Page Text
________________
त्वम्...वत्वृत्तित्वाभावत्वम् च समनियतम्, अतो अधिकरणवृत्तित्वाभावत्वम् साध्यव्याप्यतावच्छेदकतादृशभेदवत्वृत्तित्वाभावत्व-धर्मान्तरघटितम्, अतो अधिकरणवृत्तित्वाभावत्ववान्, तादृशाभावः व्यर्थः भविष्यति । एवं च तस्मिन् लक्षणे अधिकरणत्वांशो व्यर्थः इति चेत् न...अधिकरणवृत्तित्वाभावो साध्यवत्भेदवत्वृत्तित्वाभावात् भिन्नो अभिमतः । तेन, अधिकरणवृत्तित्वाभावत्वम् न साध्यवत्भेदवत्वृतित्वाभाव -समानाधिकरणं भवति । अतो अधिकरणवृत्तित्वाभावत्वम् साध्यव्याप्यतावच्छेदक-समानाधिकरणधर्मान्तराघटितम् न तु तद्घटितम् । अतो न अस्य लक्षणस्य व्यर्थत्वशंकाऽपि युक्तिसमन्विता इति भावः । अत्र बहु वक्तव्यं । किन्तु गौरवभयात् दिक्मानं निवेदितं इति संपूर्ण तृतीयं लक्षणम् ।
ચાન્દ્રશેખરીયા પ્રશ્નઃ આનો અર્થ એમ કે, સાધ્યવર્મેદાધિકરણવૃત્તિત્વાભાવત્વ એ સ્વૈતરભેદાનુમિતિમાં હેતુ તરીકે આવશે. પણ, એ અભાવત્વ જ્યાં રહેલું છે. ત્યાં જ સાધ્યવભેદવ-વૃત્તિત્વાભાવત્વ પણ રહેલ જ છે. અને એ પણ સ્વતરભેદાનુમિતિસાધક છે. અર્થાત્ સાધ્યવ્યાપ્યતાવચ્છેદકધર્માન્તર તરીકે સાધ્યવતભેદવવૃત્તિત્વાભાવત્વ પણ મળશે અને આ અધિકરણવૃત્તિત્વાભાવત્વ એ તેનાથી ઘટિત હોવાથી તે અધિકરણવૃત્તિત્વાભાવત્વવાળો તાદશાભાવ એ વ્યર્થ હેતુ બનવાની આપત્તિ આવશે. આમ, ભલે અધિકરણ અને વત્ શબ્દને લીધે બેની વ્યુત્પત્તિ જુદી છે. બાકી, અધિકરણવૃત્તિતા-અભાવત્વ અને વવૃત્તિતા-અભાવત બે ય સમવ્યાપક હોવાથી તેઓના અભાવ તો એક જ બની જાય છે. અને તેથી અધિકરણવૃત્તિતા-અભાવત્વ એ વતૃત્તિતા-અભાવત્વથી ઘટિત તો ગણાય જ.
उत्तर : नौ, अमे.... पि४२४वृत्तिता समावने.... वत्वृत्तिता-माथी ६न हो मानेको छ. અર્થાત એ તદ્દન જુદો અખંડાભાવ છે. માટે, અધિકરણવૃત્તિતા-અભાવમાં વવૃત્તિતા-અભાવત્વ રહેતું જ ન હોવાથી, એ ધર્માન્તરથી ઘટિત ન બનવાથી અધિકરણતા-અંશ વ્યર્થ બનવાની આપત્તિ આવતી નથી. આ વિશે ઘણી ચર્ચા છે. અહીં માત્ર દિશાસુચન કરીને, અમે આ લક્ષણ પુરુ કરીએ છીએ.
माथुरी : सकलेति । साकल्यं साध्याभाववतो विशेषणम् । तथा च यावन्ति साध्याभावाधिकरणानि तन्निष्ठाभावप्रतियोगित्वं हेतोर्व्याप्तिरित्यर्थः ।
धूमाभाववज्जलदादिनिष्ठाभावप्रतियोगित्वाद् वह्नयादावतिव्याप्तिरिति यावदिति साध्याभाववतो विशेषणम् ।
चान्द्रशेखरीया : अन्वयव्याप्तिवत् व्यतिरेकव्याप्तिः अपि अव्यभिचरितत्वपदप्रतिपाद्या भवति, इति दर्शनाय अत्र चतुर्थं व्यतिरेकव्याप्तिस्वरूपात्मकं लक्षणमाह-सकलसाध्याभाववत्निष्ठाभावप्रतियोगित्वम् हेतुनिष्ठा व्याप्तिः । 'वह्निमान् धूमात्' इति अत्र सकलानि साध्याभाववन्ति हृद-भूतलादीनि । तेषु सर्वेषु निष्ठः यः धूमाभावः, तस्य प्रतियोगितायाः धूमे सत्त्वात् लक्षणसमन्वयः ।
अस्य लक्षणस्य व्युत्पत्तिः इयं - सकलानि च तानि साध्याभाववन्ति च । तेषु सर्वेषु वृत्तिः यः अभावः। तदभावप्रतियोगित्वम् व्याप्तिः ।
अत्र यदि सकलपदं न प्रक्षिप्यते, तदा 'धूमवान् वहनेः' इति अत्र धूमाभाववति भूतले वर्तमानस्य
વ્યાતિપંચક ઉપર ચાન્દ્રશેખરીયા નામની સરળટીકા ૦ ૮૩
| SR No. | 032160 |
| Book Title | Vyaptipanchak |
| Original Sutra Author | N/A |
| Author | Chandrashekharvijay |
| Publisher | Kamal Prakashan Trust |
| Publication Year | 2004 |
| Total Pages | 116 |
| Language | Gujarati |
| Classification | Book_Gujarati |
| File Size | 22 MB |