAbhAvavaiviziSTa tarIke vahina abhAva Avaze. ane, te vani-abhAvathI nirUpita evI nirukta-svarUpa saMbaMdha-saMsargaka evI niravacchinna adhikaraNatA bhUtalAdimAM Avaze. ane, te adhikaraNatAno Azraya bhUtalAdi banaze. bhUtalamAM saMyogathI ghaTa che. paNa dhUma nathI. eTale, bhUtalanirUpita evI saMyogAvacchinna vRttitA maLe kharI. paNa, e to ghaTamAM ja che, dhUmamAM nathI. ane, bhUtalamAM kAlikasaMbaMdhathI dhUma rahe che. eTale, dhUmamAM bhUtalanirUpita evI kAlikasaMbaMdhAvacchinnavRttitA che. paNa, upara to ApaNe, hevadhikaraNatA-nirUpita-hetutAvacchedakasaMyoga saMbaMdhAvacchinnavRttitA ja meLavI che. A kAlikAvacchinnavRttitA ane saMyogAvacchinnavRttitA beya dhUmamAM rahevA chatAM beya eka na hovAthI judA judA saMbaMdhathI ja dhUmamAM raheze. eTale, saMyogAvacchinna-vRttitApratiyogika svarUpasaMbaMdhathI dhUmamAM kAlikAvacchinnavRttitA to nahIM ja rahe. e vRttitA to kAlikAvacchinna-vRttitApratiyogika saMbaMdhathI ja dhUmamAM rahevAnI. Ama, saMyogAvacchinnavRttitA pratiyogika svarUpasaMbaMdhathI to, dhUmamAM sAdhyAbhAvAdhikaraNa nirUpita tamAmavRttitAno abhAva maLI ja jAya. mATe, lakSaNa samanvaya thaI jaze. dhUmavAnuM va" mAM, vanitnAvacchinnavaninuM adhikaraNa ayogolaka bane. tenAthI nirUpita evI saMyogAvacchinnavRttitA vanimAM che ja. - have, dhUmAbhAvanirUpita-niravacchinnAdhikaraNatAno Azraya to bhUtala ayogolakAdi badhA ja bane. emAM, bhUtalAdi nirUpita saMyogAvacchinnavRttitA to vahinamAM maLavAnI nathI ja. paNa ayogolakanirUpita saMyogAvacchinnavRttitA e vanimAM maLe. Ama beya vRttitA eka ja maLI. ane be ya vahinamAM rahenArI maLI. eTale saMyogAvacchinnavRttitApratiyogika saMbaMdhathI ja sAdhyAbhAva-adhikaraNa-ayogolaka nirUpita saMyogAvacchinnavRttitA e vahinAmAM rahI jatA, vRttitA-sAmAnyano abhAva na maLatA, ativyApti na Ave. "idaM vanimatu samavAyena gaganAtu" ahIM, hetutAvacchedaka gaganavAvacchinnagagananI adhikaraNatA ja aprasiddha hovAthI lakSaNasamanvaya ja na thatA ativyApti na Ave. "satAvAn dravyatA" mAM hetutAvacchedaka dravyatvatnAvacchinna dravyatvanI adhikaraNatA dravyamAM Avaze. ane, tenAthI nirUpita hetutAvacchedakasamavAya saMbaMdhAvacchinnavRttitA dravyamAM maLaze. e vRttitA e svarUpasaMbaMdhathI dravyatvamAM raheze. Ama, ahIM samavAyAvacchinna vRttitApratiyogika svarUpasaMbaMdha maLyo. e saMbaMdhathI, sAdhyAbhAvAdhikaraNa nirUpitavRttitA sAmAnyano dravyatvamAM abhAva rAkhavAno che. have, sattA-abhAvatvathI nirUpita evI niruktasvarUpa-saMbaMdhasaMsargaka-niravacchinnAdhikaraNatA sAmAnya vizeSAdimAM Avaze. pahelA ApaNe sAdhyAbhAvAdhikaraNamAM hetusAvacchedakasaMbaMdhathI vRttitA lIdhelI hatI. ane, ooooooooooooooooooooooooooooooooooooooooooooooooooooooooooooooooooooooooooooooooooooooooooooooooooooooooooooooooooooooooo vyAptipaMcaka upara cAdrazekharIyA nAmanI saraLaTIkA 0 Page #67 -------------------------------------------------------------------------- ________________ eTale, ahIM to sAmAnyAdimAM koI samavAyathI rahetuM ja na hovAthI tAdazavRttitA ja aprasiddha banavAthI avyApti AvelI. paNa, have hetusAvacchedakasaMbaMdhathI ja vRttitA levAnI nathI. koIpaNa saMbaMdhathI laI zakAya. eTale, sAdhyAbhAvAdhikaraNa banelA sAmAnya-vizeSAdimAM sAmAnyatva-vizeSatva-bhAvatvAdidharmo svarUpasaMbaMdhathI to rahelA ja che. eTale, sAmAnya nirUpita evI svarUpAvacchinnavRttitA A sAmAnyatvAdi dharmomAM Avaze. have, upara to samAvAyavacchinnavRttitA che. ahIM svarUpAvacchinnavRttitA che. eTale, A tamAmavRttitAo e samavAyAvacchinnavRttitApratiyogitAka-svarUpasaMbaMdhathI dravyatvamAM rahevAnI ja nathI. Ama paNa, e svarUpAvacchinnavRttitA e mAtra svarUpAvacchinnavRttitA-pratiyogika svarUpa saMbaMdhathI ja bhAvatvAdimAM rahe che. bIjA koIpaNa saMbaMdhathI e kyAMya rahevAnI ja nathI. eTale, jema guNa e saMyogathI kyAMya na rahe, mATe saMyoga saMbaMdhAvacchinnapratiyogitAka-guNAbhAva e badhe ja rahevAthI kevalAnvayi bane. ema, A svarUpAvacchinnavRttitA e samavAyAvacchinnavRttinA pratiyogika svarUpathI kyAMya na rahetI hovAthI A saMbaMdhathI e vRttitAno abhAva kevalAnvayI hovAthI e dravyatva hetumAM paNa maLaze ja. eTale, lakSaNa ghaTI jatAM avyApti na Ave. "paTaH vyaM sarvAt" ahIM, sattAtvAvacchinnasattAnI adhikaraNatA guNAdimAM paNa Ave. tenAthI nirUpita samavAyAvacchinnavRttitA sattAmAM che. eTale, ahIM samavAyAvacchinna vRttitA-pratiyogika svarUpasaMbaMdha maLyo. have, dravyavAbhAvavaiviziSTa dravyatvAbhAva nirUpita niravacchinnA adhikaraNatA guNAdimAM che. ane, te guNathI nirUpita samavAyAvacchinnavRttitA saptAhetumAM che. Ama, upara-nIce eka ja vRttitA maLI. eTale, samavAyAvacchinnavRttitA e tAdRzavRttitApratiyogitAka saMbaMdhathI sattAmAM rahI jatA, vRttisAmAnyano abhAva na maLe. eTale, ativyApti na Ave. dravya viziSTatA" ahIM, vi. sattAvAvacchinna viziSTasattA ja bane. zuddhasattA na bane. ane, tenI adhikaraNatA mAtra dravyamAM ja Ave. ane, tenAthI nirUpita samavAyAvacchinnavRttitA vi.sattAmAM che ja. Ama, ahIM samavAyAvacchinnavRttitApratiyogikasvarUpasaMbaMdha maLyo. have, dravyatvAbhAvanirUpita niravacchinnA adhikaraNatA guNAdimAM Avaze. tyAM zuddha sattA rahelI che. eTale, zuddhasattAmAM guNAdinirUpita evI samavAyAvacchinnavRttitA maLI kharI. paraMtu upara je vRttitA che. e mAtra vi.sattAmAM ja rahenArI che. eTale, uparanI ane A vRttitA be ya judI paDaze. ane mATe ja, A vRttitA e dravyanirUpitasamavAyAvacchinnavRttitApratiyogikasaMbaMdhathI vi.sattAmAM nahevAthI lakSaNa samanvaya thaI jAya che. have, keTalAka padonuM padakRtya joIe. jethI, A lakSaNa spaSTa samajAya. cAndrazekharIyA : yadi hetau hetutAvacchedakadharmAvacchinnatvaM na dIyate, tadA davyaM viziSTasattvAt iti atra vi.sattA zuddhasattA-abhinnA / tathA ca viziSTasattAyAH adhikaraNaM guNo'pi bhavati / tannirUpitA samavAyAvacchinA vRttitA zuddhasattAyAM vi.sattAyAM ca vartate / yato viziSTasattA zuddhasattA-abhinnA vartate / tathA vyAtipaMcaka upara cAjazekharIyA nAmanI saraLaTIkA 58 Page #68 -------------------------------------------------------------------------- ________________ dravyatvAbhAvAdhikaraNaM guNaH / tena nirUpitA vRttitA'pi pUrvoktarItyaiva vi.sattAyAM vartate / tathA ca avyaaptiH| idaM atra avadheyam / yatra hetvadhikaraNaM sAdhyAbhAvAdhikaraNaM ca ekameva mIlati, tatra na bhavati lkssnnsmnvyH| yatra ca hetvadhikaraNaM sAdhyAbhAvAdhikaraNam na bhavati, tadA bhavati lakSaNasamanvayaH ityeva asya granthasya saarH| tathA ca hetvadhikaraNaM guNaH eva sAdhyAbhAvAdhikaraNaM / ataH avyAptiH / / kintu hetutAvacchedakadharmAvacchinatvasya niveze tu tAdRza vi.sattAtva-avacchinnavi.sattAyAH adhikaraNaM dravyameva / tacca dravyaM na niruktasAdhyAbhAvAdhikaraNam / ato na avyAptiH / yadi hetuniSThavRttitAyAM hetutAvacchedakasaMbaMdhAvacchinatvaM na nivezyate tadA 'vahnimAn dhUmAt' iti atra dhUmAbhAvAdhikaraNaM dhUmAvayavaH, tena nirUpitA samavAyAvacchinA vRttitA dhUme vartate / tathA vahni-abhAvAdhikaraNaM api dhUmAvayavaH tathA ca hetvadhikaraNameva sAdhyAbhAvAdhikaraNaM mIlitaM / ataH avyAptiH / kintu hetutAvacchedakasaMbaMdhAvacchinnatvasya vRttitAyAM niveze na avyAptiH / yataH saMyogAvacchinnavRttitA eva gRhyate / tathA ca dhUmasya adhikaraNaM dhUmAvayavaH na gRhyate / yato dhUmAvayavanirUpitA saMyogAvacchinA vRttitA dhUme nAsti / ato mahAnasAdiH eva hetvadhikaraNaM gRhyate / sa ca na sAdhyAbhAvAdhikaraNaM iti lakSaNasamanvayaH / yadi sAdhyAbhAve sAdhyAbhAvatvaviziSTatvaM na nivezyate / tadA 'guNa: viziSTasattA-abhAvavAna guNattvAt' iti atra viziSTasattA-abhAvasya abhAvo viziSTasattArUpa: zuddhasattA-abhinnaH / tanirUpitA tAdRzI adhikaraNatA guNe'pi vartate / sa eva guNo hetvadhikaraNaM asti / ataH avyAptiH / kintu sAdhyAbhAvatvaviziSTatvasya niveze, vi.sattA-abhAva-abhAvatvaM vi.sattAtvarUpaM / tena avacchinnA vi.sattA eva / na zuddhasattA / tathA ca vi.sattAnirUpitA tAdRzI adhikaraNatA dravye / na tu guNAdau / evaM ca hetvadhikaraNaM guNaH na sAdhyAbhAvAdhikaraNaM / ato na avyAptiH / ___ atra lakSaNe niruktasaMbaMdhasaMsargaka....ityAdi / tasyArthaH sAdhyAbhAvavRttisAdhyIyapratiyogitAtatpratiyogitAvacchedakatAnyatarAvacchedakasaMbaMdhaH eva niruktasaMbaMdhena grAhyaH / tat ca pUrvaM vistarataH carcitam / ato na iha punaH vitanyate / adhikaraNatAyAM niravacchinnatvasya apraveze, 'kapisaMyogavAn etavRkSattvAt' iti atra hetvadhikaraNaM etavRkSaH / kapisaMyogAbhAvAdhikaraNaM api mUlAvacchedena etavRkSaH, tathA ca hetvadhikaraNaM eva sAdhyAbhAvAdhikaraNaM ataH avyAptiH / kintu niravacchinnatvasya praveze.na doSaH / yataH kapisaMyogAbhAvasya niravacchinnA adhikaraNatA guNAdau eva, na zAkhAvacchedena kapisaMyogavati etavRkSe / tathA ca hetvadhikaraNaM na sAdhyAbhAvAdhikaraNaM / ato na avyaaptiH| ___ yadi sAmAnyapadaM na prakSipyate / tadA dhUmavAn vahnaH iti atra vahnaH adhikaraNaM ayogolakAdi / dhUmAbhAvasya adhikaraNaM bhUtalAdi / tatra bhUtalanirUpitavRttitAyAH vahnau abhAvAt lakSaNasamanvayaH / tathA ca womox ONORORIEOMORRRRRRRRORoRAROKAROOOOOOOOOOODomommmmmmmmmmmxxxommoonxxxomoROOOOORoomrommommm vyApiMcaka upara cAjazekharIyA nAmanI saraLaTIkA 0 59 commomxxxKAKAKIRNORKORORSRIRIRIORKORIARROROKAKIROMOTORORRRORORORoROMORROREMORRO RomxxR000RROROKarorompoornoxoxoxommm Page #69 -------------------------------------------------------------------------- ________________ ativyAptiH / kintu sAmAnyapade prakSipte na doSaH / tathA hi / dhUmAbhAva-adhikaraNatA ayogolake'pi asti| tathA ca hetvadhikaraNaM ayogolakaM eva sAdhyAbhAvAdhikaraNaM / tannirupitavRttitAyAH vahnau sattvAt naativyaaptiH| sAdhyAbhAvAdhikaraNe hetutAvacchedakasaMbaMdhena vRttitAyAH niveze prAk sattAvAn dravyattvAt iti atra avyApti: dRSTA / atra ca kalpe 'sAdhyAbhAvAdhikaraNe hetutAvacchedakasaMbaMdhenaiva vRttitA grAhyA' iti na niyamaH kRtH| kintu kenApi saMbaMdhena grAhyA / tathA ca tatra na avyAptiH iti prAk bhAvitameva / na iha punaH piSTapeSaNaM kartuM utshe| - cAdrazekharIyAH jo "hetutAvacchedakadharmAvacchinna" ema na lakhIe to, dravya viziSTasandhAtu mAM, avyApti Ave. kemake vi.sattA e zuddhasattAthI abhinna che. eTale, vi.sattAnuM adhikaraNa guNa paNa bane. ane tethI guNanirUpitasamavAyAvacchinnavRttitA vi.sattAmAM Ave. ane sAdhyAbhAvAdhikaraNaguNa nirUpatisamavAyAvacchinnavRttitA paNa zu.sattA-abhinna vi.sattAmAM Ave. Ama be ya vRttitA eka ja maLI. eTale tAdazavRttitApratiyogika saMbaMdhathI sAdhyAbhAvAdhikaraNa-nirUpitavRttitA vi.sattAmAM rahI jatAM avyApti Ave. paNa, hetutAvacchedakadharma....no niveza karIe. to te dharma vi. sattAtva bane. tenAthI avacchinna viziSTasattAnuM adhikaraNa dravya ja bane. eTale upara dravyanirUpita samavAyAvacchinna vRttitA maLe. nIce guNanirUpita bane. e be ya vRttitA judI hovAthI pUrve joyA pramANe avyApti na Ave. hetutAvacchedakasaMbaMdhAvacchinnavRttitA" na kahIe to "vanimAnuM dhUmA" e sthaLe dhUmAdhikaraNadhUmAvayavamAM samavAyathI dhUma che. eTale dhUmamAM samavAyAvacchinnavRttitA AvI. ane, vani-abhAvAdhikaraNa paNa dhUmAvayava maLe. ane tenAthI nirUpita samavAyAvacchinnavRttitA dhUmamAM AvI. Ama beya vRttitA eka ja maLI jatA sAdhyAbhAvAdhikaraNanirUpita-tAdazavRttitA e hatyadhikaraNanirUpitatAdazavRttitApratiyogikasaMbaMdhathI dhUmamAM rahI javAthI avyApti Ave. paNa "hetutAvacchedakasaMbaMdhAvacchinna"--mukIe, eTale hetvakiraNanirUpita-saMyogAvacchinnavRttitA ja levI paDe. eTale e mahAnasAdinirUpita-saMyogAvacchinnavRttitA ja levAya. eTale sAdhyAbhAvAdhikaraNanirUpitavRttitA judI paDI javAthI avyApti na Ave. sAdhyAbhAvatvaviziSTa nirUpita... ne badale mAtra sAdhyAbhAva-nirUpita le. to "guNaH viziSTasattAabhAvavAnuM guNatvAtu'mAM avyApti Ave. guNatvamAM guNanirUpitasamavAyAvacchinna-vRttitA che. ane, vi e vi.sattA banaze. e zu.sattAthI abhinna che. zu.sattAnI adhikaraNatA guNamAM che. eTale tenAthI abhinna evI vi.sattAnirUpita-adhikaraNatI guNamAM paNa Avaze. ane e guNanirUpitasamavAyAvacchinnavRttitA guNatvamAM maLe che. Ama hatyadhikaraNanirUpita samavAyAvacchinnavRttitA ane sAdhyAbhAva-adhikaraNa-nirUpita-samavAyAvacchinnavRttitA e beya eka ja banI javAthI e vRttitA guNatvamAM rahI jatA avyApti Ave. paNa sAdhyAbhAvavaiviziSTa nirUpita... mukIe to vi.sattAtva e ja ahIM sAdhyAbhAvatva rUpa che. ane tenAthI viziSTa to vi.sattA ja bane. ane tenAthI nirUpita adhikaraNatA mAtra dravyamAM ja Ave. ane te dravyanirUpitasamavAyAvacchinnavRttitA to guNatva hetumAM che ja nahi. mATe AvyApti na Ave. taoooooooooooooooooooooooooooooooooooooooooooooooooooooooooooooooooooooooooooooooooooooooooooooooooooooooximonooooooooooooooo vyAtipaMcaka upara cAjokharIyA nAmanI saraLaTIkA 0 0 ooooooooooooooooooooooooooooooooooooooooooooooooooooooooooooooooooooooooooooooooooooooooooooooooooooooooooooooooooooooooooom Page #70 -------------------------------------------------------------------------- ________________ niruktasaMbaMdha to sAdhyAbhAvavRtti-sAdhvasAmAnyIyapratiyogitA-tatvatiyogitAvacchedakatAnyatarAvacchedaka saMbaMdha levAno che. enI AgaLa carcA karI ja gayA chIe. eTale jovAnI jarUra nathI rahetI. niravacchinna zabda na mukIe to "kapisaMyogavAnuM etavRkSa-At' mAM etavRkSatvamAM vRkSanirUpitasvarUpAvacchinnavRttitA che. ane kapisaMyogAbhAva-nirUpita-adhikaraNatA te ja vRkSamAM mUlAvacchedena che. ane e vRkSanirUpitasvarUpAvacchinnavRttitA paNa etavRkSatvamAM che. Ama be ya vRttitA eka ja maLI jatAM etavRtvamAM tAdazavRttitApratiyogikasvarUpasaMbaMdhathI sAdhyAbhAvAdhikaraNanirUpitavRttitA rahI jAya. mATe avyApti Ave. paNa, niravacchinna adhikaraNatA laIe. eTale kapisaMyogAbhAvanI niravacchinnA adhikaraNatA guNAdimAM ja maLe. ane temAM to etavRtva rahevAnuM ja nathI. eTale guNAdinirUpitavRttitAno tAdazasaMbadhathI etavRkSatvamAM abhAva maLI jatAM lakSaNa samanvaya thaI jAya che. ahIM sAdhyAbhAvAdhikaraNamAM koIpaNa saMbaMdhathI vRttitA levAnI che. hetutAvacchedaka saMbaMdhathI nahI. e vAta AgaLa karI ja gayA chIe. Ama Ano barAbara artha ghaTI jAya che. Ano sAra e ja ke jyAM A lakSaNa pramANe hatyadhikaraNa ane sAdhyAbhAvAdhikaraNa eka ja maLe tyAM lakSaNa samanvaya nahIM thAya. jyAM hatyadhikaraNa e sAdhyAbhAvAdhikaraNa nahIM ja maLe. tyAM lakSaNa samanvaya thaze. vRttitA sAmAnyAbhAvamAM sAmAnya" zabda na lakhe. to, dhUmavAnuM vaH' mAM avyApti Ave. kemake vanimAM hatyadhikaraNa-ayogolakAdi nirUpita-saMyogAvacchinnavRttitA che. dhUmAbhAvAdhikaraNa tarIke bhUtala-ayogolakAdi paNa maLe che. temAM bhUtalanirUpitavRttitAno hRdamAM abhAva maLI jatAM lakSaNa samanvaya thaI jAya. mATe ativyApti Ave. sAmAnya pada mukIe eTale dhUmAbhAvAdhikaraNa-ayogolaka-nirUpitasaMyogAvacchinnavRttitA paNa levI paDe. ane teno to vahinamAM tAdezasaMbaMdhathI abhAva nathI ja. eTale ativyApti na Ave. ___ mAthurI : vastutastu etallakSaNakartRmate viziSTasattvaM viziSTanirUpitAdhAratAsambandhenaiva dravyatvavyApyaM, na tu samavAyasambandhena / tathAca pratiyogikAnirUpitAntamAgheyatAvizeSaNamanupAdeyameva / tadupAdAne ca hetutvAcchedakabhedena kAryakAraNabhAvabhedApatteH / hetutAvacchedakasambandhena sambandhitve satItyanenApi vizeSaNAd vahnimAn gaganAdityAdau nAtivyAptiH / nanu tathApyubhayatvamubhayatraiva paryAptaM, natvekaDeti siddhAntAdare ghaTatvavAn ghaTapaTobhayatvAdityAdau paryAptisambandhena hetutAyAmativyAptiH / ghaTatvAbhAvavati hetutAvacchedakaparyAptyAkhyasambandhena hetoravRtteH / ghaTo na ghaTapaTobhayamitivad ghaTatvAbhAvavAnna ghaTapaTobhayamiti pratIteriti cenna / tAdRzasiddhAntAdare hetutAvacchedakasambandhena sAdhyasamAnAdhikaraNatve satItyanenApi onmoooooor m nonsorrow nsorronomymooooooooooooooooooooooooooooooooooooooooo vyAtipaMcaka upara cAjazekharIyA nAmanI saraLaTIkA - 1 ooooooooooooooooooooooooooooooooooooooooooooooooooooooooooooooooooooooooooooooooooooooooooooooooooooooooooooooooooooooooooooooooooo Page #71 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 00000000000 vizeSaNIyatvAt / ata eva 'nivizatAM vA vRttimatvaM sAdhyasAmAnAdhikaraNyaM veti' kevalAnvayigranthe dIdhitikRtaH / tadvizeSaNAdvahnimAn gaganAdityAdau nAtivyAptiH / GOODOOOOOOO cAndrazekharIyA : hetutAvacchedakadharmAvacchinnatvavizeSaNasya nivezo 'dravyaM viziSTasattvAt' iti atra avyAptivAraNAya kRtaH / atra samavAyaH hetutAvacchedakasaMbaMdhaH, kintu yadi viziSTanirUpitAdhAratAsaMbaMdho hetutAvacchedakatvena gRhyate / tadA tAdRzadharmAvacchinnatvavizeSaNasya aniveze'pi na doSaH / tathA hi / viziSTaH atra viziSTasattAtvAvacchinnA viziSTasattA / tayA nirUpitA AdhAratA dravye eva / tathA ca anena saMbaMdhena sA vi. sattA dravye eva vartate / ato dravyanirUpitA viziSTanirUpitAdhAratAsaMbaMdhAvacchinnA vRttitA vi. sattAyAM vartate / atha dravyatvAbhAvAdhikaraNaM tu guNAdi / tena nirUpitA vRttitA yadyapi viziSTasattAyAM zuddhasattA'bhinnAyAM samavAyena vartate / tathApi, viziSTasattA viziSTanirUpitAdhAratAsaMbaMdhena guNe na vartate / ataH tAdRzasaMbaMdhAvacchinnA vRttitA na mIlati / ato na avyAptiH / cAndrazekharIyA H uttara H dravyaM viziSTasatvAtmAM avyApti na Ave, e mATe hetutAvacchedakadharmAvacchinnano niveza karelo. paNa, tyAM jo viziSTasattAne samavAyathI hetu mAnavAne badale viziSTa nirUpita-AdhAratA saMbaMdhathI hetu mAnIkhe, to ardha vAMdho na jAve. pachI hetutAvacche avachinna muDavAnI 432 na paDe. mAtra, hetutAvacche saMbaMdhAvacchinnavRttitApratiyogiGasaMbaMdha... saIo, to ya vAMdho na khAve. viziSTa = vi. sattAtvavALI vi.sattA, tenAthI nirUpita evI AdhAratA to dravyamAM ja che. eTale, dravyanirUpita evI viziSTasattAnirUpita-AdhAratA saMbaMdhAvacchintavRtitA vi.sattAmAM che. nIce, dravyatvAbhAvAdhikaraNaguNa bane. ane, tenAthI nirUpitavRttitA samavAyathI zu.sattA ane vi.sattA e beyamAM maLe. paNa, vi.sattAmAM guNanirUpitavRttitA viziSTasattAnirUpita-AdhAratAsaMbaMdhathI maLavAnI nathI. kemake, vi.sattA e saMbaMdhathI guNamAM rahetI ja nathI. eTale, beya vRttitA judI paDI javAthI avyApti na Ave. cAndrazekharIyA : nanu viziSTanirUpitAdhAratAyAH hetutAvacchedakasaMbaMdhatvakalpane gauravam, tena lAghavAt samavAyaH eva hetutAvacchedako yuktaH / avyAptinirAsAya ca hetutAvacchedakadharmAvacchinnatvam vizeSaNam deyam iti yuktaM pratibhAti iti cet / cAndrazekharIyA : prazna : paNa, Avo lAMbo saMbaMdha hetutAvacchedaka mAnavo, enA karatA pelo samavAya ja mAnavo zuM khoTo. ane, peluM vizeSaNa ApIne avyApti dUra karavI. cAndrazekharIyA : na hetutAvchedakadharmAH ghaTatva- dhUmatva - viziSTasattItvAdirUpAH aneke, teSAM niveze lakSaNabhedAH / tena vyAptibhedAH / tathA ca vyAptijJAna - anumityoH prabhUtAH kAryakAraNabhAvAH mantavyAH Apadyeran / tadgauravanirAsAya yathoktameva ucitam / yAndrazejarIyA : uttara : o rIte mAnIo, to hetutAvacche69 dhUmatva, vi.sattAtva vigere bhane bhaNe. ane eTale vyAptilakSaNo paNa judA judA paDe. ane, to pachI vyAptijJAna+anumiti vacce aneka kArya-kAraNabhAva mAnavAnI Apatti Ave. cAndrazekharIyA : nanu tarhi 'hetutAvacchedakasaMbaMdhAvacchinnavRttitApratiyogikasaMbaMdhenanirukta 0000000000000 vyAptipaMcaka upara cAndrazekharIyA nAmanI saraLaTIkA | ra 0xxxxxxxxxxxxxx00000000000000000000000OOOOO 0:00:00:00:00:00:00:0000000000000000000 S000000000000000000000000000000000000000000000000000000000 Page #72 -------------------------------------------------------------------------- ________________ sAdhyAbhAvAdhikaraNanirUpita-vRttitAyAH hetau abhAva: vyAptiH' iti phalitam / tathA ca ativyAptiH bhavati, idaM vahniman gaganAt ityAdau / tathA hi / vahni-abhAvAdhikaraNe bhUtalAdau gaganaM samavAyena na vartate / ato, gagane bhUtalanirUpitA samavAyAvacchinnavRttitA na bhavati eva / tathA ca gagane sAdhyAbhAvAdhikaraNanirUpita samavAyAvacchinavRttitAyAH tAdRzapratiyogikasaMbaMdhena avRttittvAt lakSaNasamanvayaH / tathA ca ativyAptiH / iti cet / cAndrazekharIyA praznaH jo hetutAvacchedaka dharmAvacchinnanI adhikaraNatAno niveza na karo. to, samavAyena vanimatuM gaganAmAM samavAyavacchinnavRttitApratiyogikasaMbaMdhathI sAdhyAbhAvAdhikaraNanirUpitavRttitA gaganamAM na rahevAthI lakSaNa samanvaya thatA ativyApti Avaze. vahina-abhAvAdhikaraNa bhatalAdi che. temAM samavAyathI gagana nathI. mATe, gaganamAM samavAyAvacchinnavRttitA nathI. eTale, tAdaza-pratiyogika saMbaMdhathI sAdhyAbhAvAdhikaraNanirUpitasamavAyAvacchinnattitA gaganamAM na rahevAthI ativyApti Ave. cAndrazekharIyA : na, lakSaNe "hetutAvacchedekasaMbaMdhena saMbaMdhitve sati" iti vizeSaNaM nivezanIyam / saMbaMdhitvam nAma kvacit vRttitvam / gaganaM tu samavAyena na kvacit vartate / ato gagane vRttitA-abhAve satve'pi hetutAvacchedakasaMbaMdhena vRttitvAbhAvAt na ativyAptiH / yAndrazemarIyA : uttara : the. mativyApti nivArA, "hetutAchesaMbadhena saMbapitve sati" vizeSaNa mukazuM." saMbaMdhi hovuM eTale kyAMka rahevuM gagana e samavAyathI kyAMya raheto na hovAthI, temAM hetutAvacchedakasaMbaMdhena saMbaMdhitva nathI. mATe, ativyApti na Ave.' cAndrazekharIyA : nanu tathApi 'ubhayatvaM paryAptisaMbaMdhena ubhaye eva vartate, na tu ekasmin' iti siddhAntAdare 'paTa: ghaTatvavAn ghaTatvavat-ghaTatvAbhAvavat-ubhayattvAt' iti anumAne ativyAptiH / ghaTatvavAn ghaTaH, ghaTatvAbhAvavAn paTaH, ato ghaTatvavat-ghaTatvAbhAvavatubhayatvaM paryApti saMbaMdhena ghaTapaTayoH vartate / kintu tatra paTe ghaTatvaM nAsti, ato ayaM asaddhetuH / atha ghaTatvAbhAvAdhikaraNe paTe paryAptisaMbaMdhena ubhayatvaM nAsti / tathA ca sAdhyAbhAvAdhikaraNanirUpitA paryAptisaMbaMdhAvacchinnA vRttitA ubhayatve na vartate / ato lakSaNasamanvayAt ativyAptiH / ghaTatvAbhAvavAn paTa: na ghaTatvavat-ghaTatvAbhAvavada-ubhayam iti pratIteH, paTe ubhayatvAbhAvaH pratItaH eva iti cet / cAndrazekharIyA praznaH to paNa, ubhayatva e ubhayamAM ja paryAptisaMbaMdhathI rahe, ekamAM paryAptisaMbaMdhathI na ja rahe. e siddhAnta pramANe "paTaH ghaTavavAnu ghaTatvavata tadabhAva-vata-ubhayatvAta' A sthAnamAM ativyApti Avaze. ghaTavavAnuM ghaTa che. ghaTavAbhAvavAnuM paTa che. eTale, A ubhayatva e ghaTa-paTamAM paryApti saMbaMdhathI rahe. 59l, ormi bhADoya, tyA ghaTatva hoya 4 me nathI. 58i 424 nathI. bhATe, sthAna moTuM che. paraMtu, sAdhyAbhAvAdhikaraNa paTa banaze. ane, paTamAM paryApti saMbaMdhathI to e ubhayatva na ja rahe. kemake, ubhayatva paryAptisaMbaMdhathI to ghaTa-paTa bemAM ja rahe. mAtra, paTamAM na rahe. Ama, paTanirUpitaparyApti saMbaMdhAvacchinnavRttitA to, ubhayavahetumAM na maLavAthI lakSaNasamanvaya thaI jatAM ativyApti Ave. cAndrazekharIyA : na, evaM tarhi hetutAvacchedakasaMbaMdhena saMbaMdhitvavizeSaNaM tyaktvA hetutAvacchedakasaMbaMdhena vyAtipaMcaka upara cAjazekharIyA nAmanI saraLaTIkA - 3 Page #73 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 0000000000000000krocxxxxxxxxxxxxx0oooooooooooooooooooooooooooooooooooooooooooooooooooooooooooooooooooooooooooooooooooooooooooooooo sAdhyasamAnAdhikaraNatvam vizeSaNam deyam / ubhayatvaM hetutAvacchedakaparyAptisaMbaMdhena ghaTa-paTAdau vartate / ataH tasmin saMbaMdhitvam asti / kintu ubhayatvam paryAptisaMbaMdhena kevale ghaTe na vartate / ata: ubhayatvaM paryAptisaMbaMdhena ghaTatvasamAnAdhikaraNaM na bhavitumarhati / ataH tasmin lakSaNasya agamanAt na ativyAptiH / dIdhitikArANAmapi idaM vizeSaNaM iSTameva, taiH ataH eva kevalAnvayigranthe uktam yaduta "hetutAvacchedakasaMbaMdhena vRttimatvaM saMbaMdhitvam sAdhyasamAnAdhikaraNatvaM vA vizeSaNaM deyam" tatra taiH saMbaMdhitvaM vizeSaNaM uktvA pazcAt ubhayatvahetukAnumAne ativyAptiH dRSTA / ataH eva, sAdhyasAmAnAdhikaraNatvam iti dvitIyaM vizeSaNam dattam / ato asmanirUpaNaM doSarahitam / cAndrazekharIyA : to pachI, hetutAvacchedakasaMbaMdhena saMbaMdhitve sati. e mukavAne badale "tutAvacchedakasaMbaMdhena sAdhyasamAnAdhikaraNatve sati' ema levuM. sAdhyasAmAnAdhikaraNatva eTale sAdhyavatamAM vRttitvam. have sAdhya ghaTatva che. ghaTatvavALA ghaTamAM A ubhayatva e hetutAvacchedakaparyAtisaMbaMdhathI rahetuM ja nathI. mATe te ubhayatva e paryAmi saMbaMdhathI sANasAmAnAdhikaraNa na bane. e ubhayatva to samavAya saMbaMdhathI ja kevala ghaTamAM rahI zake. paryAptisaMbaMdhathI nahIM. eTale ativyApti na Ave. A ja kAraNasara dIdhitikAre paNa kahyuM che ke, "hetutAvacchedaka saMbaMdhena saMbaMdhitva vizeSaNa muko. athavA to, hetutAvacchedakasaMbaMdhena sAdhyasamAnAdhikaraNatva vizeSaNa muko. ahIM pahelo vikalpa AvyA pachI tame batAvelA sthAnamAM ativyApti AvatI joIne ja emaNe bIjo vikalpa mukyo che. eTale amArI A vAta yogya ja che. cAndrazekharIyA : atra prathamaM lakSaNaM samAptam / tasya ca aymaakaarH| hetutAvacchedakasaMbaMdhAvacchinnavRttitApratiyogikasvarUpasaMbaMdhena sAdhyatAvacchedakadharmAvacchinnasAdhyatAvacchedakasaMbaMdhAvacchinnapratiyagitAka-sAdhyabhAvatvaviziSTanirUpitA yA sAdhyatAvacchedakadharmAvacchinnasAdhyatAvacchedakasaMbaMdhAvacchinnapratiyogitAkasAdhyAbhAvavRttiyAvat-sAdhyanirUpitapratiyogitApratiyogitAvacchedakatA-anyatara-avacchedakasaMbaMdha(niruktasaMbaMdha)saMsargakA niravacchinnA-adhikaraNatA / tadadhikaraNatAnirUpitavRttitAsAmAnyAbhAvavatve sati hetutAvacchedakasaMbaMdhena sAdhyasamAnAdhikaraNatvam vyAptiH iti phalito'rthaH / "tAdRzapratiyogikasvarUpasaMbaMdhena" iti prAraMbhikapadasya "vRttitA-sAmAnyAbhAvavatve sati" iti dUravartipadena saha anvayaH karaNIyaH / cAndrazekharIyAH uttara H ahIM prathama lakSaNa pUruM thAya che. teno AkAra A pramANe che ke hetutAvacchedakasaMbaMdhAvacchinnavRttitApratiyogika saMbaMdhena sAdhyatAvacchedakasaMbaMdhAvacchinna-sAdhyatAvacchedaka dharmAvacchinna pratiyogitAka sAdhyAbhAvatvaviziSTa sAdhyAbhAva nirUpitA yA sAdhyAtavacchedaka saMbaMdhAvacchinnasAdhyatAvacchedakadharmAvacchinna pratiyogitAka sAdhyAbhAvavRtti yAvatu sAdhyanirUpita pratiyogitApratiyogitAvacchedakatAnyatara saMbaMdha (niruktasaMbaMdha) saMsargakA niravacchinnAadhikaraNatA, tadadhikaraNatAvat nirUpita vRttitA sAmAnyasya abhAvavatve sati hetutAvacchedaka saMbaMdhana sAdhyasamAnAdhikaraNatvam vyApti ahIM "tAdazapratiyogikasvarUpasaMbaMdhana" e zarUAtamAM rahelA padano anvaya cheka chelle ".....vRttitA sAmAnyabhAva ooooooooooooooooooooooooooooooooooooooooo oooooooooooooooooooooooooooooooooooooooooooooooooooooooooooooooooooooooo vyAtipaMcaka upara cAndrazekharIyA nAmanI saraLaTIkA - 64 mortartoonsorrow ronunornarrow ronounnnnnnnnnn n nnnnnnnnnnnnovaroonam Page #74 -------------------------------------------------------------------------- ________________ pattve sAta" tyo 42vo. ___ mAthurI : kecittu niruktasAdhyAbhAvatvaviziSTanirUpitA yA vizeSaNatAsambandhena yathoktasambandhena vA niravicchinnAdhikaraNatA tadAzrayavyaktyavartamAnaM hetutAvacchedakasambandhAvacchinnayaddharmAvacchinnAdhikaraNatvasAmAnyaM taddharmavatvaM vivakSitam / dhUmavAn vaDherityAdau parvataniSThavahnayadhikaraNatAvyaktedhUmAbhAvAdhikaraNA'vRttitve'pi ayogolakaniSThavalyadhikaraNatAvyakteratathAtvAnnAtivyAptirityAhuH / / cAndrazekharIyA : atra kecit prathamalakSaNaM itthaM vyAcakSate / niruktasAdhyAbhAvatvaviziSTanirUpitA yA vizeSaNatAvizeSasaMbaMdhena niruktasaMbaMdhena vA niravacchinnA adhikaraNatA / tadAzraye vRttitvAbhAvavat hetutAvacchedakasaMbaMdhAvacchinnayadharmAvacchinahetu-adhikaraNatA sAmAnyam / taddharmavattvam vyAptiH / / ___ 'vahinamAn dhUmAt' iti atra vahni-abhAvanirUpitA svarUpasaMbaMdhena niravacchinnA adhikaraNatA, bhUtalAdau / tasmin saMyogAvacchinnadhUmatvAvacchinadhUmAdhikaraNatAsAmAnyaM na vartate / vRttitAbhAvavAn ityarthaH / tathA ca taLUmatvadharmavatvam dhUme asti iti lakSaNasamanvayaH / ___"dhUmavAn vahaneH" iti atra dhUmAbhAvanirUpitA svarUpasaMbaMdhena niravacchinnA adhikaraNatA ayogolakepi vartate / tatra saMyogAvacchinna-vahnitvAvacchinna-vahni-adhikaraNatA'pi vartate / yadyapi, mahAnasAdAvapi tAdRzI vahniadhikaraNatA asti / tasyAH adhikaraNatAyAH tu ayogolake abhAvaH eva / kintu tAdRzI vahni-adhikaraNatA ayogolakaniSThA'pi asti / tasyAH adhikaraNatAyAH dhUmAbhAvavati golake abhAvo nAsti, ato adhikaraNatAsAmAnyaM na ayogolake vRttitA-abhAvavat mIlati / ato na ativyAptiH / evaM anyatrApi yathAsaMbhavaM etatlakSaNaM uhyam / pUrvaM bahuzaH nirUpitatvAt neha pratanyate / cAndrazekharIyA : keTalAMko A pramANe paheluM lakSaNa mAne che. niruktasAdhyAbhAvatvaviziSTanirUpitA yA vizeSaNatAvize pasaMbaMdhena yathoktasaMbaMdhena vA niravacchinnAdhikaraNatA, sadAzrayavyakti-avRtti (vRttitA abhAvavALA) hetutAvacchedaka saMbaMdhAvacchinnayadharmAvacchinnAdhikaraNatvasAmAnyam taddharmavatvam vyAptiH vanimAnuM dhUmAtu'mAM vahina-abhAvatvaviziSTa vahina abhAvathI nirUpita evI svarUpasaMbaMdhena niravacchinnA adhikaraNatA bhUtalAdimAM che. ane, te bhUtalamAM saMyogAvacchinna dhUmatAvacchinnAdhikaraNatA nathI ja rahetI. mATe, lakSaNa samanvaya thaI jAya. dhUmavAnuM vahaneH' mAM dhUmAbhAvatvaviziSTa dhUmAbhAvathI nirUpita evI svarUpasaMbaMdhathI niravacchinnA adhikaraNatA to bhUtala-ayogolaNAdimAM paNa che. temAM, bhUtalAdimAM to vanitAvacchinnAdhikaraNatAno abhAva maLI jAya che. paNa, ayogolakamAM vanitvAvacchinnAdhikaraNatA rahelI hovAthI teno abhAva nathI vyAtipaMcaka upara cAndrazekharIyA nAmanI saraLaTIkA 0 5 Page #75 -------------------------------------------------------------------------- ________________ CONTRAKARRAOKARSIKARAOKSAKAKAKKASORROREAKKARKKHORTAIKOKARORAKERSONAKERSONSORRORICROCKSKIOKSORROKAKKKAKKKAKKIKKOKAKKKHOKKRKKSIKSOREKOKAKKKKKAKKKKKRKOORXXXKAREKAS maLato. eTale, niravacchinnAdhikaraNatAnA AzrayamAM hetu-adhikaraNatA sAmAnyano abhAva na maLavAthI ativyApti na Ave. mAthurI : anye tu hetutAvacchedakasambandhAvacchinnahetutAvacchedakAvacchinnAsvAdhikaraNatAzrayavRtti yanniravacchinnAdhikaraNatvaM / tadavRttiniruktasAdhyAbhAvatvaviziSTanirUpitayathoktasambandhAvacchinAdhikaraNatAtvakatvamiti vizeSaNavizeSyabhAvavyatyAse tAtparyam, svapadaM hetuparam, itthaM ca kapisaMyogAbhAvavAn sattvAt kapisaMyogibhinnaM guNatvAdityAdAvapi nAvyAptirityAhuriti saMkSepaH / / cAndrazekharIyA : atha anye tu prathamalakSaNaM itthaM vyAcakSante / hetutAvacchedakasaMbaMdhAvacchinna-hetutAvacchedakadharmAvacchinnahetu(sva)-adhikaraNatA-AzrayavRttiH yA niravacchinnA adhikaraNatA / tasyAM adhikaraNatAyAM avRtti yat niruktasAdhyAbhAvatvaviziSTanirUpitayathoktasaMbaMdhAvacchinnAdhikaraNatvam / tasya nirupake hetau, tAdRzAdhikaraNatAtvakatvam vyAptiH / "parvato vahnimAn dhUmAt' iti atra saMyogAvacchinna-dhUmatvAvacchinna-dhUmasya adhikaraNatAyAH Azrayo mahAnasAdiH / tasmin vRttimatI niravacchinA adhikaraNatA vaDhyAdeH / tasyAM adhikaraNatAyAM vahni-abhAvatvaviziSTavahni-abhAvanirUpita-svarUpasaMbaMdhAvacchinnAdhikaraNatAtvaM nAsti / ataH tAdRzAdhikaraNatAtvakatvaM dhUme vartate / iti lakSaNasamanvayaH / / 'dhUmavAn vahaneH' iti atra saMyogAvacchinna-vahnitvAvacchinnavahniH adhikaraNatAyAH Azrayo ayogolako'pi vartate, ato lakSaNasamanvayAbhAvAt nAtivyAptiH / ___ atra kevalaM hetu-adhikaraNatAyAM avRttiH ityAdi eva vaktavyam kiM hetu-adhikaraNatAzrayavRttiadhikaraNatA....ityAdi vivakSaNena iti na zakyam yato, hetvadhikaraNatAzrayavRtti-adhikaraNatA na hetoH grAhyAH / api tu yasya kasyApi / arthAt yadi sAdhyAbhAvasya adhikaraNatA mIlati / tarhi sApi gRhyate / ato atra prathamadvitIyayoH adhikaraNatayoH bhinnatayA na punaruktiH / tattvaM anantaraM eva skuTIbhaviSyati / __'kecit tu' kalpe sAdhyAbhAvatvaviziSTanirUpitAdhikaraNatA vizeSaNaghaTakIbhUtA AsIt / hetvadhikaraNatA vizeSyaghaTakIbhUtA / 'anye tu' kalpe hetvadhikaraNatA vizeSaNaghaTakIbhUtA AsIt, sAdhyAbhAvAdhikaraNatA vizeSyaghaTakIbhUtA AsIt, iti anayoH lakSaNayoH madhye vizeSaH asti / na kevalaM etAvadeva / api tu 'kecittu' kalpe 'kapisaMyogAbhAvavAn sattvAt' iti atra kevalAnvayisAdhyakelakSaNasamanvayAbhAvAt avyAptiH asti / atra kalpe sA'pi nirastA / tathA hi samavAyAvacchinasattAtvAvacchinnasattAyAH adhikaraNatA dravya-guNa-karmaSu / tatra guNe kapisaMyogAbhAvAbhAvasya kapisaMyogasya adhikaraNatA eva nAsti, kintu kapisaMyogAbhAvAdInAM niravacchinnA adhikaraNatA asti| kapisaMyogavati vRkSAdau ca yadyapi kapisaMyogAbhAvAbhAvasya-kapisaMyogasya zAkhAvacchedena adhikaraNatA asti| conommeORONOKOKOREAKIROKKAKKARIORSONAamacROMORROncommonomONORMONOARKE0000000000000000000000RROROSORRORAKAKKARKEKORocoremRRIOR vyAtipaMcaka upara cAlokharIyA nAmanI saraLa TIkA ka coommonomRIAOROROKARIRIKARAOKERMSROOMORRORSRORSCORSRORORSCORROROROMORRRRRRRRRORORSRORSRARORISARORORSRIRARIRIROMORRKEKORAKARORRORO80 Page #76 -------------------------------------------------------------------------- ________________ gooooooooooooooooooooooooooooooooooooooooooooooooooooooooooooooooooooooooooooooooooooooooooooooooooooooooooormaonarievements tathApi, sA zAkhAvacchinnA / na tu niravacchinnA / ataH sA na gRhyate, kintu vRkSe vRkSatvAdInAM niravacchinnA adhikaraNatA gRhyate / atha ca kapisaMyogAbhAvAbhAvatvaviziSTena kapisaMyogena sAdhyAbhAvAtmakena nirUpitA adhikaraNatA guNAdau tu nAsti eva, vRkSAdau tu zAkhAvacchinA asti / tathA ca guNAdiniSThAyAM guNatvAdinirUpita niravacchinnAdhikaraNatAyAM kapisaMyoga-nirUpitAdhikaraNatAtvaM nAsti / evaM vRkSAdiniSThAyAM vRkSatvAdi nirUpitAdhikaraNatAyAM kapisaMyoganirUpitAdhikaraNatAtvaM nAsti eva / yato niravacchinAdhikaraNatAyAM sAvicchana adhikaraNatAtvaM na vartate eva / tathA ca atra lakSaNasamanvayAt nAvyAptiH / evaM iti atrApi avyAptivAraNaM svayameva abhyuhyam / itthaM tAvat prathamalakSaNaM vistarato nirUpitam atha dvitIyaM lakSaNaM Arabhyate / cAdrazekharIyA : bIjAo vaLI A pramANe kahe che ke, "hetatA vacchedakasaMbaMdhAvacchina hetutAavacchedakadharmAvacchinna hetu (sva) adhikaraNatAzrayavRtti yaniravacchinnAdhikaraNatA, tattiniruktasAdhyA bhAvatvaviziSTa nirUpita thokta saMbaMdhAvacchinnAdhikaraNatAtvakatvam" vyApti Ano artha samajavo paDaze. hetunA adhikaraNamAM adhikaraNatA AvI. te adhikaraNatAvALuM te adhikaraNa banyuM. temAM je niravacchinnaadhikaraNatA che. temAM nirukta sAdhyAbhAvavaiviziSTathI nirUpita thokta saMbaMdhAvacchinna adhikaraNatatva na rahevuM joIe. to, e adhikaraNatatvano nirupaka hetu tAdazaadhikaraNatAtvaka bane. temAM, tAdazAdhikaraNatAtvakatva Ave. vanimAnuM dhUmAtumAM saMyogAvacchinna-dhUmavAvacchinna dhUmanI adhikaraNatAno Azraya mahAnasAdi banaze. temAM rahelI niravacchinna adhikaraNatA te dhUmanI che ja. have, te mahAnasamAM vahina-abhAva nirUpita evI tAdaza-adhikaraNatA nathI. eTale, e niravacchinna adhikaraNatAmAM sAdhyAbhAvavaiviziSTanirUpitayathoktasaMbaMdhAvacchinna adhikaraNatAta e rahetuM nathI. ane, A adhikaraNatAtvano nirUpaka dhUma che. mATe, dhUmamAM adhikaraNatAtvakatva rahI jatAM lakSaNa samanvaya thaI jAya. dhUmavAnuM vahuneH mAM vahina-adhikaraNatAzraya-ayogolakamAM vRtti niravacchinnAdhikaraNatAmAM dhUmAbhAvanirUpita nirukta-adhikaraNatatva raheluM che. avRtti nathI. mATe, lakSaNa samanvaya na thatA ativyApti na Ave. cita" ane A "a" matamAM eTalo pharka che ke, "kacitamatamAM sAdhyAbhAvanI niravacchinnAdhikaraNatA e vizeSaNaghaTaka hatI. ane, he-dhikaraNatA e vizeSyaghaTaka hatI. jyAre "anya matamAM hatyadhikaraNatA vizeSaNaghaTaka che. ane sAdhyAbhAvAdhikaraNatA e vizeSyaghaTaka che. Ama be ya mAM vizeSaNa-vizeSyabhAvanI adalA-badalI thayelI che. e uparAMta mahatvanI vAta to e che ke, A "anya matamAM kapisaMyogAbhAvavAnuM satvAtu ke kapisaMyogibhedavAr guNatvAt e beyamAM paNa avyApti AvatI nathI. te A pramANe-kapisaMyogAbhAvavAnuM satvAmAM, hetusAvacchedaka samavAyasaMbaMdhAvacchinna sattAvAvacchinna evI sattAnI adhikaraNatA dravyAdi traNamAM che. te dravyAdi traNamAM kapisaMyogavAnuM vRkSa paNa Ave. ane, guNAdi paNa Ave. emAM, vRkSamAM goooooooooooooooooooooooooooooooooooooooooooooooooooooooooooooooooooooooooooooooooooooooooooooooooooooooo vyAtipaMcaka upara cArazokhIyA nAmanI saraLaTIkA 0 0 ooooooooooooooooooooooooooooooooooooooooooooooooooooooooooooooooooooooooormswaroop Page #77 -------------------------------------------------------------------------- ________________ kapisaMyogAbhAvanI niravacchinna adhikaraNatA to che ja nahI. eTale, guNAdimAM rahelI evI ja niravacchinna adhikaraNatA levAnI che. have, kapisaMyogAbhAvAbhAva-kapisaMyogathI nirUpita evI adhikaraNatA to te guNAdimAM nathI. eTale guNamAM rahelI niravacchinna adhikaraNatAmAM sAdhyAbhAvanirUpita adhikaraNatatva AvatuM nathI. eTaleke, niravacchinnAdhikaraNatAmAM avRtti evuM sAdhyAbhAva-nirUpitAdhikaraNatatva maLI jAya che. ane, teno nirUpaka sattA banI jatA, temAM tAdaza-adhikaraNatAtvakatva AvI jAya. eTale, avyApti na Ave. jo ke, sattAdhikaraNatAnA Azraya evA vRkSamAM paNa vRkSatvAdijAtinI niravacchinnAdhikaraNatA che ja. ane kapisaMyogAbhAvAbhAva=kapisaMyoga nirUpita adhikaraNatA paNa che ja. paNa, e be adhikaraNatA judI hovAthI, vRkSatpAdinI niravacchinnAdhikaraNatAmAM kapisaMyoganirUpita-adhikaraNatatva rahetuM nathI, mATe e rIte paNa lakSaNa samanvaya to thaI ja jAya che. ahIM, khyAla rAkhavo ke, hetunAM adhikaraNatAnA AzrayamAM pAchI je adhikaraNatA levAnI che. e sAdhyAbhAvanI maLe che ke nahIM ? e ja jovAnuM che. jo e niravacchinna adhikaraNatA sAdhyAbhAvanI hoya, to te adhikaraNatAmAM sAdhyAbhAvAdhikaraNatatva maLI jatAM lakSaNa samanvaya na thAya. eTale, ahIM, "hetuadhikaraNatAzrayavRtti-adhikaraNatA" ema lakhavAne badale sIdhuM hatu-adhikaraNatAmAM... ema kema na lakhyuM? evo prazna na karavo. kemake, be ya adhikaraNatAo judI judI levAnI che. kapisaMyogibhinna guNatyAmAM paNa, guNatvAdhikaraNaguNamAM kapisaMyogavatabheda rahelo hovAthI, tAdaza bhedabhAvanI niravacchinna adhikaraNatA na maLe. paNa, guNatvAdinI ja niravacchinnAdhikaraNatA maLe. ane, temAM to kapisaMyogavarmedAbhAva(kapisaMyoga)nirUpitAdhikaraNatatva avRtti ja hovAthI lakSaNa samanvaya thaI jAya che. Ama, A trIjA matamAM e vizeSatA che ke, A be sthaLomAM paNa avyApi AvatI nathI. pUrvanA be ya matomAM, kapisaMyogAbhAvavALA sthaLe to avyApti AvatI ja hatI. Ama, matAMtaro sahita ahIM prathama lakSaNa puruM thayuM. mAthurI : lakSaNAntaramAha sAdhyavadbhinneti / sAdhyavadbhinno yaH sAdhyAbhAvavAn tadavRttitvamarthaH, kapisaMyogI etadakSatvAdityAdyavyApyavRttisAdhyakA'vyAptivAraNAya sAdhyavadbhinneti sAdhyAbhAvavato vizeSaNamiti prAJcaH / cAndrazekharIyA : mUloktaM prathamaM lakSaNaM 'kapisaMyogavAn etavRkSatvAt' iti atra avyAptam mUle kapisaMyogAbhAvavati vRkSe etavRkSatvasya satvAt, ato dvitIyaM lakSaNamAha sAdhyavabhinnasAdhyAbhAvavadavRttitvam iti / cAndrazekharIyA : mULamAM lakheluM prathama lakSaNa to avyAkhavRtti evA kapisaMyogAdi sAdhya sthaLe avyApta bane che. "vRkSaH kapisaMyogavAnuM etadavRkSa-Atu" mAM kapisaMyogAbhAvavat tarIke mUlAvacchedena vRkSa che. ane, temAM kapisaMyogatva hetu rahelo hovAthI avyApti Ave che. eTale, have bIjuM lakSaNa kahe che. ___ cAndrazekharIyA : atra prAJcaH yadi 'sAdhyavabhinnaM' iti nocyate / tadA sAdhyAbhAvavati vRkSe etavRkSatvasya sattvAt avyAptiH / ataH sAdhyavabhinnatvam sAdhyAbhAvavato vizeSaNam / tathA ca vRkSaH vyAtipaMcaka upara cArjazokharIyA nAmanI saraLaTIkA - 8 oriosanoooooooooooooooooooooooooooooooooooooooooooooooooooooooooooooooooooooooooooooooooooooooooooooooooooooooooooooooo w Page #78 -------------------------------------------------------------------------- ________________ sAdhyavabhinno na / ataH sAdhyavatbhinne sAdhyAbhAvavati ca bhUtalAdau etavRkSatvasya avRttittvAt lakSaNasamanvayaH / cAndrazekharIyA sAdhyavabhinna evo je sAdhyAbhAvavAnuM hoya, temAM hetunI avRttitA e vyApti che. vRkSa e kapisaMyogavabhinna nathI. mATe, bhUtalAdi ja sAdhyavabhinna evA sAdhyAbhAvavat tarIke levAze. ane, temAM etadgakSatva na rahela hovAthI lakSaNa ghaTI jAya. jo, sAdhyavabhinna na muke, to vRkSa sAdhyAbhAvavat bane. ane, temAM hetu rahelo hovAthI avyApti Ave. ___ mAthurI : tadasat / sAdhyAbhAvavadityasya vyarthatApatteH, sAdhyavadbhinnAvRttitvamityasyaiva samyaktvAt / navyAstu sAdhyavadbhine sAdhyAbhAvaH, sAdhyavadbhinnasAdhyAbhAvastadvadavRttitvamiti saptamItatpuruSottaraM matuppratyayaH, tathAca sAdhyavadbhinnavRttiryaH sAdhyAbhAvastadvadavRttitvamarthaH / ___ evaM ca sAdhyavadbhinnavRttItyanuktau saMyogI dravyatvAdityAdAvavyAptiH, saMyogAbhAvavati dravye dravyatvasya vRtteH, tadupAdAne ca saMyogavadbhinavRttiH saMyogAbhAvo guNAdivRttiH saMyogAbhAva eva, adhikaraNabhedenA'bhAvabhedAt tadvadavRttitvAnnAvyAptiH / cAndrazekharIyA : tat asat / evaM sati sAdhyAbhAvavat iti padaM vyarthaM syAt / yataH sAdhyavatbhinne bhUtalAdau etavRkSatvasya avRttittvAt eva lakSaNasamanvayaH / na tatra sAdhyAbhAvavatpadasya AvazyakatA / tathA ca mUloktaM lakSaNaM asaMgataM syAt / cAndrazekharIyA: prAcInonI A vyutpatti barAbara nathI. kemake, A artha karIe to pachI sAdhyabhAvavata e pada vyartha ja banI jAya. sAdhyavabhinna tarIke bhUtalAdi Ave, ane temAM etavRkSatva na hovAthI lakSaNasamanvaya thAya. eTale, sANAbhAvavat pada nakAmuM bane. cAndrazekharIyA : asmAkaM navyAnAM mate tu sAdhyavatbhinne yaH sAdhyAbhAvaH tadvAn yaH, tasmin avRttitvam ityarthaH / tathA ca saptamItatpuruSottaraM matuppratyayakaraNena vyutpattiH svIkaraNIyA / evaM ca sAdhyavabhinnavRttisAdhyAbhAvavat-avRttitvam iti phalito'rthaH / atra "sAdhyavabhinnavRtti" iti anuktau, saMyogI dravyattvAt iti atra avyAptiH / yataH dravyamapi tattaddezAvacchedena saMyogAbhAvavat asti eva / tathA ca sAdhyAbhAvavat dravyaM api / tasmin dravyatvasya vRttittvAt avyAptiH / kintu sAdhyavabhinnavRttitvavizeSaNe prokte nAvyAptiH / sAdhyavabhinnaM na dravyaM / kintu guNAdayaH / tasmin vRttiH yaH saMyogAbhAvaH / tadvAn sa guNaH eva / tasmin ca dravyatvasya avRttittvAt lakSaNasamanvayaH / na ca sAdhyavabhinne guNe vRttiH yaH saMyogAbhAvaH sa eva vRkSAdidravye vartate / adhikaraNabhedenA'pi abhAvasya ekatvAGgIkArAt, tathA ca tAdRzasaMyogAbhAvavAn vRkSaH, tasmin dravyatvasya vRttittvAt avyAptiH iti vAcyam atra kalpe adhikaraNabhedena abhAvasya bhinnatvAt na doSaH / arthAt guNavRttiH sAdhyAbhAvo dravyavRtti CRORNKIROMORRORORORIORRRORORSCORORORSKIRIROMORRORNORINKIRKOKORORAKORORSCOROTIKRICORORONITORIAYAROIROMKIRAKSHARIRIKOKIRONICIROORKERAKRKAROKAR vyAtipaMcaka upara cAndrazekharIyA nAmanI saraLaTIkA - 69 POORRROROROKOMORROROKEKORxORRRRRRRRRROROROKRKERSORORRORAKommoxxxxxoxoROMORRORRKSHORORSCOREASARKARKARKOREAKERAKRRRRRRRRXXXXXXXRINKIXXXXKISIS Page #79 -------------------------------------------------------------------------- ________________ sAdhyAbhAvAt bhinnaH eva / tathA ca sAdhyavabhinne guNAdau vRttiH yaH sAdhyAbhAvo tadvAt na dravyaM / kintu guNAdayaH / tasmin ca dravyatvasya avRttittvAt lakSaNasamanvayaH / cAndrazekharIyA : navyo : mATe "sAdhyavatubhine ya, sAdhdhAbhAvaH, tadvAna yaH, tasminuM avRttitvam' e pramANe ja vyutpatti karavI. arthAt saptamItapurUSa samAsa karI pachI vat pratyaya lagADIne samAsa karavAno che. mAno, artha meM thAya 3, sAdhyavabhinnavRtti: ya: sAdhyAmAH, tavat-mavRttitva mema martha thaze. ve jo sAdhyavat bhinnavRtti na mukIe. to, "saMyogI dravyatAtumAM avyApti Avaze. kemake, koIpaNa dravya koIpaNa saMyoganuM niravacchinna adhikaraNa na bane. eTale, dareka dravyo tattaravacchedana saMyogAbhAvavAnuM to banavAnA ja che. ane teomAM dravyatva raheluM hovAthI avyApti Ave. paraMtu sAdhyavabhinavRtti ema mukIe. eTale, A saMyogAbhAva e sAdhyavabhinnamAM vRtti nathI. kemake, A saMyogAbhAva dravyamAM rahelo lIdhelo che. ane, te dravya to sAdhyavat che ja. sAdhyavabhinna nathI. eTale, A saMyogAbhAva e sAdhyavabhinnavRtti tarIke na laI zakAya. mATe, sAdhyavabhinna tarIke guNAdi ja levAya, ane temAM rahelo saMyogAbhAva e dravyamAM to na ja rahe. eTale, e saMyogAbhAvavat tarIke te guNAdi ja Ave. ane, temAM hetu na hovAthI lakSaNa samanvaya thAya. prazna: guNamAM rahelo saMyogAbhAva e ja dravyamAM rahelo che. eTale, sAdhyavabhinnaguNamAM vRtti evo je saMyogAbhAva che, e ja saMyogAbhAvavALo dravyamAM che. ane temAM dravyatva hovAthI avyApti Ave. uttara : adhikaraNabhedathI abhAvo judA mAnelA che. eTale sAdhyavabhinna evA guNamAM rahelo saMyogAbhAva e guNamAM ja rahe. te dravyamAM na rahe. dravyamAM rahelo saMyogAbhAva taddana judo che. Ama, te saMyogAbhAvavata tarIke to guNa ja Ave. temAM dravyatva na hovAthI lakSaNa ghaTI jAya che. mAthurI : na ca tathApi sAdhyavadbhinnA'vRttitvamityevA'stu kiM sAdhyAbhAva-vadityaneneti vAcyam / yathoktalakSaNe tasyA'pravezena vaiyarthyAbhAvAt, tasyApi lakSaNAntaratvAt / ___cAndrazekharIyA : nanu tarhi prAgvat sAdhyAbhAvavat iti padaM vyarthameva / sAdhyavabhinnaM guNAdi, tasmin dravyatvasya avRttittvAt sAdhyAbhAvavatpadaM vinA'pi lakSaNasamanvayaH / ayamatrAzayaH / __svasamAnAdhikaraNa-sAdhyavyApyatAvacchedakadharmAntaraghaTita-svavatvam hetau vyarthatvam / "vahnimAna nIladhUmAt" iti atra svaM-hetutAvacchedakatvena abhimato nIladhUmatvaM dharmaH / tatsamAnAdhikaraNaM dhUmatvaM / tad dhUmatvaM vahninirUpitavyApyatAvacchedakaM nIladhUmatvabhinnameva / tathA ca svasamAnAdhikaraNaprakRtasAdhyavyApyatAvacchedakadharmAntaraM atra dhUmatvaM / tena ghaTitam nIladhUmatvam / tadeva svaM / tadvAn nIladhUmo vyarthaH iti kathyate / __evam atra vyAptilakSaNaM svetarabhedAnumitau hetuH bhavati / tathAhi-vyAptiH svetarabhedavatI sAdhyavabhinnavRtti-sAdhyAbhAvavad-avRttittvAt / atra hetutAvacchedakaM tAdRzAvRttitvatvaM eva svaM, atra ca "sAdhyAbhAvavat" iti padaM vinApi vyAptilakSaNaM nirdoSa bhavati / ato, ayaM hetuH vyarthaH / arthAt svaM tAdRzaavRttitvatvam, tadghaTitaM idaM svaM, tadvAn ayaM hetuH / tathA ca ayaM hetuH vyarthaH iti pratibhAti iti cet avicAryaiva bhavatA doSAropaNaM kriyate / yato bhavaduktadoSo prAcInamate Agacchati / tathAhi-teSAM mate ORNHRIKANAIKOMARGAOLORowwwxxARRENORRECENKSROASKARNAIAOMIRemomxoxoMEANIROKARNAOoxexexxxxxxxxxxxxxxxxxxxxcxoxommoxerxxxxxxxxxxxxm vyAtipaMcaka upara cArjazokhIyA nAmanI saraLaTIkA 0 00 oxoxoxomxxxxxxxxxxxxXXXDROXEXORAKOOROMORRORRRORoomkarRIKRRORIXxxxmoxomonommoxoxoKOR580000ROMORRHORRORKONKAKRRIORYKRKARIROMOTION Page #80 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 000000000COMCCCC00000000000 sAdhyavatbhinnaH yaH sAdhyAbhAvavAn tad-avRttitvam iti vyutpattiH / evaM ca karmadhArayasamAsAdaraNe, yaH sAdhyAbhAvavAn sa eva sAdhyavatbhinnaH / tathA ca avRttitvam yathA sAdhyAbhAvavat = saMyuktaM, evaM sAdhyavatbhinnasaMyuktaM api bhavati / evaM ca atra lakSaNe sAdhyavatbhinna- avRttitvam ghaTakaM asti / tadeva ca sAdhyavyApyatAvacchedakadharmAntaraM api asti / tadghaTitaM ca idaM sAdhyavatbhinna- sAdhyAbhAvavat - avRttitvatvaM svaM / tadvAn ayaM hetuH iti sa vyartha: saMpadyate / kintu asmAkaM mate neyamApattiH / yataH, sAdhyavatbhannavRttiH yaH sAdhyAbhAva:, tadvAn yaH, tasmin avRttitvam iti vyutpatiH asmAbhiH AdRtA / atra ca na karmadhArayasamAsaH ato atra avRttitvam na sAdhyavatbhinnena saha saMyojyate / abo, atra sAdhyavatbhinna- avRttitvam na ghaTakaM tathA ca yadyapi sAdhyavatbhinnaavRttitvatvam yadyapi sAdhyavyApyatAvacchedakadharmAntaraM asti / tathApi na tadghaTitaM asmadabhimataM sAdhyavatbhinnavRtti-sAdhyAbhAvavat avRttitvatvam / ato na ayaM hetuH vyarthaH ApAdayituM zakyate / cAndrazekharIyA : prazna H to to pachI "sAdhyAbhAvavat' zabda mukavAnI jarUra ja nathI. kemake, sAdhyavat bhinna tarIke guNAdi ja Avaze. ane, temAM dravyatva na hovAthI, e rIte ja lakSaNa samanvaya thaI jAya che. Azaya e ke, koIpaNa lakSaNa svetarabhedanI anumiti karAvI Ave. e anumitimAM e lakSaNa hetu tarIke bane. ane, svasamAnAdhikaraNa. prakRtasAdhya vyApyatAvacchedakadharmAntarathI ghaTita evo hetutAvacchedaka dharma vyartha tarIke gaNAya che. te dharmavALo hetu paNa vyartha bane. jemake, vihvamAn nIladhUmAn ahIM, nIladhUmatva e hetutAvacchedaka che. e svathI levuM. have, dhUmatva e paNa nisAdhyanI vyApyatAno avacchedaka bane ja che. ane, dhUmatva e nIladhUmatvane samAnAdhikaraNa paNa che. ane e ja matva e nIladhUmatvamAM ghaTaka tarIke che. Ama, nIladhUmatva e sva-samAnAdhikaraNa ane vinavyApyatAvacchedaka evA dhUmatvanAmanA dharmAntarathI ghaTita che. ane, tethI te nIladhUmatvavALo nIladhUma hetu vyartha gaNAya che. tema, ahIM sAdhyavabhinnavRtti sAdhyAbhAvava-avRttitva e vyAptinuM lakSaNa che. eTale, vyAptiitara bhedanI anumitimAM A lakSaNa hetu bane. paNa, emAM sAdhyAbhAvavat na lakhe, to paNa cAle che. eTale, A lakSaNa=hetu vyartha banI jAya che. uttara H sAdhyavat.... avRtitvatva e hetutAvacchedaka che. ane e svetarabhedanI vyApyatAno avacchedaka ahIM lIdho che. to bIjI bAju svetarabhedavyApya tarIke sAdhyavat bhinna-avRttitva paNa maLe che. eTale, sAdhyavat bhinna-avRttitvatva e paNa svetarabheda vyApyatAvacchedaka bane che. A beya dharmo samAnAdhikaraNa paNa che. paNa, sAdhyavabhinnavRtti-sAdhyAbhAvavat avRttitvatvamAM sAdhyavat-bhinna-avRttitvatva e ghaTaka tarIke che ja nahI. eTale, e svasamAnAdhikaraNa-vyApyatAvacchedaka dharmAntara-sAdhyavabhinna-avRtitvatvathI ghaTita na hovAthI vyartha banatuM nathI. khyAla rAkhavo ke, prAcInoe sAdhyavabhinno yaH sAdhyAbhAvavAn tad avRttitvam ema samAsa karelo. have, A karmadhAraya karyo hovAthI je sAdhyAbhAvavAn che, e ja sAdhyavabhinna gaNAya. ane tethI sAdhyAbhAvavat-avRttitva jema AmAM ghaTaka che. tema, sAdhyavabhinnaavRttitvam paNa AmAM ghaTaka bane che. ooooooooooooooo ***************XXXXO vyAptipaMcaka upara cAndrazekharIyA nAmanI saraLaTIkA 7 01 XXXXXXXXXXXXXXXX000000 OOOOOOOOOOOOOO Page #81 -------------------------------------------------------------------------- ________________ ORAKORORSCRIORAKOORAKSIKARKKRIORSKSIKKKRKIRAKSKIKEKOROKARAOKIKRRAIMERAROKARKRIORRORORSCOOKERSORRORRORERAKORSONAKSAROKAROKRKERSOKARIKSIKXKAKKKKKRRARIKRIORICORRIOR eTale, emanA mate to, sAdhyavabhinna-sAdhyAbhAvava-avRttittva e sAdhyavabhinna-avRttitva nAmanA "sAdhyavyApyatAvacchedakadharmAntarathI ghaTita hovAthI emane mAnya lakSaNa khoTuM paDe. vyartha gaNAya. paNa, navyonA mate, sAdhyavabhinnamAM vRtti evo sAdhyAbhAva lIdho che, ane te sAdhyAbhAvavamAM avRttitva lIdhela che. eTale, AmAM sAdhyavabhinna-avRttitva ghaTaka tarIke nathI banatuM. ane eTale ja, amArA mate, sAdhyavabhinna-vRtti-sAdhyAbhAvava-avRttitva e sva-sAmAnAdhikaraNa-sAdhyapyApyatAvacchedaka dharmAntarathI ghaTita na hovAthI e vyartha na bane. cAndrazekharIyA : nanu mA bhavatu lakSaNaM vyarthaM / tathApi sAdhyavat-bhinnaavRttitvalakSaNe ukte lAghavaM tu bhavati eva / tatki tat parityajya idaM ucyate iti cet / tat api svatantraM paMcamalakSaNarUpaM kathayiSyamANameva, iti na doSaH / ekasyApi vastuno gurulaghubhUtAni prabhUtAni lakSaNAni bhavanti eva / tatra laghu ekameva lakSaNaM vaktavyaM iti Agrahastu nocitaH iti bhAvaH / cAndrazekharIyA : bhale, A lakSaNa vyartha rUpe na bane. to paNa, sAdhvavat bhinna-avRttitva e lakSaNa karavAthI lAghava to prApta thAya ja che. to e ja kahone ? uttaraH e paNa svataMtra pAMcamA lakSaNa tarIke kahevAnA ja chIe. eka ja vastunA nAnA moTA ghaNA lakSaNo hoI zake che. mAthurI : na ca tathApi sAdhyavadbhinnavRttiryastadvadavRttitvamityevAstu kiM sAdhyAbhAvapadeneti vAcyam / tAdRzadravyatvAdimavRttitvAdasambhavApatteH / sAdhyAbhAvetyatra sAdhyapadamapyata eva, dravyatvAderapi dravyatvAbhAvAbhAvattvAt, bhAvarUpA'bhAvasya cA'dhikaraNabhedena bhedAbhAvAt / / cAndrazekharIyA : nanu tathApi sAdhyavabhinnavRtti-sAdhyAbhAvavat-avRttitvam iti atra "sAdhyAbhAva" padaM nirarthakam / kevalaM sAdhyavabhinnavRtti-vat-avRttitvam ityeva lakSaNaM samyag / 'vahnimAn dhUmAt' iti atra vahnimatbhinne bhUtalAdau vRttiH dhUmAbhAvAdiH / tadvat bhUtalaM / tasmin dhUmasya avRttittvAt lakSaNasamanvayaH / evaM 'saMyogI dravyattvAt' iti atrApi saMyogavabhinne guNe vRttiH guNatvaM saMyogAbhAvo vaa| tadvAn guNaH / tasmin dravyatvasya avRttittvAt nAvyAptiH iti cet na bhUtale vahni-abhAvavat dravyatvamapi vartate / tadvAn ca mahAnasAdiH / tasmin dhUmasya vRttittvAt avyAptiH / evaM saMyogavadbhinne guNe sattA vrtte| tadvAn ca dravyaM / tasmin dravyatvasya vRttittvAt avyAptiH / / na ca tathApi sAdhyavabhinnavRtti-abhAvavat-avRttitvam ityeva vaktavyaM / sAdhyapadaM na nivezyam / bhUtale vartamAnaM dravyatvaM na abhAvarUpaM / ata: sa na gRhyate / kintu dhUmAdi-abhAvaH eva / tadvat ca tad bhuutlN| tasmin dhUmasya abhAvAt lakSaNasamanvayaH / evaM guNe'pi sattA na gRhyate / kintu dravyatvAdi-abhAvaH eva / tadvAn guNaH eva / tasmin dravyatvasya avRttittvAt nAvyAptiH iti vAcyam dravyatvAbhAvAbhAvo'pi dravyatvaM eva / tathA ca bhUtale abhAvatvena dravyatvAbhAvAbhAvo gRhte / sa ca dravyatvaM / tadvAn ca mahAnasAdiH / tasmin dhUmasya vRttittvAt avyAptiH / evaM guNe abhAvatvena sattA-abhAva-abhAvo gRhyate / sa ca sattArUpa: / tadvAn OMORRORORRONORORNKORORRORORRRRRRORORSROORKSHORORSCORORSRRIORORSRIORARSRORSATIRSATIRIAORARIORSHIROMORRRRROKARIRIRIKAKAROTIKAKIRORNKIROKARIRIKOM vyAtipaMcaka upara cAjokhIyA nAmanI saraLaTIkA 0 02 OMORRORORAKAKARIRIKEKORRRRRRRRRRRRRRRRRRRRRRRRRRRRRRRRRRRRRRRRRRRRRRRRRRRRRRRRRRRRRRORORRRRRRRRRRIORNKIOKARAKOORRIOROMORRORIORORIROMORRomam Page #82 -------------------------------------------------------------------------- ________________ oooooo0000 3000000000000000oooooooooooooooooooooooooooooooooooooooooooooooooooooooooooooooooooooooooooooooooooooooooooooooooooooooooooo dravyaM / tasmin dravyatvasya vRttittvAt avyAptiH / ata: kevalaM abhAvapadaM na yuktimat / nanu bhavatAM kApi vAkcAturI / yad anantaraM eva adhikaraNabhedena abhAvabhedaM uktvA idAnIM guNavRttisattAbhAvAbhAvaH eva dravye'pi sthApyate / yadi hi adhikaraNabhedena abhAvo bhinnaH / tarhi guNavRtti sattA-abhAvAbhAvo dravye na vartate / kintu guNe eva / tasmin ca dravyatvasya avRttittvAt na avyAptiH iti cet tarhi avimRzyaiva asadAropakaraNam / yataH asmAbhiH abhAvarUpo abhAvaH eva adhikaraNabhedena bhinnaH kathitaH / bhAvarUpo dravyatvAbhAvAbhAvAdistu na adhikaraNabhedena bhinnaH / guNavRttisattAbhAvAbhAvastu bhAvarUpaH sattAtmakaH eva / ataH sa eva dravye'pi vrtte| tathA ca guNavRttisattA-abhAvAbhAvavat dravyamapi / tasmin dravyatvasya vRttittvAt avyAptinadI dustarA eva / evaM vahnimabhinne bhUtalAdau vRttiH dravyatvAbhAvAbhAvo dravyatvarUpaH / tadvAn mahAnasAdiH, tasmin dhUmasya vRttittvAt avyAptiH / ata: sAdhyavabhinnavRtti-sAdhyAbhAvavat-avRttitvam ityeva lakSaNaM samyak / vahnimabhinnabhUtalAdivRtti-sAdhyAbhAvo vahni-abhAvaH / tadvAn bhUtalameva, tasmin dhUmasya avRttittvAt lkssnnsmnvyH| saMyogI dravyattvAt iti atra ca saMyogavabhinne guNe vRttiH sAdhyAbhAvaH saMyogAbhAvaH / tadvAn guNaH eva / tasmin dravyatvasya avRttittvAt lakSaNasamanvayaH / itthaM sarvaM sUpapannam / cAndrazekharIyA: praznaH to paNa, sAdhyavabhinnavRtti-madraavRttitvam ema kaho, toya cAle. "sAdhyAbhAva" e pada mukavAnI jarUra nathI. "saMyogI dravyatA" emAM saMyogavatathI bhinna tarIke guNa, ane temAM vRtti evo saMyogAbhAva. ane, e vALo te guNa ja banaze. ane, temAM to dravyatva hetu avRtti hovAthI lakSaNa samanvaya thaI jAya. uttara H are bhAI ! sAdhyavata bhinnaguNamAM vRtti tarIke to sattA vagere paNa che. ane te vALA dravyamAM dravyatva rahetuM hovAthI avyApti Ave. prazna: "sAdhyavat anyavRtti-abhAva-vat avRtti' ema kaho, to upara vAMdho na Ave. "saMyogI dravyatAta' mAM to, sAdhyavabhinna-guNamAM vRtti evo abhAva tarIke to dravyavAbhAva ane saMyogAbhAvAdi ja Ave. sattAdi na levAya. ane, te vALA to guNAdi ja che. ane, temAM dravyatva na hovAthI lakSaNa ghaTe. "vahinamAnuM dhUmAt'mAM paNa, sAdhyavabhinna evA bhUtalAdimAM vRtti evo abhAva to dhUmAbhAvAdi ja levAya. dravyatva e abhAva na hovAthI te na levAya. ane, te dhUmAbhAvavAnuM tarIke to bhUtala-hRdAdi ja Ave. temAM dhUma na hovAthI lakSaNa ghaTe. uttara : tamArI bhula che. guNamAM sattA-abhAva-abhAva rahelo ja che. eTale, abhAva tarIke A abhAva paNa levAya. ane e to sattArUpa ja che. ane tevALA dravyamAM hetu dravyatva hovAthI avyApti Ave. vahinamAn dhUmAlyAM... bhUtalamAM dravyatvAbhAvAbhAva-dravyatva che ja. eTale, abhAva tarIke A abhAva levAya. ane, te abhAvavALo to mahAna sAdi paNa bane ja. kemake, mahAnasamAM dravyatvAbhAvAbhAva-dravyatva che. ja. ane, temAM, vahina hovAthI avyApti Ave. prazna : tame to adhikaraNabhedathI abhAva judo mAnelo che. to, bhUtalamAM rahelo dravyavAbhAvAbhAva ane mahAnasamAM rahelo dravyavAbhAvAbhAva judA ja che. to, bhUtalavRtti-dravyavAbhAvAbhAvavALo bhUtala ja banavAno. mahAnasa na bane. ane, eTale bhUtalamAM to vahina na hovAthI avyApti na Ave. e rIte, "saMyogI satvAtu'mAM oooooooooooooooooooooooooooooooooooooooooooooooooooooooooooooooooooooooooooooooooooo ooooooooooooooooooooooooooooooooo vyAtipaMcaka upara cAndrazekharIyA nAmanI saraLaTIkA 0 03 oooooooooooooooooooooooooooooooooooooooooooooooooooooooooooooooooooooooooooooooooooooooooooooooooooooooooo Page #83 -------------------------------------------------------------------------- ________________ ooooooo paNa samajI levuM. uttara H bhAvarUpa je abhAva che, e adhika2NabhedathI judo judo nathI mAnelo. eTale, dravyatvAbhAvAbhAva e to dravyatvarUpa hovAthI, te bhUtala+mahAnasamAM eka ja che. ane, tethI bhUtalavRtti-dravyatvAbhAvAbhAvavALo to mahAnasa paNa bane. ane, temAM vighna hovAthI avyApti Ave. eTale ja, "sAdhya" pada mukavuM paNa jarUrI bane che. eTale, sAdhyavabhinna evA guNamAM vRtti saMyogAbhAva ja levAya. ane te bhAvarUpa na hovAthI, dravyamAM rahelA saMyogAbhAvathI judA che. ane, mATe, guNavRtti saMyogAbhAvavALA tarIke guNa ja Ave. ane, temAM to dravyatva na hovAthI avyApti na Ave. e rIte, bhUtalavRtti-evo vighna-abhAva ja levAno. ane, te abhAvavALuM te ja bhUtala bane. temAM dhUma na hovAthI tyAM paNa lakSaNa ghaTI jAya che. mAthurI : nanu tathApi ghaTatvaghaTA''kAzasaMyogAnyatarAbhAvavAn gaganatvAdityAdau ghaTA'nadhikaraNadezAvacchedena ghaTAkAzasaMyogA'bhAvasya gagane sattvAtsaddhetutayA'vyAptiH / sAdhyavadbhinne ghaTe vartamAnasya sAdhyAbhAvasya ghaTAkAzasaMyogarUpasya gagane'pi sattvAttatra ca detovRttaH / cAndrazekharIyA : nanu 'ghaTAkAzasaMyoga ghaTatvAnyatarAbhAvavAn gaganattvAt' iti atra avyAptiH bhaviSyati / atra ca anyataraM nAma dvayoH padArthayoH madhye kiJcidapi ekam / atra gagane ghaTatvaM nAsti / tathA yatra deze ghaTo nAsti, taddezAvacchedena gagane ghaTAkAzasaMyogo'pi nAsti / ato gagane anyatarayoH madhye ekasyA'pi avRttittvAt gagane anyatarAbhAvo asti eva / tathA ca idaM sat sthAnam / kintu avyAptiH bhavati / tathAhi ghaTe tAvat ghaTatvaM asti eva / ato ghaTe anyataraM asti, ato ghaTaH anyatarAbhAvavAn nAsti / tathA ca paTAdayaH eva anyatarAbhAvavantaH sAdhyavanto gRhyante / tadbhinno ghaTaH / tasmin anyatarAbhAvAbhAvaH sAdhyAbhAvarUpo ghaTAkAzasaMyoga-ghaTatvAnyatarAtmako asti / tadeva anyataraM gagane ghaTadezAvacchedena vartate / tathA ca tAdRzasAdhyAbhAvavat gaganaM / tasmin gaganatvasya vRttittvAt avyAptiH / SOCKPOROOOOOOOooooooo00000000000000000000000000000000000000000000008981008 100000000000 cAndrazekharIyA : ghaTAkAzasaMyoga-ghaTatvAnyatarAbhAvavAnuM gaganatvAt ahIM avyApti Avaze. anyatara=bemAMthI eka. gaganamAM ghaTAkAzasaMyoga+ghaTatva e bemAMthI koIpaNa eka che ? eno uttara Apavo hoya to gaganamAM ghaTatva to nathI ja. ane je bhAgamAM ghaTa nathI te dezAvacchedena e gaganamAM ghaTAkAzasaMyoga paNa nathI. Ama e gaganamAM bemAMthI eka paNa nathI. mATe, anyatarano abhAva maLI jAya che. Ama, A sthAna sAcuM che. paNa chatAM ahIM ghaTamAM ghaTatva to sutarAM che. eTale anyataravALo ghaTa banI jAya che. ghaTa e anyataranA abhAvavALo nathI. paNa, paTAdi ja A sAdhyavALA bane che. ane tenAthI bhinna evo ghaTa maLe. ane temAM vRtti evo sAdhyAbhAva=tAdazAnyatarAbhAvAbhAva= ghaTAkAzasaMyogaghaTatvAnyatara maLe ane te anyata e gaganamAM ghaTadezAvacchedena rahe che, kemake ghaTadezAvacchedana AkAzamAM ghaTakAzasaMyoga hovAthI, anyataravAn tarIke gagana maLe. ane temAM gaganatva vRtti hovAthI avyApti Ave che. mAthurI : na ca sAdhyavadbhinnavRttitvaviziSTasAdhyAbhAvavattvaM vivakSitamiti vAcyam / xxxxxxxxxxxxxxxOOK Xxxxxxxxxxxxxxxxxxxxxx COXXXXXXXXX0000000000000000000 00000000000 vyAptipaMcaka upara cAndrazekharIyA nAmanI saraLaTIkA 7 04 OOOOOOOOOOOOOOOOOOOOOOOOOOO Page #84 -------------------------------------------------------------------------- ________________ XXXXXXXXXXXXXXXXXXXXXXXXXXX *********XXX sAdhyAbhAvapadavairthyApatteH, sAdhyavadbhinnavRttitvaviziSTa - vadavRttitvasyaiva samyaktvAt iti cet / R cAndrazekharIyA : atra madhyasthaH prAha sAdhyavadbhinnavRttitvaviziSTo yaH sAdhyAbhAvaH / tadvAn yo bhavati / tasmin hetoravRttitvameva vyAptiH / atra ghaTaH sAdhyavadbhinnaH / tasminghaTe yo vartate / tasminvartamAnA yA vRttitA / tadviziSTaH anyatarastu ghaTe eva bhavati / na tu gaganAdau / tatazca anyatarAtmako yaH sAdhyAbhAvaH / tasya ghaTe eva vartamAnattvAt, sAdhyAbhAvavAn ghaTa eva gRhyate / tatra ca ghaTe hetuH nAstIti nAvyAptiH iti / 1 nanu evaM sati sAdhyAbhAvapadaM nirarthakam / yato atra sAdhyavatbhinnaH ghaTaH / tasmin vRttitvaviziSTaM ghaTatvaM sattA dravyatvaM vA tasminneva ghaTe vartate / na tu anyasmin / tathA ca ghaTavRttitvaviziSTaH dravyatvAdiH ghaTe eva tasmin ghaTe gaganatvasya avRttittvAt lakSaNasamanvayaH iti sAdhyAbhAvapadasya nirarthakatvam / evaM vahnimAn dhUmAt, saMyogI dravyattvAt ityAdau api, sAdhyAbhAvapadaM vinApi lakSaNasamanvayaH / tathA hi vahnimat bhinnaM bhUtalAdi / tasmin vRttitvaviziSTaM dravyatvaM bhUtalAdau eva / tathA ca, sAdhyavatbhinnavRttimat bhUtalAdi / tasmin dhUmasya avRttittvAt lakSaNasamanvayaH / evaM ca saMyogavatbhinnaguNAdivRttitvaviziSTasattAdi guNAdau eva / tathA ca tAdRzasattAvAn guNaH / tasmin dravyatvasya avRttittvAt avyAptiH niravakAzA eva iti na sAdhyavatbhinnavRttitvaviziSTatvaM sAdhyAbhAve vizeSaNaM nivezanIyam iti cet / cAndrazekharIyA H madhyastha : sAdhyavabhinnavRttitvaviziSTa je sAdhyAbhAva hoya, te vALo je bane, temAM hetunI avRttitAne ja vyApti kahizuM. ahIM ghaTa e sAdhyavabhinna che. te ghaTamAM vRttitvathI viziSTa evo anyatara to ghaTamAM ja rahevAno. e gaganAdimAM kyAMya na rahe. eTale e anyatara=sAdhyAbhAva to ghaTamAM ja rahevAthI, sAdhyAbhAvavat tarIke ghaTa ja Avaze ane temAM hetu avRtti hovAthI avyApti na Ave. prazna : to to pachI sAdhyAbhAvapada lakhavAnI jarUra ja na rahe. sAdhyavabhinnavRttitvaviziSTavadavRttitva" ATaluM lakSaNa kare, to ya vAMdho na Ave. vidnamA dhUmAmAM paNa, vighnamabhinna evA bhUtalamAM vRttitvathI viziSTa evuM dravyatva paNa, te bhUtalamAM ja rahe. eTale te viziSTavat tarIke bhUtala ja Ave. te temAM hetu avRtti ja hovAthI lakSaNa ghaTI jAya. ema, 'saMyogI dravyatvAt'mAM paNa, sAdhyavabhinnavRttitvathI viziSTa evI sattA to guNamAM ja rahe ane temAM dravyatva hetu na rahevAthI lakSaNa ghaTI jAya che. ahIM paNa sAdhyavat bhinna tarIke ghaTa che ane te ghaTavRttitvathI viziSTa evuM anyatara to te ghaTamAM ja rahe. ane tethI anyataravAn tarIke ghaTa ja Ave. ane temAM to gaganatva avRtti hovAthI lakSaNa samanvaya thaI jAya. mAthurI : na, abhAvA'bhAvasyA'tiriktatAmatenaitallakSaNakaraNAt, tathAcA'dhikaraNabhedenA'bhAvabhedAt sAdhyavadbhinne ghaTe vartamAnasya sAdhyAbhAvasya pratiyogivyadhikaraNasya pratiyogimati gagane'sattvAdavyApterabhAvAt / cAndrazekharIyA : na nivezanIyam tarhi sAdhyavatbhinnavRttitva - viziSTatvam sAdhyAbhAve vizeSaNam / tathApi XXXXXXXXXXXXXXXXXXXXXXXXXXXXXXXXXXXXXXXXXXXXXXXXXXXXXXXX XXXXXXXXXXX(r) vyAptipaMcaka upara cAndrazekharIyA nAmanI saraLaTIkA 0 5 000000000000000000xxxxxxxxx xxxxxxxxxxxxxxxxxxxxxxxxxxxxx00 0000000000000DXXXXXX Page #85 -------------------------------------------------------------------------- ________________ CCXXERRORROKRICORRRRRRIOROCERRRRRORSCORRRORERAKSHARIREOROSORRORERROCTORRRRRROKHORORSCORRORERSONERSORRRRRRRROREIKEKEKORRRRORAKSKIKRICKKARKERRARIKKARKONKAKKARO na avyAptiH / yato abhAvAbhAvo na pratiyogirUpaH api tu atiriktaH iti matenaiva etatlakSaNaM kriyate / tathA ca tAdRzAnyatarAbhAvAbhAvo na anyatararUpaH / kintu atiriktaH, pratiyogi-adhikaraNa-avRttizca / tathA ca sAdhyavabhinne ghaTe vRtiH yaH anyatarAbhAvAbhAvaH, saH tAdRzAnyatarAbhAvavati gagane na vartate / evamapi adhikaraNabhedena abhAvasya bhinnattvAt ghaTAdhikaraNe vRttiH tAdRzAnyatarAbhAvAbhAvaH ghaTe eva vartate / tathA ca sAdhyavabhinnavRtti-sAdhyAbhAvavAn ghaTaH eva / tasmin gaganatvasya avRttittvAt bhavati lakSaNasamanvayaH iti nAvyAptiH / na vA sAdhyAbhAvAdipadAnAM vaiyarthyam iti nirvighnaH panthAH asmAkam / cAndrazekharIyA: uttara : abhAvano abhAva e pratiyogitArUpa nathI paNa judo ja che. e matAnusAre ja A lakSaNa karela che. eTale sAdhyavabhinnavRtti-sAdhyAbhAvava-avRttitvam Aja lakSaNa rAkhazuM. chatAM koI vAMdho nahIM Ave. ghaTAkAzasaMyoga-ghaTatva-anyatarAbhAvavAnuM paTAdi bane, tenAthI bhinna ghaTa bane. temAM rahelo tAdazAnyatarAbhAvAbhAva e judo ja che. tAdazAnyatara rUpa nathI. ane adhikaraNabhedathI abhAva judo mAnelo hovAthI A anyatarAbhAvAbhAva e to ghaTamAM ja raheze. AkAzAdimAM na rahe. ane Ama paNa A abhAva e pratiyogivyadhikaraNa ja mAnelo che. eTale pratiyogI jyAM raheze, tyAM A abhAva na ja rahe. eTale, tAdazAnyatarAbhAva=pratiyogI gaganamAM che. mATe, anyatarAbhAvAbhAva e gaganamAM nathI ja raheto. eTale, sAdhyavabhinnavRtti-sAdhyAbhAvavAn tarIke gagana na Ave. paNa, ghaTa ja Ave. ane temAM gaganatva na hovAthI avyApti na Ave. ___ mAthurI : na caivaM sAdhyAbhAvetyatra sAdhyapadavaiyyarthyamabhAvA'bhAvasyA'tiriktatvena dravyatvAderabhAvatvAbhAvAt sAdhvadbhinnavRttighaTAbhAvAdestu hetumatyasattvAdadhikaraNabhedenA'bhAvabhedAditi vAcyam / cAndrazekharIyA : nanu tarhi sAdhyAbhAva iti atra sAdhyapadaM vyartham / yato bhavatA eva uktam yaduta abhAvAbhAvo na pratiyogirUpaH, kintu bhinnH| adhikaraNabhedena abhAvabhedazca / tathA ca 'vahnimAn dhUmAt' iti atra sAdhyavabhinne bhUtale yaH dravyatvAbhAvAbhAvaH / sa na dravyatvarUpaH, kintu atiriktaH / adhikaraNabhedena abhAvabhedAcca sa dravyatvAbhAvAbhAvaH, bhUtale eva vartate / na tu mahAnasAdau / tathA ca, sAdhyavabhinnavRtti abhAvavat bhUtalaM eva / tasmin dhUmasya avRttittvAt lakSaNasamanvayaH iti cet / yAndrazeyarIyA : prazna : to 5chI, sAdhyAmA...ma sAdhya56 me vyartha navAnI sApatti mAze. ma AgaLa ja vAhanamAnuM dhUmAmAM sAdhyavabhinna evA bhUtalAdi maLe ane temAM to dravyatvAbhAvAbhAva e to tame judo ja kahyo che. eTale, e abhAva dravyatvarUpa banavAno nathI. ane abhAva adhikaraNabhedathI judo hovAthI, bhUtalAdimAM rahelo dravyatvAbhAvAbhAva e mahAna sAdimAM rahevAno nathI. eTale, sAdhyavabhinnavRttiabhAvavat tarIke mahAnasAdi AvavAnA ja nathI. paNa e bhUtalAdi ja Avaze ane temAM to dhUma avRtti ja hovAthI lakSaNa ghaTI jAya che. mAthurI : yatra pratiyogisamAnAdhikaraNatvapratiyogivyadhikaraNatvalakSaNaviruddhadharmAdhyA ORORORORSRORORORSCORORSCORRORRRRRORORORSC000000XOKORORSCOOxoxxx8880500000000000RRORSXOXORORROXEXO X OKRKARIRIKRKEKIXXXXXXXXXCICIARRRORRRROR vyAtipaMcaka upara cAdrazekharIyA nAmanI saraLaTIkA 0 06 CORRRORORROSORROROSORRRRRIOSORRORSCORRORISORROROSORRORORRIORNOOROSORRORORRORSCORORORONORORORRRRRORISORRRORKOKARIORORXXXXXIXORRORIxxxxxxxxxxxxxxxx Page #86 -------------------------------------------------------------------------- ________________ sastatraivA'dhikaraNabhedenA'bhAvabhedAbhyupagamo na tu sarvatra, tathAca sAdhyavadbhinnavRttighaTAbhAvAderhetumatyapi sattvAdasambhavavAraNAya sAdhyapadopAdAnAt / cAndrazekharIyA : na, abhAvAbhAvasya atiriktatvamatenaiva asya lakSaNasya kRtatvaM asti, iti manyAmahe ev| kintu yatra abhAve pratiyogisamAnAdhikaraNatvapratiyogivyadhikaraNatvarUpaviruddhadharmANAM adhyAsa: sNbhvti| tatra tadvAraNAyaiva adhikaraNabhedena abhAvabhedo mantavyaH / sarvatra adhikaraNabhedena abhAvabhedo na mantavyaH / yathA hi, saMyogabhAvo dravye pratiyogisamAnAdhikaraNaH, guNe ca pratiyogivyadhikaraNaH / ataH saMyogAbhAve viruddhadharmAdhyAso bhavati / tadvAraNAya adhikaraNabhedena saMyogAbhAvo bhinno bhinno mantavyaH / kintu ghaTAbhAvAdayaH tu sarvathA pratiyogivyadhikaraNAH eva / ataH tasmin viruddhadharmAdhyAso na bhavitumarhati / ataH ghaTAbhAvAdayo na adhikaraNabhedena bhinnAH / tathA ca sAdhyapadAnupAdAne saMyogavatbhinne guNe vRttiH yaH ghaTAbhAvaH / tadvat bhUtalAdi dravyaM / tasmin dravyatvaM vartate iti avyAptiH / tadvAraNAya sAdhyapadaM AvazyakaM / tathA ca guNe vRttiH sAdhyAbhAvaH saMyogAbhAvaH / sa ca pUrvoktarItyA adhikaraNabhedena bhinnaH / ataH tadvAn guNaH eva / na tu drvyaadi| tasmin guNe dravyatvasya avRttittvAt lkssnnsmnvyH| atra sAdhyapadAnupAdAne yathA asaMbhavadoSaH, sa ca svayameva vibhAvanIyaH / gatArthattvAt na punaruktaH / cAndrazekharIyA : uttara : abhAvano abhAva judo che, e vAta to A matamAM kharI ja. paNa pratiyogisamAnAdhikaraNa-pratiyogivyadhikaraNatva e be viruddha dharmo eka ja abhAvamAM AvavAnI zakyatA hoya. tyAM te aTakAvavA mATe ja adhikaraNabhedathI abhAvane judA judA mAnavAnA. "saMyogI dravyatAtu"mAM saMyogAbhAva e guNAdimAM pratiyogivyadhikaraNa che ane e ja saMyogAbhAva e dravyamAM pratiyogi-samAnAdhikaraNa che. Ama, saMyogAbhAvamAM pratiyogivyadhikaraNatva ane pratiyogisamAnAdhikaraNa- be viruddha dharmo Ave che. e aTakAvavA mATe, dravyamAM rahelo saMyogAbhAva ane guNAdimAM rahelo saMyogAbhAva judA judA mAnavA. eTale, guNavRtti saMyogAbhAva judo ja hovAthI, e abhAvavALo dravya bhale na bane. paNa, ghaTAbhAvAdi to kyAreya pratiyogisamAnAdhikaraNa banatA nathI, eTale temAM viruddhadharmo AvavAnI zakyatA nathI. to AvA abhAvone to adhikaraNabhedathI paNa eka ja mAnyA che, judA nathI mAnyA. eTale, have jo sAdhya pada na muko, to guNAdimAM vRtti ghaTAbhAva e ja ghaTAdidravyamAM rahelo che. eTale saMyogavabhinnavRtti-ghaTAbhAvavat tarIke dravya paNa che ane temAM to dravyatva rahela hovAthI avyApti Ave ja. bhATe, sAdhya56 43rI che. mAthurI : yadvA ghaTAkAzasaMyogaghaTatvA'nyatarAbhAvAbhAvo'tirikta eva, ghaTAkAzasaMyogAdInAmananugatatayA tathAtvasya vaktumazakyattvAt / ghaTatvadravyatvAdyabhAvAbhAvastu nAtiriktaH, ghaTatvadravyatvAdInAmanugatatvAt / tathAca dravyatvAdikamAdAyA'sambhavavAraNAyaiva sAdhyapadamiti prAhurityAstAM vistaraH / / __cAndrazekharIyA : yad vA yad vastu ananugataM, tadabhAvAbhAvo na tatsvarUpa: kintu bhinnaH / ORAKIXXKAKIRAINRIORARIXXXORKOROXXXXXXXXXXXXXXXXXXXXXXXURYXXXXXXXXXKAMKAXXXXKIOKARIXXKAKIXXXKRAKAKIKIKSXxxxxxxxxxxxKRAKHOORXXXXXXXXXXXXXXXXXXIKARI vyAtipaMcaka upara cAjazekharIyA nAmanI saraLaTIkA , oo OXXXXXXXXXXXXXXXXXEREMIXXXRIKARXXXXXXXXXXaxxxoMKARRRRROROREKEXIAOMIREXIRAKSHIOKOKARRRRRRRRRRRRRIORSORRORRORRORIXXXXRIKOKOKSATARRIAOKAROKARONOM Page #87 -------------------------------------------------------------------------- ________________ ghaTAkAzasaMyoga-ghaTatvAnyataraM tu ananugataM, ghaTAkAzasaMyogasya ekasya asaMbhavAt / arthAt ghaTAkAzasaMyogA: bahavaH, na ekaH, ataH tasya ananugattvAt, tadabhAvAbhAvo na anyatararUpaH, kintu bhinnaH / tathA ca 'anyatarAbhAvavAn gaganattvAt' iti atra sAdhyavabhinne ghaTe yaH sAdhyAbhAvaH tAdRzAnyatarAbhAvAbhAvaH / sa na anyatararUpaH kintu bhinnaH / tadvAn ca ghaTaH eva / tasmin gaganatvasya avRttittvAt na avyAptiH / yadi ca sAdhyapadaM na gRhyate / tadA saMyogI dravyattvAt iti atra saMyogavatbhinne guNe vRttiH dravyatvAbhAvAbhAvaH dravyatvarUpaH / tadvat dravyaM, tasmin dravyatvasya vRtittvAt avyAptiH / sAdhyapadopAdAne tu guNe vRttiH saMyogAbhAvaH / sa ca adhikaraNabhedena bhinnaH / anyathA tatra virUddhadharmAdhyAso bhavet iti uktaM prAk / tathA ca tatsaMyogAbhAvavAn guNaH eva / tasmin dravyatvasya avRttittvAt na doSaH / iti alaM vistareNa / samAptamidaM dvitIyalakSaNavivaraNam / cAndrazekharIyA : athavA to ema mAnavuM ke je abhAvAbhAvano mULapratiyogI anugata hoya, te abhAvAbhAva e pratiyogisvarUpa mAnI zakAya. e sivAya na manAya. ghaTAkAzasaMyogaghaTavAnyatarAbhAvAbhAvano mULapratiyogI anyatara che. have, e anyatara anugata nathI, kemake ghaTAkAzasaMyoga eka to che ja nahI. e eka na hovAthI anugata banato nathI. eTale ja anyatarAbhAvAbhAva e anyatara e eka na hovAthI anugata banato nathI. eTale ja anyatarAbhAvAbhAva e anyatara rUpa na manAya. jyAre, ghaTavAbhAvAbhAvAdino mULa pratiyogI ghaTatAdi e to badhA ghaTamAM anugata eka ja maLI jAya che. mATe te ghaTavAbhAvAbhAvAdine ghaTavAdi rUpa mAnazuM. Ama hovAthI ja have sAdhyavabhinna evA guNamAM rahelo sattA-abhAva-abhAva e to sattArUpa ja mAnelo che. eTale e sattAvALA tarIke dravya Ave, ane temAM dravyatva raheluM hovAthI badhe asaMbhavadoSa Ave. e nivAravA sAdhyAbhAva pada jarUrI che. have, ahIM vadhu vistAra karatA nathI. mAthurI : sAdhyavatpratiyogikAnyonyAbhAveti / hetau sAdhyavatpratiyogikAnyonyAbhAvAdhikaraNanirUpitavRttitvAbhAva ityarthaH / anyonyAbhAvazca pratiyogya-vRttitvena vizeSaNIyaH, tena sAdhyavato vyAsajyavRttidharmAvacchina-pratiyogitAkAnyonyAbhAvavati hetorvRttAvapi nAsaMbhavaH / __ cAndrazekharIyA : guNavRttiH saMyogAbhAvo dravyavRttisaMyogAbhAvAt bhinnaH iti svIkRtyaiva dvitIyaM lakSaNaM "saMyogI dravyattvAt" iti atra nirdoSam, kintu tAdRzasvIkAre pramANaM nAsti / ataH avyAptidoSayuktaM tada lakSaNam / ataH tRtIyaM lakSaNaM Aha / sAdhyavatpratiyogikabheda-asamAnAdhikaraNatvam hetau vyAptiH / tathA ca hetau sAdhyavatpratiyogikabhedAdhikaraNa-nirUpitavRttitAyAH abhAva: vyAptiH / "saMyogI dravyattvAt" iti atra 'guNaH na saMyogavAn' iti sAdhyavatpratiyogikabhedAdhikaraNaM guNaH / tasmin dravyatvasya avRttittvAt lakSaNaM saMgacchate / cAndrazekharIyA : bIjA lakSaNamAM guNavRtti evA saMyogAbhAvane dravyavRtti evA saMyogAbhAvathI judo vyAtipaMcaka upara cAndrazekharIyA nAmanI saraLaTIkA 0 08 (RAKoxxxxxxxxxxxxxxxxxxxxomoxoxoxoxoxoxoxxxxcomxxxxxxxxxcomorrorsgoramonRRRRRRRORAKORKRAMOKAROHORRORXXXKARIORAKORooooooooooooxxxi Page #88 -------------------------------------------------------------------------- ________________ mAnelo che. paNa, ema mAnavAmAM koI pramANa nathI. ane eTale ja e lakSaNamAM avyApti Ave ja che. mATe, trIjuM lakSaNa banAve che. sAdhyavarTAtiyogika-bheda-asamAnAdhikaraNyam hatoH vyAptiH | eno artha e ke, hetu sAdhyava--tiyogikabhedAdhikaraNamAM vRtti na hovo joIe. arthAt tAdezAdhikaraNanirUpitavRttitAno abhAva hetumAM rahe to e vyApti gaNAya. cAndrazekharIyA : nanu vahnimAn dhUmAt iti atra mahAnasa: vahnimatjalobhayaM na iti vaktuM zakyattvAt, vahnimatjalapratiyogikabhedavAn mahAnasa: mIlati / arthAt sAdhyavatpratiyogikabhedavAn mahAnasaH / tasmin dhamasya vattittvAta avyAptiH iti ceta tarhi pratiyogi-avattiH tAdazo bhedo grAhyaH / atra vahinamatjalobhayabhedo mahAnase vartate / mahAnasaH ca vahnimAn / ato asya bhedasya pratiyogI mahAnaso'pi bhavati / tathA ca ayaM bhedaH pratiyogivRttiH, na avRttiH / ato na gRhyate / kintu 'bhUtalaM vahnimat na' iti atra, bhUtalaM na vahnimatbhedapratiyogi / ataH ayaM bhedaH bhUtale gRhyate / sa ca bhedaH pratiyogi-avRttiH bhavati / taddedavati bhUtale dhUmasya avRttittvAt lakSaNasamanvayaH / cAndrazekharIyA : prazna : ema to "mahAnasaH vanimajalobhaya na" e rIte vanimajalobhayapratiyogikabhedavAr tarIke mahAnasa Ave. ane temAM dhUma hovAthI vanimAnuM dhUmAt" sthale avyApti Avaze. mahAnasa vanimAnuM hovA chatAM mahAnasa pote jala nathI. eTale mahAnasamAM ubhayabheda maLe. emAM sAdhyavahuno bheda paNa AvI jAya che. uttaraH ahIM je bheda che, te pratiyogimAM avRtti evo ja bheda levo. tame vanimajalobhayabheda lIdho. ane e bheda mahAnasamAM rahelo che. mahAnasa pote paNa vahinamatuM to che ja. eTale A bhedano pratiyogika mahAnasa paNa che. eTale, A bheda to pratiyogimAM vRtti evo bheda che. tethI te na levAya. paNa, 'bhUtala vahinamAnuM na" emAM bhUtalamAM vanimabheda e pratiyogiavRtti ja che ane tethI sAdhyavarbhadAdhikaraNabhUtalamAM dhUma na hovAthI avyApti na Ave. ___ cAndrazekharIyA : atredaM avadheyam dvayoH vastunoH vRttiH dharmaH vyAsajyavRttiH, yathA atra vahnimatjalobhayatvaM vahnimati jale ca vartate iti / eSA ca sthUlA vyAkhyA / cAndrazekharIyA : eTaluM samajavuM ke, be vastumAM rahelo dharma e vyAsajyavRtti kahevAya. jemake ahIM vanimatkalobhayatva e vahinAmAnjala ema bemAM raheluM che. mATe, te vyAsajyavRtti gaNAya. A skula vyAkhyA che. ___mAthurI : nanvevamapi nAnAdhikaraNasAdhyake vahnimAn dhUmAdityAdau sAdhyAdhikaraNIbhUtatatadvaktitvAvacchinnapratiyogitAkAbhAvavati hetorvRtteravyAptirdurvArA / pratiyogyavRttitvamapahAya sAdhyAvattvAvacchinnapratiyogitAkAnyonyAbhAvavivakSaNe tu paJcamena saha paunaruktyamiti cet / cAndrazekharIyA : nanu tathApi 'vahnimAn dhUmAt' iti atra avyaaptiH| vahnimAn mahAnasaH / catvaraH goooooooooooooooooooooooooooooooooooooooooooooooooooooooooooooooooooooooooooooooooooooooooooooooooooooooooooooooooooooo vyAtipaMcaka upara cAndrazekharIyA nAmanI saraLaTIkA 0 09 oooooooooooooooooooooooooooooooooooooooooooooooooooooooooooooooooooooooooooooooooooooooooooooooooooooooooooooooooooooooooooooooo Page #89 -------------------------------------------------------------------------- ________________ na mahAnasa: / ataH catvaraH mahAnasabhedavAn / mahAnasazca sAdhyavAn asti / ataH catvaraH sAdhyavatpratiyogikabhedavAn / tasmin catvare dhUmasya vRttittvAt avyAptiH iti cet sAdhyavatvAvacchinapratiyogitAkasAdhyavatbhedAdhikaraNAvRttitvam iti pariSkAraH / catvaraH na vahnimAn' iti tu vaktuM na zakyate / ata: catvare vahnimatvAvacchinnapratiyogitAko sAdhyavatbhedo nAsti / ataH sAdhyavatbhedAdhikaraNaM nAtra catvaraH / kintu bhUtalaM na vahnimAn iti zakyate vaktuM / tathA ca tAdRzabhedavat bhUtalaM / tasmin dhUmasya avRttittvAt na avyaaptiH| nanu tarhi tRtIya-paMcamalakSaNayoH abhedaH prasajyate / yataH tatrApi, sAdhyavatvAvacchinnapratiyogitAkabhedavatavRttitvam ityeva uktam iti cet / cAndrazekharIyA praznaH to paNa vanimAnuM dhUmAmAM avyApti Ave. vanimat tarIke mahAnasa laIe. to eno bheda catvaramAM rahelo che. ane catvaramAM dhUma rahelo che. eTale vAMdho Ubho ja che. arthAt "catvaraH mahAnasaH na" ahIM, mahAnasa e sAdhyavat che. ane tenA bhedavALo catUra bane che. A bhedano pratiyogI mahAnasa che. ane A mahAnasabheda e mahAnasamAM nathI raheto. eTale A bheda pratiyogi-avRtti paNa maLe ja che. eTale doSa to Ave ja che. uttara sAdhyavartAvacchinnapratiyogitAkabhedAdhikaraNa-avRttitvam lakSaNa mAnavuM. catramAM je mahAnasabheda che e to, mahAnasatnAvacchinna-pratiyogitAka che. "catvara: vahUinamAnuM na" ema to bolI na zakAya. eTale catvaramAM vanimatvAvacchinnapratiyogitAka bheda to maLavAno ja nathI. eTale catra e tAdezabhedAdhikaraNa na bane. paNa "bhUtale vahinAmAnuM na" ema bolI zakAya. eTale, vanimatvAvacchinnapratiyogitAkabhedavAr tarIke bhUtala bane ane temAM dhUma na hovAthI avyApti na Ave. prazna : to to pachI pAMcamuM ane A trIjuM lakSaNa eka ja banI jaze, kemake tyAM paNa, sAdhyavasvAvacchinnapratiyogitAkabhedava-avRttitvam e ja lakSaNa banAvela che. eTale, e be lakSaNo eka ja banI javAnI Apatti Avaze. mAthurI : na, vakSyamANakevalAnvayyavyAptivadasyApi atra doSattvAt na ca tathApi sAdhyavatpratiyogikAnyonyAbhAvamAtrasyaiva etallakSaNaghaTakatve vakSyamANakevalAnvayyavyAptiH atrAsaGgatA / kevalAnvayisAdhyakepi sAdhyAdhikaraNIbhUtatattadyaktitvAvacchinnapratiyogitAkAnyonyAbhAvasya prasiddhatvAditi vAcyam / tathApi tAdRzAnyonyAbhAvasya prasiddhatve'pi tadvati hetorvRtterevAvyApterduritvAt / / cAndrazekharIyA : na, agre granthakArAH kevalAnvayisAdhyake anumAne paJcAnAmapi lakSaNAnAM avyAptatvam darzayiSyanti / evaM ca yathA idaM tRtIyaM lakSaNaM tat-anumAne avyAptimat bhavati / tathA vahnimAn dhUmAt iti atrApi tatlakSaNam avyAptimat bhavatu / evaM ca sAdhyavatvAvacchinatvasya anivezena na paJcamena saha aikyaapttiH| na vA tadaniveze vahnisAdhyake uktAnumAne avyApti: doSAya / tatra iSTApateH svIkRtatvAt iti bhAvaH / nanu kevalAnvayisthale sAdhyavatbhedasya sAdhyAbhAvasya vA aprasiddhatvena eva sarveSAM lakSaNAnAM avyAptiH comxxxxwwwwxxxxxxxXKINNOKRRIANKAROKexexeKOMORRRORRKSKRISKRKSONORKORSROORKOKEKRxOROX8XOXXXSAKXxxxxxxxxxxxxxxxROMOKIXxxxxxxxxxxxxxxxxxxxxxx vyAtipaMcaka upara cAndrazekharIyA nAmanI saraLaTIkA 0 80 CONOMORROROXxxxxxxxx x xxxxxxxoxoxoxROMORROKOKORIXOXOXORamosxxxoxomoxOORORIXIXOSROORXOXOKRKARIXOXOXxxxxoxoxoxoRIKONKAROKAR Page #90 -------------------------------------------------------------------------- ________________ granthakArasya iSTA / na anyathA / yadi ca 'sAdhyavatbhedAdhikaraNavRttitA-abhAvaH' ityeva tRtIyaM lakSaNaM abhidhIyate, tadA tu 'prameyaM vAcyattvAt' iti atra na sAdhyavatbhedasya aprasiddhiH / yato prameyatvavAn ghttH| tadbhinnaH paTaH, tathA ca sAdhyavatbhedasya tatra prasiddhiH / ato yadyapi, prameyatvavatghaTabheda-adhikaraNapaTe vAcyatvasya vRttittvAt avyApti: asti eva / tathA pi sA avyApti: sAdhyavatbheda-aprasiddhamUlakA naasti| ato na sA iSTA granthakArasya / ataH bhavaduktaM na susamIcInaM pratibhAti vibudhAnAm iti cet na bhavatAM kena uktaM yad 'sAdhyavatbhedAdi-aprasiddhimUlakA eva avyAptiH granthakArasya kevalAnvayisthale iSTA' iti / granthakArasya ayameva abhiprAyaH yaduta kevalAnvayisthale kenApi prakAreNa paJcalakSaNAnAM avyAptiH prekssitvyaa| 'sA avyAptiH sAdhyavatbhedAdinAM aprasiddhayA eva prekSitavyA, anyena prakAreNa na' iti nAsti teSAM abhipraayH| ata: kevalAnvayisAdhyake sAdhyavatbhedasya prasiddhatve'pi prameyatvavatbhedavati paTAdau vAcyatvasya vRttittvAt avyAptiH bhavati eva / cAndrazekharIyA AgaLa granthakAra jema kevalAvayisAdhyaka anumAna sthale, doSa ApavAnA ja che ane temAM A lakSaNa avyApta banavAnuM ja che. tema, A vahinamAnuM dhUmAtra vagere sthaLe paNa A lakSaNa avyAptivALuM ja che. ema samajI levuM. eTale, ame sAdhyavatvAvacchinnano niveza karatA ja na hovAthI, pAMcamA lakSaNa sAthe A lakSaNa eka banI javAnI Apatti AvatI ja nathI. praznaH A vAta barAbara nathI, kemake granthakAra kevalAnvayI anumAnamAM A pAMceya lakSaNonI avyApti je batAvavAnA che. tyAM teo eka ja vAta karavAnA che ke, "A anumAnamAM sAdhyavatabheda maLato nathI, ane sAdhyAbhAva maLato nathI, ane eTale sAdhyavabheda ke sAdhyAbhAvathI ghaTita lakSaNo avyApta banaze. Ama tyAM avyAptinuM muLa prayojana to sAdhyAbhAva ke sAdhyavabhedanI aprasiddhi ja che. "vanimAr dhUmA sthale, tame kevalAnvayInI jema avyAptino svIkAra karo cho. paNa, A sthale to, vanimabheda to prasidhdha ja che. are, jo mAtra sAdhyavatupratiyogika-bhedanI ja vivakSA karazo. to to, kevalAnvayisthale paNa, A avyAptinuM mULa nahIM maLe, kemake ghaTaH prameyam vAcyatvAta' e sthale paNa, sAdhyavat evA paTAdino bheda to mahAna sAdimAM maLI ja jAya che. eTale sAdhyavabheda tyAM prasiddha banI javAthI, avyAptinuM mULa kAraNa sAdhyanamedanI aprasiddhi to maLatI ja nathI. eTale, bhale prameyatvavatvaTabheravAnuM paTAdimAM vAcyatva vRtti hovAthI avyApti to AvavAnI ja che. paNa, sAdhyavabhedanI aprasiddhi dvArA je avyApti lAvavAnI che. e to nathI ja maLatI. uttara tamane evuM koNe kahyuM ke, "sAdhyavabheda ke sAdhyAbhAvanI aprasiddhi dvArA ja kevalAnvayi sthale badhA lakSaNo avyApta banavA joIe ?" A to tamArA gharanI vAta che. kharekhara to, tyAM koIpaNa rIte avyApti AvavI joIe ane e to Ave ja che. pachI bhale ne e sAthavabhedavAmAM hetunI vRttitAthI Ave. emAM kaMI vAMdho nathI. eTale A trIjuM lakSaNa jema kevalAnvayimAM avyApta che. tema, A vahinamAn dhUmAmAM paNa avyApta mAnI levuM. mAthurI : yadvA sAdhyavatpratiyogikAnyonyAbhAvapadena sAdhyavattvAcchinnapratiyogitAkAnyonyAbhAva eva vivakSitaH / na caivaM paJcamAbhedaH, tatra sAdhyavattvAvacchinnapratiyogitAtomorrowrimonormonsooooooooooooooooooooooooooo vyAtipaMcaka upara cAndrazekharIyA nAmanI saraLaTIkA 81 Page #91 -------------------------------------------------------------------------- ________________ kAnyonyAbhAvavattvena pravezaH, atra tu tAdRzAnyonyAbhAvAdhikaraNatvena ityadhikaraNatvapravezApravezAbhyAmeva bhedAt akhaNDAbhAvaghaTakatayA ca nAdhikaraNatvAMzasya vaiyyarthyamiti na kopi doSa iti dik / __ cAndrazekharIyA : nanu yadi bhavatAM idaM nirUpaNaM svIkriyate, tadApi granthakAreNa tu kevalaM kevalAnvayisthale eva paJcAnAM lakSaNAnAM avyAptiH sUcitA / tathA ca granthakArasya anyasthaleSu lakSaNAnAM avyApti: na iSTA / iti arthAt pratidhvanyate / bhavatAM tRtIyaM lakSaNaM tu vahnimAn dhUmAt sthale avyAptaM / tatkathaM granthakAreNa saha virodha: na syAt iti cet / evaM tarhi sAdhyavatvAvacchinnapratiyogitAkabhedAdhikaraNavRttitvAbhAvaH ityeva pUrvamuktaM nirdoSaM lakSaNaM vaktavyam tatva na 'vahnimAn dhUmAt' iti atra avyAptam / tacca pUrvamuktameva / na ca evaM sati paJcamena saha abhedApattiH tadavasthA eva iti vAcyam yato atra bhedAdhikaraNa....iti adhikaraNaM padaM nivezitam / paJcame tu bhedavAn" iti matupapratyayo nivezitaH / yadyapi arthastu ekaH eva / bhedavAn bhedAdhikaraNaM iti nArthabhedaH / tathApi matupratyaye bahuvrIhisamAsaH / adhikaraNazabde ca SaSThItatpuruSaH / evaM ca vyutpatibhedAt bhedo mntvyH| tathA ca na tRtIyasya lakSaNasya paJcamena saha abhedApattiH / na vA kevalAnvayibhinne anumAne idaM lakSaNaM avyAptam iti na kazcid doSaH sthirIbhavituM arhati / cAndrazekharIyA : praznaH tamArI vAta mAnI laIe, to paNa AgaLa granthakAre mAtra kevalAnvayisthale ja pAMca lakSaNonI avyApti batAvI che. e sivAyanA koIpaNa sthaLe avyApti batAvI nathI. eno artha e ke, bIjA sthAnomAM to, A lakSaNonI avyApti temane ISTa nathI ane to pachI tamAruM A trIjuM lakSaNa "vanimAnuM dhUmAt' sthaLe avyApta bane. e zI rIte saMgata bane ? uttaraH sAruM, to pachI sAdhyavatnAvacchinnapratiyogitAka bhedAdhikaraNavRttitA-abhAva ema lakSaNa banAvo. pachI to A sthAne AvyApti nahIM Ave. prazna : to pachI pAMcamAM lakSaNa sAthe abheda thavAnI Apatti Ave che. uttara : nahIM Ave kemake, pAMcamAmAM sAdhyavatnAvacchinna pratiyogitAkabhedavata-vRttitA-abhAva ema vata zabda mukelo che. jyAre, ahIM sAdhyavatnAvacchinnapratiyogitAkabhadAdhikaraNavRttitA-abhAva ema adhikaraNa zabda mukelo che. jo ke, be yano artha eka ja thAya. bhedanuM adhikaraNa ke bhedavAnuM emAM koI pharaka nathI paDato. to paNa bhedavAnumAM "bheda: ati asya" e rIte bahuvrIhisamAsa karavAno che, ane bhedAdhikaraNamAM to pachItapuruSa samAsa che. Ama eTalo bheda to paDe ja che. eTale pachI e be lakSaNo eka thavAnI Apatti nasAve. ane panibhAn ghumAt'mA avyApti 55 // na bhAve. cAndrazekharIyA : nanu evaM sAdhyavatbhedAdhikaraNa-vRttitvAbhAvaH lakSaNaM paryavasitam / tacca svetarabhedAnumitau hetuH bhaviSyati / tathA ca...adhikaraNavRttitvAbhAvatvaM sAdhyavyApyatAvacchedakaM bhavati / kintu tAdRzabhedavatvRttitvAbhAvatvaM api sAdhyavyApyatAvacchedakaM dharmAntaraM asti / adhikaraNavRttitvAbhAva KORORSCORORORORSROIOKOMOTERSTORIORORSCORONORORAKORORORSCORREKOKSROASKORETORIRIKEKORORORSCIASKORONIRONITORIAIKOKAROKOROLOROTIKOKRRORIWORORORIES vyAtipaMcaka upara cAndrazekharIyA nAmanI saraLaTIkA 0 82 Page #92 -------------------------------------------------------------------------- ________________ tvam...vatvRttitvAbhAvatvam ca samaniyatam, ato adhikaraNavRttitvAbhAvatvam sAdhyavyApyatAvacchedakatAdRzabhedavatvRttitvAbhAvatva-dharmAntaraghaTitam, ato adhikaraNavRttitvAbhAvatvavAn, tAdRzAbhAvaH vyarthaH bhaviSyati / evaM ca tasmin lakSaNe adhikaraNatvAMzo vyarthaH iti cet na...adhikaraNavRttitvAbhAvo sAdhyavatbhedavatvRttitvAbhAvAt bhinno abhimataH / tena, adhikaraNavRttitvAbhAvatvam na sAdhyavatbhedavatvRtitvAbhAva -samAnAdhikaraNaM bhavati / ato adhikaraNavRttitvAbhAvatvam sAdhyavyApyatAvacchedaka-samAnAdhikaraNadharmAntarAghaTitam na tu tadghaTitam / ato na asya lakSaNasya vyarthatvazaMkA'pi yuktisamanvitA iti bhAvaH / atra bahu vaktavyaM / kintu gauravabhayAt dikmAnaM niveditaM iti saMpUrNa tRtIyaM lakSaNam / cAndrazekharIyA praznaH Ano artha ema ke, sAdhyavarmedAdhikaraNavRttitvAbhAvatva e svaitarabhedAnumitimAM hetu tarIke Avaze. paNa, e abhAvatva jyAM raheluM che. tyAM ja sAdhyavabhedava-vRttitvAbhAvatva paNa rahela ja che. ane e paNa svatarabhedAnumitisAdhaka che. arthAt sAdhyavyApyatAvacchedakadharmAntara tarIke sAdhyavatabhedavavRttitvAbhAvatva paNa maLaze ane A adhikaraNavRttitvAbhAvatva e tenAthI ghaTita hovAthI te adhikaraNavRttitvAbhAvatvavALo tAdazAbhAva e vyartha hetu banavAnI Apatti Avaze. Ama, bhale adhikaraNa ane vat zabdane lIdhe benI vyutpatti judI che. bAkI, adhikaraNavRttitA-abhAvatva ane vavRttitA-abhAvata be ya samavyApaka hovAthI teonA abhAva to eka ja banI jAya che. ane tethI adhikaraNavRttitA-abhAvatva e vatRttitA-abhAvatvathI ghaTita to gaNAya ja. uttara : nau, ame.... pi424vRttitA samAvane.... vatvRttitA-mAthI 6na ho mAneko cha. arthAta e taddana judo akhaMDAbhAva che. mATe, adhikaraNavRttitA-abhAvamAM vavRttitA-abhAvatva rahetuM ja na hovAthI, e dharmAntarathI ghaTita na banavAthI adhikaraNatA-aMza vyartha banavAnI Apatti AvatI nathI. A vize ghaNI carcA che. ahIM mAtra dizAsucana karIne, ame A lakSaNa puru karIe chIe. mAthurI : sakaleti / sAkalyaM sAdhyAbhAvavato vizeSaNam / tathA ca yAvanti sAdhyAbhAvAdhikaraNAni tanniSThAbhAvapratiyogitvaM hetorvyAptirityarthaH / dhUmAbhAvavajjaladAdiniSThAbhAvapratiyogitvAd vahnayAdAvativyAptiriti yAvaditi sAdhyAbhAvavato vizeSaNam / cAndrazekharIyA : anvayavyAptivat vyatirekavyAptiH api avyabhicaritatvapadapratipAdyA bhavati, iti darzanAya atra caturthaM vyatirekavyAptisvarUpAtmakaM lakSaNamAha-sakalasAdhyAbhAvavatniSThAbhAvapratiyogitvam hetuniSThA vyAptiH / 'vahnimAn dhUmAt' iti atra sakalAni sAdhyAbhAvavanti hRda-bhUtalAdIni / teSu sarveSu niSThaH yaH dhUmAbhAvaH, tasya pratiyogitAyAH dhUme sattvAt lakSaNasamanvayaH / asya lakSaNasya vyutpattiH iyaM - sakalAni ca tAni sAdhyAbhAvavanti ca / teSu sarveSu vRttiH yaH abhaavH| tadabhAvapratiyogitvam vyAptiH / atra yadi sakalapadaM na prakSipyate, tadA 'dhUmavAn vahaneH' iti atra dhUmAbhAvavati bhUtale vartamAnasya vyAtipaMcaka upara cAndrazekharIyA nAmanI saraLaTIkA 0 83 Page #93 -------------------------------------------------------------------------- ________________ vahni-abhAvasya pratiyogitAyAH vahanau sattvAt lakSaNasamanvayAt ativyAptiH / tatprakSepe ca sakalAni sAdhyAbhAvavanti grAhyANi / ato bhUtalAdivat ayogolakaM api sAdhyAbhAvavatvena gRhyate / tasmin vahniabhAvo nAsti / tathA ca vahnau sakalasAdhyAbhAvavatvRtti-abhAvapratiyogitAyAH abhAvAt nAtivyAptiH iti dhyeyam / cAndrazekharIyA anvayavyApti jema avyabhicarita-zabdathI pratipAdya banI zake che tema, vyatirekavyApti paNa banI zake che. e jaNAvavA mATe, ahIM vyatirekavyApti bodhaka cothuM lakSaNa kahe che. sakalasAdhyAbhAvavaniSThAbhAvapratiyogitam AkhA jagatamAM jeTalA sAdhyAbhAvavALA che. te tamAmamAM rahelo je abhAva hoya tenI pratiyogitA hetumAM rahelI vyApti gaNAya. jADIbhASAmAM kahIe to, jyAM jyAM sAdhyAbhAva tyAM tyAM hetu-abhAva evo artha thAya. ahIM, sakala zabdane sAdhyAbhAvavAnA vizeSaNa tarIke na lo. to "dhUmavAnuM vahuneH"mAM dhUmAbhAvavahRdamAM vRtti vahina-abhAvanI pratiyogitA vahina-hetumAM hovAthI ativyApti Ave. paNa, "sakala mukavAthI vAMdho na Ave. kemake tamAme tamAma dhUmAbhAvavALAmAM to ayogolaka paNa Ave. ane temAM to vahina-abhAva nathI. eTale vahina e sakala sAdhAbhAvavat niSTha-abhAvano pratiyogI na banavAthI avyApti na Ave. mAthurI : sAdhyAbhAvavizeSaNatve tattadhudAvRttitvena rUpeNa yo vahnayAdyabhAvastasyApi sakalasAdhyAbhAvatvena pravezAttAvadadhikaraNAprasiddhayA'saMbhavApatteH / cAndrazekharIyA : nanu sakalapadaM sAdhyAbhAvavizeSaNaM kriyate, tadApi ativyAptinirAsa: bhavati / tathA hi 'dhUmavAn vahnaH' iti atra pUrvaM ativyAptiH uktA / tannirAsAya sakalapadaM sAdhyAbhAvavatvizeSaNaM bhavatA kRtam / kintu sAdhyAbhAvavizeSaNaM sakalapadaM kriyate, tadApi nAtivyAptiH / yato, hRde ayogolaka-avRttiH nAsti, iti vaktuM na zakyate / ayogolake avRtti jalAdi hRde vartate iti hetoH / tasmAt hRde ayogolakaavRttinaH abhAvaH na zakyate vaktum / ayogolaka-avRtti ca yathA jalAdi, tathA dhUmo'pi / ataH ayogolaka-avRttiabhAvaH dhUmAbhAvarUpo'pi manyate / arthAt sa sAdhyAbhAvAtmakaH / sa ca hRde nAsti / ato hude sakalAnAM sAdhyAbhAvAnAM avRttittvAt sakalAnAM sAdhyAbhAvAnAM adhikaraNaM hRdaH na zakyaH bhavitum / evaM ayogolake'pi hRda-avRtti-abhAvaH sAdhyAbhAvarUpo nAsti / yato ayogolake huda-avRtti-vahniH vartate / ataH, ayogolakamapi sakalAnAM sAdhyAbhAvAnAM adhikaraNaM na bhavati / evaM atra sakalasAdhyAbhAvAnAM adhikaraNaM eva aprasiddhaM / ato lakSaNasya samanvayAbhAvAt nAtivyAptiH iti cet tarhi lAbhamicchato mUlakSatiH AyAtA / yato ativyAptinirAso bhavaduktarItyA bhaviSyati / kintu evaMkaraNe 'hRde bhUtala-avRttiH nAsti' iti na zakyate vaktuM / bhUtala-avRtti ca jalAdivat vahinarapi / tathA ca bhUtala-avRtti-abhAva: sAdhyAbhAvarUpo'pi bhavati, tasya ca adhikaraNaM hRdaH na bhavati / ato hRdaH sakalAnAM sAdhyAbhAvAnAM adhikaraNaM na bhavati / evaMrItyA atra sarvatra ca sakalAnAM sAdhyAbhAvAnAM adhikaraNasya aprasiddhyA, kutrApi lakSaNa vyAtipaMcaka upara cAdrazekharIyA nAmanI saraLaTIkA 0 84 Chung Thanh PhonoionGuuuuuuuuuuuuuuUOhonu GUUUUuhuhuhuhuhoUTTON Page #94 -------------------------------------------------------------------------- ________________ asamanvayAt asaMbhava: Apatati / kintu yadi sakalapadaM sAdhyAbhAvavatvizeSaNaM kriyate / tahi hade yadyapi bhUtala-avRtti abhAvo nAsti, tathApi vahni-abhAvaH asti / ataH sAdhyAbhAvavatpadena hudo'pi gRhyate / evaM sarveSAM sAdhyAbhAvavatAM saMgrahaH kriyate / teSu sarveSu dhUmAbhAvasya sattvAt, lakSaNasamanvayAt na asaMbhavAdidoSAkrAntatvam lakSaNasya iti dhyeyam / na ca eSa padArthaH svamanISikayA likhitaH / kintu atra zrImadvAmAcaraNabhaTTAcAryANAM vivRttiH atra sahAyIbhUtA vartate / dRSTavyazca teSAM granthaH, ata: zaMkApaGkAvilaM manaH vizuddhaM bhavati iti alaM atiprapaJcena / cAndrazekharIyA praznaH Ama to, sakala zabdane sAdhyAbhAvanuM vizeSaNa banAvIe, to paNa ativyApti na Ave. te A pramANe, tamAme tamAma dhUmAbhAvonuM adhikaraNa koI banavAnuM ja nathI. dhAroke, hRda e dhUmAbhAvanuM adhikaraNa gaNIe. paNa, hRdamAM ayogolaka-avRttino abhAva to bolI ja na zakAya, kemake ayogolakamAM avRtti evA jalAdi to hRdamAM che ja. Ama, hRdamAM ayogolaka-avRttino abhAva na bolI zakAya. have, ayogolaka-avRtti tarIke to jala-dhUmAdi ghaNA Ave. eTale, A abhAva e dhUmAbhAva paNa gaNI zakAya. Ama, ayogolaka-avRttino abhAva e paNa eka sAdhyAbhAva banaze. hRdamAM dhUmAbhAva to che. paNa, ayogolaka-avRttino abhAva=sAdhyAbhAva to nathI ja. Ama, hRda e tamAme tamAma sAdhyAbhAvanuM adhikaraNa banI zakavAno ja nathI. e rIte, ayo golaka e dhUmAbhAvavAnuM kharuM. paNa, hRdaavRttinAabhAvavALuM nathI, kemake, hRdamAM avRtti evA vahina vagere to ayogolakamAM che ja. eTale ayogolakamAM hRda-avRttino abhAvaHsAdhyAbhAva maLato nathI. ahIM, hRdamAM avRtti tarIke to dhUma vahina vagere ghaNA che. hRda-avRtti-abhAva e vahina-abhAva, dhUmAbhAvAdi rUpa gaNAya. arthAt e hRda-avRttiabhAva e sAdhyAbhAva ja che ane e ayogolakamAM nathI maLato. A rIte, ahIM koIpaNa padArtha tamAme tamAma sAdhyAbhAvonuM adhikaraNa banavAno ja nathI. eTale, ahIM sakala evA sAdhyAbhAvonuM adhikaraNa ja na maLavAthI, lakSaNa na jatAM ativyApti na Ave. Ama, sakalane sAdhyAbhAvanuM vizeSaNa banAvIe, to zuM vAMdho? ahIM, khAsa khyAla rAkhavo ke, hRdAdimAM dhUmAbhAva to che ja. paNa, ayogolaka-avRtti-abhAva nathI. ane ayogolaka avRtti tarIke dhUma-jalAdi badhA laI zakAya che. paNa, ayogolaka-avRtti-abhAva e dhUmAbhAva paNa banI zake che. je, ayogolaka-avRtti-abhAva rUpe hRdamAM nathI. uttaraH Ama karavAthI ativyApti to na Ave. paNa, asaMbhavadoSa ja Ave, kemake pachI to "vanimAnuM dhUmAtamAM paNa, hRdamAM vani-abhAva che. paNa, bhUtala-avRttino abhAva nathI. bhUtalamAM avRtti jalAdi maLI zake. ane te hRdamAM che. eTale hRda e bhUtala-avRttinA abhAvavALo nathI ja ane bhUtala-avRtti tarIke vani paNa laI zakAvAthI, teno abhAva e sAdhyAbhAva paNa gaNAya. ane e to hRdamAM na maLavAthI hRdamAM tamAme tamAma sAdhyAbhAva na maLavAthI te sakalasAdhyAbhAvanuM adhikaraNa na gaNAya. pariNAme ahIM paNa lakSaNa na ghaTe. A rIte, sarvatra lakSaNa na ghaTavAthI asaMbhavadoSa ja Ave, mATe ja sakalapadane sAdhyAbhAvano banAvatA sAdhyAbhAvavatanuM vizeSaNa banAvela che. eTale, hRdAdi e tamAma evA sAdhyAbhAvanA adhikaraNa bhale na bane. paNa, vahina-abhAva svarUpa sAdhyAbhAvanA adhikaraNa to bane ja. ane, evA jeTalA adhikaraNo maLe, e tamAmamAM dhUmAbhAva maLI javAthI, lakSaNa samanvaya thaI jatAM koI doSa na Ave. A padArtha meM mArI svacchaMda buddhithI nathI lakhyo. paNa vAmAcaraNa bhaTTAcAryanI nivRttiTIkAne anusAra o0X2Xoxoxoxoxorkooooooooooooooooooooooooooooooooooooooooooooxcoooooooooooooooooooooooooooooooooooooooooooooooooooxoxoxoxoxoxoxoxoxoxonomino vyAtipaMcaka upara cAndrazekharIyA nAmanI saraLaTIkA 0 85 oooooooooooooookiooooooooooooooooooooooooooooooooookidoxxooooooooooooooooooooooooooxoxoooooooooooooooooooooooooooooooooooooAxayporati Page #95 -------------------------------------------------------------------------- ________________ ja lakhelo che, e jANavuM. mAthurI : na ca dravyaM sattvAdityAdau dravyatvAbhAvavati guNAdau sattvAdeviziSTAbhAvAdisattvAdativyAptiriti vAcyam / tAdRzAbhAvapratiyogitAvacchedakahetutAvacchedakavattvasyeha vivakSitatvAt / pratiyogitA ca hetutAvacchedakasambandhAvacchinnA grAhyA / tena dravyatvAbhAvavati guNAdau sattAdeH saMyogasambandhAvacchinnAbhAvasattvepi nAtivyAptiH / sAdhyAbhAvazca sAdhyatAvacchedakasamdhAvacchinnasAdhyatAvacchedakAvacchinnapratiyogitAko grAhyaH, anyathA parvatAdAvapi vaqyAdeviziSTAbhAvAdisattvena samavAyAdisambandhAvacchinnavalya bhAvAdisattvena ca yAvadantargatatayA tanniSThAbhAvapratiyogitvAbhAvAd dhUmasyAsambhavaH syAt / - cAndrazekharIyA : nanu "davyaM sattvAt" iti atra dravyatvAbhAvavati guNe viziSTasattAyAH abhAvaH / tatpratiyoginI viziSTasattA / tadabhinnA zuddhasattA'pi bhavati, sA eva atra hetuH / ato lakSaNasamanvayAt ativyAptiH iti cet na sakalasAdhyAbhAvavat-vRttiabhAvapratiyogitAvacchedakahetutAvacchedaka-dharmavatvam iti pariSkAraH / tathA ca gaNavatti-viziSTAbhAvapratiyogitAyAH avacchedakaM viziSTasattAtvam, na tu zuddhasattAtvam / ato atra zuddhasattAtvam hetutAvacchedakam pratiyogitAvacchedakaM na bhavati iti lakSaNa-agamanAt naativyaaptiH| na ca tathApi guNe saMyogena sattAyAH abhAvo asti / tathA ca dravyatvAbhAvavati guNe saMyogAvacchinapratiyogitAka: yaH sattA-abhAvaH, tatpratiyogitAvacchedakaM zuddhasattAtvam eva atra hetutAvacchedakaM iti punavyAptiH iti vAcyam / hetutAvacchedakasaMbaMdhAvacchinnapratiyogitAkaH eva abhAvaH atra lakSaNaghaTako grAhyaH / atra sthale samavAyaH hetutAvacchedakasaMbaMdhaH / tathA ca guNavRttiH saMyogAvacchinnapratiyogitAka: sattA-abhAva: na grahItuM zakyaH, tasya samavAyAvacchinnapratiyogitAkatvAbhAvAt / ato guNavRttisamavAyAvacchinapratiyogitAko dravyatvAdi-abhAva eva gRhyate / tasya pratiyogitAvacchedakaM dravyatvatvam, na tu zuddhasattAtvam tathA ca nAtivyAptiH / nanu parvata: mahAnasIyavahnimAn nAsti, ataH sAdhyAbhAvavatpadena parvato'pi gRhyate / tatra dhUmAbhAvasya asattvAt avyAptiH iti cet na, sAdhyatAvacchedakadharmAvacchinnapratiyogitAkaH eva sAdhyAbhAvo grAhyaH / mahAnasIyavahniabhAvaH tu mahAnasIyavahnitvAvacchinnapratiyogatAkaH, na tu sAdhyatAvacchedaka vahnitvAvacchinnapratiyogitAkaH / ataH sa na gRhyate / vahnitvAvacchinapratiyogitAko vahni-abhAvastu parvate nAsti / kintu bhUtalAdau / tatra ca dhUmasya avRttittvAt lakSaNasamanvayAt na avyAptiH / / na ca parvate'pi samavAyena vahnaH abhAvAt samavAyAvacchinnavahnitvAvacchinnapratiyogitAko vahniabhAvaH parvate mIlati / tathA ca parvatasya sAdhyAbhAvavatpadena grahaNAt pUrvavat avyAptiH iti vAcyam sAdhyAbhAvaH sAdhyatAvacchedakasaMbaMdhAvacchinnapratiyogitAko'pi grAhyaH / samavAyAvacchinnavahnitvA MERIKOREKOMARRIORRRRRRRRRRORXXIMORRIMORRHORORORROOMROMORRORIERRAIMIXOXOHORROROMORRIORARIYARORNKIRIKONMIKOKSKIROXERRRRRRORIOR vyAtipaMcaka upara cAbarIyA nAmanI saraLaTIkA 0 86 XxxxxxxxxxxxxxxxXRNOKARSIKKKARNAKXxxxxxxXRRRRRIORAKAKIRTHIRORIORRRRRORIWORKERIARRIAXXXKAMIRIKAARKAKKKOXxxKRKAKKAKKARORWAROKARIOXKRIRIKARIORITERS Page #96 -------------------------------------------------------------------------- ________________ moooooooooooooooooooooooooooooooooooo oooooooooooooo o ooooooooom vacchinapratiyogitAko vahni-abhAvaH yadyapi sAdhyatA-avacchedakadharmAvacchinnapratiyogitAko asti / tathApi sAdhyatAvacchedakasaMyogasaMbaMdhAvacchinapratiyogitAko nAsti / ato ayamabhAvo na gRhyate / tAdRzazca abhAvaH parvate nAsti eva / parvate saMyogena vahnaH sattvAt / kintu sa abhAvo bhUtalAdau / tatra ca dhUmAbhAvasya vRttittvAt bhavati lakSaNasamanvayaH iti na avyAptiH / / cAndrazekharIyA : prazna : "dravya sandhAtu' ahIM, sAdhyAbhAvavAnu= dravyatvAbhAvavAnuM guNa-karmAdi che. temAM guNamAM viziSTasattAno abhAva che ja. ane te abhAvano pratiyogI viziSTasattA ane tenAthI abhinna zuddhasattA paNa bane. Ama, lakSaNa samanvaya thaI jatAM ativyApti Ave. uttara : sakalasAdhyAbhAvavavRtti-abhAvapratiyogitAvacchedaka evo hetutAvacchedaka je dharma hoya, te dharmavALApaNuM e vyApti che. upara dravyatAbhAvavamAM vRtti evA viziSTasattA-abhAvanI pratiyogitAno avacchedaka vi.sattAva che. jyAre, hetutAvacchedaka zuddhasattAva che. eTale ahIM, pratiyogitAvacchedaka e ja hetutAavacchedaka na maLatA ativyApti na Ave. prazna : dravyavAbhAvavALA guNAdimAM saMyogasaMbaMdhathI zu.sattA na rahetI hovAthI te saMyogasaMbaMdhathI to zu.sattAno abhAva maLI jAya che. ane tenI pratiyogitAno avacchedaka zu.sattAtva e ja hetutAno avacchedaka che. ane te dharmavALo te sattA hetu che. eTale, pAchI ativyApti AvI. uttara : ahIM, pratiyogitA e hetutAvacchedakasaMbaMdhAvacchinna ja levAnI. tame guNamAM saMyogAvacchinnapratiyogitAka evo sattA-abhAva lIdho. paNa ahIM to samavAyasaMbaMdha hetutAvacchedaka che. eTale, A sattAabhAvanI pratiyogitA samavAyathI avacchinna nathI. eTale A abhAva na levAya. paraMtu guNamAM samavAyAvacchinnapratiyogitAka dravyatvAbhAvAdi rahe che te levAya. tenI pratiyogitAno avacchedaka dharma dravyatvatva che. paNa, sattAtva nathI. eTale lakSaNa na ghaTatA, ativyApti na Ave. praznaH parvatamAM mahAnasIyatvaviziSTa evo vahina to nathI ja. e rIte, vanighaTobhaya paNa nathI. eTale, sAdhyAbhAvavAnuM tarIke bhUtalAdinI jema parvata paNa Avaze. ane temAM to dhUmAbhAva na maLavAthI avyApti Avaze. uttara : sAdhyAbhAva e sAdhyatAvacchedakadharmAvacchinnapratiyogitAka ja levo. mAnasIyavani-abhAva e to mahAnasIyavanitnAvacchinna-pratiyogitAka che. paNa, sAdhyatAvacchedaka-vahinatvAvacchinnapratiyogitAka nathI. mATe te na levAya. e rIte, vanighaTobhAyAbhAva paNa ubhayatnAvacchinnapratiyogitAka hovAthI te paNa na levAya. paNa, vanitnAvacchinnapratiyogitAka vahina-abhAva ja levo paDe. e to, parvatAdimAM nathI. paNa, hradAdimAM che. eTale, sAdhyAbhAvavat tarIke parvatAdi na banatAM avyApti na Ave. prazna : parvatamAM samavAyathI vani nathI. eTale, parvatamAM vanitvAvavacchinna-pratiyogitAka evo abhAva paNa maLI ja jAya che. eTale, pAchI AvyApti to ubhI ja che. uttara : sAdhyAbhAva e sAdhyatAvacchedakadharmAvacchinnapratiyogitAka to levAno ja che. e uparAMta, sAdhyatA vacchedakasaMbaMdhAvacchinna-pratiyogitAka paNa levo. parvatamAM saMyogathI to vanino abhAva nathI ja. ane vahinamAnuM dhUmAmAM saMyoga ja sAdhyatAvacchedaka che. eTale, saMyogAvacchinnapratiyogitAka evo vahina-abhAva to parvatamAM na maLavAthI, sAdhyAbhAvavat tarIke te parvata na levAya. mATe, pUrvavat bhUtalAdi ja maLatA, tyAM oooooooooooooooooooooooooooooooooooooooooooooooooooooooooooooooooooooooooooooooooooooooooooooooooooooooooooooooooooooooooooooooooooooooooooo vyAtipaMcaka upara cAndrazekharIyA nAmanI saraLaTIkA 0 80 o oooooooooooooooo o ooooooooooooooooooooooooooo Page #97 -------------------------------------------------------------------------- ________________ CHHAKKKKAKKKKKKKAKKKKKORKKHOORKOKAKKORKKAKKARXOXOXOKAKKKRIROORKKHOROKSRXKHIRKORAKHORORRORORKKROORKKHKAKKKKKHORORSROORKKARKKXKHKAKKKAKKKROMKAKKKXXXKARNAAKAKKKAKKARO dhUmAbhAva hovAthI avyApti na Ave. cAndrazekharIyA : atra mAthuryAM prabhUteSu sthAneSu asaMbhavadoSaH pratipAdyate / asmAbhistu prAyaH sarvatra avyAptiH eva AviSkRtA / tasmAt 'kena prakAreNa asaMbhavadoSAvakAzaH' iti tu avyApti-nirUpaNAnusAreNa sarvatrAnumAne svayameva nibhAlanIyam / cAndrazekharIyA : ahIM mAthurImAM ghaNI jagyAe asaMbhavadoSa Avela che. ame, avyAptidoSa ja batAvIe chIe. asaMbhava zI rIte Ave, e avyAptidoSa anusAra tamAma anumAnomAM vicArIne samajI se. ___ mAthurI : na ca kapisaMyogI etadvRkSatvAdityAdau etavRkSasyApi tAdRzasAdhyAbhAvavattvena yAvadantargatatayA tanniSThAbhAvapratiyogitvAbhAvAdetavRkSatvasyAvyAptiriti vAcyam / kiJcidanavacchinnAyAH sAdhyAbhAvAdhikaraNatAyA iha vivakSitattvAt / itthaM ca kiJcidanavacchinAyAH kapisaMyogAbhAvAdhikaraNatAyA guNAdAveva sattvAttatra ca hetorapyabhAvasattvAnnAvyAptiH / cAndrazekharIyA : nanu kapisaMyogI etavRkSattvAt iti atra sAdhyatAvacchedakasamavAyAvacchinapratiyogitAka: sAdhyatAvacchedakakapi-saMyogatvAvacchinnapratiyogitAka: sAdhyAbhAvaH vRkSe mUlAvacchedena vartate / tathA ca sAdhyAbhAvavAn vRkSaH api bhavati / tatra ca hetoH vRttittvAt avyAptiH iti cet / na kiJcidanavacchinnAyAH sAdhyAbhAvAdhikaraNatAyAH vivakSitattvAt / etavRkSe kapisaMyogAbhAvAdhikaraNatA asti / kintu sA mUlAvacchinnA / na tu kenacidapi anavacchinnA / ataH sA adhikaraNatA na graahyaa| kintu guNe kapisaMyogAbhAvasya niravacchinnA adhikaraNatA / tathA ca sAdhyAbhAvavAn na vRkSaH / kintu guNAdayaH / teSu ca etadvakSatvasya avRttittvAt lakSaNasamanvayAt nAvyAptiH / cAndrazekharIyA : prazna : kapisaMyogI etavRkSa-AtamAM etavRkSamAM samavAyAvacchinnapratiyogitAka ane kapisaMyogatvAvacchinnapratiyogitAka evo kapisaMyogAbhAva mUlAvacchedana maLe ja che. eTale, sAdhyAbhAvavat tarIke etavRkSa maLe ane temAM etavRtva hetu rahelo hovAthI avyApti Ave. uttaraH sAdhyAbhAvavatumAM je sAdhyAbhAvAdhikaraNatA Ave che. e koIpaNa dezAdithI anavacchinna ja hovI joIe. etavRkSamAM kapisaMyogAbhAvanI adhikaraNatA che. paNa, e mUlAvacchinna che. mATe, e na levAya. paNa, guNAdimAM je kapisaMyogAbhAvAdhikaraNatA che e niravacchinna che, kizcidanavacchinna che. mATe te ja adhikaraNatA levAya. eTale sAdhyAbhAvavat tarIke guNAdi ja Ave. temAM to etavRkSatva na hovAthI lakSaNasamanvaya thaI ya. __mAthurI : na ca kapisaMyogAbhAvavAnsattvAdityAdau sAdhyAbhAvasya kapisaMyogAderniravacchinnAdhikaraNatvAprasiddhyA'vyAptiriti vAcyam / kevalAnvayinyabhAvAdityanena granthakRtaivAsya doSasya vakSyamANattvAt / GXRORXXXKAKAKKKARXXXKOKAROKKKARARYKAKOROKAROKAKKKORKKRONARIKKRIORORAKRRORAKHASOKAKKAKKARORSORORSCOPOROKAROKARRRRRUKRKEKXXIXEKSKRRORORRCOMKORIm vyAtipaMcaka upara cAndrazekharIyA nAmanI saraLaTIkA 0 88 ORXXXXxxxxxxxxxxxxxxxKRKARIORORORORSRKKRKsxxxxxxRRRRRRKSKSIKOKARORXXXXSOORAKOROMORRORIXXXSIKARIORRHOORIXXXSROXxxxxxxxxxxxxxxXKORAKHRUKKAKKKOKAXXXX Page #98 -------------------------------------------------------------------------- ________________ __ cAndrazekharIyA : nanu 'kapisaMyogAbhAvavAn sattvAt' iti atra kapisaMyogAbhAvAbhAvasya sAdhyAbhAvarUpasya kapisaMyogAtmakasya avyApyavRttitvena tasya adhikaraNatA sarvatrApi kiJciddezAvacchinnA eva / na tu niravacchinnA / tathA ca atra sAdhyAbhAvasya niravacchinnAdhikaraNatAyAH aprasiddhattvAt avyAptiH iti cet / na kapisaMyogAbhAvaH kevalAnvayI asti iti prAk bhAvitam / kevalAnvayisAdhyake ca paJcAnAmapi lakSaNAnAM avyAptiH granthakRtA vakSyate eva / tathA ca atra avyAptiH iSTA eva / na tu aniSTA / ___yAndrazeparIyA : prazna : 'pisaMyomAvAn satpAt' hI, sAdhyAmA =pisaMyogamAvAmA meM kapisaMyogarUpa che. ane e to avyAkhavRtti hovAthI tenI adhikaraNatA niyamA sAvacchinna ja hovAnI. eTale, ahIM sAthAbhAvanI niravacchinna adhikaraNatA ja aprasiddha hovAthI lakSaNa na ghaTatA avyApti Ave. cAndrazekharIyA : kapisaMyogAbhAva e kevalAnvayI che. ane kevalAnvayisAdhyaka sthaLe to pAMceya lakSaNonI avyApti granthakAra kahevAnA ja che. eTale, ahIM AvyApti AvavAnI ja che. mAthurI : na ca pRthvI kapisaMyogAdityAdau pRthivItvAbhAvavati jalAdau yAvatyeva kapisaMyogAbhAvasattvAdativyAptiriti vAcyam / taniSThapadena tatra niravacchinnavRttimattvasya vivakSitattvAt / itthaM na pRthivItvAbhAvAdhikaraNe jalAdau yAvadantargate niravacchinnavRttimAnabhAvo na kapisaMyogAbhAvaH, kintu ghaTatvAdyabhAva eva, tatpratiyogitvasya hetAvasattvAnnAtivyAptiH / cAndrazekharIyA : nanu 'pRthvI kapisaMyogAt' iti atra 'yatra kapisaMyogaH tatra pRthvItvam' iti na st| kapisaMyogastu jale'pi vartate, tatra ca pRthvItvasya abhAvaH / ato ayaM asat sthAnam / kintu atra lakSaNasaMgamAta ativyaaptiH| tathA hi pathvItvAbhAvavati jalAdau kapisaMyogAbhAvasya vattitvAta / yatra jalAdau kapisaMyogo vartate / tatrApi kiJciddezAvacchedena kapisaMyogAbhAvo'pi vartate / tathA ca sakaleSu sAdhyAbhAvavatsu kapisaMyogAbhAvasya vRttittvAt tatpratiyogitAvacchedakaM kapisaMyogatvaM eva hetutAvacchedakam iti atra ativyAptiH iti cet na sakalasAdhyAbhAvavatnirUpitA yA niravacchinnA vRttitA, sA eva atra grAhyA / tathA ca pRthvItvAbhAvavatjalAdinirUpitA kapisaMyogAbhAvaniSThA vRttitA tu kiJciddezAvacchinnA, na tu niravacchinnA ataH sA na gRhyate / kintu pRthvItvAbhAvavatjalAdinirUpitA yA pRthvItvAbhAvAdiniSThA vRttitA niravacchinnA, sA gRhyate / arthAt sakalasAdhyAbhAvavavRtti-pRthvItvAbhAvAdi eva atra gRhyate, tasya pratiyogitAyAH avacchedakaM pRthvItvatvaM na hetutAvacchedakaM / ato, vyAptisamanvayAbhAvAt na ativyaaptiH| evaM ca sakalasAdhyAbhAvavat nirUpitaniravacchinnavRttitAmat-abhAva-pratiyogitAvacchedakaM hetutAvacchedakaM yat, tadvatvam vyAptilakSaNam paryavasitam iti niSkarSaH / cAndrazekharIyA: praznaH "pRthvI kapisaMyogA ahIM, jyAM kapisaMyoga hoya, tyAM pRthvItva hoya, e vyApti khoTI che, kemake kapisaMyoga to jalamAM paNa hoya, tyAM pRthvItva nathI hotuM. paNa, ahIM ativyApti Avaze, xxxxxxxxxxxxxxxxKRKIXNXOKSXXXIKSHIKARIKSXOXOXOXSXSXSXSXSXXXOXOKSATIOKIKOKSAOTOROXXXSXSKOKSXXXXXXXXXXXXXXXXXXXXXXXXXXXXXXXXxxxxxxxxxxxxxxxxx vyAtipaMcaka upara cAndrazekharIyA nAmanI saraLaTIkA 0 89 comxORRORRIORORDOORAKORORORRRORONOROREKOROROKOKOREKXXXRAKRRIORRO80000000ROMORRORRRRRRRRRROROXEROKAREKOIRROROREKOROXOXOXOXORRRRRRRORON Page #99 -------------------------------------------------------------------------- ________________ kemake pRthvItvAbhAvavAn tarIke jala-AkAzAdi badhA Avaze. A badhAmAM kapisaMyogAbhAva to che ja. jalAdimAM kapisaMyoga che. temAM paNa koIka bhAgamAM kapisaMyogAbhAva paNa che ja. eTale, ahIM sakalasAdhyAbhAvavavRtti-evo kapisaMyogAbhAva maLI jAya che. mATe ativyApti Ave. uttara H sakalasAdhyAbhAvavat nirupita evI vRttitA paNa niravacchinna ja levAnI. ahIM, pRthvItvAbhAvavALA evA jalAdithI nirupita evI kapisaMyogAbhAvamAM rahelI vRttitA to, kiccidaeNzAvacchinna ja che. niravacchinna nathI, eTale ahIM niravacchinnavRttitA na maLavAthI ativyApti na Ave. kemake te jalAdinirUpita-niravacchinna-vRttitAvALo to ghaTAdi-abhAva maLe. ane, tenI pratiyogitAno avacchedaka apisaMyogatva janato 4 nathI. mATe, lakSaNa ghaTatuM nathI. mAthurI : na caivamanyonyAbhAvasya vyApyavRttitAniyamanaye dravyatvabhAvavAn saMyogavadbhinnatvAdityAderapi saddhetutayA tatrAvyAptiH, saMyogavadbhinnatvAbhAvasya saMyogarUpasya niravacchinnavRtteraprasiddheriti vAcyam / anyonyAbhAvasya vyApyavRttitAniyamanaye'nyonyAbhAvasyAbhAvo na pratiyogitAvacchedakasvarUpaH kintvatiriko vyApyavRttiH anyathA mUlAvacchedena kapisaMyogibhedAbhAvabhAnAnupapatteriti saMyogavadbhinnatvAbhAvasya niravacchinnavRttimattvAt / cAndrazekharIyA : nanu bhedo vyApyavRttiH iti niyamAnusAreNa tu, 'guNaH dravyatvAbhAvavAn saMyogavatbhinnatvAt' (saMyogavat bhedAt ) iti atra sarvANi dravyANi yatkiMcitdezAvacchedena saMyogavanti, yatkicitdezAvacchedena ca saMyogAbhAvavanti / ato yadi dravye saMyogavat bhedo manyate, tarhi sa avyApyavRttiH mantavyaHsyAt, saMyogadezAvacchedena saMyogavat bhedAbhAvAt, saMyogAbhAvadezAvacchedena ca saMyogavat bhedasya sttvaat| tathA ca bhedo avyApyavRttiH prasajyeta / tadvAraNAya dravye saMyogavatbhedo nAbhimanyate kintu guNAdau / tathA ca yatra saMyogavatbhedaH tatra dravyatvAbhAvaH iti samIcInaM idaM sthAnam / kintu atra avyAptiH bhavati / tathA hi dravyatvAbhAvAbhAvavati dravye saMyogavatbhedAbhAvaH saMyogarUpo hetvabhAvAtmakaH kiJciddezAvacchinno vartate / na tu niravicchannaH / tathA ca atra sAdhyAbhAvavatdravyanirUpitA / niravacchinnavRttitA hetvabhAve saMyoge na mIlati / kintu dravyavRtti yaH guNatvAbhAva:, tasmin dravyanirUpitA niravacchinnA vRttitA vartate / tadvRttitAmAn guNatvAbhAvaH / tasya pratiyogitAvacchedakaM guNatvatvaM na hetutAvacchedakaM ato lakSaNasya agamanAt avyAptiH iti cet atrocyate bhedasya vyApyavRttitAnaye bhedAbhAvo na pratiyogitAvacchedaka-saMyogAdirUpaH kintu sarvathA bhinnaH, vyApyavRttizca, tathA ca saMyogavatbhedAbhAvaH na saMyogarUpaH / yadi sa saMyogarUpaH manyate, tadA mahat sngkttN| tathA hi pUrvamuktam yat vRkSAdau kutrApi saMyogavatbhedo na vartate / tathA ca vRkSe saMyogavatbhedAbhAvaH sarvatra vartate / ataH eva mUlAvacchedenA'pi "vRkSaH saMyogavatbhedAbhAvavAn" iti pratItiH bhavati / kintu saMyogavatbhedAbhAvasya saMyogasvarUpatvaM yadi aGgIkriyate / tarhi saMyogavatbhedAbhAvaH saMyogarUpaH eva / vRkSe ca mUlAvacchedena saMyogaH nAsti / tarhi mUlAvacchedena "vRkSaH saMyogavatbhedAbhAvavAn" iti yA pratItiH, sA nopapadyate / mUlAvacchedena saMyogavatbhedAbhAvasya saMyogarUpasya asattvAt / etadvAraNAyaiva bhedAbhAvaH etanmate bhinnaH ev| na saMyogAdi vyAptipaMcaka upara cAndrazekharIyA nAmanI saraLaTIkA 7 90 I xxxxxxxxxxxxxx********* 000000000000 *********************XXXXXXXXXXXXXXXXXX Page #100 -------------------------------------------------------------------------- ________________ rUpaH / tathA ca dravyanirUpitA niravacchinnA vRttitA saMyogavatbhedAbhAve'pi vartate / tatpratiyogitAvacchedakaM saMyogavatbhedatvaM eva hetutAvacchedakaM iti lakSaNagamanAt nAvyApti-avakAzo'pi iti dhyeyam / cAndrazekharIyA : prazna : bheda e vyApyavRtti che, e nyAya pramANe to "guNaH dravyavAbhAvavAnuM saMyogavabhinnatA" A sthaLa sAcuM gaNAze, kemake tamAma dravyo kiMcidezAvacchedena saMyogavALA ane kiMcidezAvacchedena saMyogAbhAvavALA che, eTale dravyomAM jo saMyogavatu bheda levo hoya to saMyogAbhAvadezAvacchedana ja maLe. arthAt e bheda avyApyavRtti maLe. bheda vyApyavRtti mAnelo hovAthI, Avo bheda koIpaNa dravyamAM na maLe. paNa guNamAM ja saMyogavabhinnatva= saMyogavabheda raheze. kemake, guNamAM to sarvathA saMyoga na ja hovAthI guNamAM saMyogavatabheda vyApyavRtti maLI zake che. ane te guNamAM dravyatvAbhAva paNa che ja. Ama, A sthAna sAcuM che. paNa ahIM AvyApti Avaze, kemake sAdhyAbhAvavAnuM tarIke to badhA dravyo ja Avaze. ane temAM saMyogavadbhedAbhAva=saMyoga e to sAvacchinnavRttitAvALo che. eTale, ahIM sAdhyAbhAvavanirUpita evI sAvacchinnavRttitAvALo evo ja hetu-abhAva=saMyoga maLe che. eTale e to laI na zakAya, kemake niravacchinnavRttitAvALo ja abhAva levo che. to dravyomAM guNatvAbhAva e vyApyavRtti hovAthI niravacchinnavRttitAvALo guNatvAbhAva maLe ane tenI pratiyogitAno avacchedaka guNavatva e hetutAvacchedaka na hovAthI avyApti Ave. uttara : bheda e avyApyavRtti che, e mata pramANe to bhedano abhAva e bhedapratiyogitAvacchedaka rUpa nathI mAnelo. paNa, taddana judo ja ane vyApyavRtti ja abhAva che. ane e saMyogavALA dravyomAM vyApIne rahe che. bAkI saMyogavarmedAbhAva e saMyogarUpa mAnIe, to moTo vAMdho Ave. vRkSamAM saMyogavabheda to raheto ja nathI. e upara joI gayA. eTale, vRkSamAM sarvatra saMyogavabhedabhAva rahelo ja che. eTale, mUlAvacchedana paNa vRkSaH saMyogavarmedAbhAvavAnuM" evI pratIti thAya che. paNa, saMyogavarmedAbhAva e saMyogarUpa mAnIe. to vRkSamAM mUlAvacchedena to saMyoga che ja nahi. eTale, mUlAvacchedena saMyogavarmedAbhAva paNa na ja manAya. ane to pachI mUlAvacchedana "vRkSaH saMyogavarmedAbhAvavAnuM" pratIti thAya che. te paNa na thavAnI Apatti Ave. A Apatti nivAravA saMyogavabhedabhAvane taddana judo, saMyogavALAmAM rahenAro, vyApyavRtti mAnelo che. eTale ahIM dravyatvAbhAvAbhAvavat evA dravyomAM niravacchinna vRttitAvALo saMyogavabhedabhAva maLe ja che. tenI pratiyogitAno avacchedaka saMyogavatabhedatva e ja hetutAvacchedaka che. eTale avyApti na Ave. mAthurI : vastutastu sakalapadamatrAzeSaparaM na tvanekaparaM, etadghaTatvAbhAvavAn paTatvAdityekavyaktivipakSake sAdhyAbhAvAdhikaraNasya yAvattvAprasiddhayA'vyAptyApatteH / tathA ca kiJcidanavacchinnAyA niruktasAdhyAbhAvAdhikaraNatAyA vyApakIbhUto yo'bhAvaH hetutAvacchedakasambandhAvacchinnatatpratiyogitAvacchedakahetutAvacchedakatvaM lakSaNArthaH / cAndrazekharIyA : nanu atra lakSaNe sakalapadaM yadi anekaparam / tadA 'paTaH etadghaTatvAbhAvavAn paTattvAt' iti atra avyAptiH / etadghaTatvAbhAvAbhAvavAn etaddhaTaH ekaH eva, na punaH anekaH / tathA ca atra anekAnAm sAdhyAbhAvavatAm aprasiddhayA lakSaNa-agamanAt avyAptiH iti cet na sakalapadaM azeSaparam gooooooooooooooooooooooooooooooooooooooooooooooooooooooooooooooooooooooooooooooooooooooooooooooxygovernosaurses vyAtipaMcaka upara cAndrazekharIyA nAmanI saraLaTIkA 0 91 ooooooooooooooooooooooooooooooooooooooooooooooooooooooooooooooooooo oooooooooooooooooooooooooooooooooooooooooooooooooooon Page #101 -------------------------------------------------------------------------- ________________ vAcyam arthAt sAdhyAbhAvavanto yAvanto mIlanti, teSu madhye eko'pi zeSaH na rakSitavyaH / kintu azeSAH sAdhyAbhAvavanto grAhyAH / yadi ca ekaH sAdhyAbhAvavAn mIlati, tarhi so'pi azeSaH eva kathyate / tathA ca atra azeSasya sAdhyAbhAvavataH prasiddhattvAt na avyAptiH / ittham ca kiJcid-anavacchinnAyAH niruktasAdhyAbhAvAdhikaraNatAyAH vyApakaH yaH abhAvaH, hetutAvacchedakasaMbaMdhAvacchinAyAH tadabhAvasya pratiyogitAyAH avacchedakaH yaH dharmaH, taddharmavatvam vyAptiH iti phalito'rthaH / yAndrazeparIyA : prazna : sakSama 4 sa.789 56 che. teno artha ko mane 42tA ho, to to dho sAve. paTa: etadghaTavAbhAvavAnuM paTavAmAM etadghaTavAbhAvAbhAva-sAdhyAbhAva=etadghaTatva che. ane te vALo to etadghaTa eka ja che. eTale, ahIM aneka evA sAdhyAbhAvavata to prasiddha ja na hovAthI avyApti Ave. uttaraH sakalapadano artha aneka na karavo. paNa, azeSa karavo. arthAt jeTalA sAdhyAbhAvavALA hoya, e badhA levAnA. koI bAkI na rahevA joIe. pachI, e sAdhyAbhAvavALA eka hoya ke hajAra hoya to ya, te azeSa tarIke levAya. eTale uparanA sthaLe paNa vAMdho na Ave. Ama, Akho sAra e che ke kizcidanavacchinna evI niraktasAdhyAbhAvanI je adhikaraNatA hoya, tene vyApaka evo je abhAva hoya, hetutAvacchedakasaMbaMdhAvacchinna evI te abhAvanI pratiyogitAno avacchedaka je dharma hoya, te dharmavALApaNuM e vyApti banaze. ___ mAthurI : na ca sattAdisAmAnyAbhAvasyApi prameyatvAdinA niruktasAdhyAbhAvAdhikaraNatAyA vyApakatvAd dravyaM sattvAdityAdAvativyAptiH / tadvanniSThAnyonyAbhAvapratiyogitAnavacchedakatvaM vyApakatvamityuktau tu nirdhUmatvavAn nirvahnitvAdityAdAvavyAptiH nirvahnitvAbhAvAnAM vahnivyaktInAM sarvAsAmeva cAlanIyanyAyena nirdhUmatvAbhAvAdhikaraNatAvanniSThAnyonyAbhAvapratiyogitAvacchedakatvAditi vAcyam / tAdRzAdhikaraNatAyA vyApakatAvacchedakaM hetutAvacchedakasambandhAvacchinnayaddharmAvacchinAbhAvatvaM taddharmavattvasya vivakSitattvAt / ____cAndrazekharIyA : nanu niruktAdhikaraNatAyAH vyApako'bhAvaH lakSaNaghaTakaH / tatra kiM nAma vyApakatvam yadi ca "tAdRza-adhikaraNatAvaniSTha-atyantAbhAvapratiyogitA-anavacchedakadharmavatvam yathA vahniabhAvAdhikaraNatAvat-bhUtalAdiniSTha-atyantAbhAvapratiyogitAnavacchedaka-dhUmAbhAvatvadharmavatvam dhUmAbhAve vyApakatvam" iti ucyate / tadA "dravyaM satvAt" ityAdau ativyAptiH / dravyatvAbhAvAdhikaraNe guNAdau tAdRzI niravacchinnA adhikaraNatA asti / tasmin vRttiH sattAbhAvAbhAvaH / tatpratiyogitAyAH sattA-abhAvaniSThAyA: avacchedakaM sattA-abhAvatvam / anavacchedakaM prameyatvam / tathA ca pratiyogitAnavacchedakaH prameyatvadharmaH sattAabhAve'pi vartate / ataH sattA-abhAvaH tAdRzAdhikaraNatAvyApako mIlitaH / tasya sattAbhAvasya pratiyogitAvacchedaka-sattAtvadharmavatvama sattAtmake hetau asti. iti lakSaNasamanvayAta ativyAptiH / yadi ca CHORORSCORONOKROxoxoxoxoxSROKOKSKSXSXSXSXSKOKAKIRATRIKXIKARIORSORIORTANIXRKOROKARSATRIKSIROHOROKEKOKOKSXSACROOKIOKKXXXXXXXXXXXXXXXSXRAKSIXXXXXXXXXXXX vyAtipaMcaka upara cAjazekharIyA nAmanI saraLaTIkA 0 2 80800000000RRRRORXXXXXXXXXXXXXXXXXXXXXXXXXRKESTROKAROKKKORXXXKOKARIRIKONKAKIRORNKIKARIRIKSIKEKRXXXXXXKOKARKKRKAKKKARXXXXXXXXXXXXXXXXXXXKORIES Page #102 -------------------------------------------------------------------------- ________________ tAdRza-adhikaraNatAvaniSThabheda-pratiyogitAnavacchedakatvaM vyApakatvaM tathA ca "guNaH sattA-abhAvavAn na" iti vaktuM zakyatvena tAdRzAdhikaraNatAvati guNe yaH sattA-abhAvavatbhedaH, tatpratiyogitA-avacchedakam sattAabhAvavatvaM / tat ca sattA-abhAvaH eva / ataH sattA-abhAvaH tAdRzapratiyogitAvacchedako na mIlitaH / ato na sa vyApakatvena gRhyate / kintu anyaH ko'pi abhAva: vyApakatvena gRhyate / tatpratiyogitAvacchedakaM tu satAtvam na bhavati eva / ato nAtivyAptiH iti manyate / tadA evaM sati "dhUmAbhAvavAn vahni-abhAvAt" iti atra avyApti-ApatteH / tathA hi dhUmAbhAvAbhAvasya niravacchinnA adhikaraNatA mahAnase, catvare, parvate c| tathA ca tAdRzAdhikaraNatAvantaH ete trayo gRhyante / "mahAnasaH parvatIyavahnimAn na, mahAnasaH catvarIya vahnimAn na" iti mahAnase parvatIyavahnimatthedaH, catvarIyavahnimatbhedazca staH / catvare ya mahAnasavahnimatbhedaH asti| eteSAM bhedAnAM pratiyogitAnAM avacchedakAH parvatIyavahnimatvam parvatIyavahniH, catvarIvahnimatvam catvarIya vahniH, mahAnasIyavahnimatvam mahAnasIyavahniH / evaMrItyA sarve vahnayaHtAdRzapratiyogitAvacchedakAH santi / vahnayazca vahni-abhAvAbhAvarUpAH eva / ato vahni-abhAvAbhAvAH sarve tAdRzapratiyogitAvacchedakAH santi / tathA ca vahni-abhAvAbhAve tAdRzapratiyogitAnavacchedakatvarUpasya vyApakatvasya asattvAt na vahniabhAvAbhAvo dhUmAbhAvAbhAvavyApakaH / kintu anyaH eva grAhyaH / anyasya ca abhAvasya pratiyogitAyAH avacchedakaM vahina-abhAvatvaM naiva bhavati / ato lakSaNa-agamanAt avyAptiH iti cet na tAdRzAdhikaraNatAyAH vyApakatAvacchedakaM hetutAvacchedakasaMbaMdhAvacchinnayadharmAvacchina-pratiyogitAka-abhAvatvam, taddharmavattvam vyAptiH iti nUtano'yaM pariSkAraH / dhUmAbhAvAbhAvasya niravacchinAyAH mahAnasAdiniSThAyAH adhikaraNatAyAH vyApaka: vahni-abhAvAbhAvaH / tathA ca vyApakatAvacchedakaM svarUpasaMbaMdhAvacchinnapratiyogitAka-vahniabhAvatvAvacchinnapratiyogitAka-abhAvatvaM / atra yadharmatvena vahina-abhAvatvaM mIlitam, vahniabhAvatvadharmavAn ca vahni-abhAvAtmako hetuH iti lakSaNasamanvayAt nAvyAptiH / evaM "dravyaM sattvAt" iti atra dravyatvAbhAvasya niravacchinAyAH guNAdiniSThAyAH adhikaraNatAyAH vyApakaH na sattA-abhAvaH / kintu dravyatvAbhAvAdiH eva / tadvyApakatAvacchedakaM dravyatvAvacchinapratiyogitAka-abhAvatvam / dravyatvaM ca yaddharmatvena mIlitam / kintu etAdRzaM dravyatvaM na sattAyAM vartate / ato lakSaNasya agamanAt nAtivyAptiH / evaM sarvatrApi svadhiyA paribhAvanIyam diGmAtrametad / cAndrazekharIyA praznaH adhikaraNatAne vyApaka evo abhAva levAno che. abhAvamAM vyApakatvam Avaze. paNa, eno artha zuM karo cho ? jo, tAdazaadhikaraNatAvALAmAM rahela atyantAbhAvanI pratiyogitAnuM anavacchedakadharmavALApaNuM e ja vyApakatva gaNatA ho. (jema ke, dhUmAdhikaraNatAvALA mahAna sAdimAM rahela atyantAbhAvanI pratiyogitAnuM anavacchedaka vanitvadharmavALo vahina che. ane mATe vahina dhUmane vyApaka gaNAya che.) to "dravyuM satvAtu"mAM vAMdho Avaze, kemake, dravyatvAbhAvanI kiMcida-anavacchinna evI adhikaraNatA guNamAM che. ane temAM jo ke sattA-abhAvAbhAva (sattA) rahelo che. ane tenI pratiyogitAno avacchedaka sattAabhaavtv che. 55, prameyatva to nathI 4. maDe, guemA prameyAmA bhagato 4 nathA. ane, me prameyatvadharmavANo sattA-abhAva cha 4. mAma, 'zApi429tAvatvRtti-amAvapratiyogitAmanache vyAtipaMcaka upara cAndrazekharIyA nAmanI saraLaTIkA * 93 XXXXOXOXOXXRIXXXXXXXXXOXORRRRRRRRRRRRRRRRRRR0000000000000000028888888889XXXOXXXIXOXOXOXIAOMIRROROMORROROXIROMORRROROO CHORAKXXXXXXX Page #103 -------------------------------------------------------------------------- ________________ xxxxxxxxxxx000000000 0000000000000 prameyatvadharmavatvam' e sattA-abhAvamAM maLI gayuM. eTale, sattA-abhAva e adhikaraNatAne vyApaka gaNAze ane te sattA-abhAvanI pratiyogitAno avacchedaka sattAtvadharma che. te dharmavALI sattA=hetu che ja. eTale, lakSaNa ghaTI jatAM ativyApti Ave. uttara : tAdazaadhikaraNatAvaniSThabhedapratiyogitAnavacchedakatvam vyApakatvam evI vyAkhyA karazuM. dhUmAdhikaraNatAvALo mahAnasa banaze. 'mahAnasaH vinAmabhedavAn' emAM to mahAnasamAM rahelA A bhedanI pratiyogitAno avacchedaka parvatIyavanimatva=parvatIyavahni bane. paNa, pratiyogitAno anavacchedaka vighnamatva=vighna maLI jAya che. eTale vighna e dhUmavyApaka banI jAya. ahIM, "dravya satvA" mAM dravyatvAbhAvAdhikaraNatA guNAdimAM levAze ane "guNaH sattA-abhAvavAn na' ema bolI zakAya che. eTale, guNamAM sattA-abhAvavabheda rahyo. A bhedanA pratiyogI evA sattAabhAvavamAM pratiyogitA AvI. e pratiyogitAno avacchedaka sattA-abhAvavatva=sattA-abhAva che ja. e anavacchedaka nathI. mATe, sattA-abhAva e vyApaka abhAva tarIke nahIM maLe. eTale, pachI ativyApti na Ave. kemake e guNavRtti-adhikaraNatAne vyApaka evo dravyatvAbhAvAdi maLe. ane tenI pratiyogitAno avacchedakadharma dravyatvatva bane. te vALo to, sattA hetu che ja nahI eTale ativyApti na Ave. prazna : to pachI, "dhUmAbhAvavAn vighna-abhAvAt" mAM avyApti Avaze, kemake dhUmAbhAvAbhAvanI niravacchinna adhikaraNatA mahAnasa-catvarAdimAM Avaze. ane "mahAnasaH catvarIyavidnamAj na, mahAnasaH parvatIyavijJamAn na, mahAnasaH ayogolakIyavinAmAn na, catvaraH mahAnasIyavihvamAn na." A badhu maLe che. ahIM, tAdazAdhikaraNatA-vALA mahAnasamAM rahelA catvarIyavanimabheda, parvatIyanimabheda vagerenI pratiyogitAnA avacchedaka catvarIyavani, parvatIyavidna vagere badhA ja banI jAya che. Ama, tamAme tamAma vighnao=vighna-abhAvAbhAvo tAdazAdhikaraNatAvat-niSTha-abhAvanI pratiyogitAnA avacchedaka banI javAthI, vighna-abhAvAbhAva e vyApaka tarIke na levAya. paNa, bIjo ja koI abhAva levo paDe. ane, tenI pratiyogitAno avacchedaka to vighna-abhAvatva banavAno ja nathI. eTale, lakSaNasamanvaya na thatA avyApti Ave. uttara H niravacchinna evI sAdhyAbhAvAdhikaraNatAnI vyApakatAno avacchedaka hetutAvacchedakasaMbaMdhAvacchinnapratiyogitAkayadharmAvacchinna-pratiyogitAka abhAvatva bane. e dharmavALApaNuM vyAptilakSaNa jANavuM. vighnamAn dhUmAmAM vighna-abhAvanI niravacchinna adhikaraNatA hradAdimAM maLe che ane ene vyApaka dhUmAbhAva che. eTale, dhUmAbhAvamAM vyApakatA Ave ane e vyApakatAno avacchedaka dhUmatvAvacchinnapratiyogitAka-dhUmAbhAvatva dharma bane. ahIM yadharmathI dhUmatva maLe che. ane te te dharmavALo dhUma che mATe lakSaNa ghaTe. dhUmAbhAvavAn vighna-abhAvAt'mAM dhUmAbhAvAbhAvanI=dhUmanI niravacchinna adhikaraNatA mahAnasAdimAM che ane tyAM badhe ja vinA-abhAvAbhAva che. eTale adhikaraNatAne vyApaka vidna-abhAvAbhAva bane ane temAM AvelI vyApakatAno avacchedaka hetutAvacchedakasaMbaMdhAvacchinnapratiyogitAka-vahni-abhAvatvAvacchinnapratiyogitAka vidna-abhAvAbhAvatva bane. ahIM, yadharmathI vighna-abhAvatva maLe che ane te vALo vidnaabhAva=hetu che mATe, samanvaya thaI jatAM koI doSa na Ave. mAthurI : vyApakatAvacchedakatvaM tu tadvanniSThAtyantAbhAvapratiyogitAnavacchedakatvaM, na tu oooooooooooooooOOT 0XXXXXXXXXXXX00000000000 000000000000000000000000 vyAptipaMcaka upara cAndrazekharIyA nAmanI saraLaTIkA 7 94 OOOOOOOOOOOOOOOOO Page #104 -------------------------------------------------------------------------- ________________ tadvanniSThapratiyogivyadhikaraNAbhAvapratiyogitAnavacchedakatvaM, tadvati niravacchinnavRttimAn yo'bhAvastatpratiyogitAnavacchedakatvaM vA / prakRte vyApakatAyAM pratiyogivaiyadhikaraNyasya niravacchinnavRttitvasya vA praveze prayojanavirahAt / tena pRthivIkapisaMyogAdityAdau nAtivyAptiH, kapisaMyogAbhAvatvasya niruktavyApakatAvacchedakatvavirahAdityeva paramArthaH / cAndrazekharIyA : nanu tAdRzAdhikaraNatAyAH vyApakatAvacchedakaM yaddharmAvacchinnAbhAvatvam taddharmavatvam ityAdi uktaM bhavatA / kintu, vyApakatAvacchedakatvaM kiM nAma / yadi tAdRzAdhikaraNatAvaniSThapratiyogivyadhikaraNa-abhAvapratiyogitAnavacchedakatvam tAdRzAdhikaraNatA-vyApakatAvacchedakatvam iti manyate / tadA yadyapi "parvato vahnimAn dhUmAt" ityAdau vahni-abhAvAdhikaraNatAvati bhUtalAdau na dhUmAbhAvAbhAvaH asti / kintu pratiyogivyadhikaraNaH vahni-abhAvAdiH eva / tatpratiyogitAvacchedakaM vahnitvam, tatpratiyogitAanavacchedakaM tu dhUmatvAvacchinapratiyogitAkadhUmAbhAvatvaM asti / arthAt tat dhUmAbhAvatvaM vyApakatAvacchedakaM bhavati, tathA ca atra yaddharmapadena dhUmatvasya grahItuM zakyattvAt, tadvatvam ca dhUme sattvAt lakSaNasamanvayo bhavati / kintu 'pRthvI kapisaMyogAt' iti atra ativyAptiH bhavati / yatra kapisaMyogaH tatra pRthvItvam iti tu na samyak / kapisaMyogavati jalAdau pRthvItvAbhAvAt / ato idaM asatsthAnam / tathApi, atra lakSaNaM saGgacchate / tathAhi pRthvItvAbhAvAdhikaraNatAvati jalAdau kapisaMyogAbhAvAbhAva: kapisaMyogarUpaH vartate / kintu sa kapisaMyogAbhAvAtmakasvapratiyogisamAnAdhikaraNo asti / pratiyogivyadhikaraNo nAsti / ataH ayaM abhAva: na gRhyate / kintu pRthvItvAbhAvAdiH eva pratiyogivyadhikaraNaH gRhyate / tatpratiyogitAvacchedakaM pRthvItvatvam / anavacchedakaM kapisaMyogAbhAvatvam / tathA ca, kapisaMyogatvAvacchinnapratiyogatAka-kapisaMyogAbhAvatvam atra vyApakatA-avacchedakaM mIlitam / ata: yaddharmapadena kapisaMyogatvasya grahItuM zakyattvAt, kapisaMyogatvadharmasya ca kapisaMyogAtmake hetau vartamAnattvAt, lakSaNasamanvayAt ativyAptiH / / ___ yadi "tAdRzAdhikaraNatAvati niravacchinnavRttitAvAn yaH abhAvaH, tatpratiyogitAnavacchedakatvam tAdRzAdhikaraNatAvyApakatAvacchedakatvam" iti ucyate, tathApi tathaiva ativyAptiH / pRthvItvAbhAvavati jalAdau kapisaMyogAbhAvAbhAvaH kapisaMyogAtmakaH na niravacchinnavRttitAmAn / ataH sa na gRhyate / kintu niravacchinnavRttitAvAn pRthvItvAbhAvaH gRhyate / tathA ca pUrvavat ativyAptiH bhavati iti cet atra ucyate / atra vyApakatAvacchedake pratiyogivyadhikaraNatvasya niravacchinavRttitvasya vA abhAvavizeSaNatve prayojanAbhAvAt na asmAbhiH tata nivezyate / kinta tAdazAdhikaraNatAvataniSTha-atyantAbhAvapratiyogitA-anavacchedakatvama tAdRzAdhikaraNatAvyApakatAvacchedakatvam ityeva manyAmahe / pRthvItvAbhAvAdhikaraNatAvati jalAdau niSThaH kapisaMyogAbhAvAbhAvaH kapisaMyogAtmakaH / tatpratiyogitAyAH avacchedakaM kapisaMyogAbhAvatvam / ato na tat vyApakatAvacchedakaM bhavati / ato na yaddharmapadena kapisaMyogatvaM grahItuM zakyam, yena ativyApti: syAt / tathA ca nisktasAdhyAbhAvAdhikaraNatAvaniSTha-atyantAbhAvapratiyogitAnavacchedakaM hetutAvacchedakasaMbaMdhACWXXIXXKAKIKARRAOXOXOROKAROORKOROKAKKKAKKAKKAKORAKIKEKOIRROROXOOOOOOXOXOXOXOROSCONORAKOROKAKIRONOKARORIROMORONOMOTOROROXIRORAKIKOKAR vyAtipaMcaka upara cAdrazekharIyA nAmanI saraLaTIkA - 5 comxxxsexcomwwxccomoOKOKAROKERSIONSORRORAKARIXXXSKRROROROMOR R ORSCORROxerciscorexSRORORORSMORAKSHARIRIROMIRRORSCORECORNOKAROKAR Page #105 -------------------------------------------------------------------------- ________________ KooooooooooooooooooooAKevoooooooooooooooooooooooooooooooooooooooooooooooooooooooooooooooooooooooooooooooooooooooooooooooooooooo cchannayadharmAvacchinnapratiyogitAka-hetvabhAvatvam tat dharmavatvam vyAptiH iti caturthalakSaNaM vasitam iti prmaarthH| cAndrazekharIyA: prazna : tame tAdazAdhikaraNatAnI vyApakatAno avacchedaka. ema niveza to karyo. paNa pakatAvacchedakatva no artha zuM ? e to vicAravAnuM ja bAkI che. jo, tAdazAdhikaraNatAvaniSThayogivyadhikaraNa-abhAvapratiyogitAnavacchedakatva vyApakatAvacchedakatva ema mAnazo, to "vahinamAnuM dhUmAta" sthaLe vahina-abhAvanI adhikaraNatA bhUtalAdimAM maLaze ane temAM rahelo dhUmAbhAvavyadhikaraNa evo bhAvAbhAva to maLavAno ja nathI, kemake bhUtalamAM dhUmAbhAvAbhAva=dhUma che ja nahI. eTale pachI tyAM bhUtala 2 rahelo ghaTAdivyadhikaraNa evo ghaTAdi-abhAva ja levAya. ane tenI pratiyogitAno anavacchedaka bhiAvatva banI jAya. arthAt dhUmAbhAvatva e vyApakatAvacchedaka bane. ane te dhUmatAvacchinnapratiyogitAkavAvatva rUpa che. eTale, yadharma tarIke dhUmata maLI jatAM lakSaNa ghaTI jAya che. paNa, "pRthvI kapisaMyogA" sthaLe ativyApti Avaze. kapisaMyoga to AkAzAdimAM paNa hoya che. tyAM pRthvItva sAdhya hotuM nathI. le, A sthAna khoTuM che. paNa pRthvIvAbhAvAdhikaraNatAvALA jalAdi maLe ane temAM saMyogAbhAvAbhAva=kapisaMyoga maLe kharo. paNa, te to kapisaMyogAbhAvarupa potAnA pratiyogIne nAdhikaraNa che. eTale, pratiyogivyadhikaraNa abhAva tarIke A na levAya. paNa, pRthvIvAbhAvAdi ja levA ane tenI pratiyogitAno anavacchedaka to, kapisaMyogAbhAvatva banI jAya che. eTale, saMyogatvAvacchinna-pratiyogitAka-kapisaMyogAbhAvatva e ahIM vyApakatAavacchedaka banI jaze. emAM, dharma tarIke kapisaMyogatva che ane te vALo hetu che. eTale lakSaNa ghaTatA ativyApti Ave. jo, "tAdazAdhikaraNatAvati niravacchinnavRttimAn je abhAva hoya, tenI pratiyogitAno anavacchedaka e pakatAvacchedaka gaNAya" ema mAno to ya ahIM ja vAMdho Ave, kemake pRthvIvAbhAvAdhikaraNatAvALA dimAM kapisaMyogAbhAvAbhAva=kapisaMyoga e niravacchinnavRttitAvALo abhAva nathI. eTale, tevA abhAva ke pRthvItvAbhAvAdi ja levA paDe ane eTale pAchI pUrvavat Apatti Ave. uttara H tamArA be ya vikalpo ame mAnatA ja nathI, kemake A vyApakatAvacchedakamAM pratiyogivyadhikaraNatvano naravacchinnavRttitvano niveza karavAnI amAre koI jarUra ja nathI. ame to, 'tAdezAdhikaraNatAvaniSThavattAbhAva pratiyogitAanavacchedakatvam vyApakatAvacchedakatvam' eTaluM ja mAnazuM. eTale pRthvIvAbhAvAdhizatAvALA jalAdimAM je kapisaMyogAbhAvAbhAva che. tenI pratiyogitAno avacchedaka kapisaMyogAbhAvatva banI . che. eTale, te pratiyogitAno anavacchedaka na banavAthI, vyApakatAvacchedaka tarIke kapisaMyogatvAvacchinnayogitAka-abhAvatva maLatuM ja nathI. eTale, yadharma tarIke kapisaMyogava na maLatA, lakSaNa na ghaTe. mATe tevyApti paNa na Ave. pRthvItvAbhAvavALA jala-AkAzAdimAM kapisaMyoga= kapisaMyoga-abhAvAbhAva maLe e dhyAnamAM rAkhavuM. mAthurI : sAdhyavadanyeti / atrApi prathamalakSaNoktarItyA hetau sAdhyavadanyavRttitvAbhAva parthaH / tAdRzavRttitvAbhAvazca tAdRzavRttitvasAmAnyAbhAvo bodhyaH / tena dhUmavAn vahnarityAdau vadanyajalahRdAdivRttitvAbhAvasya dhUmavadanyavRttitvajalatvobhayAbhAvasya ca hetau sattvepi ooooooooooooooooooooooooooooooooooooooooooooooooooooooooooooooooooooooooooooooooooooooooooooooooooooooooooooooooooooooooooooooooog vyAtipaMcaka upara cAndrazekharIyA nAmanI saraLaTIkA 0 99 mooooooooooooooooooooooooooooooooooooooooooooooooooooooooooooooooooooooooooooooooooooooooooooooooooooooooooooooooooooooooooooooo Page #106 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 1800000000000000000000000000000000000000000000000000000000000000000000000000006 nAtivyAptiH / cAndrazekharIyA : caturthalakSaNaM yattatghaTitam / ato ananugataM, ataH paJcamaM lakSaNaM vyAcaSTe / sAdhyavatanya-avRttitvam sAdhyavabhinna-vRttitvAbhAvaH ityarthaH / atrApi prathamalakSaNoktarItyA sAdhyavadbhinne na vRttiH (vRttitAH) yatra sa iti tripadabahuvrIhisamAsaH AdaraNIyaH / arthastu anantaroktaH eva / nanu "dhUmavAn vahnaH" iti atra dhUmatvabhinne hude vahnaH avRttittvAt lakSaNasamanvayAt ativyAptiH / dhUmavatbhinne ayogolake vahnaH vRttitve'pi ayogolakanirUpitavRttitA+jalatvobhayaM tu vahnau nAsti / tathA ca vahnau tAdRzobhayAbhAvo vartate / evaMrItyA ayogolakanirUpita-vRttitAbhAvo'pi vahnau mIlitaH iti ativyAptiH iti cet sAdhyavabhinnanirUpitA: yAvantyaHvRttitAH tAsAM sarvAsAM abhAvo yadi hetau mIlati / tadaiva sA vyAptiH ucyate iti pariSkAraH / tathA ca sAdhyavat-bhinnanirUpitAnAM vRttitvatvAvacchinnavRttitAnAM abhAvaH hetau vyAptiH / atra ca dhUmavatbhinnanirUpitAnAM bahvInAM vRttitAnAM abhAvasya vahnau satve'pi, dhUmavatbhinna-ayogolakanirUpitAyAH zuddhavRttitAyAH abhAvasya vahnau asatvAt, sarvAsAM vRttitAnAM abhAvo na mIlitaH / ato nAtivyAptiH iti bhAvaH / cAndrazekharIyA : cothu lakSaNa ya-tathI ghaTita hovAthI anugata nathI. mATe, have pAMcamuM lakSaNa batAve che. sAdhyava-anya-avRttitvam ahIM paNa pahelA lakSaNa pramANe sAdhyava-avyavRttitvAbhAva ema artha karavo. eTale ke, sAdhyavALAthI anya je hoya, tenAthI nirUpita vRttitAno hetumAM abhAva e vyApti che. pahelA lakSaNamAM jema sAdhyAbhAvavataH na vRtti yatra ema tripada bahuvrIhi karelo. tema ahIM paNa, sAdhyavadanyasminuM na vRttiH yatra ema tripadabahuvrIhi karavo. ane artha to upara pramANe ja thaze. prazna : "dhUmavAnuM vahuneH" mAM, dhUmavaanya tarIke to jalahUdAhi paNa Ave ane tenAthI nirupita vRttitAno abhAva vanimAM hovAthI ativyApti Ave che. are, dhUmavA-anya tarIke ayogolaka laIe, to tenAthI nirUpita vRttitA vanimAM hovA chatAM paNa, tAdazavRttitA+jalatva e ubhayano to abhAva vanimAM maLI ja jAya che. "vahinaH ayogolakanirUpitavRttitA+jalatvobhavAnuM nAsti' ema kahI zakAya che. eTale, e rIte paNa, vRttitAno abhAva vanimAM maLavAthI ativyApti Ave. uttara : sAdhyavabhinnathI nirUpita tamAme tamAma vRttitAno abhAva hetumAM maLavo joIe, to ja vyApti gaNAya ema kahezuM. dhUmavabhinna evA ayogolakathI nirUpita zuddhavRttitAno abhAva vanimAM nathI maLato. eTale tAdezavRttitA sAmAnyano abhAva vanimAM na maLavAthI ativyApti nathI AvatI. mAthurI : sAdhyavadanyatvaM ca anyonyAbhAvatvanirUpitasAdhyavattvAvacchinnapratiyogitAkAbhAvatvam, tena vahnimAn dhUmAdityAdau tattadvahnimadanyasmin dhUmAdervRttAvapi nAvyAptiH / na vA vahnimattvAvacchinnapratiyogitAkAtyantAbhAvasya svAvacchinnabhinnabhedarUpasyAdhikaraNe parvatAdau dhUmasya vRttAvapyavyAptiH / tasya sAdhyavattvAvacchinapratiyogitAyA atyantAbhAvanirUpitatvenAnyonyAbhAvatvanirUpitatvavirahAt / anyonyAbhAvatvanirUpitatvaM ca tAdAtmya vyAtipaMcaka upara cAndrazekharIyA nAmanI saraLaTIkA 0 90 Page #107 -------------------------------------------------------------------------- ________________ sambandhAvacchinnatvameva / cAndrazekharIyA : nanu vahnimAn dhUmAt iti atra avyAptiH / vahnimAn mahAnasaH / tadbhinnaH prvtH| tasmin dhUmasya vRttittvAt, dhUme sAdhyavabhinnanirUpitavRttitA sAmAnyAbhAvo nAsti, ato bhavati avyAptiH iti cet na sAdhyavatvAvacchinapratiyogitAka-abhAvavAn yaH sa eva sAdhyavabhinnapadena gRhyate / tathA ca 'mahAnasaH parvatIyavahnimAn na' iti atra parvatIyavahnitvAvacchinnapratiyogitAka-bheda(abhAva)vAn mahAnasaH yadyapi asti / kintu vahinamatvAvacchinnapratiyogitAka-bheda(abhAva)vAn mahAnasa: nAsti / ato mahAnasAdiH na sAdhyavabhinnapadena gRhyate / kintu 'hRdaH vahnimAn na' iti vaktuM zakyatayA hRdaH sAdhyavatvAvacchinapratiyogitAkabhedavAn asti / tasmin dhUmasya avRttittvAt lakSaNasamanvayaH / nanu tathApi 'parvataH vahnimAn asti / kintu parvate vahnimAn nAsti' iti nyAyena parvate vahnimatvAvacchinnapratiyogitAka-abhAvo asti / tathA ca parvata: sAdhyavabhinnapadena gRhyate, tasmin dhUmasya vRttittvAt tadavasthaiva avyAptiH / / atra idaM avadheyam / parvate vahnimatvAvacchinnapratiyogitAkavahnimat-atyantAbhAvo asti / sa svapadena vAcyaH / tena svena avacchinaH viziSTaH parvatAdi / tathA yatra pradeze parvataH vahnimAn vartate, sa pradezastu na vahnimad-atyantAbhAvavAn, kintu vahnimadvAn / ataH sa pradezaH na svAvacchinna-vahnimadatyantAbhAvaviziSTaH / ataH sa pradezaH svAvacchinena bhinnaH vartate / parvatAdiH ca na svAvacchinnabhinnaH, kintu svAvacchinnaH / ataH parvatAdau svAvacchinnabhinnabhedaH vartate / atra dvayoH samavyApakattvAt vahnimadatyantAbhAvaH svAvacchinnabhinnabhedasvarUpo'pi asti iti cet atrocyate / bhedatvanirUpitA yA sAdhyavatvAvacchinnA pratiyogitA / tannirUpakAbhAvavAn eva sAdhyavabhinnapadena vAcyaH iti / tathA ca vahnimadatyantAbhAvasya vahnimaniSThA pratiyogitA atyantAbhAvatvanirUpitA, na tu bhedatvanirUpitA / ato bhedatvanirUpitapratiyogitAkavahnimad-atyantAbhAvavAn parvataH na sAdhyavabhinnapadena gRhyate / kintu hRdo vahnimatbhedavAn iti atra ide bhedatvanirUpitapratiyogitAka-vahnimat-abhAvaH asti / tathA ca tAdRzAbhAvavAn hRdaH sAdhyavabhinnapadena gRhyate, tasmin dhUmasya avRttittvAt bhavati lakSaNasamanvayaH / na ca yadi vahinamat-atyantAbhAvaH svAvacchinna bhinnabhedarUpaH, tahi vahinamanniSThA pratiyogitA bhedatvanirUpitA asti eva / tatkathaM bhedatva-anirUpitA sA pratiyogitA iti ucyate iti vAcyam yato bhedatvanirUpitatvam nAma tAdAtmyasaMbaMdhAvacchinnatvam / vahnimad-atyantA-bhAvasya vahnimaniSThA pratiyogitA tu saMyogasaMbaMdhAvacchinnA asti / natu tAdAtmyAvacchinnA / ato yadyapi vahnimadatyantAbhAvaH svAvacchinna-bhinnabhedarUpaH / tathA pi na vahnimatniSThA atyantAbhAvIyapratiyogitA bhedanirUpitA iti sA na gRhyate iti dhyeyam / cAndrazekharIyA: praznaH vahnimAnuM dhUmAmAM avyApti Avaze, kemake mahAnasIyavahinamathI anya tarIke parvata Ave. parvatIyavanimathI anya tarIke mahAnasa Ave. ane temAM dhUma rahelo che. eTale sAdhyavabhinnathI nirUpita tamAma vRttitAno abhAva dhUmamAM na maLavAthI avyApti Ave che. vyAptipaMcaka upara cAdrazekharIyA nAmanI saraLaTIkA 0 98 Page #108 -------------------------------------------------------------------------- ________________ (COOKoooooxyvoKBooooooooooooooooooooooooooooooooooooooooooooooooooooooooooooooooooooooooooooooooooADAMOM 00.00 Boooooooooooo uttara : sAdhyavatabhinnatvama=sAdhyaratnAvacchinnapratiyogitAka-abhAvavatvama evo artha karavAno. "mahAnasaH parvatIyavanimAn na" e rIte mahAnasa e sAdhyava=parvatIyavahinAmAnA bhedavALo banyo. paNa, A bheda e parvatIyavanimavAvacchinnapratiyogitAka che. vanimavAvacchinnapratiyogitAka evA bhedarUpa A abhAva nathI. eTale, mahAnasa e sAdhyavabhinna tarIke na levAya. e rIte, parvatAdi paNa na levAya. paNa, hUdaH vanimA" na ema bolAya. eTale, drada e vanimatvAvacchinnapratiyogitAka-vanimabheda (abhAva) vALo che ja. eTale sAdhyavabhinna tarIke AvA chUMdAdi levAya ane temAM dhUmanI vRttitA na hovAthI, dhUmamAM vRttitA sAmAnyAbhAva maLI jAya che, Ama lakSaNa ghaTI jatAM avyApti na Ave. prazna: to paNa, Apatti to Avaze ja. parvata pote vanimAnuM che. paNa, parvatamAM koI vanimAnuM rahetuM nathI. eTale, parvatamAM vanimatu no atyantAbhAva rahe che. eTale parvata e vanimatuatyantAbhAvavA=vanimata-atyantAbhAvAvacchinna banyo ema kahevAya. have, parvata jyAM rahyo che, e pradeza to vanimatu=parvatavALo kahevAya. eTale, e pradeza vahinamata-atyantAbhAvavALo na gaNAya. eTale "tAdazapradezaH vanimaatyantAbhAvavAnuM na" arthAt vanimaatyantAbhAvAvacchinnaparvatathI bhinna tarIke A parvatanA adhikaraNarUpa deza banyo. have, parvata e to A pradezathI judo ja che. eTale, "parvataH vanimaatyantAbhAvAvacchinna (parvata) bhinnaH (pradezaH) na" ema bolI zakAya. eTale parvatamAM vanimaatyantAbhAvAvacchinnabhinnano bheda rahI jAya che. - have juo. jyAM jyAM vanimaatyantAbhAva che tyAM sarvatra vanimaatyantAbhAvAvacchinna bhinnano bheda rahelo ja che. Ama, A vanima-atyantAbhAva ane vanimaatyantAbhAva (sva) avacchinnabhinnabheda e be ya samavyApaka hovAthI be ya eka ja mAnI zakAya che eTale vanimatu-atyatAbhAva e svAvacchinnabhinnabhedarUpa gaNI zakAya che. eTale, parvata pote vanima-atyantAbhAvavALo gaNAze. arthAt sAdhyavatnAvacchinnapratiyogitAka-vanimaabhAvavAn tarIke parvata paNa Ave ane temAM to dhUma rahelo hovAthI pAchI avyApti AvavAnI ja che. uttara : bheda-nirUpita+sAdhyavatnAvacchinna je pratiyogitA hoya, te pratiyogitAno nirUpaka evo ja abhAva levAno che. vanimata-atyantAbhAvanI pratiyogitA vahinamatvAvacchinna to che ja. paNa e pratiyogitA atyantAbhAvatvathI nirUpita che. bhedathI nirUpita nathI. bheda-nirUpita pratiyogitA eTale tAdAbhyasaMbaMdhAvacchinnapratiyogitA ja gaNAya. ahIM, vanimatuatyantAbhAvanI pratiyogitA to saMyogasaMbaMdhAvacchinna che. tAdAbhyAvacchinna nathI. eTale, A pratiyogitA anyonyAbhAvatathI nirUpita na gaNAtA e na levAya. paNa, vanimabhedanI pratiyogitA tAdAbhyAvacchinna maLe. e ja levAya. have, parvatamAM vahinamatabheda to raheto ja nathI. eTale tAdAbhyAvacchinna vanimavAvacchinnapratiyogitAka-abhAvavAnuM parvata na bane mATe sAdhyavabhinna tarIke parvatAdi na bane. paNa, hradAdi bane ane temAM dhUma na hovAthI lakSaNa ghaTI jAya che. cAndrazekharIyA : nanu parvate vahnimat-atyantAbhAvaH asti / ataH sAdhyavatvAvacchinnapratiyogitAkaabhAvavAn parvato'pi bhavati / tathA ca sAdhyavabhinnapadena parvato gRhyate.... ityAdi eva ucyatAm ki vahnimadatyantAbhAvasya svAvacchinnabhinnabhedasvarupatvanirUpaNe prayojanam iti tu na samyag avabudhyAmaH vayaM iti vyAtipaMcaka upara cAndrazekharIyA nAmanI saraLaTIkA 0 9 ooooooooooooooooooooooooooooooooooooooooooooooooooooooooooooooooooooooooooooooooooooooooooooooAoooooooooooooooooooooooooooooooooooo Page #109 -------------------------------------------------------------------------- ________________ CRXXXKAKKKRKXKAKKAKKKKKKAKKKAKKKKKRKAROKIOKRIXXXRKSINOROKAKKKKKAKKKAKERSONAKRKICKSOORKKRKIOKAKRKEKHASOKHAKKAKAKKAKKKRKRKIXXXXKORKSORKKAKKKKKAKKKAKKKOCHIKEKO cet, zobhanA prajJA bhavatAm, yad etAdRzaM sUkSmaM ikSaNaM kRtam / tatra idaM pratividhAnam avadheyam / yadyapi vahnimat -atyantAbhAvaH svAvacchinnabhinnabhedaH ca ekasvarUpaH, samavyApakattvAt / tathApi, vahnimat atyantAbhAva: sAdhyavatvAvacchinnapratiyogitAka-abhAvo kathyate / svAvacchinnabhinnastu sAdhyavatparvatavAn pradezaH / sa pradezastu na vahnimAn / ataH svAvacchinnabhinnabhedastu na vahnimatbhedarUpaH / ataH sa bhedaH vahnimatvAvacchinnapratiyogitAka-abhAvarUpo nAsti / ataH svAvacchinna-bhinnabhedavAn parvataH na sAdhyavatvAvacchinnapratiyogitAkaabhAvavAn / ataH tAdRzabhedamAdAya na parvato sAdhyavabhinnapadena gRhyate / kintu vahnimadatyantAbhAvavAn parvataH eva sAdhyavatvAvacchinapratiyogitAka-abhAvavAn / ato vahnimadatyantAbhAvamAdAyaiva parvato vahnimatbhinnapadena gRhyate / kintu vahnimadatyantAbhAvasya pratiyogitA na bhedatvanirUpitA / ato bhedatvAnirUpita-pratiyogitAkavahnimad-atyantAbhAvavAn parvata: na sAdhyavabhinnapadena gRhyate / itthaM ca bhedatvanirUpita-svAvacchinnabhinnaniSThapratiyogitAka-abhAvavAn parvata: na sAdhyavatvAvacchinnapratiyogitAka-abhAvavAn / sAdhyavatvAvacchinnapratiyogitAka-vahnimadatyantAbhAvavAn parvataH bhedatvAnirUpitatAdRza-pratiyogitAka-abhAvavAn, ato dvAbhyAmapi prakArAbhyAM parvataH na sAdhyavabhinnapadena grahItuM zakyaH / ityAdi pratibodhanArthaM svAvacchinnabhinnabhedarUpatvam vahnimadatyantAbhAvasya nirUpitaM iti tu vayaM utprekSAmahe / tattvaM tu atra mathurAnAthAH eva jaannti| yAndrazemarIyA : prazna : 55, "parvatamA panibhatmatyantAmA 2 cha. mATe, sAdhyavatvAvachinna pratiyogitAka-abhAvavALo parvata paNa bane. mATe, te parvata sAdhyavabhinna tarIke levAya... ATaluM ja kahevAne badale, vanimaatyantAbhAva e svAvacchinnabhinnabhedasvarUpa che. enuM nirUpaNa karavAnI koI jarUra ja lAgatI nathI. uttara : juo, vahnimatu-atyatAbhAva ane svAvacchinnabhinnabheda e be ya eka hovA chatAM paNa, sAdhyavabhinna tarIke jo parvata levo hoya to, vanimatu-atyantAbhAvane laIne ja levAya, kemake svAvacchinnabhinna tarIke to vahinamataparvatavAnuM pradeza Ave che. e pradeza pote sAdhyavAnuM nathI. eTale teno bheda parvatamAM hoya, to paNa ene laIne parvata e sAdhyavatabhedavAr (bhinna) mAnI na zakAya. ane atyantAbhAvane laIne, parvata sAdhyavarbhadavAnuM bane. paNa e sthaLe pratiyogitA bheda-nirUpita na banavAthI, parvatane sAdhyavabhinna tarIke na laI zakAya. Avo bodha karAvavA mATe uparanuM nirUpaNa kareluM che ema lAge che. mAthurI : sAdhyavattvaM ca sAdhyatAvacchedakasambandhena bodhyam, tena vahnimAn dhUmAdityAdau vahnimattvAvacchinnapratiyogikasya samavAyena vahnimato'nyonyAbhAvasyAdhikaraNe parvatAdau dhUmAdervRttAvapi nAvyAptiH / cAndrazekharIyA : nanu tathApi samavAyena vahnimAn vahniavayavaH / na tu parvatAdiH / ata: sAdhyavabhinnaH parvatAdiH / tasmin dhUmasya vRttittvAt avyAptiH / iti cet na sAdhyatAvacchedakasaMbaMdhena yAvantaH sAdhyavantaH, tadbhinnatvam grAhyam / atra sAdhyatAvacchedakasaMbaMdhaH saMyogaH / na tu samavAyaH / saMyogena vahnimAn tu parvataH api bhavati / ato, sAdhyavabhinnapadena na parvatAdiH / kintu bhUtalAdi eva gRhyate / tasmin ORRRRRRORRRRRRRRRRRIARKKKXXXXXXORRRRRRRRRRRRRORRRORRRRRRRRRRRRRIORONOKRKOKARIORKKAKEKOROKAROKARORAKAKIRAKOROROXXXXXXXXOXIXXKARKEKIKRRIXXXRRORKKK) vyAptipaMcaka upara cAndrazekharIyA nAmanI saraLa TIkA 0 100 XXXXXXXXXXXXXXXXXXXXXXXXXXXXXXXXXXXXXXXXXXXKARIHMIRIKNOKRKERSONSORXXXXxxxxxxXRROKEKRKSIXXXXKSIKKIRAKOOOKIKOKAXXXXXXXXXXXXXXXXXXXXXXXXXXXXxxxxxxxxx Page #110 -------------------------------------------------------------------------- ________________ dhUmasya avRttittvAt bhavati lakSaNasamanvayaH / cAndrazekharIyA prazna to paNa, vaninA samavAyathI adhikaraNa to vahinanA avayavo ja banaze. eTale, parvatAdimAM to samavAyathI vahina-abhAva ja che. arthAt vanimAnabhinna tarIke parvata laI zakAya che. temAM, dhUma vRtti hovAthI avyApti AvI. 6 // 2 : "sAdhyatA126saM5thI 240 sAdhyavANA hoya, tenAthI minA vAna" mI, sAdhyatAvacchedakasaMbaMdha saMyoga che, samavAya nathI. ane saMyogathI vani parvatAdimAM raheto hovAthI, parvatAdi e sAdhyavAnuM banI jatAM, sAdhyavabhinna tarIke parvatAdi na Ave. paNa, bhUtalAdi Ave. temAM dhUma na hovAthI lakSaNa ghaTI jAya che. ___ mAthurI : sarvamanyatprathamalakSaNoktadizAvaseyam / yathA cAsya na tRtIyalakSaNAbhedastathoktaM tatraiveti samAsaH / cAndrazekharIyA : atra anyat sarva prathamalakSaNAnusAreNa vAcyam / na iha punaH pratanyate / yathA ca idaM lakSaNaM tRtIyalakSaNAt bhinnam / tat tRtIyalakSaNanirUpaNAvasare eva bhAvitam iti tadapi nocyate / itthaM ca paJcAnAmapi lakSaNAnAM nirUpaNaM saMpUrNam / cAndrazekharIyA : A sivAyanI bAkInI badhI ja carcA pahelA lakSaNa pramANe ahIM paNa samajI levI. A lakSaNa trIjA lakSaNathI abhinna nathI, paNa bhinna che. e vAta ame tyAM ja karI gayA chIe. eTale e lakhavAnI jarUra nathI. Ama, pAMca lakSaNonuM nirUpaNa pUruM karyuM. mAthurI : sarvANyeva lakSaNAni kevalAnvayyavyAptyA dUSayati 'kevalAnvayinyabhAvAditi' / paJcAnAmeva lakSaNAnAmidaM vAcyaM jJeyatvAdityAdivyApyavRttikevalAnvayisAdhyake dvitIyAdilakSaNacatuSTasya tu kapisaMyogAbhAvavAn sattvAdityAdyavyApyavRttisAdhyake'pi cAbhAvAdityarthaH / sAdhyatAvacchedakasambandhAvacchinnasAdhyatAvacchedakAvacchinnapratiyogitAkasAdhyAbhAvasya sAdhyatAvacchedakasambandhena sAdhyavattvAvacchinnApratiyogitAkAnyonyAbhAvasya cAprasiddhattvAt / kapisaMyogAbhAvavAn sattvAdityAdau niravacchinnasAdhyAbhAvAdhikaraNatvasya aprasiddhatvAcceti bhAvaH / tRtIyalakSaNasya kevalAnvayisAdhyakAsattvaM ca tadvyAkhyAnAvasare eva prapaMcitam / __cAndrazekharIyA : atra idaM avadheyaM asya granthasya prArambhe pUrvapakSeNa vyAptilakSaNaM praznaviSayIkRtam / tatra madhyastheta kenacit uktam avyabhicaritatvam vyAptiH iti / punaH pUrvapakSaH prAha-kiM nAma avyabhicaritatvam / tatra madhyasthena paJca lakSaNAni proktAni, teSAM vistarataH svarupaM tu prAg nirUpitameva atra pUrvapakSaH anumAnaM karoti XXXXXXXXXXXxxxxxxxxxxxxxxAKIXXXXKARIORIORRRRRRomxxxxxxxxxxxOROKAROKARIXXXXXXXXXXXXXXXXXXXXXXXXXXXXXXXXXXXXXXXXxxxxxxxxxxxKARAOKXXXXXXXXXXXXX vyAtipaMcaka upara cAndrazekharIyA nAmanI saraLaTIkA 0 101 Owoo00000ooxxxRRRORxxxxxxxxxxxxxxxxxxxxxxxxxxxxxxxxxxxxxxxxxxxxxxxxxRARAKORAKHRIKOIRAKSORRRRRORRORRRRORKoxxxAKORXXXXXXXXXXNAIKKROMORRORIORKKOROAD Page #111 -------------------------------------------------------------------------- ________________ OOOOOOO 8080KMEROOoxoxo00x8000 avyabhicaritatvaM (pakSaH) na sAdhyAbhAvavat-avRttitvarUpam na sAdhyavabhinna-sAdhyAbhAvavat-avRttitvarUpam na sAdhyavatpratiyogikabheda-asamAnAdhikaraNatvarUpam na sakalasAdhyAbhAvavatniSTha-abhAvapratiyogitvarUpam na sAdhyavabhinna-avRttitvatpam kevalAnvayisAdhyake anumAne etatpaJcAnAmapi abhAvAta (hetuH)| tathAhi idaM vAcyam prameyattvAt iti atra vyApyavRttisAdhyake anumAne sAdhyatAvacchedakasaMbaMdhAvacchinnapratiyogitAkavAcyatvAbhAvasya aprasiddhaYA tAdRzasAdhyAbhAvaghaTitAnAM prathama-dvitIya-caturthalakSaNAnAM avyAptiH / tathA sAdhyatAvacchedakasaMbaMdhena sAdhyavatvAvacchinnapratiyogitAka-vAcyatvavatbhedasya aprasiddhayA tAdRzasAdhyavatbhedaghaTitAnAM tRtIyapaJcamalakSaNAnAM avyAptiH / vAcyatvaM sarvatra vartate / ato vAcyatvAbhAva: aprasiddhaH / sarve ca padArthAH vAcyatvavantaH / ato, vAcyatvavatbhedaH api aprasiddhaH iti bhAvaH / 'kapisaMyogAbhAvavAn sattvAt' iti atra avyApyavRttikevalAnvayi-sAdhyake anumAne, yadyapi sAdhyAbhAvaH kapisaMyogarUpaH prasiddhaH / kintu niravacchinA sAdhyAbhAvasya-kapisaMyogAtmakasya adhikaraNatA aprasiddhA / ataH tAdRzAdhikaraNatAghaTitaM caturthaM lakSaNaM avyAptaM bhavati / tathA kapisaMyogAbhAvasya kevalAnvayitayA, bhedasya vyApyavRttitAniyamanaye ca kapisaMyogAbhAvabhedasya aprasiddhayA, dvitIya-tRtIyapaJcamalakSaNAnAM tAdRkbhedaghaTitAnAM avyAptatvam jJeyam prathamalakSaNaM tu yadi 'anye tu' ityAdinA abhihitaM gRhyate / tadA tat lakSaNaM na atra avyAptaM iti tatraiva bhAvitam / yadi tu mUlaM prathamalakSaNaM gRhyate / tadA tu tadapi sAdhyAbhAvasya niravacchinnAdhikaraNatAyAH aprasiddhattvAt avyAptaM bodhyam / tRtIyalakSaNe yadi sAdhyavatvAvacchinnapratiyogikabhedaH na gRhyate / kintu yathAzrutameva gRhyate, tadA vAcyatvavatghaTAdipratiyogikaH bhedaH yadyapi prasiddhaH / tathApi tAdRzabhedavati paTAdau jJeyatvasya vRttittvAt bhavati eva avyAptiH / etacca tRtIyalakSaNavyAkhyAnAvasare prapaJcitameva / __mAthurI : etaccopalakSaNam / dvitIye kapisaMyogI etadvRkSatvAdityAdAvapyavyAptiH / adhikaraNabhedena abhAvabhede mAnAbhAvena kapisaMyogavadbhinnavRttikapisaMyogAbhAvavati vRkSe etavRkSatvasya vRttittvAt / na ca sAdhyavadbhinnavRttitvaviziSTasAdhyAbhAvadavRttitvaM vaktavyam / evaM ca vRkSasya viziSTAdhikaraNatvAbhAvAnnAvyAptiriti vAcyam / sAdhyAbhAvapadavaiyarthyAMpatteH, sAdhyavadbhinavRttitvaviziSTavadavRttitvasyaiva samyaktvAt / saddhetau hetvadhikaraNe viziSTAdhikaraNatvAbhAvAdeva asambhavAbhAvAt / cAndrazekharIyA : ahIM e khyAla rAkhavo ke, A granthanI zarUAtamAM pUrvapakSe vyAptinuM lakSaNa zuM che? e prazna karyo. enA uttaramAM madhyasthI mANase avyabhicaritatva vyApti ema khulAso Apyo. pUrvapakSe pUchyuM ke, avyabhicaritatva eTale zuM? e pachI, e avyabhicaritatvanA pAMca artho pAMca lakSaNarUpe upara batAvyA. enA upara vistRta carcA karI. pUrvapakSa kahe che ke, avyabhicaritatva e A pAMcamAMthI eke ya svarUpa nathI, kemake vyAtipaMcaka upara cAndrazekharIyA nAmanI saraLaTIkA * 102 Page #112 -------------------------------------------------------------------------- ________________ Gooooooooooooooooo Koo KookhoGoooooooooooooooooooooA%Bosnoooooooooooooooooooooooooooooooooooooooooooooooooooooooooooooooooooooo kevalAnvayisthaLe A avyabhicaritatva=vyApti hovA chatAM paNa, tyAM A pAMceya lakSaNo avyApta bane che. eTale, pUrvapakSanuM A anumAna che ke, avyabhicaritatvam (pakSaH) na sAdhyAbhAvava-avRttitvarupam na sAdhyavabhinna-sAdhyAbhAvava-avRttitvarupam na sAdhyavasmRtiyogikabheda-asamAnAdhikaraNatvarupam nasakalasAdhyAbhAvavanniSTha-abhAvapratiyogitarupam na sAdhyavabhinna-avRttitvarupam kevalAnvayisAdhyane anumAne etatpancanAmapi abhAvAt (hetu) idaM vAgyam ?yatAt" A sthaLe pAMceya lakSaNo avyApta bane. A pAMceya lakSaNo sAdhyAbhAva ke sAdhyavabhedathI ghaTita to che ja. ane, vAcyatva e badhe ja raheluM hovAthI, sAdhyAbhAva ke sAdhyavabheda ahIM na maLavAthI badhA lakSaNo avyApta bane. A vAcyatva e vyApyavRtti evuM kevalAnvayI sAdhya che. jyAre, "kapisaMyogAbhAvavAnuM guNatvA" A sthaLe kapisaMyogAbhAva e avyApyavRtti sAdhya che. ahIM, pahelA lakSaNamAM je "anya tu' mata hato, te anusAra avyApti nathI AvatI. eTale e sivAyanA cAreya lakSaNo A anumAnasthaLe paNa avyApta bane che. AmAM, vAtvasAdhyasthaLe to sAdhyatA vacchedakasaMbaMdhAvacchinnasAdhvatAvacchedakavAcyatvatnAvacchinnapratiyogitAka evo sAdhyAbhAva ja koI ThekANe maLato nathI. mATe, pahelA-bIjA ane cothA lakSaNo avyApta bane. kemake A lakSaNo sAdhyAbhAvathI ghaTita che. to, ahIM sAdhyatAvacchedakasaMbaMdhathI je sAdhyavAnuM hoya. temano sAdhyavatnAvacchinnapratiyogitAkabheda paNa prasiddha nathI. eTale, sAdhyatAvacchedakasaMbaMdhathI sAdhyavatnAvacchinnapratiyogitA-sAdhyavabhedathI ghaTita e trIjuM ane pAMcamuM lakSaNa paNa avyApta bane che. kapisaMyogAbhAvavAn savAmAM Ama to, sAdhyAbhAva=kapisaMyoga prasiddha che. paNa, niravacchinna evI sAdhyAbhAvAdhikaraNatA to prasiddha nathI ja. eTale cothuM lakSaNa to, niravacchinna evI sAdhyAbhAvAdhikaraNatAthI ghaTita hovAthI, AvI adhikaraNatAnI aprasiddhine lIdhe, te cothuM lakSaNa avyApta banaze. ane 2-3-5 lakSaNa sAdhyavabhedathI ghaTita che. paNa, kapisaMyogAbhAva kevalAnvayI hovAthI, badhA ja kapisaMyogAbhAvavAnuM che. eTale, sAdhyavabhedanI aprasiddhine lIdhe 2-3-5 avyApta banaze. paheluM lakSaNa anya tu mata pramANe laIe to e A sthaLe avyApta na bane. trIjA lakSaNamAM jo sAdhyaratnAvacchinnapratiyogitAka bheda na lo, ane lakhyA pramANe ja artha karo, to vAcyatvavataghaTAdipratiyogika bheda paTAdimAM prasiddha che. paNa, te paTAdimAM yatva hetu rahelo hovAthI avyApti to UbhI ja rahevAnI. e vAta tyAM ja karI gayA hatA. cAndrazekharIyA : idamupalakSaNam 'kapisaMyogI etavRkSattvAt' iti atrApi dvitIyaM lakSaNaM avyAptam jJeyam / yato adhikaraNabhedena abhAvabhedAbhyupagame na kiJcidapi pramANaM asti / ataH kapisaMyogavabhinne guNAdau yaH kapisaMyogAbhAvaH / sa eva mUlAvacchedena etadrUkSe'pi vartate / tatra ca hetoH vRttittvAt avyAptiH / nanu avyAptinirAsAya sAdhyavabhinna-vRttitvaviziSTaH eva sAdhyAbhAvo grAhyaH / tathA ca guNavRttitvaviziSTo oooooooorporatiotionsoooooooooooooooooooooooooooooooooooooooooooooooooooooooooooooooooooooooooooooooooooooooooooooooooooooookvanokiooooooooooo vyAtipaMcaka upara cAndrazekharIyA nAmanI saraLaTIkA 0 103 oooooooooooooooooooooooooooooooooooooooooooooooooooooooooooooooooooooooooooooooooooooooooooooooooooooooooooooooooooooooxxWionxxxxxxx Page #113 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 00000000000000000 0000000000000000000000000000 KKKKKKKKKKK0 kapisaMyogAbhAvaH kevalaM guNe eva vartate / na tu vRkSAdau / evaM ca tAdRzAbhAvavAn guNaH / tasmin hetoH avRttittvAt nAvyAptiH iti cet na sAdhyAbhAvapadasya vaiyarthyaprasaGgAt / yataH sAdhyavatbhinnavRttitvaviziSTavatavRttitvam iti uktau api nAvyAptiH / sAdhyavatbhinne guNAdau vRttiH sattAdi yadyapi dravyAdau vartate / tathA pi tAdRzaguNavRtitvaviziSTA sattA tu guNe eva, na tu vRkSAdau / evaM ca tAdRzavRttitvaviziSTavAn guNaH ev| tasmin hetoH avRttittvAt lakSaNasamanvayaH iti sAdhyAbhAvapadaM vinApi kSativirahAt, sAdhyAbhAvapadaM nirarthakaM bhavati / na ca tad iSTaM / ato na sAdhyavatbhinnavRttitvaviziSTatvasya pravezaH kriyate / kintu yathoktaM eva lakSaNaM abhimanyate / tat ca atra 'kapisaMyogI etadvRkSattvAt' iti anumAne avyAptaM bhavati eva iti uktaM prAk / cAndrazekharIyA H A upalakSaNa che. 'kapisaMyogI etavRkSatvAt' ahIM paNa bIjuM lakSaNa avyApta bane che. adhikaraNabhedathI abhAvano bheda hovAmAM koI pramANa nathI. eTale, sAdhyavat=kapisaMyogavathI bhinna tarIke guNAdi maLe ane temAM je kapisaMyogAbhAva che. e ja kapisaMyogAbhAvavALo vRkSa che. ane temAM etavRkSatva hetu rahelo hovAthI bIjuM lakSaNa avyApta bane che. prazna H avyApti dUra karavA mATe, sAdhyavabhinnavRttitvathI viziSTa evo ja sAdhyAbhAva levAnuM rAkho. eTale, sAdhyavabhinna evA guNamAM vRtittvathI viziSTa evo kapisaMyogabhAva to mAtra te guNamAM ja raheze. eTale te guNavRttitvaviziSTa-kapisaMyogAbhAvavALA tarIke guNa ja Ave, ane temAM etavRkSatva hetu na hovAthI avyApti na Ave. uttara H to to pachI sAdhyAbhAvapada mukavAnI jarUra ja nathI. sAdhyavabhinnavRttitva viziSTavata-avRttitvam kahIe, to ya vAMdho na Ave. sAdhyavatkhinna evA guNamAM sattA rahelI che. paNa e guNavRttitvaviziSTasattA to mAtra guNamAM ja rahevAnI. dravyAdimAM-vRkSamAM na rahe eTale sAdhyavabhinnavRtittvaviziSTasattAdivALo paNa guNa ja che. ane temAM etavRkSatva hetu na rahevAthI lakSaNa ghaTI jatAM avyApti AvavAnI ja nathI. mAthurI : tRtIye sAdhyavatpratiyogitAkAnyonyAbhAvamAtrasya ghaTakatve cAlanIyanyAyena anyonyAbhAvamAdAya nAnAdhikaraNasAdhyake vahnimAn dhUmAdityAdAvavyAptizcetyapi bodhyam / cAndrazekharIyA : evaM yadi tRtIye lakSaNe sAdhyavatvAvacchinna- pratiyogitAka - sAdhyavatpratiyogikabhedaM parihRtya kevalaM sAdhyavatpratiyogikabhedasya nivezaH kriyate / tadA vahnimAn dhUmAt ityAdi nAnAdhikaraNakasAdhyakAnumAne idaM lakSaNaM avyAptaM bhavati / yato, vahnimatmahAnasabhedavAn catvaraH / tasmin dhUmasya vRttitaa| evaM vahnimatcatvarabhedasya adhikaraNaM mahAnasaH / tasmin dhUmasya vRttittA iti avyAptiH bhavatyeva / iti voghyam / cAndrazekharIyA : ema trIjA lakSaNamAM paNa, sAdhyavatvAvacchinnapratiyogitAkasAdhyavatpratiyogika bheda . levAne badale, mAtra sAdhyavatpratiyogikabheda laIe to 'vijJamAn dhUmAt' evA judA judA adhikaraNovALA sAdhya sthaLe avyApti Avaze, kemake vidnamat mahAnasano bheda catvarAdimAM maLI jAya. vanimat catvarAdino bheda mahAnasAdimAM maLI jAya. Ama, cAlanInyAyathI sAdhyavatpratiyogika-bhedavALA tarIke to mahAnasAdi paNa bane. ane temAM dhUma vRtti hovAthI A trIjuM lakSaNa AvA anumAnamAM paNa avyApta banaze, ema jANavuM. XXXXXXXXXXXXXXXXXXXXXXXXxxxxxxxxx Xxxxxxxxxxxxxxxxxxxx vyAptipaMcaka upara cAndrazekharIyA nAmanI saraLaTIkA 0 104 xxxxxxxxxxxxxxxxxxxxxxxxxxxxxxxxx00000000000XXXXXXXXXXXXXXXXXXXXXXXXXXXXXXXXXX000000000000000000000000xxxxxxxxxxxxxxxxxxxxxxx0000000000000xxxxxxxxxxxx Page #114 -------------------------------------------------------------------------- ________________ OK00000000000000000000000000mAooooooooooooooooooooooooooooooooooooooooooooooooooooooooooooooooooooooooooooooooooooooooooooooooo cAndrazekharIyA : athavA mahAnasIyavahnimatbhedavAn parvataH / tasmin dhUmasya vRttittvAt ityAdi prakAreNApi avyAptiH parigaNanIyA / cAdrazekharIyA athavA to, mahAnasayavanimatabhedavAnuM parvataH ane temAM dhUmanI vRttitA...e rIte paNa avyApti gaNI zakAya. ___ cAndrazekharIyA : evaM paJcApi lakSaNAni tasmin tasmin sthAne avyAptAni iti pUrvapakSeNa nirUpitam atha siddhAntI vyApteH satlakSaNaM darzayituM siddhAntalakSaNanAmakaM granthaM racitavAn / tathA ca vyApteH satlakSaNaM jJAtuM siddhAntalakSaNanAmako granthaH adhyetavyaH iti samAptamidaM vyAptipaJcakagranthanirUpaNam / cAndrazekharIyAH A pramANe A pAMceya lakSaNo te te sthAne avyApta bane che. mATe e pAMceya lakSaNo khoTA che. e vAta pUrvapakSe siddha karI. have uttarapakSa sAcuM vyAptilakSaNa batAvavA mATe siddhAntalakSaNa nAmano grantha banAve che. eTale, sAcuM vyAptilakSaNa jANavA te granthanuM adhyayana karavuM rahyuM. paramakRpALu-paramahitakArI-anaMtaguNanidhAna-caramatIrthapati-sarvaviratipradAyakaparamAtmA-zramaNa bhagavAn mahAvIradevanA caraNomAM anaMta-anaMta-anaMtazaH vaMdanAvali. bhavodadhitAraka, suvizuddhabrahmacaryanA dhAraka, zAsanaprabhAvaka, anaMtopakArI pUjyapAda gurudevazrInA caraNomAM anaMta-anaMta-anaMtazaH vaMdanAvali. aSADhIzuklapaJcamIdine prArabdhaM aSADhIkRSNapratipadi vApImadhye saMpUrNIkRtam dvAdazadinamadhye racitam idaM, yepa, kRpayA dramakatulyo'pi ahaM etAdRzIM zakti prAptavAn, teSAM paramakArUNikAnAM avismaraNIyasmaraNAnAM pUjyapAdAnAM zrImacandrazekhara-vijayanAmadheyAnAM asmadguruNAM karakamale samarpitam mayA / corrowesoriosmologoroscorporations on soorsmissionerossworomorosessionergroup vyAtipaMcaka upara cAjazekharIcA nAmanI saraLaTIkA 0 105 ooooooooooooooooooooooooooooooooooooooooooooooooooooooooooooooooooooooooooooooooooooooooooooooooooooooooooooot Page #115 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 'abhyAsa karanArA saMyamIo mATe khAsa ' upayogI amArA navA prakAzano saMskRtanI be buka, sakalArvata, bhaktAmara e kAvyo ryA bAda kAvya tarIke bhaNavA mATe ati upayogI ane saMskRta bhASA, zloko vigere upara prabhutva meLavavA mATe jarUrI evA nIcenA kAvyo saMyamIoe bhaNavA joIe. enI vistRta mAhitI e pustakonI prastAvanAmAM ame ApelI che. (1) kalyANamaMdira (zreSTha kavi siddhasenadivAkarasUriviracita) A ajena kAvyo paNa saMskRtavAMcana, (2) raghuvaMza (kavi kAlidAsa kRta sarga-1,2) | zloka vigeremAM pakkaDa meLavavA mATe (3) kirAtAjunIyam (kavi bhAravikRta sarga-1,2) khUiba upayogI che. saraLa bhASAmAM (4) zizupAlavadha (kavi mAgha kRta sarga-1,2) lakhAyelA A kAvyo vidhArthI ane (5) naiSadhIyacaritama (kavi harSa kRta sarga-1,2)T adhyApaka be ya ne upakAraka banaze (6) kAdambarI (kavi bANabhaTTa kRta-thoDoka bhAga) 1 evI amArI samaja che. noMdha - 'sunamAvya' e nAme sakalArvata ane bhaktAmara kAvya prakAzita thaI cUkyA che. vidhArthIoe e pustako pramANe e be kAvyo bhaNavA. (1) vyAti paMcaka-mAtharI (gujarAtI, saMskRta saraLa TIkA sahita) | (2) siddhAntalakSaNa-jAgadIzI (gujarAtI, saMskRta saraLa TIkA sahita) - madhyama kSayopazamavALA ane nyAyAdinA abhyAsamAM rucivALA saMyamIone muktAvali sudhIno abhyAsa karyA bAda A be granthono abhyAsa khUba upayogI nIvaDaze. e vAta e pustakanI prastAvanAmAM ame vistArathI jaNAvI che. 'maktAvali' upara pUjyapAda AcAryadeva zrI abhayazekharasurIzvarajI ma.sAhebanI vivecanavALuM pustaka khUba ja upayogI che. " dIkSA jIvananA prAraMbhathI 10-15-20 varSa sudhImAM saMyamIoe abhyAsakSetre zI rIte AgaLa vadhavuM ? zuM gokhavuM, zuM bhaNavuM ? vigerenI vistRta mAhitI ApatI eka nAnakaDI pustikA ame taiyAra karI rahyA chIe. vartamAna dravya, kSetra, kALAdine anusarIne ame e abhyAsakrama banAvelo che. TUMka samayamAM A prakAzano bahAra paDaze. to je saMyamIone A pustakonI jarUra hoya teo patra lakhIne amane jaNAve. prAyaH AgAmI cAturmAsano prAraMbha thatAM sudhImAM A badhA prakAzano bahAra paDI jaze evI amArI dhAraNA che. Page #116 -------------------------------------------------------------------------- ________________ mukhapRSTha paricaya jinAgamo, niryuktio, TIkAo, cUrNio ane sUripuraMdara haribhadrasUrijI vigere mahApuruSothI viracita utkRSTa grantho e evA tALAM che ke jenI. paMktiono artha samajavA ane enI pAchaLa chupAyelA rahasyone jANavA mATe koIka cAvInI jarUra che. vartamAnakALamAM evuM dekhAya che ke nyAyagranthonA UMDA abhyAsa dvArA --ti : vI prajJA A aNamola 2 one kholI zake che : IIMILA Ull polIne enI aMdara rahe" jaja dhana-w:: rUpI ratnAdine pAmI zake che. A ja vAta ame mRkhapRSThanA citra dvArA darzAvI che. A vAta samajavA mATe A granthanI prastAvanA khAsa vAMcavI. Seving Jin Shasan ' .. )))