Page #1
--------------------------------------------------------------------------
________________ // aha~ nmH|| / / namo'stu tasmai jinshaasnaay|| sUtrarahasyam yugapradhAnAcAryasama ya.pU.candrazekhara vi.ma.sA. || 'sayaNAsaNannapANe... gaathaarhsym|| / rAtrika-aticArasUtrarahasyam / / / / / daivsikaaticaarsuutrrhsthm||
Page #2
--------------------------------------------------------------------------
________________ loniela pe - te te jaina zAsananA sakala pratibhAzAlI gaNadharo, ....AcAryo, mahApuruSone - jemaNe potAnI zakti hovA pratA, svazaktine gauNa karIne, potAnI aphATa karuNA no dhodha bahevaDAcI ne abudhaalpakSayopazamI-AtmAone lakSya mAM rAkhI sarala-sugamasAcA granthonI racanA karI... mu.guNahaMsa vi.
Page #3
--------------------------------------------------------------------------
________________ prastAvanA kyAre vicAryu che ??? ke? * ApaNA siddhAnto prAkRtamAM kema lakhAyA? * mahAmedhAvI 14 pUrvadhara zayyaMbhavasUrijIo navamAM pUrvanI trIjI vastumAMthI dazavaikAlikane niryuDha kema karyu? * prakAMDa vidvAna 14 pUrvadhara bhadrabAhusUrijI o oghaniyukti ne pUrva nA mahAsAgara mAMthI udhdRta karIne nUtanone pahelA ja divase ApavAnu vidhAna kema karyu? * te-te paramopakArI mahApuruSoo dazavidhacakravAla sAmAcArI ane chedagranthanA padArthono upakrama kema karyo? * dara kalpamAM pRthakatva anuyoga kema karAya cha ? * sarasvatIlabdhaprAsAda pUjya atyadbhUtaTIkAkAra malayagirijI ma.sA. oATalI sarala TIkAo kema sarjI? * te-te-dravya-kSetra-kAla-bhAvAnusAre te-te pratibhAzAlI AcAryoo te-te Agamo upara sarala TIkAoTippaNo kema sarjI?
Page #4
--------------------------------------------------------------------------
________________ itihAsanA pAnAone ulecIne jozo, to AnA 2 uttara tamone jaDaze1. Useful banAvavA mATe 2.Understandable banAvavA mATe..... jema jema kAla vahe, tema tema te-te kAlanA pravAhane anusAre "Old Wine In New Bottle"nI aMgrejI kahevatAnusAra ane oja zAstrIya padArthone nava'svarupa ane sarala svarupa Apaqati Avayazyaka ch| toja o padArtho grAhya bane ch| basa, oja vicAra ne anusarIne maiM AprayAsa Adaryo ch| 'jJAna binA jana mUDhA' 'jJAna rahita kriyA niSphala' ovI to seMkaDo jJAnamAhAtmya pratipAdaka vAkyo tamane ane mane AvaDe ch| paraMtu zuMApaNo pratikramaNAdikriyAomAM upayoga rahe che ? ke phakta zuSkatA no moTho samaMdara ja najare caDhe cha ? zuSkatAnuM mUla zodhazo to khyAla Avaze ke artha na AlaMbana ApaNI pAse nathI ane aTale ja ApaNI kriyAo basa pUrI karavA mATe ja thaI rahI che
Page #5
--------------------------------------------------------------------------
________________ nUtanonI o paristhiti na thAya ane ApaNI paNa zuSkatA dUra thaI bhagavAnanI AjJA ane padArtho ApaNA romaromamAM sparza anA mATenu A prayAsa ch| 'sayaNA....' gAthA, daivasikAticAra, rAtrikaticArarupa AvazyakasUtro je ApaNane nita-upayogamAM Ave che anA upara sarala ane spaSTa bhASAmAM AnavI TIkAoracI che| mokSakalakSI AtmAone mokSanI sAdhanAmAM A mArI TIkA mokSopayogI thAya ane mokSanI gatimAM vega ApanArI bane ovI mokSaprApta AtmAone prArthanA karI prastAvanA no mokSa karane chu.... yugapradhAnAcAryasama pa.pU.paM.candrazekharavi.ma.sA. nA ziSya mu.guNahaMsa vi. mA.va.7, esa.pI.Ara. cennaI
Page #6
--------------------------------------------------------------------------
________________ prathama AvRtti : saMvata 2074, nakala : 2000 * TIkAkAra : mu.guNahaMsavi.ma.sA. * prApti sthala* mumbaI surata ahamadAbAda hitezabhAI galA AzISabhAI mehatA dIpezabhAI dIkSita B1/302, Shayam Kamal Building, Royal Harritage, 1st Floor, Flat No. 101, B-2Amar Flat, Opp. Divine Life Agarwal Market, Tejpal road, Near Shargam Shoping Centre School, Baraje Road, Vasna VileParle (E) Mumbai-400057. Parle Point, Umra, Surat-395007 Ahmedabad-380007. Cell : 9820928457 Cell: 9374512259 Cell : 9428608279 * prakAzaka* kamala prakAzana TrasTa 102-e, candanabAlA kompaleksa, AnaMda nagara, posTa oNphisa ke sAmane, bhaThThA, pAlaDI, ahamadAbAda - 7. Design and Printed by: Divyam imagination alive Chennai. Ph: 044-42140317/9884232891/8148836497
Page #7
--------------------------------------------------------------------------
________________ / / aha nmH|| // namo'stu tasmai jinshaasnaay|| / 'sayaNAsaNannapANe...' gaathaarhsym|| PRIMARY zayanAdhaticAreSu, kartavyAlocanA sdaa| AlocanApadAnAM tad, varNanA laghu kriyte||
Page #8
--------------------------------------------------------------------------
________________ sAdhavaH prAtaHkAle rAtrikapratikramaNe rAtridoSAn guruM kathayanti, sAyaMkAle ca daivasikapratikramaNe divasadoSAn guruM kthynti| etatkathanameva 'AlocanA' iti kthyte| etadAlocanAkaraNArthameva ca 'rAiaM AlouM' 'devasiaMAlouM,' iti AdezaM sAdhavo gurusamIpe yaacnte| tatra 'rAiaM AlouM' iti vAkyasyAyamartho yaduta 'he guro! bhavAn anujAnAtu, ahaM rAtrikadoSAn AlocayAmi' iti| tathA 'devasiaM AlouM' iti vAkyasyAyamartho yadata he guro! bhavAn anujAnAtu, ahaM divasadoSAn AlocayAmi' iti| tatpazcAd yadi gururanujAnIyAt, tarhi sAdhavo doSAn kthynti| __parantu sAdhavo yadi na jAnanti yadata 'rAtrau divase vA mayA ke doSAH sevitAH?' tarhi te tAn doSAn kathaM kathayeyuH? yadi ca sAdhavaH tadaiva doSAn smRtvA smRtvA kathayeyuH, tarhi mahAn kAlavilambo bhvet| etacca nocitm| tasmAdAlocanAyAH prAgeva sAdhavaH kAyotsarge sthitvA rAtridoSAn divasadoSAMzca cintayanti, manasi dhArayanti ca, yena tadanantaraM AlocAnAkAle'vilambamevAlocanAM kartuM shkyet| parantu anAbhogAdikAraNavazAd rAtridoSA divasadoSAzca smartuM na sukraaH| jIvA hi alpakSayopazamAdikAraNAd vismaraNazIlAH, tatazca 'doSAnAM smaraNaM sukaraM syAd' ityetadarthaM ekA saMgrahagAthA kRtaa| yeSu yeSu padArtheSu doSAnAM saMbhavaH, teSAM teSAM padArthAnAM asyAM gAthAyAM saMgrahaH kRtaH, yena sAdhavastAn tAn padArthAn
Page #9
--------------------------------------------------------------------------
________________ Azritya sukhenaiva doSAn smareyuH / sA ca gAthA iym| sayaNAsaNannapANe, ceiajisijjkaayuccaare| samibhAvaNAguttI, vitahAyaraNaMmi aiyAro / / asyA gAthAyAH prathamaM bhAvArtha: pratipAdyate / 1 zayanaM, 2 AsanaM, 3annaM, 4pAnaM, 5 caityaM, 6 yatiH, 7 zayyA, 8kAyikA, 9uccAraH, 10samiti, 11bhAvanA, 12guptizca iti dvAdaza padArthAH / eteSu padArtheSu yad vitathAcaraNaM, tad aticAro bhvti| vitathAcaraNaM nAma vipriitmaacrnnm| eteSu yat karttavyaM tanna kRtaM yacca na karttavyaM tatkRtaM, tad vitathAcaraNaM, tadeva cAticAra iti / adhunA vistarArthaH pratipAdyate / (1) tatra prathamaH padArthaH 'zayanam' / * zayanaM nAma saMstArakaH, tasminviSaye'nena prakAreNa vitathamAcaraNaM sNbhvti| * zayanaM na pratilekhitaM, avidhinA vA prtilekhitm| * zayanabhUmimapramRjyaiva shynmaastRtm|
Page #10
--------------------------------------------------------------------------
________________ * 'zayanaM sottarapaTTakaM kRtvaiva bhUmau AstaraNIyaM iti vidhiH, parantu prathamaM zayanaM AstIrya pazcAttadupari uttrpttttko''stRtH| * uttarapaTTakaM anAstIryaiva zayane zayanaM kRtam / * divasakAle zayanaM samAstRtaM, tatra ca zayanaM kRtam / * rAtrau ucitasamaye 'saMthArA porisI' vidhiM kRtvaiva zayanamAstaraNIyaM, parantu tamakRtvaiva shynmaastRtm| yadi vocitasamayAtprAkpazcAd vA shynmaastRtm| * zAstroktapramANAdadhikamUnaM vA zayanaM rakSitam (dhRtam ) / * anyasAdhoH zayanaM gRhItaM, tasya copayogaH kRtaH / * ratnAdhikasya anyasya vA zayane pAdAdisparzo'bhavat / * evamAdayo bahavo'ticArAH zayanaviSaye svayamapi vicAraNIyAH / * 'zayanaM nAma svApopayogI saMstArakanAmaka upakaraNavizeSa' iti na vismaraNIyam / (2) dvitIyaH padArthaH 'Asana' masti / AsanaM nAma upavezanopayogI kASThorNAdimaya upakaraNavizeSaH / tasminviSaye'nena prakAreNa vitathamAcaraNaM saMbhavati /
Page #11
--------------------------------------------------------------------------
________________ * bhUmimapramRjyaivAsanasyAstaraNaM kRtaM, avidhinA vA pramRjya kRtm| * Asanasya pratilekhanaM na kRtm| * ratnAdhikasyAnyasya vA''sane paadaadisprsho'bhvt| * ratnAdhikebhyaH sakAzAd adhikamUlyaM AkarSakaM adhikamRdu vA AsanaM dhRtm| * kAryArthaM AsanAdutthAya kutracid gatvA, kAryaM kRtvA pazcAdAgamya''sanaM utthApya nirIkSya ca bhUmiM pramRjya ca punarAsanaM tatra AstaraNIyam' iti vidhiH| sa na kRtH| evamAdayo bahavo'ticArA AsanaviSaye smbhvnti| adhunA tu prAyaH sarvatra plAsTIkadhAtunirmitaM 'khurazI' nAmakaM AsanaM dRzyate, tacca siMhAsanasadRzaM sAdhUnAM anucitamiti bodhym| tatazca tadupayogo'pyaticAra ev| vRddhatvaglAniprabhRtikAraNavazAd yadi tasyopayogo''vazyakaH syAt, tadA'pi ratnAdhikasyAgre tadupayoga 'uccAsana' nAmakAticArasya kAraNamiti puSTAlambane sati tathaiva tadupayogaH kartavyo yathA ratnAdhikasyAvinayo na bhvet| tadarthaM tu yatra ratnAdhikasya dRSTipAto na bhavet, tatra tadupayogaH karttavyaH, yadA tu tatsthAnAd gamanAgamanakAle ratnAdhikasya dRSTirApatet, tadA zIghramabhyutthAnaM krttvym|
Page #12
--------------------------------------------------------------------------
________________ evaM 'pATanAmakasyopakaraNasyApi zeSakAle cAturmAse ca upayogo varjanIya eva, kevalaM cAturmAse rAtrau svApAyaiva tadupayogaH karttavyaH' iti| (3) tRtIyaH padArthaH 'annaM' asti| annaM atra azanakhAdimasvAdimarupaM bodhym| tasminviSaye'nena prakAreNa vitathamAcaraNaM smbhvti| * annaM adhikamAtrayA bhakSitam / * annaM AdhAkarmAdyanyataradoSayuktaM bhkssitm| * annaM rAgAdidoSeNa bhkssitm| * iSTasyAnnasya prAptyarthaM assaaddhaabhuutivtkpttmaacritm| * aniSTasyAnnasya nindA gardA ca kRtaa| nindA manasA, gardA vaacaa|' * aniSTasyAnnasya pariSThApanaM kRtm| * bhojanamaMDalyAMglAnyAdikAraNaM AlambyeSTamannaM gRhitaM, aniSTaM ca nissiddhm| tacca kAraNaM yadi vAstavikaM, tarhi na doSaH, anyathA tu maayaacaarH| * svAdotpAdanArthaM dugdhazarkarayoH maNDakaghRtayoH svayaM saMyojanaM kRtaM, anyena vA kAritaM, kenacitkRtaM vaanumoditm| evamanyeSvapi padArtheSu bodhym|
Page #13
--------------------------------------------------------------------------
________________ * kutracitsthAne namaskArasahitAyAM saMkhaDyAM iSTamannaM jJAtvA ekAzanakaM vihAya dvayazanakaM kRtm| evaM sAyaMkAlasaMkhaDyAM iSTamannaM jJAtvA tatkAle'nnaM bhkssitm| tadarthaM ca ekAzanakaM tyktm| tadarthaM ca glAnyAdirupaM kimapi kapaTaM kRtm| * gocarIcaryA na kRtaa| upAzraya eva gRhasthaiH AnItamannaM gRhiitm| * AsaktiparavazatAkAraNAd bhakSyAbhakSyavivekaH sacittAcittavivekaH svagacchasAmAcArIvivekazca na kRtH| arthAd abhakSyamapi sacittamapi svagacchasAmAcArIviparItamapi ca gRhItaM bhakSitaM c| ____ adhunA tu 'buMdIlADu, curamAlADu' ityAdipadArthAH prAyo'bhakSyA eva bhvnti| evaM upadhAna-saMgha-tapazcaryA prabhRtiprasaMgeSu yA saMkhaDi bhavati, tasyAM yadi rAtrau eva bhojanaM pacyate, tadA bhRzamayatanAsadbhAvAttatra gocriigrhnnmnucitmeveti| evaM divasasamaye pAkakaraNe'pi adhunA prAyaH karmakarA eva saMkhaDyAM pAkaM kurvanti, te ca prAyo yatanAjJAnarahitAH, athavA yatanAjJAnasattve'pi vetanamAtrAsaktA yatanAM naiva kurvantIti tatrA'pi prabhUtAyatanAsadbhAvAd gocriigrhnnmnucitmeveti| evamAdayo bahavo'ticArA annaviSaye smbhvnti| 4) caturthaH padArthaH 'pAnaM' asti|
Page #14
--------------------------------------------------------------------------
________________ pAna naamaacitjlaadi| tasminviSaye'nena prakAreNa doSAH smbhvnti| * jalaM vidhipUrvakamutkAlitaM na vA?' iti pRcchAmakRtvaiva jalaM ghiitm| yadi hi jalaM uSNamAtraM kRtaM, kintu bubudA nAgatAH, tarhi tanmizrameva bhvti| tAdRzaM ca jalaM na klpte| * 'vastraprakSAlana uSNamAtramapi jalaM kalpate, utkAlikatrayasyAvazyaktA nAsti' iti mithyAmatena samyaganutkAlitamapi jalaM gRhItvA vastraprakSAlanaM kRtm| AdhAkarmikAdidoSaduSTaM jalaM gRhiitm| * jalAnayanAya sUryodayAtprAgeva ghaTAdipratilekhanaM kRtm| * sUryodayAtprAg jalaM gRhiitm| * jalAnayanAdyarthaM tacchItIkaraNArthaM ca ahammadAbAdAdiSu niSpannA AdhAkarmikAdidoSaduSTA mRnmayA ghaTA gRhiitaaH| * karmakaradvAreNa mumukSudvAreNa vA jalaM upAzraye aaniitm| * 'A.C, paMkhA' ityAdyAdhunikasAdhanaiH jalaM shiitiikRtm| * 'vastraprakSAlanaM prAyaH AdhAkarmikajalenaiva sambhavati' iti jJAtvA'pi vibhUSArthaM niSThuratAM pramAdaM / vA'valambya pratisaptAhaM pratipakSa pratimAsaM vA vastraprakSAlanaM kRtm| * malapariSahasahanaM na kRtm|
Page #15
--------------------------------------------------------------------------
________________ * vastraprakSAlanAnantaraM malinaM jalamavidhinA ayatanayA vA prisstthaapitm| tatra ca pipIlikAdayo jIvA mRtaaH| * jalayuktaM laghu bAdaraM vA pAtraM anyapAtrAdinA na sthgitm| tatazca tasminpAtre makSikAdayo jIvA ptitaaH| * utkAlitajalazItIkaraNArthaM 'parAta-tAsa' ityAdinAmakaM bhAjanaM gRhItaM, tatra ca jalaM shiitliikRtm| 'jalazItIbhavanakAlaM yAvat tasminjalayukta bhAjane ko'pi jIvo na pated' ityetadarthaM prayatno na kRtH| * bhojanakAlaM muktvA'nyasminkAle hastaprakSAlanaM kRtm| * mukhapAdAdizarIrAvayavAnAM prakSAlanaM kRtm| * uccArAdiSu pramANAtiriktasya jalasyopayogaH kRtH| hastadvayamadhye yAvajjalaM tiSThati, tAvajjalaM culukprmaannmucyte| etAdRzAni trINi culukAni uccAra-zudhdayarthaM upayoktuM kalpanta iti hi saamaacaarii| tasyAH pAlanaM na kRtamiti bhaavH| evamAdayo bahavo'ticArAH pAnaviSaye smbhvnti| (5) paMcamaH padArthaH 'caityaM' asti| caityaM nAma jinamaMdIraM jinapratimA c| tasminviSaye'nena prakAreNa doSAH smbhvnti| * caityapraveze nisIhi' padaM nirgamane ca 'Avassahi' padaM noccaaritm| * dIpAdiprakAze spaSTaM dRzyamAne'pi tatra caityavandanAdikaM kRtm| tena ca tejaskAyavirAdhanA kRtaa| 'kambalaM
Page #16
--------------------------------------------------------------------------
________________ prAvRtyApi tatra bhkti|citaa' iti tu mugdhatAvazAnna smRtm| * sUryAstamanAnantaraM caitye gamanaM kRtm| * pratimAprakSAlajalaM bhaktibhAvena saMgRhItaM, zirasi cakSuSi ca dhaaritm| etAdRzo dravyastavaH zramaNAnAM nocita' iti samyagjJAnaM na praaptm| prApyA'pi ca tadupayogo na kRtH| * saMyamayAtrAmupekSya zajayazaMkhezvaragiranArAditIrthayAtrA kRtaa| ayaM bhAvaH, 'DolI- vhIlaceara' AdinAmakena vAhanavizeSeNa vihAraM kRtvA yAtrA kRtA, vihAre ca bhikSAdoSAH sevitAH, svAdhyAyAdivyAghAtazca saMjAtaH, upadhyAdivAhakena gRhasthena saha vihArakaraNe mahAnasaMyamaH saMjAtaH, asaMyamasevanena zrIcandraprabhasvAmitIrthayAtrA kartRNAM, ata eva dIrghasaMsAragAminAM mahAnizIthoktAnAM ekonapaMcAzata-sAdhUnAM dRSTAnto na smRtH| etAdRgyAtrAyAM sevyamAnAnAM doSANAM pazcAttApo na saMjAtaH, niSThuratAvazAtsaMyamapakSapAto'pi apgtH| samyagmArgadarzakAnAM tu nindA kRtA yaduta 'tIrthayAtrAniSedhakAriNa ete sthAnakavAsisadRzA' iti| parantu tanniSedhasya tAtparya na jnyaatm| na hi yAtrAniSedhe tAtparyaM, kintu yAtrAyAM yadi asaMyamaH sambhavet, tarhi tasyaiva niSedhe tAtparyam' iti na jnyaatm| * pratimAsparzaH kRtH| * upayogaM vinaiva caityavandanaM kRtm|
Page #17
--------------------------------------------------------------------------
________________ * sUtroccAro na zuddhaH kRtaH, caityavandane yogamudrAdividhiH samyag na paalitH| *caityavandanakAle pratimAM vinA'nyavastunirIkSaNe dRSTiH paatitaa| * nUtanatIrthanirmANaM kRtaM, tadarthaM ca dhnraashiryaacitH| * kasmiMzcidapi tIrthe caityavAsisadRzaM svAdhipatyaM sthaapitm| * zrAvakebhyaH 'svadravyeNaiva jinapUjA kAryA, avidhizca parihartavya' ityAdirupa utsargamArgo nopdissttH| * mandIrapratimAnAM surakSA na kaaritaa| evamAdayo bahavo'ticArAzcaityaviSaye smbhvnti| (6) SaSThaH padArthoH 'yatiH' asti| yati ma jainamuniH, asminviSaye'nena prakAreNa doSAH smbhvnti| * andhakAre jAte sati sAdhUnAM vandanaM kRtm| yadi vA na kRtmev| * kasyacitsAdhoH prazaMsAM zrutvA manasi dAhaH sNjaatH| * sAdhau vidyamAnA api doSA anyasyAgre prakaTIkRtAH, nindAkRtA iti bhaavH| * gacchAntarIyasAdhUnAmunnatiM dRSTvA mAtsaryaM kRtaM, tadunnatinirodhAya vicAraH prayAsazca kRtH| ata eva teSAmasanto'pi doSAH kutarkeNa smudbhaavitaaH|
Page #18
--------------------------------------------------------------------------
________________ * laghusAdhunA pramAdA'nAbhogavazAt kAcit kSatiH kRtA, tAM dRSTvA tadupari krodhaH kRtaH, tadapamAnaM ca kRtm| * ratnAdhikasyAlpajJAnAdikaM dRSTvA taM prati manasi upekSAbhAvastiraskArabhAvazca smutpaaditH| * pratilekhana-vastraprakSAlana-gocarIpAnakAdInivaiyAvRttyakAryANi na kRtAni, avidhinA vA kRtAni, anyebhyo vA pradattAni, svakartavyaM na pAlitaM, glAnavRddhabAlanUtanadIkSitAdInAM kAryeSu upekSA kRtaa| * vairabhAvavazena sAdhunA sahAlApasaMlApAdikaM tyktm| * sAdhunA kasmiMzcitprazne kRte sati samyaksamAdhAnaM na dttm| evamAdayo bahavo doSA yativiSaye smbhvnti| atra yati' padena sAdhvyapi sUcitA'vagantavyA, tadviSaye'nena prakAreNa doSAH smbhvnti| * gurvanujJAmagRhItvaiva sAdhvyA saha vArtAlApaH kRtH| * sUryodayAtprAk sUryAstamanAnantaraM casAdhvyA upAzrayapravezo na nivAritaH, pratyuta anumatiH prdttaa| * sAdhvI prati anucitabhAvanA bhaavitaa| * sAdhvIM tucchasvabhAvAM matvA'vajJA kRtaa|
Page #19
--------------------------------------------------------------------------
________________ (7) saptamaH padArthaH zayyA' asti| zayyA nAma vasatiH, upAzraya iti bhaavH| asminviSaye'nena prakAreNa doSAH smbhvnti| * yasmingRhe gRhasthA vasanti, tasminnivAsaH kRtH| * yasminnupAzraye strIrupazabdAdisamparko bhavati, tatra nivAsaH kRtH| * dhanarAziM saMgRhya svopAzrayaH krItaH, tatrAnyeSAM saMyaminAM nivAso nissiddhH| * pramArjanaM na kRtaM, avidhinA vA kRtaM, 'upAzrayaH zudhdo rakSitavya' iti vidhiH| * upAzraye sukhazIlatArthaM dvaaraadikaaraapnnm| * upAzraye karmakaradvArA pramArjanaM, jalena zuddhiH' ityAdikriyAyAH kaaraapnnm| tatra ca kITikAdijIvAnAM sacittajalasya ca vadho'vazyameva syaat| sa eva ca tatra dossH| evamAdayo bahavo doSA upAzrayaviSaye smbhvnti| (8) aSTamaH padArthaH 'kAyikA' asti| kAyikA nAma laghunItiH, laghuzaMkA ityrthH| sAdhuloke mAtru' itinAmnA prsiddhaa| * mAtrake kAyikAM kRtvA muhUrtAtprAg na prisstthaapitm|
Page #20
--------------------------------------------------------------------------
________________ * kAyikAyuktaM mAtrakaM na sthgitm(chaaditN)| * kAyikAM pariSThApya mAtrakaM vastrAdinA zuSkaM na kRtm| * bhUmimAtrakayormadhye aMgulacatuSkAdadhikamantaraM kRtvA kAyikA prisstthaapitaa| * bhUmau muhUrtAtprAk kAyikA zuSkA bhavet, tathA na prisstthaapitaa| * sAyaMkAle kAyikApariSThApanabhUmiH samyagna niriikssitaa| * kAyikApariSThApanAnantaraM IryApathikIkriyA na kRtA, avidhinA vA kRtaa| sarvA'pi kriyA apramattenaiva kartavyA, na tu upavezanAdipramAdena, kintu pramAdaH kRtH| evamAdayo bahavo'ticArAH kAyikAviSaye smbhvnti| idamatra bodhym| kAyikApariSThApanaM kurvantaM sAdhuM dRSTvA yadi gRhasthAnAM jugupsA bhavet, yathA dhig nIcakulocitaM kAryaM kurvata etAn sAdhvadhamAn' iti tadA te durlbhbodhiibhvnti| tannimattIbhUtAzca sAdhavo'pi mithyAtvaM bhajanti, tasmAt keSAmapi jugupsA na bhavet, zAsanasya apabhrAjanA na bhavet, tathaiva kAyikA prisstthaapniiyaa| zAsanahIlanAnivAraNArtha sevyamAnAH ke'pi doSAH paramArthato na doSA iti kadApi na vismrnniiym| pratyuta anyadoSANAM nivAraNe yadizAsanahIlanA syAt, tarhi mahAn saMsAro bhvediti|
Page #21
--------------------------------------------------------------------------
________________ (9) navamaH padArthaH 'uccaaro''sti| uccAro nAma malaH, vaDInIti' iti tasya anynnaam| tasminviSaye'nena prakAreNa doSAH smbhvnti| * uccAre kRmayo nirgatAH, tAsAM ca muhUrtaM yAvad yatanA na kRtaa| yatanA nAma AtapAttAsAM rkssnnm| * sacittatRNAdau uccAraH prisstthaapitH| * 'vADo' iti nAmnA prasiddhasthAna uccAraH prisstthaapitH| * 'saMDAsa' iti nAmnA prasidhde pracurajIvahiMsAsthAna uccAraH prisstthaapitH| * samyagjJAnAbhAvAttathA pariSThApitaM, yathA mahatI zAsanahIlanA smudbhuutaa| * glAnAdInAM uccArapariSThApane pramAdo jugupsA vA kRtaa| * anyasAdhUnAmuccAraM dRSTvA jugupsA kRtA, tadgandhena vA jugupsA kRtaa| evamAdayo bahavo'ticArA uccAraviSaye smbhvnti| (10) dazamaH padArthaH 'samiti' rsti| samitiH paMcaprakArA'sti, tathAhi- 1 IryAsamitiH, 2 bhASAsamitiH, 3 eSaNAsamitiH, 4 AdAnabhANDamARnikSepaNAsamitiH, 5.pAriSThApanikA smitishc|
Page #22
--------------------------------------------------------------------------
________________ AsAM svarUpamuttarAdhyayanayogazAstraprabhRtigranthebhyo'vaseyam / tathA'pi saMkSepeNAtra tAsAM svarupaM pratipAdyate / - raviprakAzayukte mArge'dho dRSTvA gamanamiryAsamitiH / - priyaM hitakAri satyaM ca vacanaM bhASAsamitiH / - dvicatvAriMzad doSarahitA bhikSA eSaNAsamitiH / kasyApi vastuna: cakSuSA pratilekhya rajoharaNAdinA pramArNya ca grahaNaM mocanaM ca AdAnabhANDamAtrakanikSepaNAsamitiH / - kAyikoccArAdInAmazucInAM nirdoSabhUmau parityajanaM paarisstthaapnikaasmitiH| - asyAM samitau anena prakAreNa bahavo doSAH sambhavanti / * raviprakAzAtpUrvaM vihAraH kRtaH / * divase'pi upAzraye tamoyukte tathAvidhe sthAne daMDAsanena pramArjanamakRtvaiva gamanAdikaM kRtm| * rAtrau daMDAsanasyopayogamakRtvaiva avidhinA vopayogaM kRtvA gamanAdikaM kRtm| * vihAre parasparaM AlApasaMlApavikathAdayo doSAH sevitAH /
Page #23
--------------------------------------------------------------------------
________________ * mukhavastrikAM vinaiva bhASaNaM kRtam / * satyamapi krodhAdinA bhASitam / * saMsArakAryANi jyotiSAdivijJAnena pradarzitAni / * AdhAkarmAdayo bhikSAdoSAH sevitAH / * kasyApi vastuno grahaNe mocane vA cakSuSA pratilekhanaM rajoharaNAdinA pramArjanaM ca na kRtaM, avidhinA vA kRtm| * karNagato nAsikAgatazcakSurgato mukhagato nAbhigato'nyo vA ko'pi zarIramalo yatra tatra pariSThApitaH, rakSAdiSu na mizritaH / evamAdayo bahavo'ticArAH samitiviSaye smbhvnti| (11) ekAdazaH padArthaH 'bhAvanA' 'sti / manasA samyagbhAvAnAM cintanaM nAma bhAvanA / sA cAnekaprakAreNa pratipAdyate / tathAhi - bhAvanA dvAdazaprakArA'sti- 1. anityatvasya, 2. azaraNasya, 3. saMsArasya, 4. ekatvasya, 5. anyatvasya, 6. azaucasya, 7. Azravasya, 8. saMvasya, 9. lokasya 10. bodhidurlabhatvasya, 11. tapasaH, 12. dharmasya ca bhAvanA /
Page #24
--------------------------------------------------------------------------
________________ tathA bhAvanA catuSprakArA'pyasti - 1. maitrIbhAvanA, 2. pramodabhAvanA, 3. karuNAbhAvanA, 4. mAdhyasthya bhAvanA tathA bhAvanA paMcaviMzatiprakArA'pi asti / tathAhi - mahAvratAni paMca santi / pratyekaM paMca paMca bhAvanAH snti| tatra dvAdazabhAvanAnAM caturbhAvanAnAM ca svarupaM zAntasudhArasagraMthato'vaseyam / paMcaviMzatibhAvanAsvarupaM yogazAstrAdigranthebhyo'vaseyam / asminviSaye'nena prakAreNa doSAH sambhavanti / * bhAvanA ucitakAle samyakprakAreNa na bhAvitAH / c| (12) dvAdazaH padArthaH 'gupti' rasti / guptirnAma azubhAnAM manovAkkAyayogAnAM nirodhaH, zubhAnAM yogAnAM nirodhaH, kAraNe sati zubhAnAM yogAnAM pravartanaM ceti / asminviSaye'nena prakAreNa doSAH sambhavanti / * kAraNaM vinA manovAkkAyAnAM kA'pi pravRttiH kRtA / * kAraNe sati api ucitA pravRtirna kRtA /
Page #25
--------------------------------------------------------------------------
________________ * sAdhunA uccArabhUmigamanamArgaH pRSTaH, kintu mama maunamasti' iti vicintya uttaraM na dttm| * glAnAdInAM auSadhyAnayanAdikaM atyAvazyakaM kAryaM samApatitaM, tacca zIghraM karaNIyaM, kintu nAmastavazatakAyotsargAtmakaM kAyanirodhaM kRtvA tatkAryaM na kRtm| evamAdayo bahavo'ticArA guptiviSaye smbhvnti| evaM tAvadeSA 'sayaNAsaNanna' gAthA saMkSepato vyaakhyaataa| praznaH 'aticAraH' zabdasya ko'rthaH? / uttaraH saMjvalanakaSAyodayAd viparItaM vrtnmticaarH| atra saMjvalanodayo nizcayato'ticAraH, viparItaM vartanaM vyvhaarto'ticaarH| yadA kevalaM saMjvalanodayo bhavati, kintu viparItamAcaraNaM na bhavati, tadA'ticArasya vyavahAro na kriyate, yaduta anenAticAraH sevita' iti| yadA tuglAnyAdikAraNavazAt sthApanAdidoSaduSTabhikSArupaM viparItamAcaraNaM bhavati, saMjvalanodayazca na bhavati, tadA yadyapi tatra aticArasya vyavahAraH kriyate yaduta anenAticAraH sevitaH, sthApanAdoSaH sevita' iti, parantu sa vyavahAraH pAramArthiko na gnnyte| yasmAnnizcayayukta eva vyavahAraH zuddhavyavahAraH, nizcayarahitasta, vyvhaaro'shddhvyvhaarH| yadA tu pramAdasya janakaH saMjvalanodayo'pyasti, tena kAraNena sthApanAdidoSasevanamapyasti, tadA yo'ticArasya
Page #26
--------------------------------------------------------------------------
________________ vyavahAraH kriyate yaduta 'anena sthApanAdoSaH sevita' ityAdi, sa zuddho vyavahAraH, yasmAt tatra nizcayayukto vyvhaaro'sti| praznaH yadA kevalaM saMjvalanodayo bhavati, viparItamAcaraNaM na bhavati, arthAt kevalaM manodoSo vidyate, na tu vacaHkAyadoSaH, tadA kiM karmabandho bhavati na vA? uttaraMH avazyaM bhavati, yasmAtkarmabandho'dhyavasAyAdhIna eva, na tu bAhyakriyAdhIna iti| praznaH yadA saMjvalanodayo na bhavati, kevalaM viparItamAcaraNaM bhavati tadA yadi tad aticAro na gaNyate, tarhi kiMgaNyate? uttaraH apavAdo gnnyte| 'puSTakAraNavazAd yatanApUrvakaM utsargaviparItamAcaraNaM hi apavAda' iti apvaadvyaakhyaa| glAnyAdikaM puSTakAraNaM, tatra AdhAkarmikAdInAM mahatAM doSAnAmanAsevanaM sthApanAdirupasyAlpasyaiva doSasya sevanaM yatanA, nirdoSabhikSAtmakasyotsargasya tyAgaM kRtvA tad viparItaM sthApanAdoSAcaraNaM utsargaviparItamAcaraNam' iti ayamapavAdo bhvti| praznaH atrApavAde karmabandho bhavati na vA? uttaraM : na bhavati, yasmAtpApakarmabandho'zubhabhAvAdhInaH, atra tu azubhabhAvo naasti|
Page #27
--------------------------------------------------------------------------
________________ pramAdAdirupo'zubhabhAvo hi saMjvalanodayena bhavati, sa udayo'tra naasti| praznaH yadi apavAde karmabandho na bhavati, tarhi apavAdasya gurusamIpe AlocanA karaNIyA na vA? uttaraH karaNIyaiva, yadyapi saMjvalanodayasyAbhAvAd aticAro nAsti, tathA'pi anAbhogaprabhRtikAraNavazAt sUkSmo'pi doSastatra bhavati, tarhi tannivAraNArthaM Alocanaiva aussdhm| ___ayaM bhAvaH-saMjvalanodaye tu doSaH sphuTa eva yaduta 'mama rAgAdibhAvaH saMjAtaH, tatazca tatra tu AlocanA krtvyaiv| parantu puSTakAraNavazAd yatanApUrvakaM doSasya sevane yadyapi nizcayadoSaH sphuTo nAstyeva, tathA'pi tatra saMbhAvanA vidyate yaduta anAbhogavazAt spaSTamajJAyamAnaH sUkSmo nizcayadoSastatra samudbhUto bhvet|' tatazca tasyApi nivAraNArthaM AlocanA kartavyaiva bhvti| 'mama rAgAdidoSaH saMjAta' iti anubhavakAle tu saMjvalanodayasya nizcayaM kRtvA sphuTadoSanivAraNArthaM AlocanA kriyte| 'mama rAgAdidoSaH saMjAta' iti anubhavAbhAvakAle tu chadmasthatAjanyasya saMjvalanodayasya saMbhAvanAmAtraM kRtvA'sphuTa-doSanivAraNArthaM AlocanA kriyate-iti nisskrssH| praznaH kevalaM saMjvalanodayo bhavet, na tU viparItamAcaraNaM tadA kiM AlocanA karaNIyA na vA?
Page #28
--------------------------------------------------------------------------
________________ uttaraMH arthAt kevalaM rAgAdirupo manodoSo'sti, na tu vAcikaH kAyiko vA, tatrApi avazyamAlocanA krnniiyaiv| yasmAttatra karmabandho bhavatyeva, tatkSayArthaM ca Alocanaiva praayshcittm| praznaH dvayoH sAdhoH saMjvalanodayaH samAnaH, parantu ekena sthApanAdirupo bAhyadoSaH sevitaH, ekena tu n| tatra kiM dvayoH karmabandhaH samAno na vA ? / uttaraMH yadi dvayoH sarvathA samAna eva saMjvalanodayaH, tarhi dvayoH karmabandhaH samAna ev| yathAhi paMcendriyavadhAdibAhyadoSasahitasya tIvrarodradhyAnavataH saptamInarakAyurbandho bhavati, tathaiva tAdRzabAhyadoSarahitasyApi tIvraraudradhyAnavataH tandulamatsyAdeH saptamInarakAyurbandho bhvtyev| praznaH tarhi kiM dvayoH prAyazcitaM samAnameva? na vA? uttaraH prAyazcitaM tu viSamaM bhvti| bAhyadoSarahitasya saMjvalanodayavata Alocanaiva prAyazcittaM, sthApanAdibAhyadoSasahitasya saMjvalanodayavata AlocanA, yathocitaM tapaHprabhRtikaM ca praayshcittm| praznaH yadi dvayoH karmabandhaH samAnaH, tarhi ekasya karma AlocanAmAtreNa kathaM vinAzamApnuyAt ? yasmAd dvitIyasya tu karma AlocanayA tapasA ca vinaashmaapnoti|| uttaraMH yathA karmabandhe bhAva eva kAraNaM, tathaiva karmakSaye'pi bhAva eva kaarnnm| AlocanAtapaHprabhRtikaM tu tatra gaunnm| taddhi vyavahArata eva kaarnnmucyte| tathA ca 'jinAjJayA gurvAjJayA cAlocanA mayA kartavyA, yena mama karmakSayaH
Page #29
--------------------------------------------------------------------------
________________ syAd' iti zubhabhAvavatastapaHprabhRtikaM vinA'pi karmakSayo bhvtyev| evaM jinAjJayA gurvAjJayA cAlocanA tapazca dve api mayA karaNIye' iti zubhabhAvavataH tAbhyAM dvAbhyAM karmakSayo bhvtyev| praznaH bAhyadoSarahitasya kevalaM saMjvalanodayavataH tapaHprAyazcittaM kimarthaM na dIyate? uttaraH saMjvalanodayo divasamadhye'vazyamanekazo bhavatyeva, tatprAyazcittaM sampUrNenA'pi jIvanena kartumazakyameva syaat| tatazca tasya akaraNasya manasi udvegaH syAd yadata 'aho mama prAyazcittaM na saMpUrNa saMjAtaM, ato mama pApAnAM kSayo'pi na saMjAta' iti| evaM cotsAhabhaGgo bhvti| tasmAt saMjvalanodayamAtrasya prAyazcittaM Alocanaiva dIyate, na tu tapaH, ashkytvaat| praznaH evaM bAhyadoSasahitasyApi saMjvalanodayavataH tapaHprAyazcittaM na dAtavyaM, dvayo:samAnaM eva prAyazcittaM daatvym| uttaraMH saMjvalanodayo divasamadhye'nekazo bhavanniroddhamazakya eva, kintu bAhyadoSastu nirodhuM zakya ev| yadi bAhyadoSavataH tapaHprAyazcittaM na dIyeta, tarhi kramazaH sa bAhyadoSasevane niSThura eva bhvet| tasmAtsa anekazo bAhyadoSamapi sevet| tannirodhArthaM tasya tapaHprAyazcittadAnaM yuktaM, yena sa zakyaM bAhyadoSanirodhaM kuryaat| tathA cAyaM sAraH saMjvalanodayo'nekazo bhavannirodhumazakya eva, tatazca tasya tapaHprAyazcittamapi tAvadApadyetta,
Page #30
--------------------------------------------------------------------------
________________ yAvatprAyazcittaM voDhumazakyameva, tatazcAzakyaM tanna diiyet| kintu bAhyadoSo'nekazo bhavannirodhuM zakya eva, tatazca yadi tasya tapaHprAyazcittaM na dIyeta, tarhi anekazo bhavantaM nirodhuM zakyamapi bAhyadoSaM sa pramAdaniSThuratAdiparavazo bhUtvA na sindhyaat| yadi tu tapaH prAyazcittaM dIyeta, tarhi sa voDhuM zakyaM tatprAyazcittaM kuryAt, tatkaraNe ca niSThuratAdidoSaprAptyabhAvAt sa anekazo bhavantaM nirodhuM zakyaM bAhyadoSaM nirundhyaadeveti| tasmAt tapaHprAyazcittadAna eSa bhedaH kRta iti| praznaH bAhyadoSarahitasya saMjvalanodayavataH tapaHprAyazcittaM naiva dIyata iti kiM ekAnto'sti? uttaraM : ekAnto naasti| gItArthaguruH ziSyasya bhUmikA parIkSya kadAcit saMjvalanodayamAtre'pi tapaHprAyazcittaM prycchti| tatra kAraNAni tvimaani| 1. yadi mandavairAgyavAn ziSyo bhavet, tarhi tapo'bhAve bAhyadoSAnapi sevitumArabhe, tannivAraNArtha gItArthaguruH tapo ddyaat| ___ 2. yadi adhikavairAgyavata agItArthasya ziSyasya AlocanAmAtreNa santoSo na bhavet, tarhi guruH tatsantoSArthamapi tapo ddyaat| 3.yadi anye'pi sAdhavastasya ziSyasya saMjvalanodayamAnaM jAnanti, tarhi tasyAlocanAmAtrasya prAyazcittasya dAne saMjvalanodayasya bhayaM anyasAdhubhyo'pagacchet, tatazca te niSThurA bhveyuH| tannivAraNArthaM saMjvalanodayamAtrasyApi
Page #31
--------------------------------------------------------------------------
________________ tapaHprAyazyittaM gItArthaguruH ddyaat| evaM cAyamatra sAraH, apavAdamArge tapaHprAyazcittaM na bhavati, sNjvlnodyaabhaavaat| bAhyadoSarahitasya saMjvalanodayamAtrarupasya manodoSasyA'pi tapaHprAyazcittaM na bhavati, tpHpraayshcittkrnnsyaashkytvaat| ubhayatrAlocanA tu astyeva, tathobhayatra gItArthaguruH kAraNavazAt tapaHprAyazcittamapi dadyAditi / praznaH saMjvalanodayastu dazamaguNasthAnaM yAvad bhavatyeva, tarhi kiM dazamaguNasthAnaM yAvad aticAro bhavati? uttaraMH na bhvti| yadi bhavet, tarhi pratisamayaM saMjvalanodayasya sadbhAvAt pratisamayaM aticAro bhvet| tathA ca dazamaguNasthAnaM yAvat sarve'pi sAdhavaH sAticArA eva bhaveyuH, na tu nirticaaraaH| evaM ca sati tIrthakarA api chadmasthakAle sAdhudazAyAM sAticArA eva mantavyA bhaveyuH, na caitducitm| praznaH tarhi saMjvalanodayAdaticAro bhavati' iti asya kiM rahasyam ? zAstrapAThastu ayameva yaduta savve vi ya aiyArA saMjalaNANaM udayao hu~ti' iti| asyAyamartho yaduta sarve'pi cAticArAH saMjvalanAnAmudayAd bhvnti| uttaraH saMjvalanAnAmevodayAd aticArA bhavanti' iti stym| parantu 'saMjvalanAnA udayAd aticArA bhavantyeva' iti tu na mntvym|| sAmAnyarAgadveSajanakAt saMjvalanodayAd aticArA na bhavanti, viziSTarAgadveSajanakAt saMjvalanodayAd aticArA bhvnti|
Page #32
--------------------------------------------------------------------------
________________ 'yaH saMjvalanodayo'zubhaM rAgadveSaM janayati, tatsaMjvalanodayAd aticArA gnnynte| yaH saMjvalanodayaH zubhaM rAgadveSaM janayati, tatsaMjvalanodayAd aticArA na gaNyante' iti sNkssepaarthH| prabhubhaktau guruvaiyAvacce zAsanaprabhAvanAyAM caivamAdiSu kAryeSu zubhau rAgadveSau bhavataH, tatazca tatra saMjvalanodayAdaticArA na gnnynte| adhikanidrAyAM miSTAnnAdibhakSaNe vikathAyAM caivamAdiSu kAryeSu azubhau rAgadveSau bhavataH, tatazca tatra saMjvalanodayAdaticArA gnnynte| praznaH aticAre sati cAritraM vidyate na vA? arthAt SaSThaM guNasthAnaM vidyate na vA? uttaraH aticAro hi saMjvalanodayAdeva bhavati, na tvnykssaayodyaat| saMjvalanodaye cAvazyaM SaSThAdiguNasthAnameva bhavati, na tu tadadho gunnsthaanaani| praznaH saMjvalanabhinnAnAM kaSAyANAM udayaH saMjAta' iti tu kathaM jJAyate? uttaraH paramArthato viziSTajJAnina eva jAnanti yaduta 'asyAnantAnubandhyAdikaSAyasyodayo jAtaH, asya ca saMjvalanasya' ityaadi| kintu vyavahAratazchadmasthA api sAdhavaH zAstrAnusAreNa jaannti| tathAhi- yadi mUlaguNabhaMgo bhavet, tarhi jJAyeta yaduta saMjvalanabhinnAnAM kaSAyANAmudayo jaatH'| yadi tUttaraguNabhaMgo bhavet, tarhi jJAyeta yaduta 'saMjvalanodayo jAtaH / tatrA'pi yadi niSThuratA dRzyeta, tarhi sNjvlnbhinnaanaamevodyo'numiiyte|
Page #33
--------------------------------------------------------------------------
________________ praznaH zAstre tu atikramo vyatikramo'ticAro'nAcArazceti catvAro bhedA dRzyante / atra gAthAyAntu aticAra eva kimarthaM gRhItaH ? uttaraH atra dve vivakSe staH, atikramAdInAM caturNAM bhedAnAM nirupaNamekA vivakSA, aticArAnAcArayoH dvayornirupaNaM dvitIyA vivakSA / tatra prathamavivakSAyAM 'kena prakAreNa doSA vardhante ?' iti pratipAdyate / dvitIyavivakSAyAntu 'sAdhutA vidyate na vA ? ' iti nirnnyprtipaadnm| tathAhi-kenacid gRhasthenAdhAkarmanimantraNaM kRtam / tacca sAdhunA svIkRtamiti ayaM atikramaH / tadanu AdhAkarmagrahaNAya pAtrakAdigrahaNaM, gamanaM, AdhAkarmagrahaNotsukteti ca vyatikramaH / tadanu pAtra grahaNaM, upAzraye pratyAgamanaM, AdhAkarmabhakSaNAyopavezanamityAdi cAticAraH / tadanu AdhAkarmabhakSaNamanAcAra iti / atra 'doSavRddhiH kena prakAreNa bhavati ?' iti spaSTaM jJAyate / atra ca vivakSAyAM atikramavyatikramAticAreSu na prAyazcittaM, anAcAra eva ca prAyazcittam / yathA ''dhAkarmAtmake uttaraguNe'tikramAdicatuSkaM pratipAditaM, tathaiva hiMsAdiSu mUlaguNeSvapi ttprtipaadniiym| zItApanodAya vahnikaraNazikSA kenacitpradattA, tatra ca tathA kariSyAmi iti svIkRtaM, ayaM cAtikramaH / tadarthaM kASThAdyAnayanasya gamanaM vyatikramaH / kASThAdyAnIyaikatra sthApanaM aticAraH / kASThAdijvAlanamanAcAraH /
Page #34
--------------------------------------------------------------------------
________________ atra uttaraguNeSu mUlaguNeSu vA'ticAraM yAvanna prAyazcittavyavahAraH, anAcAra eva praayshcittvyvhaarH| tatrA'pi uttaraguNe'nAcAro na cAritraM hanti, kevalaM mliniikroti| mUlaguNe'nAcArazcAritraM hnti| dvitIyavivakSAyAM yau aticArAnAcArau, tayormadhye yadyaticAro bhavet, tarhi cAritraM malinIbhavati, yadi cAnAcAro bhavati, tarhi cAritraM vinshyti| prathamavivakSAnusAreNottaraguNe yo'nAcAraH, sa dvitIyavivakSAnusAreNAticAra ev| arthAd AdhAkarmabhakSaNaM prathamavivakSAyAmAnAcAraH, tadeva ca dvitIya vivakSAyAmaticAraH, caaritrmliniikrnnaat| prathamavivakSAnusAreNa mUlaguNe ye'tikramavyatikramAticArAH, te sarve'pi dvitIyavivakSAnusAreNAticAra eva, arthAda vahnikaraNasvIkaraNaM, tadarthaM gamanaM, kASThAdisthApanaM ceti aticAra eva, caaritrmliniikrnnaat| prathamavivakSAnusAreNa mUlaguNe yo'nAcAraH, sa dvitIyavivakSAnusAreNAnAcAra eva, arthAd vahniprajvAlanamanAcAra eva, caaritrvinaashkrnnaat| evaM tAvatsaMkSepata uktm| praznaH 'sayaNAsaNanna' iti gAthAyAM aticArasyaivollekhaH kRtaH, tatkiM aticArasyaivAlocanA karttavyA? anAcArasya na karttavyA? uttaraM anAcArasyApi AlocanA krttvyaa| yadivA'nAcAro'pyaticAra eva, kevalaM etAvAnbhedo yaduta
Page #35
--------------------------------------------------------------------------
________________ cAritrasya malinatAyAH kAraNIbhUto'ticAro'ticAra eva, cAritrasya vinAzasya kAraNIbhUto 'ticAro'nAcAra iti / tatazca gAthoktena 'aticAra'padena aticArAnAcArau dvau api gRhyate / praznaH AlocanAyAH kiM phalam ? uttara : aticArAtmakasyAticArasyAlocanayA malinaM cAritraM punaH nirmalaM bhavati, anAcArAtmakasyAticArasyAlocanayA tu vinaSTaM cAritraM punarujjIvatIti phalamiti dik| adhikaM tu saMvignagItArthagurusamarpaNena jnyaatvym| // aticAragAthAvivaraNaM sampUrNam / / yadIyasamyakatvabalAtpratImo, bhavAdRzAnAM paramasvabhAvam / kuvAsanApAzavinAzanAya, namo'stu tasmai tava zAsanAya / / // namo'stu tasmai jinazAsanAya //
Page #36
--------------------------------------------------------------------------
________________ // aha~ nmH|| // namo'stu tasmai jinshaasnaay|| // rAtrika-aticArasUtrarahasyam / pa rAtrAvAsevitaM pApaM, kSAlanIyaM mniissibhiH| zuddhireva hi dharmasya, prANabhUtA yataH khlu||
Page #37
--------------------------------------------------------------------------
________________ saMthArA ulaTTaNakI, pariaTTaNakI, AuMTaNakI pasAraNakI, chappaiyasaMghaTTaNakI, acakyuviSaya huo| saMthAro uttarapaTTo Talato adhiko upakaraNa vaavoN| zarIra aNapaDileDaM hlaavyuN| mAnu aNapUMjyu lIdhuM, aNapUMjI bhUmikA prtthvyu| paraThavatA aNujANaha jassuggaho na kIdho, paraThavyA puMThe vAra traNa bosire vosire na kiirch| saMthArA porisI bhaNAvyA vinA suutaa| kusvapna lAdhyu, sapanAntaramAMhi ziyala taNI virAdhanA hui| mana AhaTTa dohaTTa ciNtvyu| saMkalpa vikalpa kiigho| rAtrisaMbaMdhI je koI aticAra lAgyo hoya, te savi hu~ mana-vacana-kAyA karI micchAmi dukkddN| sAmprataM idmticaarsuutrmuccaaryte| tatra saMthArA uvvaTTaNakI' ityasmAtpadAdArabhya 'chappaiyasaMghaTTaNakI' iti padaM yAvat prAkRtA bhaassaa'sti| 'acakkhuviSaya' ityAdi sarvaM tu gurjrbhaassaanibddhmsti| dharmasaMgrahagranthe tu asminsUtre kiydbhedo'sti| tathAhi-tatra 'saMthArA uvvaTTaNa kia, pariaTTaNa kia, AuMTaNa kia, pasAraNa kia, saMghaTTaNa kia', ityetAdRzaH pATho vidyte| arthAt 'uvvaTTaNakI' iti nAsti, kintu uvaTTaNa kia' itysti| taTTIkAyAmapi 'udvartanA kRtA' ityAdyeva likhitmsti| arthAt kiapadasya kRtA' ityarthaH kRto'sti| tathA dharmasaMgrahaTIkAyAntu likhitaM yaduta acakkhuviSaya huo' ityetAvatparyantaM daNDakasUtramuktvA savvassa vi
Page #38
--------------------------------------------------------------------------
________________ rAia' ityAdi daNDakasUtraM paThanIyam' iti| tena ca jJAyate yaduta tatkAle 'acakkhuvisaya huo' ityetatparyantameva raatrikaaticaarsuutrmaasiit| tatazca sAmprataM yadadhikaM dRzyate, tatsarvaM saMvignagItArthasamAcIrNaM lkssyte| tathA vartamAnakAle yAni vibhinnAni zramaNopayogiAvazyakasUtrasamanvitAni pustakAni dRzyante, teSvapi na samAnaH pATha uplbhyte| yasmAt kutracit 'suhane svapnAntara...' ityAdikamasti, kutracicca 'suhane' iti padaM naasti| kutracid 'na kIdhu' pATho'sti, kutracicca kIdhu nahIM' iti paattho'sti| yadyapi amukeSu pAThabhedeSu arthabhedo nAnubhUyate, tathApi yadi AvazyakAdisUtrANAM pAThAbhedo bhavet, tarhi suSTha ev| yataH pAThabhede sati kaH pAThaH satyaH?' iti zaGkA, parasparaM saMkleza ityAdInAM doSANAM sNbhvH| parantu yadi pAThasyAbhedaH kartuM na zakyeta, tarhi ekataraM pAThaM gRhItvA'rthakaraNaM anivaarym| tatazcAtra yaH pAThaH samAdRtaH tasmAdanyapAThaM dRSTvA vyAmoho na kaaryH| svasAmAcArIgRhIta eva pAThaH samAdaraNIya iti prstaavnaa| adhunA rAtrikAticArapadAnAM bhAvArthaH prtipaadyte| 'saMthArA ubaTTaNakI' iti| rAtrau saMstArake udvartanA kRtaa| udvartanA nAma ekapAzrvAtpAzrvAntare bhvnm| dakSiNapAdviAmapArve vAmapAdivA dakSiNapArve bhvnmiti| 'pariaTTaNakI' iti| saMstAraka eva udvartanAM kRtvA punaH mUlapArve bhavanaM privrtnaa| yadi tatpazcAt punaH mUlapAtpiAzrvAntare bhavanaM syAt, pAzrvAntarAcca punaH mUlapArve bhavanaM syAt, tarhi tatsarvaM privrtnvocyte|
Page #39
--------------------------------------------------------------------------
________________ prathamaM pArzvaparivartanaM udvartanaM, tatpazcAd yAni pArzvaparivartanAni tAni sarvANi parivartaneti garbhArthaH / 'AuMTaNakI' iti| saMstAraka eva zItAdikAraNavazAtpAdAdInAM saMkocanaM aakuNcnm| 'pasAraNakI' iti| saMstAraka eva saMkocanajanyAyAH pratikUlatAyA nivAraNArthaM pAdAdInAM vikAsa karaNaM prsaarnnm| 'chappaiyasaMghaTTaNakI' iti| vastramastakatvacAdiSu jAyamAnAnAM SaTpadikAnAmakajantuvizeSANAM sNghttttnmiti| etadapi saMstAraka evaavgntvym| praznaH SaTpadikAsaMghaTTanaM doSa iti tu spaSTameva, parantu udvartanA, parivartanA, AkuMcanaM, prasAraNaM ceti catvAri kimarthaM duSTAni ? jiivviraadhnaa'bhaavaat| uttaraH satyaM, yadi tAni udvartanAdIni pramArjanAdirUpaM vidhiM vinaiva kriyate, tarhi tAni duSTAni, avidha jIvavirAdhanAyAH sNbhvaat| praznaH avidhau kriyAmaNe'pi jIvavirAdhanA yadi na syAt, tarhi ko doSaH ? tadA'pi uttaraH pramAda eva mahAn dossH| ata eva vidhau kriyamANe yadi kenacitkAraNena jIvavirAdhanA syAt, 'apramAda' iti kRtvA na ko'pi doSaH / kiMca saMlInatArupasya tapasa ArAdhanArthaM udvartanAparivartanAdIni tyAjyAnyeva tatazcApramAdamArgapravRttAnAM
Page #40
--------------------------------------------------------------------------
________________ sAdhUnAM vidhinA udvartanAdInyapi suukssmprmaadrupaannyev| tatazcodvartanAdIni dussttaani| saMlInatA nAmAMgopAMgAnAM sngkocnm| yathAvasthitaM dharaNamiti bhaavH| praznaH saMstAraka udvartanAdiSu kriyamANeSu yat SaTpadikAnAM saMghaTTanaM kRtaM tadeva doSaH, iti arthaH kiM na kriyate? kimarthaM udvartanAdInAM svatantradoSatvaM iSyate? uttaraM : dharmasaMgrahe mahopAdhyAyamAnavijayaiH udvartanAdIni svatantradoSarUpANi gRhItAni, tasmAd asmAbhirapi tathaiva kRtm| evaM rAtrikAticAragatAni prAkRtapadAni vivRtyAdhunA gurjarabhASApadAni vivriiyte| 'acakyuviSaya huo' iti| cakSuradRSTe sthAne prazravaNaM (mAtru) kRtm| praznaH rAtrau cakSuSA sthAnaM na dRzyata eva, tatrAsmAkaM ko doSaH? nAsmAkamatra viSaye prmaadH| uttaraMH stym| rAtrau yasminsthAne kAyikA) gantavyaM, tatsthAnaM sUryAstAtprAgeva niriikssnniiym| yadi tatra kITikAdinagaraM syAt, tarhi rAtrau tatra na gmyte| kITikAdirahitasthAna eva gmyte| itthaM ca sUryAstAtprAk kAyikAbhUmezcakSuSA'nirIkSaNamevAtra mukhyo dossH| kiMca rAtrAvapi candratArakAdiprakAzasahAyena kiMcid draSTaM shkymsti| ato yathAzakyaM rAtrAvapi cakSuSA nirIkSaNe prayatnaH kartavya eva, tadakaraNe tu aticaarH| 'saMthAro uttarapaTTo Talato adhiko upakaraNa vAvoM' iti| rAtrau vizrAmArthaM saMstAraka uttarapaTTakazceti dvau
Page #41
--------------------------------------------------------------------------
________________ eva anujJAto bhagavatA / tatazca tadadhikopakaraNasyopayogo yadi kriyate, tarhi doSaH syAt / praznaH kAni tAni upakaraNAni yeSAmupayoge doSo gaNyate ? uttaraH 'pATa' itinAmakaM kASThopakaraNaM, komalasparzArthaM zItarakSArthaM vA 'dhAbaDo' itinAmakamupakaraNaM, kSudrajantUpadravanivAraNArthaM, 'maccharadAnI' itinAmakamupakaraNaM, kSudrajantunivAraNArthaM 'nAraMgItelaprabhRtinAmako lepavizeSaH....' ityAdIni yadi vyApriyante, tarhi prakRto doSo bhavet / praznaH komalasparzAdikaraNArthaM adhikopakaraNopayoge'vazyaM doSaH, parantu zItAdinivAraNArthaM adhikopakaraNopayoge ko doSaH ? apavAdo hi mArgaH, na tu doSaH / uttaraH stym| yathA sahanazaktau satyAM bubhukSAyAM satyAmapi bhojanAkaraNaM, sahanazaktI asatyAM tu nirdoSabhojanakaraNaM, etau dvau api padArthoM bubhukSAvijayo gaNyete, evaM zItasahanazaktau satyAM adhikopakaraNaM varjyameva, asatyAM tu kambalAdivastropayogakaraNe'pi na doSaH, api tu pariSahajaya eva / kambalAdIni zItarakSArthaM bhagavatoktAnyeva / 'dhAbaDo' ityAdyupakaraNaM tu gRhasthasambandhi bhavet, tasmAttadupayoge pariSahajayo na gaNyate, parantu zItAdhikatAyAM sahanazIlatA'lpatAyAM ca tadupayogo'pavAdo gaNyate / evaM kSudrajantUpadrave sati yadi sahanazaktirbhavet, tarhi soDhavyameva yadi tu na sahyeta, tarhi 'maccharadAnI'
Page #42
--------------------------------------------------------------------------
________________ nAmakopakaraNopayogo'pavAda iti prtibhaati| praznaH maccharadAnI ucitA, lepo vocitaH? uttaraMHmaccharadAnI adhikopakaraNarupA bhavati, tatazca yadyapi parigrahadoSo bhavati, tathA'pi 'cazmA'prabhRtiupadhivat sA'pi aupagrahikopadhirupA gaNayituM shkyte| lepastu krItenAbhyahRtena sthApanAdoSeNa duSTo bhvti| tathA ete sarve'pi doSA vAraMvAraM sevanIyA bhavanti, yasmAd lepastu bhogayogyaH padArtha ekavAramevopayujyate, na tu maccharadAnIvat paMcAdivarSaM yAvat / tathA lepasya phalaM praharaM yAvadeva prApyate, tadanu tu prAyaH punaH kSudrajantUpadravaH smbhvtyev| tatazca lepopayoge yatheSTaphalaM na bhvti| praznaH maccharadAnyupayoge anavarataM vAyukAyavirAdhanArupo doSo'styeva, tatazca sA'pi kathaM nirdoSA? uttaraH stym| ata eva sA'pi apavAdarupaiva syAt, na tu prisshvijyrupaa| yadi tu zAstroktasya kambalasya sUtramayakalpadvayasya vopayogenaiva kSudrajantunivAraNaM kriyate, tarhi sa pariSahavijaya ev| itthaM ca trayaH padArthAH prasiddhAH, (1) pariSahasahanaM zreSThaH pariSahavijayaH (2) nirdoSaprakAreNa pariSahanivAraNaM sAmAnyaH pariSahajayaH (3) kAraNe sati yatanApUrvakaM kiMciddoSayuktaM pariSahanivAraNaM apvaadH| eteSu doSo naasti| yadi tu kAraNaM vinA doSayuktaM pariSahanivAraNaM, tarhi mahAn dossH| yadi tu kAraNe satyapi yatanArahitaM doSayuktaM
Page #43
--------------------------------------------------------------------------
________________ tat, tarhi aticAra iti sNkssepH| 'zarIra aNapaDilA halAvyu' iti| pratilekhanamakRtvaiva zarIraM caalitmiti| praznaH pratilekhanaM nAma cakSuSA nirIkSaNaM, tacca rAtrau asambhavi, tatazca kathameSa doSaH? uttaraH stym| pratilekhanapadena pramArjanaM graahym| tathA ca rAtrau zarIrasya tadavayavasya vA cAlanAyAvazyaM prAg rajoharaNena pramArjanaM kaarym| praznaH kiM kevalaM rajoharaNenaiva kAryam ? uttaraM na, nAbheruparitano bhAgo mukhavastrikayA, adhastanastu bhaagorjohrnneneti| praznaH etasya kiM kAraNam? uttaraMH yadadhobhAga upayujyate, talloke jugupsitaM gnnyte| tatazca loke tAdRzena vastunA uparitanabhAgasya / sparzo na kriyte| na hi upAnat kenacinmastakAdiSu dhAryate, spRzyate vaa| tathA cAdhobhAga upayujyamAnaM rajoharaNaM na zarIrasyoparitane bhAge vyaapriyte| tatazcoparitano bhAgo mukhavastrikayA pramArjanIya iti| praznaH rAtrau na kazcilloko'smAnpazyati, tatazca rAtrau rajoharaNenoparitanabhAgapramArjane ko doSaH? uttaraMH rajoharaNenAdhobhAgaM eva pramArjanIya iti hi sAmAcArI nirNItA, tatazca rAtrau lokA'bhAve'pi rajoharaNenoparitanabhAgapramArjane sAmAcArIbhaGgarupo doSo durnivAra iti|
Page #44
--------------------------------------------------------------------------
________________ kiMca rAtrau rajoharaNenoparitanabhAgasya pramArjane kriyamANe tatsaMskAravazAt kadAciddivase'pi lokasaMmukhaM api tad bhavet, tatazca loke zAsanahIlanA saMbhavet, yaduta 'jugupsitaM vastu ete sAdhavaH zarIroparitane bhAge sparzayanti, dhigetAn' ityAdi / praznaH zarIracAlanarUpo'yaM doSaH kiM saMstAraka eva, anyatrApi vA ? uttaraH saMstArake tu udvartanaparivartanasaMkocanaprasAraNarUpANi zarIracAlanAni pradarzitAnyeva, saMstArakAd bahiHsthAne'pi yAni kAniciccAlanAni tAni anena jJAtavyAni / tatazca rAtrau 'mAtru aNapUjya lIdhuM, aNapUMjI bhUmikAo paraThatyuM / paraThavatA aNujANaha jassuggaho na kIdho, paraThavyA puMThe vAra traNa vosire vosire na kIdhuM' iti| kAyikApariSThApanasambandhI vidhiratra pratipAdito'sti / pramArjanamakRtvaiva kAyikA gRhItA, bhUmimapramRjyaiva kAyikA prisstthaapitaa| pariSThApanakriyAyAH prAg 'aNujANaha jassuggaho' iti noccAritam / pariSThApanakriyAyAH pazcAt trikRtvo 'vosire' itipadaM noccAritam / itthaM cAtra catvAro doSAH pradarzitAH / praznaH prathame'ticAre kAyikAyAH pramArjanapUrvakaM grahaNaM uktaM, parantu tadasambhavi / dravarupAyAH kAyikAyAH
Page #45
--------------------------------------------------------------------------
________________ prmaarjnpuurvkgrhnnsyaasnggttvaat| ____ uttaraMH stym| 'pyAlo'nAmake yasminvastuvizeSe kAyikA kriyate, tadapekSayA pramArjanapUrvakagrahaNaM krtvym| arthAt kAyikAkaraNAtprAk tanmAtrakaM (pyAlo) prmaarjniiym| yadi hi na pramAya'te, tarhi tadantargatA jIvAH kAyikayA upahatA bhvnti| tathA sarpavRzcikAdibhirdazanAdikamapi syAt, tatazca kadAcinmaraNamapi bhvet| praznaH mAtrake kAyikA kimarthaM kriyate? uttaraMH yadi kAyikAyAH zIghrazaGkA syAt, tatazca kAyikAbhUmiM yAvad gatvA tatkaraNaM azakyaM syAt, tarhi mAtrake kAyikA kriyte| yadi vA kAyikAbhUmisthAne gRhasthAHsyuH, tatazca tatra kAyikAkaraNamazakyaM syAt, tatazca mAtrake kAyikA kriyate, tadanantaraM ca gRhasthAbhAvasthAne ucitarItyA pariSThApyate / ___ praznaH kAyikAbhUmeH pramArjanAkaraNaM dvitIyo'ticAra uktH| kiM kAyikAbhUmeH rajoharaNena pramArjanamucitam ? rajoharaNaM hi pavitratamaM upakaraNaM, kaayikaabhuumishcaatyntmpvitreti| uttaraMH rajoharaNaM yadi jIvarakSArthamupayogi bhavet, tadaiva pvitrtmmupkrnnm| anyathA tu tddhikrnnmev| tatazca yadi kAyikAbhUmimapavitrAM matvA rajoharaNena na pramArjanaM kriyate, tarhi saMyama evApavitro bhvti| yadi tu sA bhUmiH snigdhA, tadA tatra na prmaarjniiym| anyatra gatvA zuSkabhUmiM pramArNya prisstthaapniiym| praznaH aNujANaha jassuggaho' iti vAkyasya ko'rthaH? etacca vAkyaM kathaM kadA ca uccAraNIyamiti?
Page #46
--------------------------------------------------------------------------
________________ uttaraMH 'ayamavagraho yasyAsti sa mAM anujAnIhi,yenAhaM atra kAyikAM pariSThApayAmi' iti hi prkRtvaakysyaarthH| avagraho nAma bhuumirev| praznaH kimarthamidaM vAkyamuccAryate? uttaraMH avagrahasya svAminaM ananujJApya tatra kAyikApariSThApane svAmyadattAdAnarupo doSo bhavati, tatazca tRtIyamahAvrataM malinaM bhvti| etaddoSanivAraNArthaM idaM vAkyaM uccaaryte| praznaH avagrahasya svAmI yo gRhasthaH tatpAveM gtvaivaavgrho'nujnyaapyH| kAyikApariSThApanakAle prastutavAkyoccAraNena kiM prayojanam ? uttaraMH stym| avagrahasya svAmI dvividhaH saMbhavati, pratyakSaH prokssshc| tatra pratyakSo manuSyaH, parokSastu manuSyo devshc| yadi pratyakSaH svAmI asti, tarhi prathamaM tatpA-- evaavgrho'nujnyaatvyH| yadi tu 'avagrahasya svAmI manuSyo ko'sti?' iti na jJAyate, jJAne vA sa bahirgato bhavet, tadA prastutavAkyoccAraNena tadanujJA gRhyte| tathA devastu prAyaH parokSa eva, tatazca tadanujJA tvAvazyakyeva, tata etad vaakymuccaaryte| praznaH etadanuccAraNe ko doSaH? uttaraMH adattAdAnaM prathamo dossH| devastu anujJAgrahaNA'bhAve kadAcitkupyet, kupitazca zarIre pravizet, devAviSTazca sAdhuH saMyamAdivinAzaM praapnuyaat| ata eva pratikramaNe 'jise khitte' iti yasyAH kSetraM' iti
Page #47
--------------------------------------------------------------------------
________________ 'jJAnAdiguNayutAnAM' iti vA stutiH uccaaryte| tathA yadi vayaM jAnImo yadutAsyA bhUmeH svAmI asyAM bhUmau kAyikApariSThApanArthaM nAnujJAM dadyAt, tatastadanujJAM agRhItvaiva andhakArAdyAlambanaM gRhItvA kAyikA pariSThApayAmaH, tarhi tatrApi adattAdAnadoSo dhruvH| pazcAtsvAminA jJAte sati kalahasaMbhavaH, vasaterniSkAzanaM, zAsananindA, bhaviSyatkAle'nyeSAM sAdhUnAmapi vasatidAnaniSedha ityAdayo bahavo doSAH smbhvnti| tatazca gUDharItyA svAminA saha kapaTaM kRtvA kAyikApariSThApanaM atyantamanucitaM, durlabhabodhitAdikAraNaM c| uccArapariSThApanAyAmapi etatsarvaM vicaarnniiymev| tathA SoDazakaprakaraNe haribhadrasUribhiH 'gurudoSArambhitayA' ityAdigAthAyAM uktamasti yaduta 'alpadoSanivAraNArthaM gurudoSasevanaM mithyAtvasya cihnam' iti| prakRte ca SaTkAyarakSArthaM nirdoSabhUmau pariSThApane'lpadoSanivAraNaM bhavatyeva, parantu yadi tadarthaM svAmyadattakalahazAsanahIlanAvasativiccheda-durlabhabodhitAdayo gurudoSA bhaveyuH, tarhi sa saMyamI paramArthato mithyAtvyeva sNbhvti| tasmAt sarveNA'pi saMyaminA asminviSaye viveko'tyantaM smaadrnniiyH| tathA cAyaM niSkarSaH- bhUmeH svAmI yadi anujJApayituM zakyeta, tarhi prathamaM sAkSAdevAnujJAgrahaNaM krtvym| tadazakyatAyAM prastutavAkyoccAraNaM krtvym| yadi vA tacchakyatAyAmapi adRzyasvAmibhUtadevAnujJAgrahaNArthamapi
Page #48
--------------------------------------------------------------------------
________________ tdvaakymuccaarnniiym| praznaH tadvAkyaM mAtrakasahite haste sati uccAraNIyam ? anyathA vA? uttaraMH haste mAtrakasattve tadvAkyoccAraNe jJAnAzAtanA bhvti| tasmAt kAyikAmAtrakaM prathamamadhastAd nikSepaNIyaM, tatpazcAd vaakymuccaarnniiym| tatpazcAtkAyikAmAtrakaM gRhItvA kAyikA pariSThApanIyA, tatpazcAtpunaH tanmAtrakaM adhastAd nikssepnniiym| tatpazcAd 'vosire vosire vAsire' iti uccaarnniiym| tatpazcAnmAtrakaM gRhItvA vastreNa zuSka : karaNIya iti| praznaH 'vosire' itipadasya ko'rthaH? / uttaraMH 'mayA kAyikA vyutsRSTA' ityrthH| arthaatpritykteti| praznaH etatpadasyoccAraNaM kimarthaM ? / uttaraH kadAcitputro vyApAre dhanaM vinAzayati, tadA ca tatpitA evottamaNebhyo dhanaM ddaati| yasmAtpitA putrasya sambandhI asti| yadi tu pitA prathamata eva sarvAn jJApayed yaduta ayamadhunA mama putro na, tena saha mama sambandho vinaSTaH', tatazca tatpazcAtputrakRte'pi dhananAze pitA na dossbhaagbhvti| evaM yadi kAyikayA saha sambandhavicchedo na kriyeta, tarhi pazcAt tatra varSAdidvArA sacittajalAdijIvAnAM kAyikAsamparkeNa vinAze sati sAdhurapi doSabhAgbhavet, kAyikayA saha tasya smbndhaat| yadi tu vosire' padena
Page #49
--------------------------------------------------------------------------
________________ kAyikayA saha sambandhasya vicchedaH prakaTIkriyeta, tarhi pazcAtkasyAMzcid virAdhanAyAmapi sAdhurna doSabhAgbhavati, sambandhasya vicchedaat| evaM tAvad vyvhaarnyenoktm| nizcayanayena tu 'vosire' padoccAraNena sAdhoH sambandhavicchedapariNAmo bhavati, tatpariNAmena ca karmabandho na bhavatIti sNkssepH| 'saMthArA porisI bhaNAvyA vinA sUtA' iti| rAtrau pAdanyUnaM prathamaM praharamapagacchati, tadanantaraM saMthArAporisInAmako vidhiH krtvyH| sa ca sAdhujane prasiddha eva / pAdone prahare gate sati yaditaM vidhimakRtvaiva nidrAyate, yadivA nidrAM kRtvA pazcAda vilambena sa vidhiH kriyate, yadi vA pradarzitakAlAtprAgeva taM vidhiM kRtvA nidrAyate, tarhi doSo bhvti| ete sarve'pi doSAH prastutena vAkyena graahyaaH| praznaH vartamAnakAle yo vidhiH prasiddhaH, sa oghaniryuktyAdau na dRshyte| adhunA 'bAhuvahANeNa' ityAdi uccAryate, parantu pUrvaM tu taduccAryaM nAsti, api tu krtvymsti| arthAd oghaniryuktau etatpratipAditaM yaduta 'etatkartavyam' iti, na tu 'etad vaktavyam' iti| adhunA tu taduccAryate, na tu kriyte| uttaraMH adhunA tanna kriyate, etattu na vktvym| yathAzakti kriyamANamapi dRzyata ev| tasya bAhulyaM na dRzyata iti tu stym| tasmAdeva kAraNAt tAdRzavidheH vismaraNaM mA bhUd' ityetadarthaM sa vidhirdhunoccaaryte|
Page #50
--------------------------------------------------------------------------
________________ tathA ca prAkkAle saMyamino gurusakAzAdekavAraM taM vidhiM jJAtvA kuryuH, na tu prtidinmuccaaryeyuH| adhunA tu tAdRzavidhikaraNAzaktyAdikAraNavazAt taM yathAzaktyeva kuryuH, na tu sarvaM, kintu tatsmaraNArthaM prtidinmuccaaryeyuH| iyaM ca sAmAcArI mahApuruSapraNIteti na tasminviSaye'nyatkiMcid vicaaryte| evameva 'cattAri maMgalaM' ityAdi sarvamapi sUtraM 'sAmAcArI' iti nijabhAvavRddhyarthaM ca vaktavyameva, na tu prAcInagranthadarzanena vyAmohaH kaaryH| sAmAcAryAH kAlAnusAreNa privrtnsmbhvaat| 'kusvapna lAdhyu' iti| nidrAyAM kusvapnaM prAptaM iti| prazna : kusvapnaM nAma kiM? uttaraMH svapne hiMsAdIni maithunabhinnAni saptadazapApasthAnAni AcaritAni dRSTAni, etadeva kusvpnm| praznaH tasya prAyazcittaM kiM? | uttaraMH 'caMdesu nimmalayarA' paryantAH catvAro nAmastavAH kAyotsarge dhyAtavyA iti praayshcittm| praznaH guroH samIpe tasyAlocanaM kartavyaM na vA? uttaraMH avazyaM krtvym| thiNaddhinidrAdRSTAnteSu sAdhubhiH svapnadRSTaM hiMsAdikaM gurusakAze AlocitaM zrUyata ev| 'sapanAmAMhi ziyala taNI virAdhanA hui' iti|svpne zIlasya viraadhnaa'bhvt|
Page #51
--------------------------------------------------------------------------
________________ praznaH svapnastu nidrAdazAyAM saMbhavati, nidrAdhamANazca jIvaH kathaM zIlavirAdhanAM kuryAt ? jAgRtadazAyAmeva shiilviraadhnaakrnnsNbhvaat|| ___ uttaraMH aho mandaprajJatA bhvtaam| atra hi etadevoktaM yaduta 'svapne tena sAdhunA etad dRSTaM yaduta' mayA zIlaM virAdhitam' iti| ata etadeva atra tAtparyaM yaduta rAtrau sAdhunA jAgRtadazAyAM zIlavirAdhanA kRtA na, kintu nidrAdazAyAM svapne svena kriyamANA zIlavirAdhanA dRSTA iti| etacca duHsvapnaM ucyte| tathA ca saptadazapApasthAnAnAM svapne darzanaM kusvapnaM, maithunasya svapne darzanantu duHsvapnaM ucyte| praznaH saptadazAnAM ekasya ca bhedaH kimarthaM kRtaH? aSTAdazAnyeva yugapadeva kimarthaM noktAni? uttaraH rAtrau kusaMskAravazAtsvapne maithunasya saMbhava itarapApApekSayA'dhikaH, tathA vyavahArato maithunameva itarapApApekSayA sAdhujIvane mahAn doSaH, tatazcetarapApebhyastasya vibhAgena nirupaNaM kRtm| ata eva ca tasya prAyazcittaM sAgaravaragaMbhIrA' paryantAzcatvAro nAmastavAH snti| arthAditarapApApekSayA tasya prAyazcittamadhikaM asti| praznaH asya niSkarSastvevam-yaduta yadi kusvapnaM dRzyate, tarhi 'nimmalayarA' paryantAH catvAro nAmastavA gaNanIyAH, yadi tu duHsvapnaM dRzyate, tarhi 'gaMbhIrA' paryantAH catvAro nAmastavA gnnniiyaaH| yadi tu kimapi na dRzyate, tarhi kimapi na gnnniiymiti|
Page #52
--------------------------------------------------------------------------
________________ parantu etnnaasti| adhunA tu svapnaM bhavenna vA, tathA'pi sAgaravara' paryantAzcatvAro nAmastavA eva gaNyante, na tu anantarokto vibhAgo dRshyte| kimatra kAraNam ? uttaraMH gADhanidrAyAM yAni kusvapnAni duHsvapnAni vA''gacchanti, tAni nidrAnAze sAdhavaH pramAdAdivazAnna smaranti, tatazca yadi kAyotsarga na kuryAt, tarhi teSAM svapnAnAM prAyazcittaM na syaat| tasmAdadhunA eSA sAmAcArI yaduta 'svapnamAgacchatu mA vA,' tathA'pi 'sAgaravara' paryantAzcatvAro nAmastavAH parigaNanIyA eveti| praznaH kusvapnAdi kena kAraNena bhavanti? uttaraMH pUrvasaMskAravazAt, vAyuprakopavazAt, devAdivazAdvA bhvnti| praznaH kusvapnAdikaM vinA'pi vIryanAzo yadi bhavet, tarhi tasya prAyazcittArthaM kAyotsargaH kartavyo na vA? uttaraMH kAyotsargastu kusvapnAdinimittameva kartavyaH, vartamAnakAle tu kusvapnAdinirNayAbhAve'pi sAmAcArIvazAt sa kartavya eva, vIryanAzastu vAyuprakopajanyo gurusamIpe AlocanIyaH, pazcAdguravo yatprAyazcittaM dadati, ttkrtvym| 'mana AhaTTa dohaTTa ciMtavyu...' iti| rAtrau manasi ArtadhyAnaM raudradhyAnaM vA cintitm| praznaH dhyAnapadasya ko'rthaH? uttaraMH sthiro'dhyavasAyo dhyaanm| duHkhanivAraNAdisambandhi tad aartdhyaanm| hiMsAmRSAdisambandhi tad
Page #53
--------------------------------------------------------------------------
________________ raudrdhyaanm| tathAhi-kadA zItaM mandaM bhavet'? iti zItakAle, 'kadA vAyurAgacchet ?' ityAdi tUSNakAle dhyaanmaarttdhyaanm| evmnydpi| mazakAdisattve tu tanmAraNAdidhyAnaM raudrdhyaanm| 'saMkalpavikalpa huoM' iti| pApasambandhI nirNayaH saMkalpaH, pApasambandhI anirNayAtmako vicAro vikalpa iti| tathAhi- 'kalye'haM etadbhakSiSyAmi, etadvA pAsyAmi, amukaM vA apazabdaM vadiSyAmi, amukAM vA striyaM draSTuM tadgRhe gamiSyAmi' ityAdirupo nirNayaH saMkalpaH, sacAnucita iti na krnniiyH| praznaH 'kalye'haM gurvAdivaiyAvRtyarthaM amukagRhe'nukUlavastvAnayanArthaM gamiSyAmi' iti saMkalpo na dussttH| tatazca kiM so'pi na karaNIyaH? uttaraMH ucitasaMkalpakaraNasya tu niSedho naasti| ata eva tapaHsvAdhyAyAdisambandhI saMkalpo na niSidhda iti| tathA 'amukena sAdhunA saha mama kalaho'bhavat, tatkiM taM sAdhu tiraskaromi na vA?' iti, 'svAmivAtsalye miSTAnnaM bhaviSyati, tatkiM kalye bhakSiSyAmi na vA?' iti| evamAdirupo vicAro vikalpo bhnnyte| praznaH etau tu saMkalpavikalpau ArtadhyAnAdirupau eva, tatazca 'mana AhaTTa' ityAdinA tau saMgRhItau eva, tatazca kimarthaM tayorbhedena grahaNaM kRtam ?
Page #54
--------------------------------------------------------------------------
________________ uttaraH sthiro'dhyAvasAyo dhyAnaM, asthiro'dhyavasAyastu cittm| 'mana AhaTTa' ityAdinA durdhyAnadvayaM nirupitm| 'saMkalpa' ityAdinA tu duzcittadvayaM nirupitamiti prtibhaati| athavA 'AhaTTa-' ityAdi sAmAnyena durvyaanvrnnnm| 'saMkalpa...' ityAdi tu vizeSeNa daanvrnnnm| 'rAtri sambandhI je koI aticAra lAgyo hoya, te savi haM mana-vacana-kAyA karI micchAmi dulaDaM' iti| rAtrisambandhino ye kecidaticArA abhavan, tAn sarvAnapi Azritya manasA vacasA kAyena ca 'micchA mi dukkaDaM' ddaami| arthAt 'manovAkkAyaiH tAnnindAmi, garhAmi, punarna kariSyAmi' iti niyamaM ca gRhnnaamiiti| praznaH 'micchA mi dukkaDaM' ityasya ko'rthaH? uttaraH 'mithyA me duSkRtaM' iti tasya sNskRtchaayaa| mamedaM pApaM niSkalaM bhUyAt, durgatyAdirupaM phalaM na syAt, iti tu tasya bhaavaarthH| tathA ca rAtrikAticAravRttiH samAptA, tathA'pi kiNciducyte| praznaH prAkRtagurjarabhASAmizritametat kimartham? uttaraH prAkkAle tu 'icchAkAreNa saMdisaha bhagavan! rAiaM AlouM?' ityAdisUtreNa prAkRtabhASayA''locanA''sIt, parantu kAlakrameNa bahUnAM sAdhUnAM prAkRtabhASAjJAnAbhAvena prastutAlocanAyAM
Page #55
--------------------------------------------------------------------------
________________ bhAvotpAdo duSkaro'bhavat, tasmAt tatsUtraM uccAyaiva prAkRtagurjarabhASApratibadhdaM rAtrikAticArasUtramapi uccAraNIyam' / iti sNvigngiitaarthnirnniitm| yena sAdhUnAM pazcAttApAdibhAvotpAdaH syaat| daivasikAticArasUtre'pyetadeva vicaarnniiym| ata eva kAraNAt zrAvakANAmapi 'sAta lAkha' sUtraM pahele prANApiAta' sUtraM uccAryatayA nirNItamiti smbhaavyte| tathA hi zrAvakA api prAg 'rAiaM AlouM' ityAdi sUtrAnusAreNaivAlocanAmakurvana, parantu kAlAtikrameNa prAkRtabhASAjJAnAbhAvena teSAmapi prastutasUtrAtmakAlocanAyAM bhAvotpAdo duSkaro'bhavat, tatazca saMvignagItAthaiH gurjarabhASAnibadhdaM sUtradvayaM teSAmuccAryatayA nirnniitmiti| na kevalametAvadeva, parantu 'pAkSikAticAro'pi sAdhUnAM zrAvakANAM ca gurjarabhASAnibadhdaM etadarthameva kRta' iti smbhaavyte| tathA cAyaM sAraH, prAkkAle sAdhUnAM zrAvakANAM ca AlocanAsUtraM prAkRtabhASAyAmevAsIt, parantu kAlAnusAreNa tadbhASAjJAnAbhAvakAraNena saMvignagItAthaiH sarveSAmarthaM rAtrikapratikramaNe daivasikapratikramaNe pAkSikAdipratikramaNe ca gurjarabhASAyAmAlocanAsUtraM gumphitmiti| ata eva dakSiNabhAratAdisthAneSu gurjarabhASAjJAnAbhAvavatAM zrAvakANAM hitArthaM hindIbhASAnibadhdamapi AlocanAsUtramupalabhyate, uccAryamANaM ca zrUyata iti|
Page #56
--------------------------------------------------------------------------
________________ AlocanAsUtramevAticArasUtramiti tu na vismrnniiym| eva tAvanmandamatinA mayA svakSayopazamAnusAreNa rAtrikAticArasUtrarahasyaM nirupitm| yAzcAtra kSatayaH tAzodhayantu saMvignagItArthA iti / // samAptA rAtrikAticAravRttiH / / yadIyasamyaktvabalAtpratImo, bhavAdRzAnAM paramasvabhAvam / kuvAsanApAzavinAzanAya, namo'stu tasmai tava zAsanAya / / // namo'stu tasmai jinazAsanAya //
Page #57
--------------------------------------------------------------------------
________________ // arhaM namaH // || namo'stu tasmai jinazAsanAya / / / / daivasikAticArasUtrarahasyam // praNamya paramAtmAnaM, zaikSajanasubodhaye / daivasikAticArasya, vRttilavo viracyate / /
Page #58
--------------------------------------------------------------------------
________________ prathamaM tAvad daivasikAticArasUtraM pradarzyate / ThANe kama cakamaNe Autte aNAutte hariakAya saMghaTTe bIyakAya saMghaTTe tasakAya saMghaTTe chappaIa saMghaTTe ThANAo ThANaM saMkAmiA / dehare gocarI bAhirabhUmi mArge jatA AvatA strItiryaMcataNA saMghaTTaparitApa - upadrava huA | divasa mAMhi cAravAra sajjhAya, sAtavAra caityavaMdana kIdhA nahi / pratilekhanA AghI pAchI bhaNAvI, astavyasta kiidhii| ArtadhyAna raudradhyAna dhyAyAM, dharmadhyAna- zukladhyAna dhyAyAM nahi / gocarI taNA betAlIza doSa upajatA joyA nhii| pAMcadoSa mAMDalI taNA TAlyA nahi / mAtraM aNapUjyu lIdhu, aNapUMjI bhUmikAe paraThavyuM / paraThavatAM aNujANaha jassuggahoM na kIdho / paraThavyA puMThe vAra traNa vosire vosire na kIdhuM / deharA upAzrayamAMhi pesatA nisIhi, nIsaratAM Avassahi kahevI visaarii| jinabhavane corAzI AzAtanA, guru pratye tenrIza AzAtanA (kIdhI ) / anero divasasaMbaMdhI je koI pApa - doSa lAgyo hoya, te savi huM mana-vacana-kAyAe kaTarI micchAmi dukkaDaM / adhunA'sya vRttiH kriyte|
Page #59
--------------------------------------------------------------------------
________________ atrA'pi 'ThANe' itipadAdArabhya saMkAmiA' itipadaM yAvat prAkRtabhASA'sti, tadanantaraM tu divasamAMhi' itipadAdArabhya gurjarabhASAyAmasti aticaarH| dharmasaMgrahavRttau mahopAdhyAyamAnavijayaiH 'saMkAmiA' padaM yAvadeva vivRttamasti, tatazca jJAyate yaduta tatkAle tAvatparyantameva daivsikaaticaarsuutrmaasiit| pazcAd gurjarabhASAnibadhdaM adhikaM prakSiptaM sNvigngiitaarthairiti| etacca rAtrikAticAravRttau pratipAditaM asmaabhiH| 'ThANe' iti, urdhvasthAne, upavezanarupasthAne, utkaTukasthAne ca... 'kamaNe' iti, gamanakriyAyAM... 'caMkaName' iti, abhIkSNaM bhRzaM vA kramaNaM caD.kramaNaM, tasmin, paribhramaNa ityarthaH... 'Autte' iti, upayogapUrvakaM kRte... 'aNAutte' iti, upayogarahitaM kRte... 'hariakAyasaMghaTTe' iti, haritkAyasya = vanaspatikAyasya saMghaTTo bhUtaH... 'bIyakAyasaMghaTTe' iti, bIjakAyasya = mudgAdirupasya saMghaTTo bhUtaH... 'tasakAyasaMghaTTe' iti, trasakAyasya = dvIndriyAdirupasya saMghaTTo bhUtaH... 'thAvarakAya saMghaTTe' iti, sthAvarakAyasya = pRthvIjalAgnivAyurupasya saMghaTTo bhUtaH... 'chappaIasaMghaTTe' iti, SaTpadikAyAH = trasajantuvizeSarupAyAH saMghaTTo bhUtaH...
Page #60
--------------------------------------------------------------------------
________________ 'ThANAo ThANaM saMkAmiA' iti, trasajIvA ekasmAtsthAnAtsthAnAntaraM sNkraamitaaH| eSa tAvatzabdArthaH prtipaaditH| anvayArthastvayamupayogapUrvakaM anupayogapUrvakaM vA sthAnagamanacaGkramaNakriyAsu kRtAsu yo vanaspati-bIja-trasa-sthAvaraSaTpadikAsaMghaTTo bhUtaH, yazca trasAnAM sthAnAtsthAnAntaraM saMjAtaM, tasya micchA mi dukkaDaM iti| praznaH haritkAyo bIjakAyazca sthAvarakAya eva, tatazca sthAvarakAyasaMghaTTe tayoH samAvezo'bhUdeva, tataH kimarthaM tayoH pRthag grahaNaM kRtam? uttaraM : satyaM, parantu sthAnAdiSu haritkAyabIjakAyasaMghaTTaprasaGgasya sambhavo'dhiko'sti, tasmAttatprAdhAnyamAzritya tasya pRthagrahaNaM kRtam / dhAnyApaNeSu gRheSu ca bIjAni vikIrNAni bhavantyeva, evaM yathAsaMbhavaM vanaspatau api vaacym| tathA bIjamapi haritkAya eva, tatazca bhavaduktarItyA tu tasyApi pRthaggrahaNaM na kartavyameva, parantvatrApi bIjasya tRNAdirupaharitkAyApekSayA viziSTatvAttasya pRthaggrahaNaM kRtamiti bodhym| ata eva sthAvarakAyeSu pRthvIcatuSkameva gRhItamasmAbhiH, paMcamasya vanaspatikAyasya pRthggRhiittvaat| evameva SaTpadikA trasakAye samAvizati, tathA'pi tatsaMghaTTaprasaGgasya anekazaH saMbhavAdirupAtkAraNAt tasya trasakAyAtpRthaggrahaNaM kRtamiti smbhaavyte|
Page #61
--------------------------------------------------------------------------
________________ SaTpadikA nAma 'ju' itinAmnA prasidhdo jiivvishessH| saMghaTTo nAma sAmAnyena sprshH| 'dehare gocarI bAhirabhUmi mArge jatA AvatA strItiryaMcataNA saMghaTTa-paritApa-upadrava huA' iti| jinacaitye gocaryAM sthaNDilabhUmau ca yad mArge gamanamAgamanaM ca kRtaM, tasmin manuSyastrINAM tirazcAM ca saMghaTTaH paritApa upadravazca sNjaatH| atra upAzrayAccaityAdau gamanaM, caityAdibhyazcopAzraye AgamanamityevaM gamanAgamanaM vaacym| tathA mArge' itipadaM caitye gocaryAM sthaNDilabhUmau ca yojitm| yasmAtriSvapi yad gamanAgamanaM bhavati, tanmArga eva bhvti| yadi vA mArge gamanAgamanaM svatantrameva vihArarupaM gaNayituM zakyate, na kazcid dossH| saMghaTTo nAma sAmAnyena sparzaH, paritApo nAma vizeSasparzajanyA anAgADhA pIDA, AgADhA vA pIDA, upadravo nAma mrnnm| etAni trINi ca manuSyastrINAM tirazcAM vA saMjAtAni gmnaagmne| praznaH atra sparzaH paritApa upadravazca hiMsAtmako doSaH pratipAdayitumiSyate, na tu abrahmacaryasambandhI dossH|n hi paritApa upadravazcAbrahmacaryasambandhI doSo bhvitumrhti| itthaM ca manuSyastrINAM sparzarupo yo doSaH pratipAditaH, sana
Page #62
--------------------------------------------------------------------------
________________ ghaTate, na hi manuSyastrINAMsparzamAtreNa pIDA bhavati, yena sA hiMsArupA pratipAdayituM shkyte| kiMca gamanAgamane strIsparzaH saMbhavati, parantu paritApopadravau tu na kathamapi saGgacchataH, tatazca manuSyastrINAM paritApopadravapratipAdanamapi na yuktm| tathA yadi manuSyastrINAM paritApopadravau sambhavataH, tarhi manuSyapuruSANAmapi tau sambhavata eva, tathA ca sati, 'manuSyatiryaMca taNA' ityeva pAThaH samucitaH syAt, na tu strItiryaMya taNA,' ityaadi| yadi ca 'strIsvarupA ye tirazcaH, teSAM' iti karmadhArayasamAsaH AdrIyate, tadA'pi sa eva dossH| yasmAt strItiryagvat puruSatirazcAmapi paritApopadravau sambhavata eva, tatazca tiryaMcataNA' ityetAvadeva vaktavyaM syAt, na tvdhikmiti| tatazca kenA'pi prakAreNedaM vAkyaM na ghttte| uttaraM : stym| yathAsambhavamAtrArtho vijnyeyH| tathAhi..., manuSyastrINAM tiryastrINAM ca saMghaTTazcaturthavratasambandhI doSaH prtipaaditH| tirazcAM ca saMghaTTaparitApopadravAH prathamavratasambandhino doSAH prtipaaditaaH| itthaMca
Page #63
--------------------------------------------------------------------------
________________ manuSyastrINAM yaH saMghaTTaH saMjAtaH, sa caturthavratasambandhI doSaH, tirazcAM ca yaH saMghaTTaH paritApa upadravazca saMjAtaH, sa prathamavratasambandhI doSaH, iti prkRtvaakysyaarthH| praznaH tirazcAmapi ete trayaH kathaM saMbhavanti ? uttaraH tirazcAM saMghaTTastu spaSTa eva, yau ca paritApopadravau, tau api maNDukaprabhRtInAM saMbhavata ev| tathA gavAdinAM sAdhudaNDadarzanAdinA paritApo dhAvanAdau copadravaH sambhavati, tatra nimittaM tu sAdhuriti mahatAmapi tirazcAM paritApopadravau smbhvtH| evaM manuSyastrINAmapi bhukaMpavahninadIpUrazatrunRpAdijanyena bhayena sarvatra sarveSAM dhAvanAdau pramAdAdivazataH sAdhunimittaM saMghaTTaparitApopadravA hiMsAtmakadoSarupAH sambhavantyeva, parantu te tu manuSyapuruSANAmapi sambhavantIti te'tra na grAhyAH, kevalaM sambhAvanayA'tra prdrshitaaH| 'divasamAMhi cAravAra sajjhAya, sAtavAra caityavaMdana kIdhA nahiM' iti| 'divasamadhye caturvAraM svAdhyAyaH, saptavAraM ca caityavaMdanaM na kRtam' iti| atra divaso'STaprahararupo'vagantavyaH, na tu sUryodayAdArabhya sUryAstaM yaavt| tathA ca ekasmAtsUryodayAd dvitIyasUryodayaparyantaH kAlo'tra divsH| tatazca tasmin divase caturvAraM svAdhyAyaH karaNIyaH, tathAhi, dinasya prathame carame ca prahare rAtrezca prathama carame ca prahara iti / tathA saptavAraM caityavaMdanamittham - rAtrikapratikramaNe 'icchAkAreNa saMdisaha bhagavan! caityavaMdana karUM?'
Page #64
--------------------------------------------------------------------------
________________ ityuktvA yat 'jagacintAmaNi' ityAdi uccAryate, ttprthmm| vizAlalocanadalasUtraM dvitiiym| bhojanAtprAk pratyAkhyAnapAraNavidhau tRtiiym| bhojanAt pazcAt cturthm| daivasikapratikramaNe 'caityavaMdana karUM? ityuktvA yat 'sakalakuzala' ityAdi ucyate, ttpNcmm| namo'stu' sUtraM sssstthm| saMthArAporisIvidhau tu caukkasAya' ityAdirupaM tu sptmm| praznaH adhunA tu caturiM svAdhyAyo na dRshyte| uttaraH sAkSAnna dRzyate, sthApanArupeNa tu kriyata ev| tathAhi, prAtaH pratilekhanAnantaraM yat 'sajjhAya karuM?' ityAdhucyate, tatprathamaH svaadhyaayH| caturthaprahare pratilekhanavidhau punarapi 'sajjhAya karUM?' ityAdhucyate, tad dvitIyaH svaadhyaayH| sAyaMkAle pratikramaNe tu 'devasiapAyazchitaM' kAyotsargAnantaraM punastadevocyate tattRtIyaH svaadhyaayH| rAtrikapratikramaNe tu sajjhAya saMdisAha?' ityAdhuktvA yad 'bharahesarasUtraM ucyate, taccaturthaH svAdhyAya iti|| prAkkAle hi sAdhavaH praharacatuSkamadhye sUtrAdhyayanAtmakaM svAdhyAyaM akurvn| parantu kAlAdidoSeNa tadAcArapAlanaM vyucchinnaprAyaM saMjAtaM, tatazca saMvignagItAthaiH iyaM anantaroktA svAdhyAyacatuSkakaruNasvarupA sAmAcArI samAteti smbhaavyte|| praznaH sAdhavo dvitIyaprahare'rthasvAdhyAyaM kurvantyeva, rAtrAvapi dvitIyaprahare sthavirA arthasvAdhyAyaM kurvnti| tatazca divasamadhye SaTkAlaM svAdhyAyaH sambhavati, na tu ctuHkaalmimi|
Page #65
--------------------------------------------------------------------------
________________ uttaraMH satyaM, kintu atra svAdhyAyapadena sUtrAdhyayanameva pratipAdyate, na tu arthAdhyayanamiti catuSkAlameva svAdhyAyaH smbhvti| 'pratilekhanA AdhIpAchI bhaNAvI, astavyasta kIdhI' iti| pratilekhanaM prAkpazcAd vA kRtaM, avidhisahitaM vA kRtm| __ayaM bhAvaH, prAtaHkAle sUryodayasamaye daNDakapramArjanaM yathA bhavet, tasmAtpUrvaM sarvopadhInAM pratilekhanaM samAptaM bhaveta, tathA pratilekhanaM praarbhnniiym| yadi ca tasmAtpUrvaM pazcAd vA pratilekhanaM prArabhyeta, tarhi dossH| evaM sAyaMkAle'pi yathAkAlaM vicaarym| tathA zAstroktakAle'pi 'ArabhaDA sammaddA' ityAdidoSaiH duSTaM pratilekhanaM na krttvym| parantu yathAvidhi krnniiym| 'ArtadhyAna-raudradhyAna dhyAyA' iti| ArtaraudradhyAne dhyaate| 'dharmadhyAna-zukladhyAna dhyAyA nahi iti| dharmadhyAnazukladhyAne na dhyaate| praznaH zukladhyAnaM tu kSapakazreNyAmevASTamaguNasthAnAdArabhyaiva, tataH kathaM tadadhyAne doSaH? na hi azakyasyAkaraNe'ticAra iti| uttaraH satyaM, vyavahArataH SaSThaguNasthAne'pi zukladhyAnasaMbhava iti tadakaraNe aticAradoSo bhvedeveti| 'gocarItaNA betAlIza doSa upajatA joyA nahi' iti| gocarIsambandhino ye dvicatvAriMzaddoSA
Page #66
--------------------------------------------------------------------------
________________ gocarIcaryAyAM utpadyamAnAste doSA na dRSTAH / arthAd gocarIkriyAyAM eSa upayogo na dattaH, yaduta 'atrAdhAkarmAdayo doSAH saMjAtA na vA ? ' kintu pramAdaM niSThuratAM vA'valambya yathA tathaiva gocarIcaryA kRteti / dvicatvAriMzaddoSasvarupaM tu piNddniryuktyaagmaadvseym| 'pAMcadoSa mAMDalItaNA TAlyA nahi' iti / gocarI maMDalyAM aD. gAradhUmAdayaH paMcadoSA na nirAkRtAH, arthAd rAgeNa bhakSitaM, dveSeNa vA bhakSitaM, vedanAdikAraNaM vinA bhakSitaM, adhikaM vA bhakSitaM, rasotpAdanArthaM saMyojanaM kRtvA bhkssitm| 'mAtra aNapUjya lIdhuM, aNapUMjI bhUmikAe paraThavyuM / paraThavatA aNujANaha jassuggaho na kIdho, paraThavyA pUMThe vAra traNa vosire vosire na kIdhuM' iti / etatsarvaM rAtrikAticAravRttau nirupitamiti tto'vseym| 'deharA upAzrayamAMhi pesatAM nisIhi, nIsaratAM Avassahi kahevI visArI' iti / jinacaitye upAzraye ca pravezakAle 'nisIhi' zabdabhaNanaM, jinacaityAdupAzrayAcca nirgamanakAle 'Avassahi' zabdabhaNanaM vismRtam / jinacaityaM devAvagrahaH, upAzrayazca gurvavagrahaH / tatra pravezo'pramattenaiva kartavyaH, anyathA devagurvAzAtanAprasaGgaH syaat| tathA cApramAdaprAptyarthaM dRDhopayogAnayanamAvazyakaM tadarthaM 'nisIhi' padena avagrahabAhyadezasambhavinAM 1
Page #67
--------------------------------------------------------------------------
________________ AzAtanAkAraNatvasaMbhavavatAM yogAnAM nirodho jnyaapyte| tathA gocarIvihArAdi-AvazyakakRtyaM vinA sAdhUnAM gamanAdikaM nocitamiti kRtvA yadopAzrayAd bahirgamyate, tadA''vazyakakAryArthameva gmyte| tadarthameva 'Avassahi uccaaryte| arthAt 'ahaM AvazyakakArthameva upAzrayAd bahirgacchAmi, na tvanyathaiva' ityarthapratipAdakaM prkRtpdmsti| caityagRhA bahirnirgamane'pi etadeva bodhym| praznaH zrAvako''vassahiprayogaM nisIhiprayogaM ca kartumarhati na vA? uttaraH nisIhiprayogaM tAvadavazyaM karotu, yasmAcchrAvako'pi caityagRhe upAzraye ca pravizan yathAyogyaM sarvAnazubhayogAMstyajatyeva, AzAtanAparihAraparAyaNazca bhvtyev| parantu Avassahiprayoge tu tasya bhjnaa| yasmAd yadi sa pauSadhiko'sti, tarhi tasyopAzrayAd bahirgamanaM caityavandanArthaM sthaNDilagamanArthaM ekAzanakaraNArtha upAzrayAntarasthitasAdhuvandanArthaM evamAdyarthaM bhavati, evameva tasya caityagRhAda bahirnirgamanamapi AvazyakayogArthameva, tatazca tadA sa AvassahiprayogaM kroti| yadi tu sa pauSadhiko nAsti, tarhi upAzrAda bahirnirgamanAnantaraM sa saMsArakAryANi karoti, tAni ca nAvazyakAni gaNyante, dhrmaarthmevaavshyksyesstttvaat| tatazca tadA sa upAzrayAt caityAdvA bahirnirgamane na AvassahiprayogaM krotiiti|
Page #68
--------------------------------------------------------------------------
________________ prazna : zrAvaka upAzraye pravizanyadi nisIhiprayogaM karoti, tarhi tena ke yogAH parityaktavyAH? uttaraM : dharmasthAne'nucitAH sarve'pi yogAH parityaktavyAH, tadatyAge tasya nisIhizabdena gRhItAyA 'ahamatra sAvadhayogAn na seviSye' iti pratijJAyA bhaGgadoSo bhvti| tasmAdapAzraye tena gRhakRtyacintA, vyApAracintA, gRhakRtyavyApArasambandhivArtAlApaH, 'mobAIla' AdiyAntrikasAdhanopayoga ityAdi sarvaM tyaajym| anyathA pratijJAbhaGgadoSaH syaat| tathA upAzraye ArAdhanAM kurvatAM sAdhvAdInAM antarAyo'pi bhavet, evaM caitye'pi| tadantarAye ca bhavAntare'ntarAyakarturArAdhanAprAptiH durlabhaiva syaat| tasmAtparalokabhIruNA dharmakAGkSiNA zrAvakeNa upAzraye caitye ca praveze nisIhiprayogo'vazyaM kartavyaH, tadanantaraM sAvadhayogAzcAvazyaM tyaktavyA eveti| 'jinabhavane corAzI AzAtanA gurupratye taitrIza AzAtanA (kIdhI)' iti| jinacai tye caturazItyAzAtanAnAmanyatamA''zAtanA samAdRtA, gurusambandhinInAM ca trayastriMzadAzAtAnAnAmanyatamA''zAtanA smaadRtaa| AzAtanAsvarupaMca grnthaantraadevaavseym| vistarabhayAdatra nocyte| 'anero divasasaMbaMdhI je koI pApadoSa lAgyo hoya, te savi haM mana-vacana-kAyAe karI micchA mi dukkaDaM' iti| evaM tAvatkecid doSAH pradarzitAH, etebhyo'nye'pi bahavo doSAH snti| kiyanto vaktuM zakyante? ityataH
Page #69
--------------------------------------------------------------------------
________________ saMkSepata Alocayati 'anero' ityaadi| __ pratipAditebhyo'ticArebhyo ye'nye kecidapi divasasambandhinaH pApAtmakA doSAH saMjAtAH, teSAM sarveSAmapi micchA mi dakkaDaM manasA vacasA kAyena ca dadAmIti raatrikaaticaaroktvdvseym| praznaH pApadoSa' itipadadvayagrahaNasya kA''vazyakatA? uttaraM : dve api pade samAnArthe, kevalaM zrotuH svaprajJAnusAreNAnyatareNa padena bodhaH syAt, tatazca bodhasukaratArthaM padadvayaM gRhiitm| yadi vA pApapadaM azubhAdhyavasAyapratipAdakaM, doSapadaM azubhakriyApratipAdakaM, tatazca pApena yukto yo doSaH, sa pApadoSa ityarthaH krttvyH| na hi kevalaM azubhAdhyavasAyarahito'zubhakriyArupo doSastAttviko doSaH, kintu azubhAdhyavasAyasahita eveti saarH| // samAptA daivasikAticAravRttiH // yadIyasamyaktvabalAtpratImo, mavAdRzAnAM prmsvbhaavm| kuvAsanApAzavinAzanAya, namo'stu tasmai taba zAsanAya|| namo'stu tasmai jinshaasnaay||
Page #70
--------------------------------------------------------------------------
Page #71
--------------------------------------------------------------------------
________________ zruta Messengers jJAnakhAtA mAthI
Page #72
--------------------------------------------------------------------------
________________ - 360 divasamAM 720 vAra colAtI sayaNAsaNa...' gAyAno artha zuMtame jANo yo? - jANavA uttAM anu cintana tame karyuve? cintana karavA uttAM | anu amalIkaraNa jIvanamA thayu? - zuM jIvana te-te daivasika-rAtrika pApanA aticAroyI aTakayu nahIM to upADo A pustaka, ono artha samajho ane barnI jAo shuddh|