Book Title: Shad Avashyak Ek Vaigyanik Vishleshan
Author(s): Jawaharlal Popatlal Shah
Publisher: Bharatiya Prachin Sahitya Vaigyanik Rahasya Shodh Sanstha
Catalog link: https://jainqq.org/explore/004547/1

JAIN EDUCATION INTERNATIONAL FOR PRIVATE AND PERSONAL USE ONLY
Page #1 -------------------------------------------------------------------------- ________________ SA Avazyaka eka vaijJAnika vizleSaNI DaoN. javAharalAla popaTalAla zAha C Page #2 -------------------------------------------------------------------------- ________________ SaDu Avazayaka eka vaijJAnika vizleSaNa : lekhaka : javAharalAla popaTalAla zAha : saMpAdaka : pa. pU. paMnyAsa zrI naMdIghoSavijayajI gaNi parva dravya kevalasya RISSIOS : prakAzaka : bhAratIya prAcIna sAhitya vaijJAnika rahasya zodha saMsthA Research Institute of Scientific Secrets from Indian Oriental Scriptures (RISSIOS) 45-B, pArUlanagara, bhuyaMgadeva cAra rastA pAse, solAroDa, ghATaloDiyA, amadAvAda-380 061. phona naM. : 079-27480702 * mobAIla : 98250 71116 Web site : www.jainscience-rissios.org. E-mail : nandighosh@yahoo.com. Page #3 -------------------------------------------------------------------------- ________________ Sar Avazyaka vivecana : eka vaijJAnika vizleSaNa Sad Avasyaka: Eka Vaijnanika Vislesana ISBN 81-901845-2-0 lekhaka : DaoN. javAharalAla popaTalAla zAha mUlya : rU|. 35/ prathama AvRtti : varSa : me 2004, 1000 prata prAptisthAna : 1. 2. sarvAdhikAra : paropakAra karanAra saMsthAone samarpita 3. 4. zrI sarasvatI pustaka bhaMDAra hAthIkhAnA, ratanapoLa, amadAvAda-380 001. phona : 25356692 DaoN. kAminIbena eca. vorA siddhi AI. hospITala, A-203, svAminArAyaNa kompalekSa, paMcatIrtha pAMca rastA, pAlaDI, amadAvAda-380 007. phona : 26601342 zrI javAharabhAI pI. zAha 65, zivAlika baMglojha, AnaMdanagara cAra rastA pAse, seTelAITa, amadAvAda-380 015. zrI kAminIbena gogarI 3/15, maMgala, 76-C raphI ahamada kiDavAI roDa, kiMgsa sarkala, mATuMgA, muMbai-400 019. phona : 24096330 prakAzaka : bhAratIya prAcIna sAhitya vaijJAnika rahasya zodha saMsthA amadAvAda-380 061. mudraka : satIzabhAI khoDAbhAI paTela pragati prinTarsa, pragatinagara roDa, nAraNapurA, amadAvAda-380 013. phona : 27441134, 27453905 ii Page #4 -------------------------------------------------------------------------- ________________ dhanyavAda - pa. pU. zAsana samrATa tapAgacchAdhipati AcArya bhagavaMta zrI vijayanemi - vijJAna - kastUra - yazobhadra - zubhaMkarasUrijI mahArAjanA paTTadhara pa. pU. sattvazIla A. zrI. vijayasUryodayasUrijI ma. sA. nA ziSya 5. pU. paMnyAsa zrI naMdIghoSavijayajI ma. sA. nI preraNAthI zrI jaina zvetAmbara mUrtipUjaka saMgha, gAMdhIdhAma (kaccha)e A graMtha prakAzanano saMpUrNa lAbha lIdho che. te badala zrI jaina zve. mU. saMgha, gAMdhIdhAma, tenA pramukhazrI tathA TrasTIone khUba khUba anumodanA saha dhanyavAda. li. TrasTIo, bhAratIya prAcIna sAhitya vaijJAnika rahasya zodha saMsthA, amadAvAda iii Page #5 -------------------------------------------------------------------------- ________________ arpaNa jemaNe bALapaNathI SaD AvazyakanA saMskAra sIMcyA te mArA pitAzrI sva. popaTalAla vanamAlIdAsa zAha (jIbuTIvALA) tathA mAtuzrI sva. prabhAvatI popaTalAla zAha ne A pustaka arpaNa karUM chuM. - javAharabhAI zAha 23 0 iv Page #6 -------------------------------------------------------------------------- ________________ prAzakIya 5. pU. zAsanasamrATa tapAgacchAdhipati AcArya bhagavaMta zrI vijayanemisUrIzvarajI mahArAjanA samudAyanA pa. pU. A. zrI vijaya sUryodaya sUrIzvarajI mahArAjanA ziSya 5. pU. paMnyAsa zrI naMdIghoSavijayajI mahArAjanI preraNAthI sthapAyela amArI saMsthA teozrInA mArgadarzana anusAra eka AMtararASTrIya vaijJAnika prayogazALAnI sthApanA karavA Icche che. tenI pUrvabhUmikA rUpe amo saiddhAntika tathA prAyogika saMzodhanAtmaka pustakonuM prakAzana karI rahyA chIe. te zrRMkhalAmAM javAharabhAI pI. zAhano gujarAta vidyApITha, amadAvAda dvArA mAnya anupAraMgata (M.Phil) no laghuzodha nibaMdha Sa Avazyaka H eka vaijJAnika vizleSaNa" prakAzita karatAM amo harSa ane AnaMdanI lAgaNI anubhavIe chIe. A laghu zodha nibaMdha jaina zrAvakazrAvikA tathA sAdhu-sAdhvI vargamAM mAnya tathA AdaraNIya banaze evI amone zraddhA che. A graMtha prakAzanamAM saMpUrNa Arthika sahayoga ApanAra zrI jaina zvetAmbara mUrtipUjaka saMgha, gAMdhIdhAmanA pramukhazrI caMpAlAlajI pArekha tathA anya TrasTIzrIono amo hArdika AbhAra mAnIe chIe. sAthe sAthe A graMthanuM suMdara sughaDa mudraNa karI ApanAra pragati prinTarsa nA mAlika zrI satIzabhAI khoDAbhAI paTela, nAraNapurAno paNa AbhAra mAnIe chIe. bhAratIya prAcIna sAhitya vaijJAnika rahasya zodha saMsthA amadAvAda-380 061. vi. saM. 2060 phAgaNa suda-15, zanivAra 6, mArca, 2004 { For Private y Rekonal Use Only Page #7 -------------------------------------------------------------------------- ________________ anukramaNikA hRdayanA umaLakAthI AvakAra (DaoN. kanubhAI vI. zeTha) .... vil RNa svIkAra..... prastAvanA ........ (paMnyAsa zrI naMdIghoSavijayajI gaNi) ......... xi prakaraNa : 1 jaina AcAra ... prakaraNa : 2 eka vihaMgAvalokana : SaDuM Avazyaka ..... 14 prakaraNa : 3 prathama adhyayana : sAmAyika................. 25 prakaraNa : 4 bIjuM adhyayana : caturvizatistava......... 36 prakaraNa : 5 trIjuM adhyayana : vaMdanaka............. prakaraNa : 6 cothuM adhyayana : pratikramaNa.............. prakaraNa : 7 pAMcamuM adhyayana : kAyotsarga ............. prakaraNa : 8 chaThuM adhyayana : pratyAkhyAna ........ .... prakaraNa : 9 upasaMhAra ........... , , pariziSTa ......... ..... ... ... vi For Private & Veselnal Use Only Page #8 -------------------------------------------------------------------------- ________________ * hRdayanA umaLakAthI AvakAra Agama graMtho jaina darzanazAstramAM sauthI prAcIna che. emAM AcArAMgAdi 11 "aMga" graMtho, aupapAtikAdi bAra "upAMga' graMtho Avazyaka Adi cAra mULa' graMtho, nizItha Adi che "cheda' graMtho, catudazaraNaAdi daza "prakIrNaka graMtho ane be sUtra graMtho naMdI ane anuyogadvAra ema badhA maLIne kula 45 Agamo hovAnuM zvetAMbara mUrtipUjako mAne che. AmAM je cAra "mULa' graMtho che emAMno prathama graMtha "Avazyaka sUtra" eka noMdhapAtra AgamagraMtha che. Avazyaka eTale je kriyA avazya karavA jevI hoya che. A cha che; jemake (1) sAmAyika (2) caturvizatistava (3) vaMdanaka (4) pratikramaNa (5) kAyotsarga ane (6) pratyAkhyAna A laghu nibaMdhakAra zrI javAharabhAIe A chaye AvazyakanuM nirUpaNa zAstrIya jhINavaTa ane cokkasAIthI karyuM che. A nirUpaNamAM emaNe aneka AdhAragraMthono sUkSma dRSTie abhyAsa karI viSayanuM Akalana karyuM che. viSaya paranI emanI pakaDa noMdhapAtra che. bhASAnI saraLatA, viSayamAM UMDANa, jhINavaTa ane vaijJAnika abhigama e A laghunibaMdhanuM noMdhapAtra pAsuM che. emAM prApta thatuM UMDANa viSayane surekha rIte ApaNI samakSa mUkI ApavAmAM sahAyabhUta thAya che. vijJAnanA vidyArthI hovAthI emanA lakhANamAM ApaNane vaijJAnikadRSTi sahajapaNe jovA maLe che. A laghu nibaMdhamAM emaNe chaye AvazyakanuM varNana vistArapUrvaka karyuM che. AraMbhanA pahelA prakaraNamAM bhUmikArUpe jaina AcAranI savistRta carcA karI che. emAM jJAnAcAra, darzanAcAra, caritrAcAra, tapAcAra ane varyAcAranI saMkSipta rajUAta che. bAdamAM sarvavirati AcAradharmanuM ane dezavirati AcAradharmanuM nirUpaNa karyuM che ane aMtamAM "saMlekhanA' tapanI TUMkI noMdha ApI che. bIjA prakaraNamAM Avazyaka eTale zuM? te samajAvyuM che. pachI anuyoga kAra sUtramAM pratyeka AvazyakonA arthAdhikAronuM varNana karyuM te saMkSiptamAM Jail-education International -----Erice- UseFE-Sers je nelibrary.org Page #9 -------------------------------------------------------------------------- ________________ ApyuM che. Avazyaka sUtronI upAdeyatA darzAvatA enuM mUlya jainazAsanamAM adakeruM che tema jaNAvyuM che. Avazyaka sUtronA kartA ane enA racanA kALanI carcA paMDita sukhalAlajInA te vizenA maMtavyanA saMdarbhamAM vistArapUrvaka karI che. ahIM AvazyakonI AdhyAtmikatA aMge paNa TUMkamAM jaNAvyuM che. aMtamAM AvazyakAdi kriyAne choDI bIjuM dhyAna nathI e saMdarbhe Avazyaka ane dhyAnayoganI vicAraNA karI che. trIjA prakaraNamAM prathama Avazyaka sAmAyikanuM vistArapUrvaka varNana karyuM che. AraMbhamAM sAmAyika eTale te zuM ? te samajAvyuM che. bAdamAM be prakAranA sAmAyika ane sAmAyikanA mukhya cAra bhedonuM varNana ApyuM che. sAmAyikanA lakSaNonuM saMkSiptamAM varNana karIne sAmAyikanA siddhi sopAnonuM nirUpaNa karyuM che ane aMtamAM sAmAyikanI sAdhanA karanAre je cAra doSo nivAravA joIe te aMge carcA karI che. sAmAyika sUtra ane sAmAyika pAraNa sUtranI paNa saMkSipta noMdha ApI che. cothA prakaraNamAM bIjA Avazyaka caturvizatistavano paricaya karAvyo che. emAM covIsa tIrthakaronuM aMtaraMga svarUpa jaNAvyuM che. stavanuM baMdhAraNa vistArapUrvaka raju karyuM che. caturvidha jina nikSepanuM varNana ahIM TUMkamAM raju thayuM che. vaLI uttarAdhyayana sUtrano AdhAra laI stavanuM phaLa jaNAvyuM che. pAMcamA prakaraNamAM vaMdanaka nAmanA trIjA AvazyakanuM varNana ApyuM che. prAraMbhamAM vaMdanaka eTale zuM ? te samajAvyuM che. pachI gurunuM svarUpa samajAvyuM cheA pachI vaMdanA ane AcArazuddhi aMge rajuAta karI che. TUMkamAM gurunuM mahattva samajAvI vinayanA pAMca prakAro jaNAvyA che. aMtamAM guruvaMdananI vidhi varNavI che. - chaThThA prakaraNamAM cothA Avazyaka pratikramaNanuM supere varNana ApyuM che. pratikramaNano artha samajAvI tenA phaLa viSe jaNAvyuM che. pratikramaNanA prANa evA "micchA mi dukkaDam' zabda prayogane vistArathI samajAvyo che. pratikramaNanA cAra sopAno - tabakkAnuM varNana karIne pratikramaNanA Avazyaka sUtro aMge vistArathI samajaNa ApI che. sAtamA prakaraNamAM pAMcamA Avazyaka kAyotsargano vigatapUrNa paricaya karAvyo che. kAyotsargano arthaphruTa karI dhyAna ane kAryotsarga aMge carcA viji Page #10 -------------------------------------------------------------------------- ________________ ApI che. uttarAdhyanasUtranA AdhAre kAyotsarganA phaLanuM kathana karyA pachI kAyotsarganA hetuonI jhINavaTabharI carcA karI che ane kAyotsarganA prakAro aMge rajuAta karI che. kAyotsarganA kAlamAna, kAyotsarganuM hArda, kAyotsarganA bhedo ane kAryotsarganA doSo aMge saMkSipta paricaya ApI kAyotsarga dhyAnamArgane AtmAne kaivalajJAnanI prApti sudhI laI janAra amogha sAdhana tarIke lekhAvyo che. AThamA prakaraNamAM chaThThA Avazyaka pratyAkhyAna aMge nirUpaNa karyuM che. prAraMbhamAM pratyAkhyAna zabdanI vyutpatti karyA pachI pratyAkhyAnanA be bhedo darzAvyA che. pratyAkhyAna AgAra sahita karavAnuM jaNAvI AgAranA svarUpanuM varNana karyuM che. enAM AgAranA ATha prakAronI vistArapUrvaka carcA karI che ane aMte pratyAkhyAna pAravA samaye samyag zuddhinA cha pATha bolavAmAM Ave tenI vAta karI che. navamA prakaraNamAM upasaMhAra karatA Avazyaka sUtra upara lakhAyela niryukti, vizeSAvazyaka bhASya, Avazyaka cUrNi, vizeSAvazyaka bhASya svopajJa, Avazyaka laghuvRtti, Avazyaka vivaraNa vagere TIkA sAhityano saMkSepamAM paricaya karAvyo che. Ama ApaNe joI zakIe chIe ke zrI javAharabhAI e chaye AvazyakanI vizada carcA karI che. AmAM je viSayanA anusaMdhAnamAM pUrve zuM zuM lakhAyuM che. teno emaNe paricaya meLavI lai te viSayanuM saMkalana karI tenuM kaDIbaddha nirUpaNa karyuM che. potAnA lakhANanA samarthanamAM jaina darzanazAstronA graMthomAMthI vividha vidvAnonA maMtavyono AdhAra darzAvyo che. te emanA dareka prakaraNanI pAdaTIpanI savistRta yAdI sUcave che. e A nibaMdhano lakSyapAtra muddo che. AvA abhyAsapUrNa laghugraMthane hRdayanA umaLakAthI AvakAratA khUba harSano anubhava karuM chuM. - kanubhAI zeTha 3-e, utsava epArTamenTa, hIrAbAga krosIMga, AMbAvADI, amadAvAda-380006. -- 20-3-2002 ix Page #11 -------------------------------------------------------------------------- ________________ RNa svIkAra prastuta pustaka gujarAta vidhApIThanA jainakendra anvaye anupAraMgata (M.phil)nI padavI mATeno laghuzodha nibaMdha che. A nibaMdhamAM zAstrakAra maharSionA vacanonI koIpaNa prakAre viparita AzayathI prarUpaNA thaI hoya ke zrI jinAjJA viruddha lakhAyuM hoya to micchA mi dukkaDaM. pUjya paMnyAsa zrI naMdIghoSavijayajI gaNivare prakAzana pUrve tenuM avalokana - nirIkSaNa karI temAM nihita vaijJAnika dRSTinI bhUmikA spaSTa karI vaijJAnika rajUAtapUrNa saMpAdana karI ApyuM tathA pa.pU.vidvarya munirAja zrI bhuvanacaMdrajI ma.sA.e sAdyaMta parIkSaNa karI ApyuM te badala temano RNI chuM. mArA mArgadarzaka Do. kanubhAI vI. zeThe sadA preraNA ApI 'hRdayanA umaLakAthI AvakAra' Apyo te kema bhulAya ? gUjarAta vidyApIThanA kulanAyaka zrI jitendrabhAI desAIe A laghuzodha nibaMdha prakAzita karavA rajA ApI temano anugrahita chuM. prastuta nibaMdhane samAja samakSa pustakAkAre prasiddha karavAnuM zreya bhAratIya prAcIna sAhitya vaijJAnika rahasya zodha saMsthA, amadAvAda ane Arthika sahayoga ApI zruta bhaktino amUlya lAbha lenAra zrI jaina zve. mU. saMgha; gAMdhIdhAma (kaccha)nA TrasTIzrIone phALe jAya che ane tenI noMdha letA AnaMda thAya che. temanA sahakArathI A laghuzodhanibaMdha prakAzanano prakAza pAmyo che. tA. 6-3-2004 vi.saM. 2060, phAgaNa suda 15, zanivAra X javAhara zAha Page #12 -------------------------------------------------------------------------- ________________ prastAvanA yAkinImahattarAsunu bhagavAna haribhadrasUrijI mahArAje yogaviMzikAnI prathama gAthAmAM kahyuM che ke "mokheNa joyaNAo jogo' je kriyA AtmAne mokSanI sAthe joDI Ape te kriyAne yoga' kahevAya che. trizalAnaMdana kAzyapagotrIya zramaNa bhagavAna zrI mahAvIrasvAmIe sarvajIvonA hitane mATe aneka prakAranI yaugika prakriyAonuM nirUpaNa karyuM che. temAM cha Avazyaka eka mahattvapUrNa prakriyA che. jainadarzananI eka viziSTatA e che ke enI koipaNa kriyA saMpUrNapaNe saprayojana, sahetuka ane vaijJAnika hoya che ane e kriyAmAM AtmAne karmathI rahita banAvI mokSa apAvavAnI acittva zakti hoya che. cha Avazyaka sAdhu-sAdhvI, zrAvaka-zrAvikA mATe eka mahattvapUrNa prakriyA che. A cha Avazyaka pratikramaNamAM Ave che ane pratikramaNanI A viziSTa vidhi zramaNa bhagavAna zrI mahAvIrasvAmInA samayathI cAlI Ave che. prathama tIrthaMkara zrI AdIzvara prabhu tathA carama tIrthaMkara zrI mahAvIrasvAmInA zAsanakALamAM devisa, rAI, pakSI, caumAsI, tathA sAMvatsarika ema pAMca prakAranA pratikramaNa che. jyAre zrI ajitanAtha vagere bAvIsa tIrthaMkaronA zAsanakALamAM mAtra desi ane rAI pratikramaNa ja hoya che. arthAt 3 teonA zAsanakALamAM paNa cha Avazyaka hoya che. cha AvazyakamAM pratikramaNa sauthI mahattvapUrNa prakriyA che kAraNa ke temAM chae Avazyakano samAveza thaI jAya che. A vidhinAM mULa sUtro dvAdazAMgInAM raciyatA, tIrthaMkara paramAtmAnA mukhya ziSyo-gaNadhara bhagavaMtoe racelAM che evI mAnyatA paraMparAthI cAlI Ave che.4 gaNadhara bhagavaMtoe dvAdazAMgInI racanA ardhamAgadhI bhASAmAM karI che tathA tenA mULa svarUpa upadeza carama tIrthaMkara paramAtmA zrI mahAvIrasvAmIe lokabolI svarUpa ardhamAgadhI bhASAmAM Apyo che. zrImahAvIrasvAmIe upadeza mATe tathA gaNadhara bhagavaMtoe dvAdazAMgInI racanA mATe samagra bhAratavarSamAM prayukta vividha bhASAo tathA vidvad mAnya saMskRta bhASAmAMthI ardhamAgadhI xi Page #13 -------------------------------------------------------------------------- ________________ bhASAne ja kema pasaMda karI ? tenA pratyuttara svarUpe sAmAnya rIte ema kahevAmAM Ave che ke loko sArI rIte samajI zake te mATe prabhue upadeza lokabolI svarUpa ardhamAgadhI bhASAmAM Apyo. paraMtu A vAta yogya nathI kAraNa ke koIpaNa tIrthaMkara paramAtmAnI vANIno eka atizayaviziSTatA e che ke prabhunI vANIne koIpaNa manuSya, strI-puruSa potAnI bhASAmAM samajI zake che eTaluM ja nahi pazu-pakSI vagere tiryaMco paNa prabhujInA upadezane potAnI bhASAmAM samajI zake che. vaLI zramaNa bhagavAna zrI mahAvIra svAmInA kALamAM samagra bhAratavarSamAM vividha lokabolI pracalita hatI temAMthI ardhamAgadhI bhASAmAM ja upadeza ApavAnuM tathA gaNadhara bhagavaMto dvArA te ja bhASAmAM sUtra racanA karavAnuM mukhya kAraNa vaijJAnika che. A cha Avazyaka karavA mATenI yogyatA alpakaSAyatA, tathA tenuM prayojana rAga, dveSa, krodha, mAna, mAyA, lobha vagere kaSAyanA pariNAma ochA karavAnuM-kSINa karavAnuM che temAM vANI tathA vANImAM prayojAtA zabdo ane varSo-akSaro eka mahattvanuM paribaLa che. krodhAdi kaSAyathI abhibhUta manuSyanI vANI atyaMta kaThora ane karkaza hoya che. jyAre cha Avazyaka dvArA kaSAyajaya karavA tatpara banela manuSyanI vANI atyaMta mRdu ane komaLa hovI joIe. dhvani-zabda paNa paudgalika che arthAt pudgala dravyanA sUkSma avibhAjaya aMza svarUpa paramANuonA samUhathI niSpanna che ane varNa, gaMdha, rasa ane sparza e pudgala dravyanuM eka mahattvanuM lakSaNa che tethI dareka zabda ke dhvanimAM te cAreya hovAnAM ja. paraMtu mRdu ane komaLa sparzavALA dhvanimAM zubha varNa, gaMdha, rasa ane sparza hoya che. jayAre kaThora ane karkaza sparzavALA dhvanimAM azubha varNa, gaMdha, rasa ane sparza hoya che. azubha varNavALA dhvani-zabdo, teno prayoga karanAra tathA tenuM zravaNa karanAranA manamAM azubha asaro utpanna kare che. tenA pariNAme prayoktA ane zrotA banne azubha karmabaMdha kare che. jayAre cha AvazyakanI parama pavitra kriyA mukhyatve zubha-azubha banne prakAranAM karmanI nirjarA karavA mATe karavAmAM Ave che. tethI A kriyA karanArane kadAca karmanirjarA na thAya to paNa azubha karmano baMdha to na ja thavo joIe evAM pAramArthika prayojanapUrvaka xii For Private & Penal Use Only WWW.jainelibrary.org Page #14 -------------------------------------------------------------------------- ________________ gaNadhara bhagavaMtoe, teo saMskRta bhASAnAM prakAMDa vidvAn ane cauda vidyAnA pAragAmI hovA chatAM ApaNA Agamo-dvAdazAMgI ane AvazyakasUtrone ardhamAgadhI bhASAmAM sUtrabaddha karyA che. saMskRtabhASA ane saMskRtabhASA uparathI UtarI AvelI bhAratIya bhASAomAM sAmAnya rIte 12 ke 14 svaro ane 33 vyaMjano hoya che. paraMtu amuka bhASAmAM e badhA ja svaro ane vyaMjanono upayoga thato nathI. temAMya ardhamAgadhI bhASAmAM atyaMta kaThora ane karkaza gaNAtA svara-vyaMjana tathA joDAkSarono prayoga thato nathI. ardhamAgadhI bhASAmAM zabdo atyaMta mRdu ane komaLa hoya che. A zabdono uccAra paNa prayoktA ane zrotAnA manane adhyavasAyamAM aneruM parivartana karavA samartha hoya che. A adhyavasAyanA zuddhikaraNathI ApaNA AbhAmaMDaLanuM paNa zuddhikaraNa thAya che ane te dvArA zArIrika, mAnasika, bhautika ane AdhyAtmika unnati thAya che ane eTale ja ApaNA sUtro ane Agamone ApaNA pUrvanA AcAryo/mahApuruSo maMtra svarUpa mAnatA hatA. je rIte vidyA ke maMtrano artha jANyA vagara paNa e vidyA ke maMtrano pATha-jApa ISTa kAryasiddhi karI Ape che, te rIte A sUtronA zabdonA artha samajyA vagaranuM mULa zabdonuM zravaNa paNa zrotA ane prayoktA banuM kalyANa karanAra bane che ane eTalA mATe ja paryuSaNA mahAparvamAM chellA divase zrIkalpasUtra mULa arthAt zrIbArasAstranuM sAdhaMta vAMcana-zravaNa karavA-karAvavAmAM Ave che. temAMya pratyeka sAdhu-sAdhvI mATe A bArasAstranuM zravaNa ati Avazyaka gaNAya che. "namo arihaMtANaM" bolatI vakhate je bhAva Ave che, te kyAreya "arihaMta paramAtmAne namaskAra thAo" bolatAM AvavAno nathI. namaskAra mahAmaMtra Adi pratikramaNanAM sarva sUtro manuSyanI AdhyAtmika unnatinuM mahAna sAdhana che. vaLI atyAre amerikAmAM jeo jaina nathI evAM seMkaDo amerikano mAnasika zAMti mATe namaskAra mahAmaMtra vagereno uccArapUrvaka jApa kare che ane mAnasika zAMti prApta kare che. ATheka varSa pahelAM iMgleMDanI suvikhyAta prakAzana saMsthA Thames Hudson dvArA prakAzita "Yantra' pustaka mArA vAMcavAmAM AvyuM. temAM tenA lekhaka zrI madhu khannAe batAvyuM che ke raoNnAlDa nAmetha (Ronald Nameth) nAmanA vijJAnIe brAhmaNonA "zrIsukta'nA dhvanine Toroscope -1xiii For Private Perenal Use Only Page #15 -------------------------------------------------------------------------- ________________ nAmanA yaMtramAMthI pasAra karatAM tenA paDadA upara "zrIyaMtranI AkRti prApta thAya che." have "zrIsukta'nA badale tenA arthanA dhvanine ke zrIsuktanA zabdonA kramane badalIne teno dhvani pasAra karavAmAM Ave to zrIyaMtranI AkRti prApta thAya kharI? arthAta caudapUrvadhara dvAdazAMgInAM racayitA gaNadhara bhagavaMtoe je sUtraracanA karI che te saMpUrNa vaijJAnika ane sarvajIvonuM hita karanAra maMtra svarUpa che ane eTalA mATe ja kadAca "namaskAra mahAmaMtra'nA mULabhUta svarUpane "namoDahaMtu siddhAcAryopAdhyAyasarvasAdhubhya:' svarUpa saMskRtamAM saMkSepa karanAra prakAMDa tArkika ane kavi zrI siddhasena divAkarajIne temanA guru bhagavaMta zrI vRddhavAdisUrijIe AgamasUtrone saMskRtamAM pheravavAno vicAra karavA badala kaThora prAyazcita ApI thoDA samaya mATe saMgha bahAra karyA hatA. A hakIkato ema darzAve che ke pratikramaNanAM mULa sUtromAM koI ja pheraphAra karavo te tenA mahattvano ane tenI asarono nAza karanAra bane che. khuda tIrthaMkara paramAtmA paNa dIkSA samaye karemi bhaMte' sUtrano uccAra kare che, paNa tenA arthano uccAra karatA nathI ane te rIte sUtranA mULa zabdano Adara kare che. ahIM phakta mULa zabdanuM ja mahattva batAvyuM che, paNa zAstrakAra bhagavaMtoe to mULa zabdanI sAthe tenA arthane paNa eTaluM ja mahattva ApyuM che kAraNa ke artha vinA bhAvazuddhi - adhyavasAyazuddhi saraLatAthI thaI zakatI nathI. tethI zAstrakAroe vyaMjana - artha ane tadubhaya arthAta vyaMjana ane artha-banneno jJAnAcAramAM samAveza karyo che. 10 prAraMbhika tabakkAmAM kadAca sUtra sAthe artha na hoya to cAle paraMtu AtmasAdhanAmAM AgaLa vadhavA IcchanAra sAdhaka mATe sUtranA AlaMbananI sAthe sAthe arthanuM AlaMbana ane ciMtana paNa Avazyaka che te vinA ArAdhakanI saMpUrNa zuddhi thaI zakatI nathI. sUtranA zabdonA dhvanithI je asaro utpanna thAya che te khUbaja maryAdita che. jayAre arthanI jANakArIthI ane tenA ciMtanathI je asara utpanna thAya che te amaryAda che ane cirasthAyI che kAraNake temAM mana bhaLeluM hoya che. vaijJAnika rIte paNa vicArIe to bhASA vargaNA karatAM manovargaNA adhika sUkSma che ane tenA paramANu samuha ekamomAM paramANuonI saMkhyA paNa vadhu hoya che. vaLI mananI gati #xivl For Private & Herzonal Use Only Page #16 -------------------------------------------------------------------------- ________________ vicAronI gati acittva che. prakAzanI gati 3,00,000 ki.mI./sekaMDa paNa tenI AgaLa vAmaNI gaNI zakAya. A rIte sUkSmatA, ghanatA ane vega traNe rIte mana khUbaja zaktizALI sAdhana che. ane e jo kriyAthI alipta rahe to saMpUrNa kriyA yaMtravat banI jAya che. ane e yaMtravat kriyAnuM jinazAsanamAM koI mUlya nathI. mATe bhAvazuddhi saMpUrNapaNe lAvavI hoya to artha ane ciMtana paNa jarUrI che. saMvatsarI pratikramaNa arthAt paryuSaNAnI ArAdhanA zramaNa bhagavAna zrImahAvIrasvAmInA samayathI avicchinnapaNe cAlI Ave che. alabatta, A pratikramaNanI vidhimAM saike sairka athavA saMpradAya bhede thoDIka bhinnatA thatI AvI che. A vidhimAM prAyazcita tathA karmakSayanA kAyotsarga/kAusagga, stavana-sajajhAya (svAdhyAya) nityakramamAM AvatAM hovAthI temane pratikramaNanI vidhi sAthe joDI devAmAM AvyA che. eTalo bhAga prakSipta che. bAkI mULiivadhamAMthI kAMIpaNa ochuM karavAmAM AvyuM nathI. zrIkalpasUtra mULa(bArasAsUtra)mAM sAmAcArImAM caudapUrvadhara zrI bhadrabAhusvAmIe svayaM kahyuM che ke je pramANe tIrthaMkara paramAtmAe cAturmAsanA pacAsamA divase paryuSaNAnI ArAdhanA karI te ja pramANe gaNadhara bhagavaMtoe paNa cAturmAsanA pacAsamA divase paryuSaNA karyA che. je rIte gaNadhara bhagavaMtoe paryuSaNA karyA te rIte gaNadhara bhagavaMtonA ziSyoe paNa cAturmAsanA pacAsamA divase paryuSaNA karyA, te ja rIte sthavira munioe paryuSaNA karyA ane te ja pramANe atyAre je zramaNa nigraMtho vicare che teo paNa cAturmAsanA pacAsamA divase paryuSaNA kare che, te rIte ame AcAryo, upAdhyAyo paNa Aje paryuSaNA karIe chIe. te rIte ame sau cAturmAsanA pacAsamA divase paryuSaNA karIe chIe. paraMtu paryuSaNA (bhAdaravA suda 4/5)nI rAtrinuM ullaMghana karavuM kalpe nahi.11 paryuSaNA eTale saMvatsarI vArSika pratikramaNa arthAt ApaNI pratikramaNanI vidhi zramaNa bhagavAna mahAvIrasvAmInA samayathI cAlI Ave che. pratikramaNanI vidhimAM amuka sUtro vAraMvAra Ave che tethI vidhinA tathA tenA prayojana saMbaMdhI rahasyothI ajJAta ArAdhakonA manamAM evo prazna utpanna thAya ke A sUtra to pUrve AvI gayela che to ahIM tene punaH zA mATe mUkavuM joIe ? vastutaH koIpaNa eka zabda ke sUtrano jyAre ApaNe punaH prayoga karIe chIe tyAre pUrvanA saMdarbha karatAM pachIno saMdarbha Jain Education international XV WWW.Janerary.org Page #17 -------------------------------------------------------------------------- ________________ bhinna hoya che ane te ja kAraNe te zabda ke sUtra jeTalI vAra prayojAya teTalI vAra dareka vakhate tenI vibhAvanA (Concept) ane tAtparya bhinna bhinna hoya che. dA.ta. "dharma' zabda, dharma zabdanA vibhinna artho che eTale bhinna bhinna vAkyo ane prasaMgonA saMdarbhamAM tenA bhinna bhinna artha thatA hoya te svAbhAvika che. Ama chatAM, eka ja arthamAM eka ja graMtha ke lekhamAM bhinna bhinna sthaLe prayukta dharma zabdanI vibhAvanA sarva sthaLe samAna hotI nathI. temAM thoDI thoDI bhinnatA AvatI ja hoya che. te ja rIte sAmAyika-pratikramaNa AdinI vidhimAM vividha sthaLe prayukta eka ja sUtra vibhinna sthaLonA saMdarbhamAM vibhinna vibhAvanA, artha ane prayojana dharAvatA hoya che. eTale te sUtra pUrve AvI gayela hovA chatAM, je te sthaLe tenuM viziSTa mahattva hoya che. vaLI pratikramaNa Adi vidhiomAM "suguru vAMdaNA' (vaMdanaka) sUtra dareka samaye babbe vAra bolavAmAM Ave che. ghaNAne A aMge prazna thAya paraMtu "vAMdaNA' sUtra guru bhagavaMta pratyenA vinayanI abhivyakti karavA mATe che ane gurudeva ApaNA sauthI najIkanA upakArI che kAraNa ke prabhunI vANIne ApaNA sudhI pahoMcADI, deva-guru ane dharmanuM tAttvika svarUpa teo ApaNane samajAve che. tethI guru pratyeno atyaMta pUjayabhAva batAvavA mATe vAMdaNA' sUtra be vAra bolavAmAM Ave che. atyAre amerikA jevA dezomAM janma jaina zrAvaka-zrAvikAo, ane temAMya yuvA peDhImAM vartamAna kAlIna pratikramaNanI vidhi pratye khUbaja ajJAnatA che. ane kyAreka ja pratikramaNa karatAM e lokone dararoja pratikramaNa (SaDu Avazyaka) karatA karavA hoya athavA to paryuSaNa parvamAM paNa bhAvapUrvaka pratikramaNa karatA karavA hoya to pratikramaNamAM ochAmAM ochA traNa parivartana karavA jarUrI jaNAya che. sauprathama pratyeka sUtranA - je te bhASAmAM bhAvArtha ane te sUtranuM mahattva samajAvavuM anivArya che. bhAvArtha ane sUtranA mahattva vinA pratikramaNamAM rasa paDe nahi, bhAva Ave nahi te svAbhAvika che. bIjuM bALakane athavA moTAne sUtra kaMThastha karAvIe tyAre sUtranI saMpUrNa artha samajutI je te bhASAmAM ApavI. trIjI vAta kadAca bahu krAMtikArI lAge tevI che paraMtu AjanA jamAnAnI e mAMga che. eTale vahelo ke moDo e aMge gItArtha AcArya bhagavaMtoe i mational For Private a m For Private & Versenal Use Only Page #18 -------------------------------------------------------------------------- ________________ bhegA thaI vicAra karavo jarUrI banaze. vartamAna pratikramaNanI vidhi ghaNI lAMbI che. cAlu devasika ane rAI pratikramaNa karatAM paNa eka kalAka upara thaI jAya che. pakakhI, caumAsI ane saMvatsarI pratikramaNa be-aDhI kalAkathI laI traNa kalAka sudhI cAle che. AjanI peDhI ATalo lAMbo samaya yaMtravat kriyA kare te saMbhavita nathI. eTale zAstra bAdha na Ave te rIte pratikramaNanI vidhino saMkSepa karavo jarUrI che. ane eTale ja Aje upAzrayamAM dararoja pratikramaNa karanAranI saMkhyA ghaTatI jAya che. amuka gAmamAM to koI ja pratikramaNa karavA AvatuM nathI. mULataH pratikramaNamAM pratikramaNanI sthApanAthI laIne ja Avazyaka pUrNa thAya. tyAM sudhInuM ja pratikramaNa che. tenI AgaLa-pAchaLanuM badhuMja pAchaLathI umeravAmAM AvyuM. alabatta, e yugamAM e jarUrI paNa hatuM ane Aje paNa sAdhu-sAdhvI mATe e jarUrI che paraMtu zrAvaka zrAvikA mATe paNa e pharajiyAta banAvI detAM, pratikramaNamAM zrAvaka-zrAvikAnI saMkhyAmAM ghaTADo thayo che. jo dravya, kSetra, kALa pramANe prakSepa thaI zake to e prakSepa thayela vidhi, gItArtha AcArya bhagavaMto bhegA thaI, te aMge vicAra karI sarvAnumate, emAM saMkSepa kare to ja pratikramaNa karanAra ArAdhaka vargamAM vRddhi karI zakAze. anyathA zrAvaka-zrAvikA vargamAMthI pratikramaNa kadAca pUrNatayA baMdha paNa thaI jAya. tethI "sarvanAze samutpanna, ardha tyajati paMDitaH' ukti anusAra saMkSepa karavo anivArya jaNAya che. alabatta, Avo pheraphAra koI gRhastha ke muni manasvI rIte to na ja karI zake. deza-kALanA jJAtA ane gItArtha (zAstranA rahasyane jANanArA) saMghamAnya - adhikRta AcArya Adi ja karI zake. pUrve paNa A rIte parivartano thayAM che. sAmAyika, caturvizatistava, vaMdanaka, pratikramaNa, kAyotsarga ane pratyAkhyAna e che Avazyakano krama paNa khUba ja vicArapUrvaka yojavAmAM Avyo che. rAga-dveSanA pariNAma sama-zithila thayA vinA zrIjinezvara prabhu ke zrIjinezvara prabhue prarUpela dharma ke tattvo pratye zraddhA utpanna thatI nathI eTale rAga-dveSanA pariNAma sama karavA mATe "sAmAyika Avazyaka sau prathama kahyuM che. zAstromAM samyakatvane paNa sAmAyika kahyuM che. samyakatvanI prApti pachI prabhu ane prabhunAM vacano pratye zraddhA, (xvii Page #19 -------------------------------------------------------------------------- ________________ ahobhAva ane pUjyabhAva utpanna thAya che. pariNAme teo pratye svAbhAvika ja namaskAra thaI jAya che. eTale sAmAyika pachI turata 'caturvizatistava' mukyuM che. tIrthaMkara paramAtmA pachI turatanuM sthAna guru mahArAjanuM che eTale temanA pratyeno vinaya-bhakti-bahumAna vyakta karavA mATe 'vaMdanaka' Avazyaka mukyuM che. vaLI pApathI pAchA haThavAnI prakriyA svarUpa pratikramaNa haMmezAM gurunI samakSa, gurunI sAkSIe karavAnuM hoya che. A kriyA karatAM pUrve avazya temane vaMdana karavuM joIe tethI pratikramaNa pUrve 'vaMdanaka' Avazyaka mUkavAmAM AvyuM che. 'pratikramaNa' AvazyakamAM gurunI samakSa bhUtakALamAM thayelA pAponI kabulAta karyA pachI guru bhagavaMta e pAponA prAyazcita rUpe tapa, japa, kriyA, anuSThAna karavAnuM kahe che. tenA pratIka svarUpe dainika, pAkSika, cAturmAsika ke sAMvatsarika prAyazcita tarIke anukrame pacAsa zvAsocchavAsa pramANa be logassa, traNaso zvAsocchavAsa pramANa bAra logassa, pAMcaso zvAsocchavAsa pramANa vIsa logassa ane eka hajAra ATha zvAsocchavAsa pramANa cAlIsa logassa ane eka navakArano kAyotsarga karavAmAM Ave che. dhyAna svarUpa ApyaMtara tapa agni samAna che. tenAthI pApa karma baLIne bhasma thaI jAya che. paNa kAyotsarga to tenA karatAM paNa utkRSTa sthitinuM nirmANa kare che. kAyotsarga sarva prakAranAM, bAhya-AtyaMtara tapamAM sauthI zreSTha tapa che kAraNa ke kAyotsargathI AtmAno zarIra sAtheno saMbaMdha tUTI jAya che. AvI utkRSTa sthitinuM nirmANa kAyotsarga vagara zakya nathI. bhUtakALamAM karela/thayela pAponuM mithyA duSkRta daI te mATenA prAyazcita svarUpe kAyotsarga rupa ApyaMtara tapa karyA pachI e pApo bhaviSyamAM punaH na thAya te mATenuM pratyAkhyAna karavuM jarUrI che tethI sauthI chelle 'pratyAkhyAna' Avazyaka mukyuM che. A rIte cha Avazyakano krama paNa saMpUrNapaNe vaijJAnika ane AtmAnA guNonI e ja kramathI prApti karAvanAra che. manovaijJAnika dRSTie paNa SaD Avazyaka mahattvapUrNa che. SaD Avazyaka jenA jIvanamAM AvI jAya che teno anya vyakti pratyeno bhAva, AcAra xviii Page #20 -------------------------------------------------------------------------- ________________ vicAra, vyavahAra badhuM ja badalAI jAya che. ane e sAthe bIjAno tenA pratyeno AcAra-vicAra, bhAva, vyavahAra paNa badalAya che. zarIra vijJAnanI daSTie SaDuM AvazyakamAM viziSTa mudrAo, Asana, prANAyAma Adino paNa samAveza thaI jAya che. vIrAsana bahu mahattvanuM Asana che. vIrAsanathI zarIranuM pAcanataMtra, hojarI Adi avayavo sakriya thaI jAya che. yogamudrA, jinamudrA tathA muktAzukti mudrA AdinuM paNa mahattva che. to pratikramaNamAM kAyotsargano saMbaMdha zvAsozvAsa sAthe che. eTale avyakta rIte prANAyAmanI prakriyA paNa SaDu AvazyakamAM samAviSTa che. pratikramaNa tathA paDu AvazyakamAM aSTAMga yogano paNa samAveza thaI jAya che. te aMge paNa vicAra karavo joIe paraMtu te eka alaga viSaya hovAthI ahIM teno mAtra ullekha je karavAmAM Ave che. SaDu Avazyakane niyamita rIte yathA yogya mudrA sAthe karanArane vyAyAma karavAnI AvazyakatA paNa rahetI nathI. ane tethI auSadha paNa levuM paDatuM nathI. A cha AvazyakanI kriyA mana, vacana, kAyAnI ekAgratA, trikaraNazuddhi ane zuddhabhAvapUrvaka karavAmAM Ave to yAkinImahattarAsunu bhagavAna zrI haribhadrasUrijI mahArAjanA kathana anusAra te AtmAne mokSanI sAthe joDanAra hovAthI yoga svarUpa - dhyAna svarUpa bane che mATe sau zraddhALu zrAvakoe pUrepUrI bhakti-bahumAna ane zraddhApUrvaka cha Avazyaka pratidina karavAM joIe. zrI javAharabhAI likhita SaDuM Avazyaka vivecana vAMcyuM. kharekhara sAdhu-sAdhvI tathA zrAvaka-zrAvikAnA dainika jIvanamAM paDuM Avazyaka AvI jAya ane te aMgenI sAcI samaja tathA paddhati zIkhI levAmAM Ave to zrI javAharabhAIe batAvyuM che tema anya koIpaNa prakAranuM dhyAna ke yoga karavAnI AvazyakatA rahetI nathI. SaDu AvazyakanI yathArtha sAdhanA sAdhakane mokSa apAvavA samartha che. paDu AvazyakanuM A vivecana kharekhara vAMcana karavA yogya che. prAMte cha Avazyaka aMge parama pavitra gItArtha zAstrakAra bhagavaMtonA Azaya virUddha ke jinAjJA virUddha lakhAyuM hoya to micchA mi dukkaDa daI viramuM chuM. vi.saM. 2058 caitra vada-7 zukravAra - muni naMdIghoSavijaya gaNi tA. 3 me, 2002 navaraMgapurA jaina upAzraya, amadAvAda-380 009 xix Page #21 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 1. 2. 3. 4. 5. 6. 7. 8. pAdanoMdha 'yogaviMzikA' gAthA-1 kartA : yAkinImahattarAsunu zrIharibhadrasUrijI mahArAja zrIklpasUtra TIkA, prathama vyAkhyAna, mULaH zrIbhadrabAhusvAmIjI, TIkAkAraH upA. zrIvinayavijayajI 9. ejana. tRtIya Agama sthAnAMgasUtramAM aMgabAhyazrutanA Avazyaka ane Avazyakavyatirikta evA be bheda batAvI Avazyakane gaNadharakRta ane Avazyakavyatiriktane sthavirakRta batAvyuM che. tiri, nara, surasamudAya ke acirAnA naMda re, eka yojanamAMhe samAya ke acirAnA naMda re, tehane prabhujInI vANI ke acirAnA naMda re, pariName samaje bhavi prANI ke acirAnA naMda re. zrI zAMtinAthajinastavana, racayitAH paM. zrIpadmavijayajI mahArAja jainadarzananAM vaijJAnika rahasyo le. muni naMdIghoSavijayajI pR. 89 sadaMdhayAra ujjoa, .....navatattva gAthA-11 sparza-2sa-gaMdha-varNavatttaH pudagalAH || || tattvArthasUtra adhyAya-5 sUtra-28 jainadarzananAM vaijJAnika rahasyo le. muni naMdIghoSavijayajI 'maMtra, yaMtra ane dhvani : eka vaijJAnika vizleSaNa' pR. 188 jainadarzananAM vaijJAnika rahasyo le. muni naMdIghoSavijayajI 'maMtra, yaMtra ane dhvani : eka vaijJAnika vizleSaNa' pR. 191 'Yantra' by Madhu Khanna, p. 116 zrIkalpasUtra TIkA, vyAkhyAna-pu mULaH zrIbhadrabAhusvAmIjI, TIkAkAraH upA. zrIvinayavijayajI 10. vaMjana attha tadubhaye.....nANaMmi sUtra, gAthA-2 11. zrIkalpasUtra mULa, sAmAcArI, sUtra naM.-3 thI 8 XX Page #22 -------------------------------------------------------------------------- ________________ praNa-1 jena AcAra AcAranI bhUmikA : * vicAra ane AcAra, vidyA ane vidhi, jJAna ane kriyA paraspara pUraka ane sahayogI che. Adarza rUpI vicArane vyavahAranI duniyAmAM janma Apavo eTale AcAra. mAnavInI AdhyAtmika anubhUti tene sarva sAthe sAMkaLe che. anubhUta tattva anya sattvonA AnaMdanuM kAraNa bane che tethI anubhUti saMpanna mAnava teno vistAra vAMche che. te dvArA dharmano vikAsa thAya che. je AcAra A vikAsanI pUrtimAM sahayoga Ape te naitikatAne paNa janma Ape che. darzana hetuvAda arthAt tarka para AdhArita che. tenI pragati sAthe bhAratIya AcArazAstrano pAyo vistRta thato rahyo che. eka daSTAMtamAM jJAnavihIna AcaraNa netravihIna vyakti sAthe ane AcArazUnya jJAna apaMga mAnava sAthe sarakhAvela che. gaMtavya sthAne pahoMcavA AMkha ane paga bannenI jarUra che. tema adhyAtma - ArohaNamAM jJAna ane cAritra banne anivArya che. bhAratIya dharma paraMparAmAM bannene samAna sthAna ApavAmAM AvyuM che. udAharaNa rUpe bhAratIya dharmaparaMparAmAM pUrvamImAMsA AcAra pradhAna che, to uttaramImAMsA vicArapradhAna che. sAMkhya ane yoga kramazaH vicAra ane AcAra ema dharmaparaMparAnI be zAkhAo mAtra che. bauddha darzanamAM hInayAna AcArane prAdhAnya Ape che to mahAyAna jJAnanI AratI utAre che. jaina dharmamAM paNa ahiMsA ane anekAnta anukrame AcAra ane vicAranI mUlabhistI para ubhA che. AcAra ane ahiMsA : jainAcArano vizAla prAsAda ahiMsAnA pAyA para racAyelo che. ahiMsAno siddhAMta vyApaka ane prabhAvaka che. ahiMsA vratadhArImAM svataH aneka guNo vikasita thatA jAya che. te sRSTinA sarvajIvo pratye AtmIyabhAva anubhave che. ahiMsAno siddhAMta prabodhe che ke jIvamAtra duHkhathI bacavA mAMge che, sukha vAMche che. prANI mAtra pratye samatAno bhAva, badhA jIvo pratye maitrI ane baMdhutva, sarva jIvono samAdara jIvane ahiMsaka banAve che. Page #23 -------------------------------------------------------------------------- ________________ tenA AdhAre kartavya - akartavyano nirNaya karI jIvana vyavahArane ghaDavo enuM nAma saMyama. te pUrNa ahiMsAnA pAlana tarapha laI jAya che. jJAnI hovAno sAra e ke te koInI hiMsA na kare. ahiMsAnuM AcaraNa traNa yoga (mana, vacana ane kAyA) ane traNa karaNa (karavuM, karAvavuM ane anumodana karavuM) vaDe - navakoTI pratyAkhyAna ke yogakaraNanI sthitio dvArA pratipAdita karavAmAM Ave che. 1 bhASAzAstrIya dRSTie ahiMsAmAM niSedhavAcaka zabda tarIke hiMsA na karavI tevo bhAva pragaTa thAya che. a + hiMsA eTale hiMsAno parityAga. paraMtu jainAcAranI ahiMsA phakta bhASAzAstrIya rUpa sudhI sImita nathI. tenuM svarUpa vyApaka banI sUkSmatAne grahaNa karI sarva jIvonA sukhanI kAmanAne sparze che. Ama jaina draSTikoNathI ahiMsA vidhivAcaka paNa bane che ane te rIte jainAcAramAM vidhi ane niSedha banne pakSomAM ahiMsA pUrepUrI vyakta thAya che. AcAra nirmAtA paribaLo : jainAcAra nirmANamAM je paribaLoe bhAga bhajavyo che. temAMnuM eka eTale karma siddhAMta. karma eTale cetanAzakti yA AtmA dvArA karAtI kriyAono kAryakAraNabhAva. je kriyA A kAryakAraNabhAvanI zRMkhalAne toDavAmAM sahAyaka thAya te kriyA AtmA mATe hitakara - upAdeya ke AcaraNIya gaNavAmAM Ave che. je kriyA A kAryakAraNa zRMkhalAne majabUta kare te AtmAne ahitakara - hoya ke tyajavAyogya gaNavAmAM Ave che. A pramANe vidhivAcaka ane niSedhavAcaka nirUpaNa karI karmathI mukta thavAno rAjamArga AryamanISioe prazasta karyo che. karmathI mukta thavuM eTale AtmAnA parama aizvaryane pAmavuM. e dhAravA jeTaluM saheluM nathI. A mATe niraMtara prayatna karavo paDe che. AcAra ane vicAranI aneka kakSAo vaTAvavI paDe che, ane vividha yamaniyamonuM pAlana karavuM paDe che. jainadarzanamAM karma be prakAre mAnavAmAM Ave che. dravyakarma ane bhAva karma. kArpaNa pudgala ke vargaNA je atisUkSma karma padArthonI banelI raja - eTale dravyakarma. AtmAnA rAgadveSayukta pariNAma athavA azuddha pariNati Page #24 -------------------------------------------------------------------------- ________________ eTale bhAvakarma. prANInA bhAvo eTale bhAvakarma ane te bhAvo dvArA AkarSita thatI ati sUkSma bhautika paramANurajano jaththo e dravyakarma. karmatattvanA A jaDa svarUpanI prarUpaNA jainadarzananI viziSTa dena che. AcAra nirmANanuM bIjuM paribaLa eTale AtmAno karma sAtheno anAdisaMbaMdha. cetanA ane jaDanA A saMmizraNane jaina darzane pravAhathI anAdi ane karmasaMyogane sAdi-sAta gaNela che. jIva jUnAM karmone khatama kare che. paraMtu navA karmonuM satata upArjana paNa kare che. jayAM sudhI navA karmonuM upArjana baMdha na thAya ane pUrvopArjita samasta karmo naSTa na thAya tyAM sudhI bhavabhramaNathI mukti thatI nathI. ekavAra badhAM ja karmono samULo nAza thayA pachI AtmA mukti yA nirvANa prApta kare che. A AtmAnuM asala rUpa che. tene jainadarzana Izvara yA paramAtmA kahe che. paramAtmA koI vyakti vizeSa nathI. je AtmA che, te ja zuddha svarUpe paramAtmA che. jainadarzanamAM mokSa eTale AtmAnuM akhaMDa caitanyamAM vilIna thaI javuM ke zUnyamAM pariNamavuM e prakAre nirUpaNa nathI. dareka AtmA jema ahIM azruSNarUpe svataMtra che. tema mokSamAM paNa che, tyAM AtmAnuM aizvarya pUrNarUpe pragaTa thAya che. e aizvarya jJAnanuM, darzananuM, cAritranuM tathA AnaMdanuM che. A prAgaTya AMgatuka nathI paraMtu AtmAmAM avasthita guNonuM che, je atyArasudhI AvaraNothI apragaTa-AvRtta rahyuM hatuM. Ama anaMta catuSTayano AviSkAra eTale mokSaprApti. AcAra nirmANanuM trIjuM paribaLa eTale purUSArthano svIkAra ane mahattA. jaina darzana niyativAdanuM poSaka nathI. te badhuM pUrvanirdhArita che, tema nathI mAnatuM. jaina darzanamAM kAryaniSpattinA pAMca samavAyI kAraNonuM yogadAna svIkAreluM che. kALa, svabhAva, niyati, pUrvakarma ane purUSArtha. A pAMca kAraNo dvArA jaina darzane sImita IcchA svAtaMtryano Adara karyo che ane AcAra dvArA purUSArthane draDhAvyo che. AcAra nirmANanuM cothuM paribaLa eTale yoga ane kaSAya. bannene karmabaMdhanA pradhAna kAraNa rUpa mAnavAmAM Ave che. zarIra, vANI ane manovyApArarUpa pravRtti eTale yoga. kaSAya eTale AvegarUpa mAnasika avasthA. AzravaprakriyA vaDe kAzmaNa vargaNAo jIvanA A trividha vyApArathI AkarSita thAya che. A karma pudgalonuM AtmA sAthe kSIra ( 3 Page #25 -------------------------------------------------------------------------- ________________ nIravat bhaLI javuM eTale baMdha. jo A baMdha kaSAya sahita hoya to te sabaLa-baLavAna bane che. jo A baMdha kaSAya rahita hoya to te nirbaLa - baLa rahita bane che. nirbaLa baMdhathI saMsAra vadhato nathI. karma AtmA parathI kharI jAya che te nirjarA kahevAya che. te baMdhanI prakriyAthI sAva viparita prakriyA che. te samaye saMvara sAdhavAmAM Ave to jIvamAM navA karmonuM Agamana (Azrava) aTakI jAya che. yoga vyApArone rUMdhavA ane kaSAyajaya karavo e AcAranA abhinna aMgarupa mAnavAmAM Ave che. karma siddhAMtamAM ATha prakAranA karmono vicAra karavAmAM Ave che. yAra prakAranA ghAtI karmothI AtmAnA cAra mUla guNono ghAta thAya che. A mUlaguNo eTale jJAna, darzana, vIrya ane sukha (AnaMda). cAra ghAtI karmo - eTale jJAnAvaraNa, darzanAvaraNa, mohanIya ane aMtarAya. cAra aghAtI karmo AtmAnA mUlaguNono ghAta karatAM nathI. te bahudhA zarIra sAthe saMkaLAyela che. aghAtI karma prakRtio eTale vedanIya, Ayu. nAma ane gotra. AtmAnA guNono vikAsa thAya e mATe zrI tIrthakaroe pAMca prakAranA AcAronuM vidhAna kareluM che. tethI te mA vAra mUlaguNo pragaTAvavAmAM sahAya maLe che. rAnAcAra, darzanAcAra, cAritrAcAra, tapAcAra ane vIryAcAra e pAMca prakArone paMcAcAra paNa kahevAya che. (1) jJAnAcAra : jJAna eTale mAhitIno saMgraha evo artha thato nathI. jenAthI jIvane zuM jANavA yogya che, (ya); zuM tyajavA yogya che (haya); ane zuM grahaNa karavA yogya che, (upAdeya); teno marma samajAya tevuM jJAna ahIM abhipreta che. A jJAna AtmAne upakAraka gaNI zakAya. A jJAnaviSayaka AcAranA ATha aMgono nirdeza nIce karavAmAM Avyo che." kALa : yogya samaye bhaNavuM ane ayogya (asvAdhyAya) kALe na bhaNavuM. vinaya : jJAna ane jJAnadAtA pratye vinayayuktabhAva. bahumAna : vinaya uparAMta pratipatti (bhakti-bahumAna) darzaka bhAva. upadhAna : jJAnaprApti samaye kasoTI ane guprApti samaye tapa sAthe sAdhanA. Page #26 -------------------------------------------------------------------------- ________________ anivapaNuM : jJAnadAtA gurune oLavavA nahi. vyaMjana : zuddha zabdoccArapUrvaka, skUlanA vinA bhaNavuM. artha : zuddha arthanI dhAraNA karavI. tadubhaya : zabda ane artha bannenI yathArthatA mATe mathavuM. virodhI arthaghaTana na thAya te mATe sAvaceta rahevuM. jJAnAcAranA pAlanathI jIva satyanuM yathArtha Akalana karI zake che. A prakAranI jJAnaprApti vastutaH AtmaprApti gaNI zakAya. je jJAna viratimAM pariName tene ja sArthaka gaNela che. jJAnamAM rAga ke dveSa bhaLe to e jJAnAcAra kahI na zakAya. jJAnAcAra jIvanI AMtarika jJAnajayotine }AvaraNa vihIna karavAnI sAdhanA che. (2) darzanAcAra : darzanano sAmAnya artha thAya "jovuM, AMkhathI thato bodha. vastune jovAthI tenA viSe ApaNAmAM eka mAnyatAnuM AropaNa thAya je dhIre dhIre zraddhAmAM pheravAya che. darzanano jainasammata artha eTale zraddhA, vastunI alapajhalapa jhAMkI ke sAmAnya Indriyajanya bodha karatA darzana ghaNo arthavistAra dharAve che. teno AcAra eTale darzanAcAra, tenA ATha aMgo nIce pramANe che." niHzaMkatA : jinavacana ane tenA praNetAmAM niHsaMdehabhAva niSkAMkSatA : vyaktigata AkAMkSAonuM anastitva. nirvicikitsA : doSa yA doSo pratye eka cikitsakanI draSTithI upacArabhAva. amUDhadraSTitA : jinadarzanasammata racanA ke prakriyAthI viparita mugdhadraSTino tyAga. upabRhaNA : jinasammata tattvonI manamAM ucca bahumAnayukta dhAraNA. sthirIkaraNa : vicalita thatA AtmAne punaH jinasammatabhUmikAmAM sthira karavo. Page #27 -------------------------------------------------------------------------- ________________ vAtsalya : jinasammata sarva aMgo pratye apUrva vAtsalyabhAva prabhAvanA : jinadarzananA apUrvabhAvo pratye anyonuM AkarSaNa vadhAravuM. A pramANe darzanAcAra satyAgrAhI draSTi keLavI saMkalezayukta abhigamone tilAMjali Ape che. samyagdarzananI dharmanA mULa tarIkenI pratiSThA akAraNa nathI. AvuM zraddhAyukta jJAna jIvane virati tarapha laI jAya che. (3) cAritrAcAra : cAritra haMmezA darzana tathA jJAna pachI Ave che. arthAt AtmAne joyA ane jANyA pachI tenA zuddhikaraNanI prakriyAnuM sthAna che. te prakriyA cAritrAcAranI ghAtaka che. zuddhikaraNa kaSTasAdhya che tethI temAM asidhArA samAna vratonuM grahaNa ane niyamonuM pAlana raheluM che. aSTapravacanamAtApAMcasamiti ane traNagutipUrvakano jIvana vyavahAra goThavI saMvaranI sAdhanA vikasAvavI ane AzravanuM Agamana rokavuM, e teno pradhAna Azaya che. tenA ATha aMgonuM varNana nIce pramANe che." IryAsamiti : jayaNA ke yatanApUrvaka cAlavuM, besavuM ke uThavuM. bhASAsamiti : yatanApUrvaka bolavuM, satya, hitakArI ane priya-pathya vacano bolavAM. eSaNAsamitiH yatanApUrvaka jarUriyAtanI vastu grahaNa karavI, mUkavI. AdAnasamiti : vastunA vaparAzamAM udgama/utpAdana doSothI bacavuM. pAriSThApanikAsamiti : nirupayogI vastuono tyAga yatanApUrvaka karavo. manosumi : manano saMyama vacanagumi : vacanano saMyama kAyamukti : kAyAno saMgama cAritrAcAranA pAlanathI sAdhakamAM anAzaMsA, abhaya, samatva, saMyama, nigraha, dhyAna ane apramAdanA guNono AvirbhAva thAya che, ane kAmanAo, bhaya, Avego, IndriyonI paravazatA, asamAhita cittavRttio ane ajAgRti tirohita thAya che. ahIM vyavahAra draSTinI pradhAnatA che. Page #28 -------------------------------------------------------------------------- ________________ naiRRyika draSTie to AtmAnuM AtmAmAM ramaNa e ja zreSTha cAritrAcAra che. A caramazikhare pahoMcavA vyavahAranayano mArga levo jarUrI che. (4) tapAcAra : tapa e karmanirjarAnuM apUrva sAdhana che. tapa dvArA anAdikALanA AtmA para lAgelAM karmo khapI jAya che. tethI jaina darzanamAM tapAcAranuM ghaNuM mahattva che. tapa sAtheno AcAra eTale tapanA hetunI spaSTatA ane tapa pratyeno aMtaraMga bhAva. A vinA tapanuM pUrepurUM phaLa maLatuM nathI. ane te kAyAne kaSTa ApavA sudhI ja sImita thaI jAya che. tethI tapAcAranA bAhya ane atyaMtara ema be bheda paDe che. bAhya tapanA cha ane AtyaMtara tapanA cha ema kula bAra prakAro kahelA che. 7 anazana : biyAsaNuM, ekAsaNuM, AyaMbila, upavAsa vageremAM AhArano abhAva. UNodarI : bhUkha karatAM pAMca-sAta koLiyA ochA khAvA, alpAhAra. vRttisaMkSepa : ochI vAnagIo levI; saMtoSa rAkhavo. rasatyAga : ghI, dUdha, tela, goLa vagere cha vigaIno tyAga, bhojanano rasa ghaTADavo. kAyakaleza : zArIrika takalIpho ke rogone samatApUrvaka sahana karavA, kAyAne kasavI ane kaSTa pratye sahiSNu banAvavI. saMlInatA aMgopAMgonA AkuMcana-prasAraNa saMyamapUrvaka karavuM, khyAti mATe phAMphA na mAravA ane AMtiraka dazAmAM UMDA utaravuM. uparokta bAhya tapa atyaMta2 tapanA pravezadvAra samAna che. zarIrane sAdhI vadhu AMtiraka zuddhi mATe atyaMtara tapanI jarUriyAta rahe che ane tyAM ja tapanI bhavyatA pragaTa thAya che. : prAyazcita H ziSTAcAra mATe A prAyazcita nathI; te cittazuddhinI prakriyA ane AMtarika doSa nivAraNa sAthe saMkaLAyela che. vinaya : A 'ahaM'nA visarjana mATe che. tenA sAta prakAra che : 1. mana 2. vacana 3. kAyA 4. jJAna 5. darzana 6. cAritra 7. lokopacAra Page #29 -------------------------------------------------------------------------- ________________ vaiyAvRtya : te sAmAnya sevA ke anukaMpA nathI. deva ane gurU AdinI sevA tAdAtmyavRtti pUrvaka ane cAritra pratyenA bahumAnathI karavI. svAdhyAya : 'sva'nuM adhyayana : AtmaciMtana. te mATe vAcanA. pRcchanA, parAvartanA, anuprekSA ane dharmakathA ema uttarottara sUkSma tarapha agrasara thavuM. dhyAna : dhyAnathI karmonuM dahana thAya che. te dharmadhyAna ane zukla dhyAna ema be prakAre che. bannenA peTA prakAro cAra-cAra che. kAyotsarga : A tapAcAranuM aMtima zikhara che. zarIra, karmo ane sarva vaibhAvika sAmagrIno nizcayapUrvaka hradayathI tyAga-temAM kaSAyatyAga, mamatva ane 'ahaM'nuM visarjana ane dehAdhyAsa choDavAnuM kahyuM che. A banne prakAranA tapanuM AcaraNa karmakSaya ane mokSaprAptinA uddezapUrvaka thavuM joIe. tapAcAra aglAnabhAve, AjIvikA ke loka prazaMsA ke manomAlinyathI virakta thaI karavo joIe. (5) vIryAcAra : koIpaNa dharmakAryomAM uparanA cAreya AcAronA pAlana samaye mana, vacana ane kAyAnI saMpUrNa vIryazakti phoravIne utsAhapUrvaka joDAvuM tene vIryAcAra kahe che. temAM traNa prakArono ullekha maLe che. je bAhya ane atyaMta2 sAmarthyane gopavato nathI; jJAna, darzana, cAritra ane tapanA chatrIsa AcAromAM rIti anusAra parAkrama kare che ane potAnA AtmAne yathAzakti joDe che tevA AcAravAnano AcAra vIryAcAra che. A pramANe mana, vacana ane kAyAthI tenuM pAlana karavuM joIe. vIryAcAra dvArA AcArasaMpanna zramaNa ke zrAvakanuM je citra ApaNI samakSa ubhuM thAya che te eka jIvanavIranuM che; jIvanathI palAyana thaI udAsIna rahetI vyaktinuM nathI. eka juMjhAra yoddho karmacamU sAme utsAhita thaI saMgrAma mAMDe ane vijayazrI vare tema A adhyAtmalakSI AcArasaMhitA mokSaprAptinA dhyeyapUrvaka zramaNo ane zramaNopAsako samakSa temanI kSamatA ane maryAdAne lakSamAM laI rajU karavAmAM AvI che. temAMthI sarvavarita ane dezavirati evA be dharma prakAro paDe che. Page #30 -------------------------------------------------------------------------- ________________ sarvavirati AcAradharma : | sarvavirati dharmane sAdhu dharma tarIke oLakhavAmAM Ave che. temAM khaMtathI custa rIte paMcamahAvratonuM pAlana, samiti-guptinuM pAlana tathA dazalakSaNa dharmanI sAdhanA karavAnI hoya che. A uparAMta saMlekhanAno samAveza paNa ahIM sAdhakanI kakSAne lakSamAM rAkhI karavAmAM Avyo che. sAmAyikanI vizuddha kriyAthI abhivyakta thato sakala prANIonA hitanA Azayano amRta lakSaNa svapariNAma e sAdhudharma che. zramaNAcAranA vratomAM koI chUTachATa ke zithilatAne avakAza nathI. dareka vratanuM navakoTithI pAlana karavAnI pratijJA A dharmamAM levAmAM Ave che. A vrata pAlana AjIvana karavAnuM hoya che. prathama hiMsAviramaNa vrata che. bIjuM mRSAvAda viramaNa vrata che. trIjuM adattAdAna viramaNa vrata che. cothuM maithuna viramaNa vrata che. pAMcamuM aparigraha vrata che, jemAM Asakta dazA-mUcchane parigraha gaNela che. dazavaikAlika sUtranA trIjA adhyayanamAM rAtrIbhojana viramaNane chaThuM vrata gaNavAmAM AvyuM che.10 - A pAMceya mahAvratonA pAlanamAM sahAyaka thAya tevI pAMca samitio ane traNa gupti rUpa aSTapravacanamAtAnuM Alekhana ApaNane uttarAdhyayana sUtragata 24mA adhyayanamAM maLe che.11 AcAramAM apramAda (jAgarUkatA) vikasatI rahe te mATe zramaNajIvanamAM pAMca samitio vidhAyaka sAvadhAnI pUrI pADe che. traNa guNionA traNa tabakkA-saMraMbha, samAraMbha ane AraMbhamAM pravRtta mana vacana ane kAyAnuM nivartana samAyeluM che. dazalakSaNA dharmamAM zramaNa jIvananA AcAronI manovaijJAnika bhUmikAnuM Alekhana pragaTa thAya che. tattvArtha sUtramAM tenuM nirUpaNa karavAmAM AvyuM che.12 -uttamaguNonuM AcArapAlana e saMvara dvArA karmoDhavone rokanAra paribaLa che. sAdhunA jIvanamAM to tenI ja mukhyatA hoya che. dezavirati AcAra dharma : bhagavAna mahAvIre dezavirati AcAra dharmano upadeza paNa karyo che. je manuSya sarvavirati dharmanI sAdhanAmAM sakSama na hoya tene mATe dezaviratinuM vidhAna che. zrAvaka dharmanI vyAkhyAmAM sAdhu dharma pALavAnI abhilASArUpa Azaya pradhAnapaNe rahelo che. 13 zrImad rAjacandra kRta "apUrva avasara kAvyanI prathama paMktimAM e abhilASA darzAvI che. 14 Page #31 -------------------------------------------------------------------------- ________________ apUrva avasara evo kyAre Avaze ? kyAre thaIzuM bAhyAMtara nigrantha jo sarva saMbaMdhanuM baMdhana tIkSNa chedIne vicarazuM ? mahat puruSane paMtha jo...1. zrAvaka zabda zrotA parathI thayo che, je rUcidarzaka, zraddhA dharAvanAra ke zrAddha kahI zakAya. zrAvakanA AcAromAM dezavirati AcAradharma tarIke bAra vratonuM saMkalana karavAmAM AvyuM che. dezavirati dharma pUrve AcAranuM dhyeya spaSTa thAya te mATe prathama mArgAnusAritAnA pAMtrIsa guNonuM" jIvanamAM sthAna hovuM jarUrI che. A guNasaMpannatAthI AtmadhaDatarano mArga khulI jAya che. tene cAra vibhAgomAM vaheMcI zakAya. 1. kartavyadraSTirUpa agyAra guNo 2. doSatyAga rUpa ATha guNo 3. guNagrahaNarUpa ATha guNo ane 4. sAdhanAmUlaka ATha guNo. zrAvakajIvananA pAMca aNuvrato mUlaguNa che, jyAre sAta-traNa guNavrato ane cAra zikSAvrato-uttara guNo che." uttaraguNo mUlaguNanA draDhIkaraNa mATe che. gRhastha mATe saMpUrNa hiMsAtyAga zakya nathI, saMpUrNa mRSAvAdano tyAga zakya nathI. tethI teNe sUkSma choDI sthUlavrato grahaNa karavAnA hoya che. bAkInA vrato paNa sthUlarUpe grahaNa karI samAjamAM Arthika samatA ane zIla ane sadAcAranA saMvardhana mATe Avazyaka pagalAM jevA zrAvaka jIvananAM sopAna banI rahe che. zrAvaka jIvanamAM paMdara karmAdAno ane aDhAra pApasthAnakono tyAga karavAmAM Ave che.17 karmAdAnothI jIvo pratyenI krUratA pratye zrAvaka saMvedanAhIna thaI jato hovAthI tene heya gaNavAmAM AvyAM che. traNa guNavratomAM tyAgavRtti ane vyavasAyAdimAM parimitatA lAvavAno uddeza rahelo che., tethI te vrato keTaleka aMze nivRttirUpa che. A nivRttinA sthAne pravRtti goThavAI zake te mATe cAra zikSA vratonuM vidhAna che. teno vAraMvArano abhyAsa adhyAtmajIvananA vikAsamAM upayogI che. zrAvakAcAranI pachInI kakSAmAM agyAra pratimAonuM vidhAna che.18 zrAvaka uttarottara pragati karI zramaNavat pratimA sudhI pahoMce te mATenI A pratimAo zrAvakAcAra ane zramaNAcAra vacce seturUpa che. upAsaka dazAMganA 10 Page #32 -------------------------------------------------------------------------- ________________ prathama AnaMda adhyayanamAM AnaMda zrAvaka paMdaramAM varSanA AraMbhe gRhastha dharmanI jagyAe dharmaprajJaptiyukta upAsaka pratimAonI ArAdhanA kare che tevA ullekho maLe che. saMlekhanA : mRtyu samIpa hoya ke jIvananA aMta samaye je tapa vizeSanI ArAdhanA karavAmAM Ave che tene saMlekhanA kahe che. zAstrIya paribhASAmAM tene Apazcima mAraNAMtika saMlekhanA kahevAmAM Ave che. ahIM mukhya uddeza niSkaSAya mRtyu yA samAdhimaraNa athavA paMDita maraNanI prAptino hoya che. jIvananuM A sauthI chelle tapa che. aMta samaye AhArAdino tyAga karI AjIvana anazana vrata grahaNa karavAnI A kriyAne "vatAnta' paNa kahe che. eno vidhi zAstramAM darzAvyo che. svasthacitte, vivekayukta rIte jIvanano samajaNa pUrvaka aMta ANavo tene laukika paribhASAmAM saMthAro kahe che. sAdhakanuM zarIra saMyama yAtrAnA nirvAha arthe che. zarIra e sAdhana che. sAdhana vighnarUpa ke nabaLuM paDe ane bhAra rUpa banI jAya tyAre AvA zarIrathI mukti meLavavI zreyaskara che. zAMta ane prasannacitte ahIM samAdhipUrvaka prANatyAga karavAno che. jemane baLa, vIrya, zraddhA, vairya ane tIvra vairAgya pragaTa thayAM hoya te ja A vratAntanuM AcaraNa karI zake. saMlekhanAno sAdhaka jIvana ane mRtyu banne pratye nirbhaya hoya che. jena AcAranuM vaijJAnika vizleSaNa : jaina dharma AcAra pradhAna che. AcAra vihIna vicAranuM jaina dharmamAM koI mahattva nathI. Ama chatAM vicAra vinA AcaraNa thaI zakatuM nathI. mATe AcAranI pUrvabhUmikA vicAra che. je vyakti jaina AcAranuM saMpUrNapaNe pAlana kare che tenuM vartana sAva badalAI jAya che. tenA vartanamAM svArthavRtti dUra thaI jAya che. svArthavRtti dUra thatAM paramArtha, paropakAra karanAra bane che. paropakArI vyakti pratye samAjane ahobhAva, pUjyabhAva pedA thAya che. te rIte te sarvano mitra banI rahe che. AjanuM Behavior Science paNa A vAtanuM samarthana kare che. ekaluM jJAna paryApta nathI, sAthe e pramANenuM AcaraNa paNa hovuM joIe. paDu AvazyakanA punaH punaH abhyAsathI AcaraNa svabhAva banI jAya che. - -11 For Private Reconal Use Only Page #33 -------------------------------------------------------------------------- ________________ A prakaraNanI zarUAtamAM batAvyuM tema samatvanI thoDA paNa aMze prApti thavI jarUrI che. A samatva rAga-dveSa, krodhAdi kaSAya alpa thayAM hoya to ja prApta thAya che. je vyakti A prakAranA samabhAvane prApta kare che, tenA zarIramAMthI e prakAranAM kiraNo athavA jaivika vIjacuMbakIya taraMgo pravAhita thAya che ke tenA avagrahamAM pravezanAra vyakti paNa upazAMta bhAvano anubhava kare che. AvA prakAranI AdhyAtmika ucca kakSAnI prApti pachI prastuta prakaraNamAM batAvela ahiMsA arthAt jIvadayA, jJAnAcAra, darzanAcAra, cAritrAcAra, tapAcAra, viryAcAranuM pAlana e jIva mATe sAva saraLa ane svAbhAvika banI jAya che. pariNAme jo enA cAritra mohanIya karmano kSayopazama thayo hoya to sarvavirati dharma aMgIkAra kare che. AvA sarvaviratidhara sAdhu bhagavaMtanuM AbhAmaMDaLa eTaluM zaktizALI hoya che ke temanA sAMnidhyamAM AvanAra hiMsaka prANIo paNa ahiMsaka banI jAya che ane ethI sAdhu-saMnyAsI jaMgalamAM hiMsaka prANIo vacce rahevA chatAM nirbhaya ane abhaya banI jAya che. | sarvavirati sAdhanA karavA mATe asamartha vyakti zrAvakAcAra-dezavirati dharmanuM pAlana kare che. A sAdhanA paNa virala che. gRhasthapaNAmAM rahIne A prakAranI sAdhanAthI devalokanA devo paNa prabhAvita che. AmAM te jIvanA AbhAmaMDaLanI vizuddhatA bIjAne avazya prabhAvita kare che. alabatta, teno AdhAra mohanIyAdikarmanA kSayopazaya ane zubhakarmanA udaya vagere upara che. chelle Ave che saMlekhana. saMlekhanA e jIvana sAdhanAnuM carama zikhara che. jIvana ane zarIra pratyenA mohano kSaya thayo hoya to ja saMlekhanA thaI zake che. saMlekhanA dvArA mRtyu prApta karanAra alaukika, IndriyAtIta AtmAno anubhava karI zake che. A rIte jaina AcAra saMpUrNapaNe vaijJAnika che. upasaMhAra : jaina dharma AcAra pradhAna che ane zramaNa tathA zramaNopAsakanA uparokta AcAronuM varNana pradhAna Agama graMthomAM maLe che. jainAgamonA prathama AgamanuM nAma AcArAMga che je samagra jaina dharmanI AdhArazIlA rUpa che. caraNakaraNAnuyoganuM AcArAMgamAM vizeSa mahattva che. upAsaka dazAMgamAM zramaNopAsako9 dvArA zrAvaka jIvananuM citra doravAmAM AvyuM che ane khuda bhagavAna mahAvIra dvArA temanA AcArane pratiSThA ApavAmAM AvI che. Page #34 -------------------------------------------------------------------------- ________________ pAdaTIpa | 1. jAvajajIvAe tivihaM tivaheNuM maheNa vAyAe kAeNe, na karemi na kAravemi karata pi na samaNujajANAmi | cauttha paDikakamaNa ajhajayaNe Avasmaya sutta saM. muni puNyavijayajI pra.zrI mahAvIra jaina vidyAlaya, muMbaI (1977) pR. 336, 2. zivamastu sarvajagataH parahitaniratA bhavantu bhUtagaNAH | doSAH prayAsu nAza sarvatra sukhIbhavantu lokAH | bRhacchAti stotra. zrI paMca pratikramaNa sUtra. le. gaNadharAdi pra. zrI goDIjI jaina derAsara, muMbaI, bIjI AvRtti (1960) pR. 429 nANaMmi dasaMmi caraNami tavaMmi taha ya vIriyaMmi | AyaraNe AyAro, IsTa eso paMcahA bhaNio nA AcAra gAhA. ejana pR. 118 4. kAle viNaye bahumANe uvahANe taha anihnavaNe / vaMjaNa attha tadubhaye aviho nANamAyAro rA AcAra gAhA ejana pR. 119 5. nisaMkiya niSaMkhiya, nibritigicchA amUDha diTTIe ! uvavUha-thirIkaraNe, vacchalla pabhAvaNe aTTa 3 AcAra gAhA ejana pU. 120 paNihANa-joga-jutto, paMcahi samiIhi tIhiM guttIhi | esa carittAyAro aTTaviho hoI nAyabbo ja AcAra gAhA ejana pra. 122 bArasa vihami vi tave sanmitara-bAhire kusaladiDe ! agilAI aNAjInI nAyabyo so tavAyAro pA aNasaNamuNo ariyA vittisaMkhevaNe rasaccAo ! kAyakileso saMlIyAya bajajho tavo hoI || pAyacchitta viNao veyAvacce tahe va sajajhAo | jhANa usago vi a abhitara tavo hoI | AcAra gAhA ejana pR. 123-125 8. aNimUhiya balavIrio parakkamaI jo jaduttamAutto ! jUjaI a jahA thAma nAyavo vIriyApAro 8. AcAra gAhA ejana pU. 126 sAmAyikAdigatavizuddha kriyADabhivyaMgya sakala sattva hitAzayAmRta-lakSaNa svapariNAma eva sAdhu dharma / lalita vistarAvRtti (haribhadrasUrikRta) 10. dasayAliya suAM trIjuM adhyayana saM. muni puNyavijayajI ma. zrI marja.vi.muMbaI (1977) pR. 4 sUttAka 18 11. apavayaNamAyA ajajhayaNa, uttarAjajhayaNa sutta ejana sUtAMka 932 thI 950. -1 3 For Private & personal Use Only Page #35 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 12. uttamakSamAmArdavADarjava zauca satya saMyamatapasyAgADakicanya brahmacaryANi dharmaH| tattvArtha sUtraH vi. paMDita sukhalAlajI. pra. gUjarAta vidyApITha, amadAvAda pAMcamI AvRtti (1995) pR. 348 13. sAdhudharmAbhilASArUpa AtmapariNAmaH zrAvaka dharmaH / lalita vistarA vRtti. (haribhadrasUrikRta) 14. apUrva avasara (kAvya) le. zrImad rAjacaMdra pra. agAsa Azrama, agAsa. (1971) pR. 3 - 15. 1 thI 11 guNo H nyAyasaMpannavibhava, ucita - vyaya - veza - ghara - vivAha, ajIrNebhojana tyAga sAtmyataH bhojana, mAtA-pitAnI pUjA, poSya-poSaNa, atithi satkAra, sAdhu-dIna pratipatti e kartavya dRSTirUpa che. 12 thI 19 guNo : niMdAtyAga, niMdya-pravRtti tyAga, Indriya paravazatA tyAga, abhiniveza tyAga, upadravasthAna tyAga, ayogya dezatyAga, ayogya kAla tyAga, ayogya caryAtyAga. e ATha doSatyAga rUpa che. 20 thI 27 guNo : pApabhaya, lajjA, saumyatA, lokapriyatA, dIrghadraSTi, balAbalavicAraNA, vizeSajJatA, guNapakSapAta. e ATha guNagrahaNarUpa che. 28 thI 35 guNo H kRtajJatA, paropakAra, dayA, satsaMga, dharmazravaNa, buddhinA ATha guNo, prasiddha dezAcAra pAlana, ziSTAcAra prazaMsA. e ATha sAdhanAmUlaka che. 16. pAMca aNuvrato : sthUla prANAtipAta viramaNa vrata, sthUla mRSAvAda viramaNavrata, sthUla adattAdAna viramaNa vrata, paradArA tyAga-svadArA saMtoSavrata, parigraha parimANa vrata; traNa guNavrato : digparimANavrata, bhogopabhoga parimANavrata, anarthadaMDaviramaNavrata; cAra zikSAvrato : sAmAyika vrata, dezAvagAzika vrata, pauSadhopavAsa vrata, atithi saMvibhAga vrata. 17. karmAdAno : na karavA yogya vyavasAya; te paMdara che. aMgArakarma, vanakarma, zakaTakarma, bhATakakarma, sphoTakakarma, daMtavANijya, lakSavANijya, rasavANijya, kezavANijya, viSavANijya, yaMtrapilikA karma, nirlochana karma, davadAvAgnikarma, jalazoSaNakarma ane asatIpoSaNakarma. 4. 18. pratimA H pratijJAvizeSa, vrata vizeSa, tapa vizeSa ke abhigrahavizeSa. A pratimAo dvArA kramika AtmavikAsa thAya che. agyAra pratimAo : darzana, vrata, sAmAyika, pauSadhopavAsa, sacittatyAga, rAtribhuktatyAga, brahmacarya, AraMbhatyAga, parigrahatyAga, anumati tyAga, ane uddiSTatyAga (zramaNavat) 19. dasa zramaNopAsako : AnaMda, kAmadeva, culanIpitA, suradeva, cullazataka kuMDakolika, saddAlaputra, mahAzataka, naMdinIpitA ane tetalIpitA. teoe zrAvakadharma vIsa varSa pALyo. temAM sADA cauda varSa ghare rahyA teo agyAra pratimAghara hatA ane eka mAsanI saMlekhanA karI saudharma deva loke judAjudA vimAnomAM cAra-cAra palyopamanA AyuSya sAthe utpanna thayA. tyAMthI cyavI mahAvideha kSetramAM siddhi pAmaze. 14 Page #36 -------------------------------------------------------------------------- ________________ prakraNa-2 eka vihaMgAvalokna : pa Avazyaka prAstAvika : Avazyaka eTale zuM? je kriyA avazya karavA jevI hoya tene Avazyaka kahe che. prAkRtamAM "Avasmaya'- je karmone vazIbhUta kare che ane te dvArA karmo upara aMkuza meLave che tene paNa Avazyaka kahevAya. samyakatvamAM nirmaLatA ane cAritramAM daDhatA utpanna thatI hoya tevI kriyAne paNa Avazyaka' kahe che. AvazyakanA paryAyo aneka che. anuyoga dvAra sUtranI gAthAmAM AvazyakanA paryAyazabdo tarIke dhruva, nigraha, vizodhi, adhyayana, SaDU varga, nyAya, ArAdhanA ane mArgano nirdeza thayo che. 1 je divasa ane rAtrinA aMta bhAge zramaNa ane zrAvaka vaDe avazya karavA yogya che tethI te Avazyaka kahevAya che. Avazyaka eka samAsAdano sUcaka che. temAM vividha kriyAono samudAya samAelo che. te mATe anuyoga dvAra sUtramAM vizeSa spaSTatA ane vargIkaraNa karavAmAM AvyuM che. Avazyakono A samudAya saMkSepamAM kahyo che. have pachI temAMnA eka eka adhyayananuM atre varNana karavAmAM Avaze, te A rIte (1) sAmAyika (2) caturvizatistava (3) vaMdanaka (4) pratikramaNa (5) kAyotsarga ane (9) pratyAkhyAna. anuyoga dvAra sUtramAM zAstrakAre pratyeka adhyayananuM varNane nIcenA arthAdhikAro dvArA karyuM che. AvazyakonA adhikAro : AvazyakonA arthAdhikAro A pramANe che. sAmAyikano arthAdhikAra eTale sAvaghayogavirati, caturvizatistavano arthAdhikAra eTale sadbhuta guNonuM kIrtana, vaMdanakano arvAdhikAra eTale guNavAna guruno vinaya ane pratipatti; pratikramaNano arthAdhikAra eTale alita AtmAnI niMdA; kAyotsargano arthAdhikAra eTale mahAnadoSarupa bhAvavraNa cikitsA ane pratyAkhyAnano arthAdhikAra eTale nAnAvidha saMyamaguNanI dhAraNA. 15 For Private & Orsonal Use Only Page #37 -------------------------------------------------------------------------- ________________ ja Avazyaka ane paMcAcAranI zuddhi : SaDu Avazyako paMcAcAra ke jenuM varNana prathama prakaraNamAM karavAmAM AvyuM che tenI vizuddhi che. paMcAcAranuM pAlana e mokSamArganuM ArAdhana che je dvArA AtmAmAM anaMta catuSTaya pragaTa thAya che. catuH zaraNa prakIrNakamAM tenAM vidhAno maLe che. sapApa pravRttinA tyAgathI ane niSpApa pravRttinA sevanathI sAmAyika vaDe cAritra guNanI vizuddhi thAya che.' - jinezvaronA ati addabhUta guNa kIrtana svarupa caturvizatistava vaDe darzanAcAranI vizuddhi thAya che. jJAna, darzana, cAritra ane tapa e guNo che, tenAthI saMpanna guruno vinaya karavAthI vidhipUrvaka vaMdana vaDe e guNonI zuddhi thAya che. vaLI (mUlaguNa-uttaraguNomAM) alita thayelA AtmAnI te alanAnI vidhipUrvaka niMdA, gurusamakSa-gaha ane AlocanA karavI te pratikramaNa kahevAya che. tevA pratikramaNa vaDe tenI (mUlaguNa ane uttaraguNonI) zuddhi thAya che. pratikramaNathI zuddha nahi thayelA cAritranA aticAronI zuddhi vraNacikitsApa kAyotsarga vaDe yathAkrama thAya che.* guNadhAraNarupa pratyAkhyAna vaDe tapanA AcAronI temaja vIryAcAronI sarvaprakAro vaDe eTale sarvaAvazyakothI zuddhi thAya che. 10 Avazyaka sUtronI upAdecatA : AvazyakasUtronI bhASA sarvazreSTha che ane arthagaMbhIra che. tenI racanA maMtramaya che. AnA racanAra kartAo sarvazreSTha cAritrasaMpanna, sarvottama buddhinidhAna ane lokottara karuNAnA bhaMDAra hatA. A prakAranI zraddhA thayA vinA Avazyaka sUtronI upAdeyatA samajI zakAtI nathI. zrI arihaMta paramAtmAnA mukhakamaLathI nIkaLelAM ane zrI gaNadhara bhagavaMtoe sarvanA hita mATe eka aMtarmuhUrtamAM racelAM sUtromAM zrI Avazyaka sUtronuM mUlya jainazAsanamAM adakeruM che. zrI gaNadharacita dvAdazAMgI kevaLa munigaNane yogya ane adhikArI pAtra mATe upayogI gaNela che. jyAre Avazyaka Page #38 -------------------------------------------------------------------------- ________________ sUtronuM sthAna tethI vadhu vyApaka che. teno adhikArI varga nAnAbALathI mAMDIne vRddha evA sAdhu, sAdhvI, zrAvaka ane zrAvikA Adi caturvidha saMgha che. Avazyaka sUtro teonI nityakriyAmAM upayogI hovAthI tenuM zrutasAhityamAM prathama sthAna che. jinazAsananA hita arthe zrI arihaMto arthathI zratanuM prarvatana kare che ane nipuNa gaNadharo tenuM sUtramAM guMphana kare che e rIte Avazyaka niryuktimAM nirdeza maLe che. . A zrutajJAnano vistAra Avazyaka niryuktinI te pachInI gAthAmAM varNavAyela che. "sAmAyikathI mAMDIne biMdusAra (caudamuM pUrva) parvata zrutajJAna che. e zrutajJAnano sAra cAritra che ane cAritrano sAra nirvANa che."12 A pramANe sAmAyika je SaDu AvazyakanuM prathama adhyayana che tenAthI zrutano prAraMbha gaNelo che. Avazyaka sUtronA kartA H Avazyaka sUtronA kartA koNa? Avazyaka sUtro gaNadhara kRta che evI pAraMparika mAnyatA che. A mAnyatAne AdhArabhUta gaNI prAcInakALathI vividha zAstrakAroe A sUtro upara niryukti, bhASya, cUrNi, TIkA, avacUri ke bAlAvabodha racelA che. karemi bhaMte e sAmAyika AvazyakanuM mukhya sUtra che. sAdhuo mATe yAvasajIva sAmAyikanuM vidhAna hovAthI dareka tIrthakaro te sUtrano uccAra arthathI nahi paNa sUtrathI karI pravrajita thAya che. A uparAMta badhA gaNadharo AcAryo, upAdhyAyo ane sAdhuo temanI dIkSA samaye ane dararojanI kriyAvidhimAM A Avazyaka sUtrano uccAra kare che. A uparAMta Avazyaka niryuktimAM zrutajJAnanA vistAramAM sAmAyika adhyayanathI cauda pUrvono samAveza karelo che te siddha kare che ke Avazyaka sUtra aMgabAhya hovA chatAM Avazyaka niryuktikAra tene dvAdazAMgI aMgapraviSTa Agamo sAthe samAveza kare che; je tenuM kartutva anya sthavirakRta bIjI aMgabAhya AgamakRtiothI bhinna hovAnuM sUcita kare che. ThANAMgasutta nAmanA tRtIya AgamamAM aMgabAhya zrutanA Avazyaka ane Avazyaka vyatirikta evA be bheda pADIne Avazyaka gaNadharakRti ane Avazyaka Page #39 -------------------------------------------------------------------------- ________________ vyatirikta(udA. uttarAdhyayanAdi)ne sthavirakRta jaNAvela che. 13 AthI spaSTa che ke AvazyakasUtra ghaNuM prAcIna che. paMDita sukhalAlajIe temanA "AvazyakasUtranA kartA koNa ?' nAmanA lekhamAM evuM pratipAdita karavAno prayatna karyo che ke Avazyaka sUtronA kartA sthaviro che ane te lagabhaga gaNadhara samakAlIna 14 che. temanA mata pramANe vAcaka umAsvAtijInA svopajJa bhASyamAM aMgapraviSTa ane aMgabAhya evA AgamonA be zrata bhedo che. temAM sAmAyika, caturvizatistava, vaMdanaka, pratikramaNa, kAyotsarga ane pratyAkhyAnano aMgabAhya tarIke ullekha che. je sAkSAta gaNadharoe racyuM te aMgapraviSTa ane je gaNadharavaMzaja parama meghAvI AcAryoe racyuM te aMgabAhya, aMgabAhyamAM gaNAtA Avazyaka, dazavaikAlika, uttarAdhyayana Adi sUtronA kartA prAcIna gaNadharetara sthaviro hoI zake tenuM prabaLa samarthana temaNe karyuM. A gaNadharetara sthaviromAM Arya jaMbUsvAmI ane Arya prabhavasvAmI hovAnI zakyatAno nirdeza temaNe karyo che.15 vAcaka zrI umAsvAti dvArA "Avazyaka' ne aMgabAhya AgamomAM prathama gaNela che teno paraMparAgata rIte "Avazyaka niryukti" evo artha kADhavAmAM Ave to aMgabAhyamAMnA prathama Agama tarIke tenA racayitA Arya jaMbUsvAmI ke Arya prabhava svAmI ja gaNAya. e spaSTa che ke Avazyaka niryuktinA kartA AcArya bhadrabAhu che. Ama AvazyakathI Avazyaka niryukti vivakSita gaNIe to tenI TIkAmAM AcArya bhadrabAhuno ullekha jarura thayo hota. paMDitajInA mata anusAra sAmAyika dharma bhagavAne prabodhyo ane gaNadharoe jhIlyo e sarvavidita satya che paraMtu temAM sUtraracanAno nirdeza maLato nathI. jayAre aMgapraviSTa ane aMga bAhya zrutanI vyAkhyAo mukhyatve zabdAtmaka zrutane sparze che. paMDitajI darzAve che ke bhagavAna mahAvIranuM mithyAtvathI nirgamana ane kevalajJAna prApti ane temanAthI je sAmAyika pragaTa thayuM tenuM huM varNana karuM chuM, A rItanA pratijJA vAkyamAM sAmAyikanuM kathana che paNa zAbdika sUtra racanA viSe koI sUcana nathI. paMDitajInA jaNAvyA pramANe vizeSAvazyaka bhASyamAM aMgabAhya zrutanA traNa artho karavAmAM AvyA che. 1. aMga praviSTa-zrI gautamagaNadharAdi kRta udA. dvAdazAMgI, aMgabAhya-A. bhadrabAhu Adi sthavirakata udA. Avazyaka Page #40 -------------------------------------------------------------------------- ________________ niryukti Adi. 2. "ki tatta" nA uttaramAM bhagavAna mahAvIra upadiSTa tripadI uparathI racAyela sUtrone aMgapraviSTa-dvAdazAMgI rUpa gaNela che ane prazna vinA arthapratipAdaka ane vikIrNazratane-aMgabAhya gaNAvIAvazyakAdi sUtronuM udAharaNa che. 3. aMgapraviSTa-avasthaMbhAvI zrata che je-dareka tIrthakaronA tIrthamAM hoya che. aMgabAhya eTale-dareka tIrthamAM niyamathI na honAra zrata. udA. taMduladyAliya pannA-Adi. paMDitajInA arthaghaTana pramANe prathama vyAkhyAmAM mUla AvazyakanA kartA tarIke cokkasa samarthanano abhAva che. bIjI vyAkhyAnusAra aMgabAhyanA udAharaNamAM Avazyakane darzAvI tene vikIrNa ane prazna vinA upadeza uparathI racita gaNela che. paraMtu tethI gaNadhara kRta hovAnuM asaMdigdha pramANa upalabdha banatuM nathI. pAraMparika arthaghaTanathI madhyanA bAvIsa tIrthakaronA zAsanakALamAM paNa Avazyaka racanA avayaMbhAvI che jo ke teno upayoga aticAra lAgavAnA kAraNa upasthita thAya tyAre karavAmAM Ave che. vaLI prathama ane aMtima tIrthakaronA zAsanamAM dainika pratikramaNadharma hato tene dhyAnamAM laIe to tIrthanI sthApanA thAya te divasathI ja gaNadharo paNa niyamita pratikramaNa kare che tethI pratikramaNanI AvazyakatA prathama divasathI ja paDe che. jainazAstromAM aneka sthaLe "sAmAyika Adi cauda pUrvo bhaNe che : athavA "sAmAyikAdi agyAra aMgo bhaNe che-AvA ullekho Ave che tyAM sAmAyika zabdathI mAtra sAmAyika ja nahi paNa sAmAyikanI mukhyatAvALuM Avazyaka sUtra ja sUcavAyuM che. Avazyaka niryuktikAre pote ja prazna karyo che. "tIrthakaro to kRtakRtya che to pachI temane sAmAyikAdi adhyayano kahevAnuM kAraNa zuM ?" eno uttara paNa temaNe ja Apyo che.18 "tIrthaMkara nAmakarma meM pUrve upArjana karyuM che tene mAre khapAvavuM joie" ema jANIne zrI tIrthakaro sAmAyikAdi adhyayana kahe che. ahIM "tu' zabdathI anya adhyayano paNa grahaNa karavA evI spaSTatA zrI haribhadrasUrie Avazyaka TIkAmAM karI che. Avazyaka sUtrano racanAkALa : Avazyaka sUtronI racanA gaNadharoe kyAre karI ? bha. mahAvIranI zAsana sthApanA temanA jIvananA beMtAlIsa varSo - arthAt chamastha kALapUrNa Page #41 -------------------------------------------------------------------------- ________________ thayA bAda vaizAkha suda 11nA thai. teo aMtima tIrthaMkara hatA. temaNe sapratikramaNa (Avazyaka) dharmanuM pratipAdana karyuM hatuM. AthI temanA zAsanamAM dareka sAdhu-sAdhvI mATe savAra-sAMja pratikramaNanI ArAdhanA jarurI hatI. A pratikramaNa teo zA AdhAre kare ? te mATe Avazyaka sUtronI jarura hatI. eTale gaNadharo tenI prathama racanA kare ane pachI bIjA aMgasUtronI racanA kare e svAbhAvika krama gaNAya. vaLI zrutanA varNana prasaMge zAstrakAro sAmAyikAdi cauda pUrve ke sAmAyikAdi agyAra aMgo evo zabdaprayoga kare che tethI e spaSTa thAya che ke prathama Avazyaka sUtranI ane te pachI dvAdazAMgInI racanA thai hovI joie. "bhagavAna mahAvIrano upadeza vikrama saMvata pUrve 500 varSathI zaru thayo tethI AvazyakasUtro paNa teTalAM ja prAcIna gaNI zakAya. A vAta paNa e siddha kare che ke Avazyaka sUtro gaNadharacita che. anya sthavira racita nathI'19 AvazyakonI AdhyAtmikatA : vyAyAma ke saMgItamAM nipuNatA meLavavA roja kasarata ke riyAjha jarUrI che, te vinA vyAyAma ke saMgItanI jANakA2I sArthaka thatI nathI. tema phakta jJAnamAM sArthakatA nathI. te jJAna kriyAmAM pariNamavuM joIe. Ama kriyA karatI vakhate jJAna temAM garbhita rIte samAya che. Avazyako kriyAmaya che; tenA vaDe adhyAtmanI siddhi kaI rIte thaI zake te prazna ke zaMkA asthAne che. kAraNa Avazyaka kriyA adhyAtma svarUpa ja che. "adhyAtma"no vyutpattigata artha ane rUDhinuM arthaghaTana upA. zrImad yazovijayajI e nIce pramANe karyuM che. "AtmAne uddezIne je paMcAcAranuM pAlana thAya te adhyAtma che ane bIjI vyAkhyA pramANe bAhya vyavahArathI (vAsita) maitryAdi yukta citta e adhyAtma che." Ama jJAna ane kriyA ubhayanA sumeLane temaNe adhyAtma tarIke ghaTAvela che. 20 keTalIka vAra kriyAkAMDanI niMdA karI jJAnanI pratiSThA karavAmAM Ave che paraMtu ahIM kriyAkAMDano kharo caritArtha vaidika yajJAdi hiMsaka kriyAne lAgu paDe che, nahIM ke nirapAya ane kalyANakara kriyA sAthe. satya, dayA, paropakAra, kSamA, saraLatA, niHsvArthapaNuM, tapa, svaicchika Page #42 -------------------------------------------------------------------------- ________________ kaSTa, sahanazIlatA, alpajarUriyAtavALuM jIvana, saMyama, sAdAI, nikhAlasatA, samabhAva, pavitratA, alpa parigraha, brahmacarya, zubhavicAra, zubhakartavyo, zubhamanana, dhyAna, vizALa hRdaya, tIrthaMkarabhakti vagere AdhyAtmika guNo khIlavavA mATe paDuM AvazyakanI yojanA saraLa ane vyavahAru che. vastunuM sUkSma Akalana e jinakathita dharmanI vizeSatA che. zrI jinabhadragaNi kSamAzramaNe vizeSAvazyaka bhASyanA prAraMbhamAM jaNAvyuM che ke - caraNaguNa saMgaha sayala AvasmayANaogaM - arthAt Avazyakono anuyoga(vyAkhyAna)e caraNa (caritra) ane guNa (mUlaguNa ane uttaraguNa)nA saMpUrNa saMgraharUpa che. tenuM tAtparya e ke jJAna, darzana ane cAritrane lagatI koIpaNa kriyAo evI nathI je AvazyakanA vicArakSetranI bahAra rahelI hoya. anuyogadvArasUtramAM lokottara bhAva AvazyakanuM svarUpa darzAvyuM che. je sAdhu-sAdhvI-zrAvaka-zrAvikA Avazyaka sUtra ane tenA arthaciMtanamAM ekAgracitta rahe che, tanmaya thaI jAya che, tenI legyAmAM tallIna ane arthamAM upayoga rAkhI temAM traNa karo-mana, vacana ane kAyA-ne arpita kare che ane kevaLa tenI ja bhAvanAmAM otaprota thaI banne samaya AvazyakAdi kare che tevA Avazyakane lokottara bhAva Avazyaka samajavA joIe"21 Avazyaka ane dhyAnayoga : - zrI jinamatamAM AvazyakAdi kriyAne choDI bIjuM dhyAna nathI ema kahevAya che. teno sAco artha e ke jIvana pramatta avasthAmAM hoya tyAM sudhI upayogayukta kriyA choDI cittanirodharupa dhyAnanuM avalaMbana le to tenuM dhyAna ane prazamaguNa dhyAnasivAyanA kALe gurUviSama javaranI jema mithyAtvarupI prakopane pAmyA vinA rahetA nathI. pAtaMjala yogasUtramAM 'cittavRtti nirodhane dhyAna kahevAmAM AvyuM che. jyAre AtmA Atna ane raudra dhyAnamAM ramamANa hoya tyAre paNa tenI cittavRtti anyaviSayo pratye bedhyAna hoya che, paraMtu te dhyAna dharmasAdhaka banatuM nathI. upA. yazovijayajIe pAtaMjala yogasUtranI temanI apUrNa TIkAmAM cittavRttinirodhane sthAne kliSTa cittavRttinirodha sUcavela che. jaina Page #43 -------------------------------------------------------------------------- ________________ dhyAna praNAli jyAM kalezakara cittavRttino nirodha hoya tene ja dhyAna gaNe che. A dhyAna - dharmadhyAna ke prazastamanovyApAra rupa hoya che. AtmAno pramAda doSa dUra na thAya tyAM sudhI mana, vacana ane kAyAnI pramatta avasthAne rokavA mATe je pravRtti AcaravAmAM Ave te vAstavika dhyAna che. AnA anusaMdhAnamAM upA. yazovijayajIe temanA savAso gAthAnA stavanamAM A viSe mArmika Takora karI che. "cittanirodharUpa ke nirvikalpa samAdhirUpa dhyAna e nizcayadharma che ane te ja eka mAtra karmakSaya ane muktinuM sAdhana che evo ekAMtavAda dhAraNa karanAre e khyAlamAM rAkhavuM ghaTe ke nizcayadharma to zailezI avasthAne aMte Ave che. je puNya ane pApa banneno kSaya karI mokSa sukha Ape che. potapotAnA guNasthAnakane ucita je je sAdhanarupa dharmo che te paNa nizcayadharmanuM kAraNa arthAt vyavahAra dharma che."22 zrI haribhadrasUrie "yogavizikA'mAM mokSanI sAthe joDanAra sarva prakAranA dharmavyApArane yogarupa gaNyo che. Avazyaka kriyAne A sarvAze lAgu paDe che. 3 aSTAMgayogane mAnyatA ApavA chatAM jainasiddhAntamAM koI paNa Asana, koI paNa sthAna, koi paNa mudrA, koI paNa kalAke koi paNa kSetramAM munio kevaLa jJAna ke mokSa pAmI zake temAM niyama phakta eka ja che. pariNAmanI vizuddhi ane mana, vacana, kAyAnI arthAta yoganI susthatA. uccayoga ke dhyAnapraNAli ja mokSano hetu che. pUrve kahyuM tema zrI jinamatamAM Avazyakane choDIne bIjuM koI dhyAna nathI. e vAta so TakA satya che. paraMtu e mAtra savAra-sAMjanuM pratikramaNa nahi. savAra-sAMjanuM pratikramaNa to divasa daramiyAna anupayoga arthAt pramAdanA kAraNe lAgela doSone yAda karI, tenI zuddhi karavAnI prakriyA che. paMcasUtramAM jaNAvyA pramANe sAdhaka-muni to samagra divasa daramiyAna haMmezA phAyariMgathI, dhyAna (kAyotsarga) ane svAdhyAyamAM ja rata hoya. e samatAnI sAdhanA ja karatA hoya che. dhyAna eTale mana, vacana, kAyAnI ekAgratA. A ekAgratA sArI pravRttimAM hoya to te zubha dhyAna kahevAya che. ane jo kharAba pravRttimAM, corI, hiMsA, parigraha AdimAM mana, vacana, kAyAnI ekAgratA Ave to tene azubha dhyAna kahevAya che. AvI azubha pravRttimAM paNa ekAgratA 2 2. Page #44 -------------------------------------------------------------------------- ________________ Ave che eTaluM ja nahi, e anAyAsa ja AvI jAya che, te mATe koI vizeSa prayatna karavo paDato nathI. zAstrIya paribhASAmAM tene ArtadhyAna ane raudradhyAna kahevAmAM Ave che. karmabaMdhanuM sauthI sabaLa sAdhana mana, mananA adhyavasAya / pariNAma che. jo mana azubhamAM pravRtta thAya to te jIvane sAtamI naraka sudhI laI jAya che. nyUTananI gatinA trIjA niyama 'AdhAta ane pratyAghAta sarakhA ane sAmasAmI dizAmAM hoya che.' (Action and reaction are equal and opposite) pramANe e ja mana jo zubha adhyavasAyamAM pravRtta thAya to anuttara vAsI deva paNa banAve ane zuddhabhAva AvI jAya to sakalakarmano kSaya karI mokSa paNa apAve che. apramattabhAva, upayoga arthAt satata jAgRta avasthA ja dhyAna che. zAstrakAroe to tyAM sudhI kahyuM ke upayogapUrvaka gocarI levA javuM ane upayogapUrvaka gocarI vAparavI e paNa apramattabhAva svarUpa dhyAna che. mATe ja zramaNa bhagavAna mahAvIra svAmInA chadmasthaparyAya bAra varSa, cha mahinA ane paMdara divasamAM pramAdakALa phakta be ghaDI/48 miniTano ja batAvyo che. jaina graMtho pramANe manovargaNA sthULa che ane AtmAne lAgela karma svarUpa kArmaNa vargaNA sUkSma che. Ama chatAM manovargaNAnA zubha pudgalonI zakti aciMtya che. kAraNake tenI sAthe AtmA joDAyelo che. A AtmA adhyavasAya dvArA manovargaNAnA paramANu skaMdhane eTalA zaktizALI banAve che ke te kArmaNavargaNAne AtmAthI alaga kare che. ane eTale zrI AnaMdaghanajI zrIkuMthunAtha prabhunA stavanamAM kahe che : 'mana sAdhyuM eNe saghaLuM sAdhyuM'. A rIte SaD Avazyaka pUrNapaNe zAstrIya tathA vaijJAnika che emAM koI ja zaMkAne sthAna nathI. dravya alabatta, ahIM je adhikAra che, te bhAva Avazyakano ja che. AvazyakanuM jinazAsanamAM koI mUlya nathI. tethI tenI koI carcAne avakAza nathI. 23 Page #45 -------------------------------------------------------------------------- ________________ pAdaTIpa 5. Avasmaya avassa karaNijja dhuva nignaho visohI a. ajajhayaNa chakka vago, nAo ArAhaNA magno 1/ "Avazyaka vyAkhyA" zrI naMdIsUtra ane anuyogadvAra sUtra saM. zobhAcandra bhArilla pra. premajinAgama prakAzana samiti, muMbaI, (1976) pR. 134 samaeNe sAvaeNe ya avasya - kAyavuM havaI jamyA | aMto ahonisasa ya tanhA Avasmaya nAma // "Avazyaka vyAkhyA" ejana pR. 134 Avasayasa eso piDandho vaNio samAsaNuM | etto ekkekke paNa, ajajhayaNa kinnaIslAmi ! te jahAM sAmAIyaM cavisatthao vaMdaNaya paDikkamaNe kAussaggo paccakakhANa "Avazyaka arthAdhikAra" ejana pR. 143 AvarsIga Ne Ime atyAhigArA bhavaMti | tuM jahA sAvajja - jogavirai, ukkidNa guNavao a paDipattI | khalialsa niMdaNA vaNa-tigicchA guNadhAraNA eva | Avazyaka arthAdhikAra" ejana pR. 142 cArittasa visohI kIraI sAmAIeNa kila IhayuM | sAvajjara jogANe tajjaNA sevaNazNa a rA/ causaraNa tathA Aura paccakakhANa pannA saM.vIrabhadra muni. pra. jaina tattvavivecaka sabhA, amadAvAda (1901) pR. 2 daMsaNAyAra visohI, cakavIsA saMsthaeNa kiI ya ! accabhUa-guNa-kittaNaveNa jiNavariMdANa III ejana pR. 2 7. nANAIA u guNA tasya saMpanna - paDivattI karaNAo / viMdhANa vihiNA, kIraI sohI u tesi tu III. ejana pR. 3 khaliassA ya tesiM puNo, vihiNA je niMdaNAI paDikkamaNuM | teNe paDikkamaNeNaM tesi pi a kIrae sohI pA ejana pR. 3 caraNAIvArANa jahakarmo vaNa-tigicchArUveNuM ! paDikakamaNA suddhANaM, sohI taha kAussagUNe IIll ejana pR. 4 10. guNadhAraNAveNa paccakhANeNa tava - IArasta ! viriyAyArasTa puNe, savehi vikIrae sohI . ejana pR. 4 Page #46 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 11. atyaM bhAsaI arahA sutta gaMti gaNaharA niuNuM / sAsaNamsa hiyaTTAe, tao sutaM pavattaI / / 92 // Avazyaka niryukti. zrImadAvazyaka sUtraM prathamo vibhAga : le. AcArya bhadrabAhukRta. pra. Agamodaya samiti, mahesANA (1916) pR. 68. 12. sAmAIyamAIyaM suyanANuM jAva bindusArao / tassa vi sAro caraNaM sAro caraNasta nivvANuM 593 ejana pR. 68 13. aMgabAhire viSe pakSate, taM jahA Avassae ceva AvasayavaIritte ceva. ThANAMga bIjuM adhyayana, u.1 sU.22 ThANAMga sutta samavAyAMgasutta ca saM. muni jaMbUvijayajI. pra. zrI ma. jai. vi. muMbaI (1985) pR. 15 14. 'Avazyaka sUtranA kartA koNa ?' darzana ane ciMtana bhAga. 2 le. paMDita sukhalAlajI pra. gujarAta vidyAsabhA amadAvAda (1957) pR. 737. 15. ejana pR. 738 16. sAmAIyAI caudasapurvIAI ahijjaI athavA sAmAIyAI ekkArasa aMgAI ahiI. vi. ullekho mATe. juo jJAtA dharmakathA pAMcamuM zailaka jJAta adhyayana, caudamuM tetalIjJAta adhyayana, paMdaramu naMdIphala jJAta adhyayana, soLamuM amarakaMkAjJAta adhyayana, bhagavatI sUtramAM zrI mahAbala adhikAra zrI skaMdacarita. covIsa tIrthaMkaronA zAsanamAM sAdhu sAdhvIonA abhyAsanI A vigato sAmAyikAdi AvazyakonI prAcInatA ane zrutasaMpattimAM mukhyatA pratipAdita kare che. 17. tityayaro kiM kAraNuM, bhAsaI sAmAIyaM tu ajajhayaNuM / tityayara nAma gotta, karmAM me veyavva ti 5742 // Avazyaka niryukti zrImadAvazyaka sUtra : pUrva bhAgaH le. A. bhadrabAhukRta. pra. zrI. Agamodaya samiti mahesANA (1916) pR. 279. 18. hAribhadrIya TIkA : tIrthaMkarazIlastIrthaMkara, tIrthaM pUrvokta, sa kiM kAraNa, kiM nimitte bhASate sAmAyika tvadhyayanaM ? tu zabdAdanyAdhyayana parigrahaH, tasyakRtatvAditi hRdayam atrocyate-tIrthaMkara nAma gotraM tIrthaMkara nAma saMzaM gotra zabdaH saMjJAyAm karmamayAveditatvamityanena kAraNena bhAsata, Iti gAthArthaH / ejana pR. 279 19. zrI zrAddhapratikramaNa sUtra-prabodha TIkA-prathama bhAga. pra. jaina sAhitya vikAsa maMDaLa, muMbaI (1976) pR. 67 20. AtmAnamadhikRtya sthAt yaH paMcAcAra cArimA 25 Page #47 -------------------------------------------------------------------------- ________________ zabdayogArthanipuNAstadadhyAtma, pracakSate // 2 // ruDhacarthanipuNAstavAhuzcitaM maitryAdivAsita, adhyAtma nirmalaM bAhya-vyavahAropaihitam // aa adhyAtmopaniSat prakaraNam le. upA. yazovijayajI . 21. se kiM taM loguttariyuM bhAvAvasmayaM ? loguttariyuM bhAvAvasayaM jaNuM Ime samaNo vA samaNI vA sAvao vA sAviA vA taccitte tammaNe talese tadajajhavasie tattivvajajhavasANe, tadaThThovautte tadappiyaka2NaM tabjAvaNAbhAvie aNNatva katthaI maNuM akAremANe ubhaokAla AvasyuM ka2eti, taM loguttariya bhAvAvasayaM / anuyogadvAra sUtre Avazyaka vyAkhyA zrI naMdIsUtra ane anuyoga dvAra sUtra saM. zobhAcaMdra bhAlli pra. prema jinAgama prakAzana samiti, muMbaI (1976) pR. 133-134. 22. nizcayadharma na teNe jANiyo, je zailezI aMta vakhANyo, dharma-adharma taNo kSayakArI, zivasukha de che bhavajala tArI. tasa sAdhana tuM je je dekhe, nija nija guNaThANAne lekhe, teha dharama vyavahAre jANo, kAraja-kAraNa eka pramANo. DhALa dazamI gAthAkrama 2-3 savAso gAthAnuM stavana : le. upA. zrI yazovijayajI. 23. mukhteNaM joyaNAo jogo savvo dhammavAvAro / yogaviMzikA : zabdazaH vivecana : le. zrI haribhadrasUri saM. pravINabhAI motA, pra. gItArtha gaMgA, amadAvAda (1998) pR. 1. 26 Page #48 -------------------------------------------------------------------------- ________________ prakaraNa-3 prathama adhyayana : sAmAyika prAstAvika : sAmAyika e SaD AvazyakomAM prathama Avazyaka che. sAmAyika eTale samayane lagatI athavA samaya viSayaka. ahIM 'samaya'no artha AtmA karavAmAM Avyo che. A pramANe sAmAyika eTale AtmaviSayaka evuM kartavya evI vyutpatti thaI zake. jaina darzanamAM samayano bIjo artha kALano sUkSmAtisUkSma bhAga paNa karavAmAM Avyo che. e artha ahIM abhipreta nathI. te uparAMta samaya - Ika pratyaya lAgatAM sAmayika zabda bane che te sAptAhiko, pAkSiko, mAsiko ke aniyatakAlika prakAzana graMtho mATe vaparAya che. te artha ahIM levAmAM Avato nathI. sama + Aya = samAya; A samAya padane Ika pratyaya lAgatAM sAmAyika zabda bane che. sama eTale samatA yA samabhAva ane Aya eTale lAbha. je prakriyAthI samatAno lAbha thato hoya tene sAmAyika kahe che.1 zrI jinabhadragaNi kSamAzramaNe vizeSAvazyaka bhASyamAM paNa uparokta vAtanuM samarthana karyuM che. temaNe rAga ane dveSathI rahita pariNatine sama kahI che ane aya eTale ayana-gamana. te gamana sama pratye thAya tethI samAya kahevAya, evo samAya te ja sAmAyika kahevAya.2 A sAmAyikamAM saMsAranA badhA prakAranA rAga ane dveSa utpanna karAvanAra tApa, saMtApanuM zamana karI zuddha jagyAe zuddha vastra paherI 48 miniTa athavA be ghaDI sAMsArika baMdhano dUra karI AtmabhAvamAM lIna thavAnuM che. sAmAyika karatI vakhate sAdhake cAra prakAranA kaSAyo-krodha, mAna, mAyA ane lobhano tyAga karI, viSayo pratye Asakti tyAgI samatAne sthAna ApavAnuM che. ahIM samatA eTale zubha sthiratA. samatA e AtmAnuM svarUpa che. viSamabhAna - parabhAvamAMthI AtmAne khaseDI samabhAvamAM lAvavo ane temAM ramaNa karavuM eTale samatA. sAcA AtmajJAnI sAdhaka samatAnA sAgaramAM eTalo UMDo Utarelo hoya che ke tenI pAse sAMsArika viSamatAo AvI zakatI nathI. koI 27 Page #49 -------------------------------------------------------------------------- ________________ tenI pUjA kare ke prazaMsA kare ke gALo Ape paraMtu tenA cittamAM viSamabhAva pedA thato nathI. sAmAyikanI sAdhanA ke mahattA phakta 48 miniTamAM nathI ke tenI saMkhyAmAM nathI; paraMtu temAM samatvano Adarza bhaLe e jarUrI che. samabhAva samagra jIvanane asara kare te vizeSa mahattvanuM che. nizcaya nayanI draSTie to AtmA eja sAmAyika che. Ama Atmadarzana eja sAmAyikano artha che. bhagavatI sUtranA prathama zatakanA navamAM uddezakamAM A viSe ullekha che. zrI pArzvanAthanA cAturyAmadharma kAlAsyaveSi aNagAre bhagavAna mahAvIranA paMcamahAvratadhArI sAdhuone prazna karyo, "he Aryo ! ApanuM sAmAyika zuM che? sAmAyikano artha zuM che?" te sthaviroe uttara vALyo, he Arya ! AtmA ja amAruM sAmAyika che ane AtmA e ja sAmAyikano artha che. A pramANe AtmAnI vAstavika sthitine prApta karavI eTale sAmAyika. vyavahAra nayanI draSTie AtmAnI svAbhAvika sthiti pratye laI janArAM tamAma sAdhano ke kriyAo athavA anuSThAno paNa sAmAyika che. sAmAyikanA prakAro : sAmAyikanuM svarUpa sarva sAvaghayogothI viratirUpa che. tethI cAritrAcAranI zuddhi thAya che. tenA be prakAra che. 1. Itra 2. yAvata kathita. thoDA samaya mATe svIkAreluM sAmAyika "Ivara' sAmAyika che. A sAmAyika zrAvako mATenuM prathama zikSAvrata athavA navamuM vrata che. te samaye zrAvaka sAdhu jevo bane che. jIvana paryata rahenAra sAmAyika eTale yAvata kathita sAmAyika, je sAmAyika sAdhuo mATe che. sAmAyikanA bhedo : sAmAyikanA mukhya cAra bhedo che" 1. samyakta sAmAyika. 2. zrata sAmAyika. 3. dezavirati sAmAyika. 4. sarvavirati sAmAyika 5 2 8E For Private & evenal Use Only Page #50 -------------------------------------------------------------------------- ________________ (1) samyaktva sAmAyika : jIvAdi nava tattvo paranI atUTa zraddhA ane sarvajJakathita vacanamAM draDha vizvAsa e samyaktva sAmAyika che. ahIM samyaktvanA pAMca liMgo (cihno) che. zama, saMvega, nirveda, anukaMpA ane Astikma. upalakSaNathI kaSAyono upazama, mokSAbhilASA, viSayo pratye kaMTALo, du:khI jIvo pratye ArdratA ane AtmAdi padArthono svIkAra ahIM abhipreta che. (2) zruta sAmAyika : A dvAdazAMgI rUpa che. sUtrapATha ke gItArtha sadguruno vinaya ane sanmAnapUrvakanI zrutajJAnanI upAsanA ke zAstrAbhyAsa A sAmAyikamAM nihita che. (3) dezivarita sAmAyika : sAvagha pApa vyApArono aMzataH tyAga ahIM apekSita che. aNuvrato, guNavrato ane zikSAvratone grahaNa karI be ghaDInuM sAmAyika pAlana ahIM sUcita karela che. (4) sarvavirati sAmAyika : sarva sAvadya vyApArono pUrNa rUpe tyAga karI paMcamahAvratono svIkAra karI grahaNa kareluM A sAmAyika zramaNone jIvanabhara mATe hoya che. sAmAyikanA lakSaNo : sarva jIvo pratye samatA rAkhavI, saMyama rAkhavo, zubha bhAvanA bhAvavI ane Artya - raudradhyAnano tyAga karavo tene sAmAyika vrata kahevAmAM Ave che. sAmAyikanA sarva sAmAnya lakSaNonuM ahIM varNana karyuM che. zrI hemacaMdrAcArye A ja vAta yogazAstramAM nirupita karI che.7 ahIM lakSaNa ane sAdhyanuM ekatva eTale samabhAva, samatA, udAsInatA ke madhyasthatA vyakta thAya che. A bhAvane prApta karanAra bhAvasamAdhimAM praveza kare che, sthitaprajJa bane che. sAmAyikanI ati utkRSTa sthitimAM akSaya sukhanA bhaMDAra evA mokSanA sukhane aMze paNa vedana karI zake che. AthI zrI haribhadrasUrie sAmAyikane mokSAMga tarIke varNavyuM che. 29 Page #51 -------------------------------------------------------------------------- ________________ "sarvajJabhASita sAmAyika mokSanuM parama aMga che. vAMsalo pheravI cAmaDI utaraDI nAkhanAra ane caMdanano lepa karanAra pratye paNa evI ja samatA rAkhI zake tevA mahAtmAonuM samatArUpa sAmAyika mokSanuM paNa aMga che." sAmAyikanI sAdhanA hRdayane vizALa ane tenA zuddhikaraNane protsAhana ApanArI che. A mATe maitrI, pramoda, karuNA ane mAdhyastha bhAvanAno abhyAsa sAmAyikamAM jarUrI che. pApa pravRtti ke sAvaghayoga e mana-vacana ane kAyA traNeyathI thAya che. paraMtu temAM mukhyatA mananI che. e mana cAra prakAranA kaSAya bhAvone jhIle nahi athavA anya darzanakAronA zabdomAM kahIe to asmitA (abhimAna), avidyA (ajJAna ke mithyAtva), rAga, dveSa ane abhiniveza (jijIviSA) e pAMca kalezothI rahita thAya tyAre sAmAyikanuM lakSaNa siddha thayuM gaNI zakAya. sAmAyika siddhinAM sopAno : sAmAyikamAM samatA yoganI siddhi mATe sAdhake vividha sopAno sara karavA paDe che. teno krama niyata che. sAdhakanI prAraMbhika cittanI sthiti lakSamAM laIe to te vikSipta dazAmAM hoya che. te sthira hotuM nathI, aneka viSayomAM te bhramaNa karatuM rahe che. manojJa ane amanojJanI kalpanAthI te manojJa pratye rAga ane amanojJa pratye dveSathI raMgAtuM rahe che. citta vividha kalpanAo vaDe sukha yA duHkhanuM vedana karatuM rahe che. A cittanI kakSAne upara uThAvavA ane samAhitasthitimAM lAvavA vividha karaNonuM prayojana sAmAyikamAM darzAvavAmAM AvyuM che. bAhya karaNomAM dravyazuddhi, kSetra zuddhi ane kALa zuddhi e Avazyaka aMgo che. dravyazuddhimAM nirdoSa Asana, caravaLo ke rajoharaNa, pustaka, vastrAdi upakaraNo - alpAraMbhI ane ahiMsaka hovA jarUrI che. sapheda vastro, svaccha, sIvyA vagaranA - dhotI ane uttarIya ema be hovA joIe. AbhUSaNono tyAga apekSita che. kSetrazuddhimAM sthAna zudhdha hovuM, adhika AvAgamana ke ghoghAMTavALuM kAmottejaka ke kalezakara na hovuM ane manane prasannakara hovuM joIe. A mATe upAzraya, pauSadhazALA ke gharamAM eka 3 0 conal Use Only For Private & Page #52 -------------------------------------------------------------------------- ________________ nizcita sthAna hovuM jarurI che. kAlazuddhimAM savAra ke sAMjano samaya prazAMta manodazA mATe anukULa hovAthI sAmAyika sAdhanA mATe ucita che. cittane samAhita karavA nirmaLa vAtAvaraNa AsapAsa rahe tevI goThavaNamAM sAmAyika siddha karanAra maharSionA prasaMgacitro, vacano, darzana, jJAna ane cAritranA upakaraNonI sahAyathI vAtAvaraNamAM pavitratA chavAya che. yoganiSNAto kahe che tema "sthirasukhamAsanam" - lAMbA samaya sudhI eka ja Asane besavAnI Teva pADavI joIe. e AsanathI cittanI ekAgratA siddha karavA lakSya rAkhavuM joIe. Asana siddhi bAda citta ekAgratA mATe anAnupUrvI jevA mAnasazAstronA sidhdhAMtone AdhAre racAyelA sAdhanono upayoga karI manane jApamAM joDavuM joIe.. A rIte manane vikSiptadazAmAMthI ugArI levAya che. tyArabAda svAdhyAyanuM sopAna Ave che. sUtro, sUtronA artho, rahasyaciMtana, manana, nididhyAsana vagerethI svAdhyAyarata mana kaSAya kalezone zAMta karI zake che. Ama svAdhyAyathI cittadhairya sadhAya che. pachI dhyAnanI kakSA Ave che. deha ane AtmAnI bhinnatA samajI cUkelo sAdhaka ahIM AtmasvarUpamAM tallIna thavA prayAsa kare che. sAmAcikano nacavicAra : naya' e pUrNa satyanA eka aMzane jANanArI draSTinuM nAma che. jainazrutamAM prAcIna samayathI sAta prakAranA nayono vicAra thayo che. sAmAyika zabdanI vyAkhyA A sAta nayonI apekSAe judI judI thAya che. jo ke tethI sAmAyika zabdanA mUla arthamAM koI taphAvata paDato nathI. 1. naigama naya : sAmAyikano artha che - mokSa, mokSanA kAraNarUpe sAmAyika che. saMgraha naya : sAmAyikano artha thAya che - jIva athavA AtmAno potAno guNa. 3. vyavahAra naya : sAmAyika eTale samatA, samabhAva, sAmAyikanA guNo. 4. zabda naya : aSTapravacanamAtAnuM pAlana ane sAvaghayogathI nivRtti. 5. samabhirUDha nayaH apramattatAthI utpanna thatA AtmAnA svAbhAvika guNo. Page #53 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 6. evaMbhUta naya : mana, vacana ane kAyAnA sAvaghayogathI nivRtti. 7. RjusUtra naya : upayogarahita bAhya yatna - dhULa sAmAyika sAmAyikanuM phaLa : uttarAdhyayana sUtramAM zrI gautama gaNadhare bhagavAna mahAvIrane prazna karyo che. ""he bhagavan! sAmAyikathI jIvane zuM lAbha ?" bhagavAne pratyuttaramAM kahyuM, "he gautama ! sAmAyikathI sAvaghayogathI virati thAya che. ane paraMparAe mokSaprApti thAya che." sAmAyikanA phaLa viSe zrAvakocita sAmAyikamAM puNiyAzrAvakanuM dRSTAMta prasiddha che. temAM bhagavAna mahAvIre magadharAja zreNikane kahyuM ke, "rAjanuM puNiyAnI eka sAmAyikanuM mUlya cUkavavuM tArI zakti bahAranI vAta che. samagra rAjaya ane lakSmI tuM ApI de to paNa enI sAmAyika kharIdI nahi zake." A ghaTanA sAmAyikanuM mahattva ApaNane supere samajAve che. saMbodha sittarI prakaraNamAM kahyuM che, ""pratidina koI vyakti lAkhakhAMDI suvarNanuM dAna kare ane pratidina koI eka sAmAyika kare to paNa dAna denAra karatAM sAmAyika karanAra vadhu puNya upArjana kare che."10 sAmAjika ane yoga : sAmAyika cittanI kliSTa avasthAno nAza karI prazamarUpa bhAvasamAdhi prApta karAve che. A daSTie yoganI vividha vyAkhyAo maLe che; jevI ke samanva yogamucyate" athavA "yoga: karmasu kauzalam'11 athavA pAtaMjala yogadarzanamAM "yogazcittavRttiH nirodhaH''12 A vyAkhyAo sAthe sAmAyikanuM sAmya vartAya che. te kriyAkAMDa nathI paraMtu kriyAyoga che. maharSi pataMjalie kriyAyoganI vyAkhyA nIce pramANe ApI che. 13 tapasvAdhyAyezvarapraNidhAnAni kriyAyoga : | sAmAyikamAM svAdhyAyanI mukhyatA ane temAM tapa tathA IzvarapraNidhAna eTale ke phala saMnyAsanA tattvonuM nidarzana thAya che. tethI samabhAvanI A sAdhanA phaLanI abhilASA vinAnI bane che. -------- -- - 3 2 E - Page #54 -------------------------------------------------------------------------- ________________ sAmAyikanA doSo : sAmAyikanI sAdhanA karanAre cAra doSono tyAga karavo joIe. 1. avidhi doSa : vidhipUrvaka sAmAyika na karavuM. 2. atipravRtti nUna pravRtti doSa : zAstrokta padhdhatithI thayeluM sAmAyika vihita gaNAya. temAM vadhu yA ochI pravRtti karIe to A doSa lAge. 3. dugdhadoSa : Ihaloka ke paralokanA bhautika sukhonI prApti arthe sAmAyika karavuM. sAmAyika mokSaikalakSI bane te dhyAnamAM levuM. 4. zUnya doSa : mAnasika upayoga rahitapaNe sAmAyika karavuM; vIryollAsapUrvaka sAmAyika karavuM joIe. A uparAMta mana, vacana ane kAyAnI saMyama pravRttiono Azaya sAmAyikamAM na sacavAya to mananA 10 doSa, vacananA 10 doSa ane kAyAnA 12 doSa maLI kula 32 doSa lAge che.14 A batrIsa doSothI varjita zrAvaka sAmAyika samaye zramaNa samAna banI jAya che. sAmAyika vratanA aticAro : tattvArtha sUtranA sAtamA adhyAyamAM sAmAyika vratanA pAMca aticAronuM varNana maLe che.15 1. kAyadupraNidhAna 2. vacanadupraNidhAna 3. manodupraNidhAna 4. anAdara 5. smRtinuM anusthApana. 16 1. kAyadupraNidhAna H pratilekhana ane pramArjanA vagara ke prayojana vagara zarIra ke tenA aMgo halAvavA. 2. vacana dupraNidhAna H kaThora zabdo bolavA ane bhASA simita na jALavavI. 3. manodupraNidhAna : manathI sAMsArika kAryo viSe vicAra karavo, sAvagha vicAravuM. 4. anAdara : anavasthAna ke anAdara buddhithI sAmAyika karavuM. smRtyanusthApana H upayogarahitapaNe athavA smRtibhraMzathI A aticAra lAge. 5. 33 Page #55 -------------------------------------------------------------------------- ________________ sAmAyika sUtra je sUtra vaDe sAmAyika karavAnI pratijJA karavAmAM Ave che te sAmAIyasutta (karemi bhaMte sUtra) tarIke oLakhAya che. te arthagaMbhIra ane prAsAdika che. temAM vinayano vikAsa che, saMkalpanI zuddhi che, heyanuM pratyAkhyAna che, sadguNanI upAsanA che ane jIvana pratyenI dRSTinuM yogya ghaDatara paNa che. zrAvakanI sAmAyikano kALa eka muhUrta samajavo joIe. 48 miniTano A kALa eka viSaya paranA chadmasthanA dhyAnanI askhalita dhArAne anulakSIne prarUpela che tema mAnavAmAM Ave che. 10 sAmAyikanI mahApratijJArUpa A sUtra prathama AvazyakanuM sUtra hovA chatAM temAM SaNAvazyakanA aMzo rahelAM che. prathama 'bhaMte' caturviMzati AvazyakanuM sUcaka che. jyAre bIjuM 'bhaMte' guruvaMdanaka Avazyaka sUcaka che. sAmAIye, paccakakhAmi, paDikkamAmi, appANaM vosirAmi e cAreya pado sAmAyika, pratyAkhyAna, pratikramaNa, ane kAyotsarga ema cAra AvazyakonuM sUcana kare che. tethI badhAM AvazyakonA sUtro A sUtramAMthI nIkaLyA che. Ama samAyiketara pAMca Avazyako paNa prathama sAmAyika AvazyakanA aMgo paNa kahI zakAya. A sUtrane sAmAyika daMDaka paNa kahe che. daMDaka eTale mahApATha. A sUtra paranA sarva vivecano eTale sarva Agamo. A rIte A sUtra atyaMta pUjya che. sarva tIrthaMkaro dIkSita thatA A sUtrano bhaMte zabdoccAra vagara trividha pAThanuM uccAraNa kare che. anyo paNa teno uccAra banatAM sudhI jAte na karatAM, vinayapUrvaka guru ke vaDila pAse karAvaDAve che. sAmAyika pAraNa sUtra : zrAvakane 48 miniTa pachI sAmAyika pAravA mATenI vidhimAM A sUtra namaskAra mahAmaMtra pachI bolavAmAM Ave che. tene prAkRtamAM sAmAIya pAraNasutta paNa kahe che. A sUtranI banne gAthAo gAthA chaMdamAM che. ahIM eka mahattvanuM vidhAna karavAmAM AvyuM che ke zrAvaka sAmAyika vrata levAthI zramaNa samAna uccadazAne prApta thAya che. ane tethI vAraMvAra sAmAyika vrata levuM joIe. sAmayikamAM samatAbhAvanI sAdhanA-ArAdhanA karavAnI hoya che. rAga dveSano kSaya, upazama athavA kSayopazama thayA vagara samatA AvatI nathI. e mATe AtmAnA krodha, mAna, mAyA, lobha Adi kaSAyo paNa ochA 34 Page #56 -------------------------------------------------------------------------- ________________ thavA joIe. sAmAyika e mATenI viziSTa prakriyA che. sAmAyikanI sAcI samajaNa AvyA vinA sAmAyika siddhi thatI nathI. sAmAyikamAM samatAbhAva lAvavA mATe A badhAnuM tAttvika svarUpa jANavuM jarUrI hovAthI sAmAyikamAM svAdhyAya, jApa, kathA vAMcana karavAmAM Ave che. vastutaH sAmAyikamAM samatAnI sAdhanA karavAnI che, teno abhyAsa karavAno che. te mATe daihika kriyAo ane anya kriyAo pratye jJAtA-draSTA bhAva keLavavAno che. paNa e mATe mULabhUta prakriyA ApaNI paraMparAmAM prAyaH lupta thaI gaI che. tethI atyAre sAmAyikamAM mAtra jApa, svAdhyAya, kathAvAMcana karavAmAM Ave che. sAmAyika e zrAvakanA bAra vratomAMnuM navamuM zikSAvrata che. teno vAraMvArano abhyAsa karavo jarUrI che kAraNake tenA vinA prathama vAra ja sAmAyika karanArane sIdho ja samatA bhAvano AtyaMtika anubhava thato nathI. sAmAyikamAM sarvajIvo pratye samabhAva keLavavAno che. ane tenI zarUAta sarvajIvo pratyenA dveSabhAvanA kSayathI thAya che. vaiSano kSaya karavA sarvajIvo pratye maitrIbhAva, vAtsalya, sneha keLavavo pharajIyAta che. jema jema maitrI, pramoda, karuNA ane mAdhyazmabhAvano vikAsa thAya che. tema tema te bhAvanAthI vAsita AtmAnA paudgalika zarIramAMthI sUkSma saMvAdI taraMgo utsarjita thatA rahe che. A taraMgo te vyaktinI AsapAsa evuM vAtAvaraNa UbhuM kare che ke tenI najIka AvanAra vyakti paNa dayALu, karuNArdra banI jAya che. eTaluM ja nahi pazu, pakSIo, je sAmAnyatayA hiMsaka hoya che, teo paNa samatAbhAvathI vAsita thaI jAya che. A mATe sau prathama ApaNane jenA pratye dveSa che, manamAM paNa kharAba bhAva pedA thAya che, tenA mATe tAttvika rIte zubhabhAvanuM ciMtana cAlu karo. tenAthI te vyaktino tamArA taraphano ane tamAro tenI taraphano dveSa dUra thaze. ane te paNa tamArA mATe zubhabhAva bhAvaze. Ane Adhunika vijJAna TelipathI kahe che. manuSya karatAM ya, prANIo, sthUla tathA sUkSma jIvajaMtuo ane vanaspati suddhAM tenAthI prabhAvita thAya che. ApaNAM saMvedanone kadAca manuSya spaSTa rIte athavA jhaDapathI grahaNa na karI zake paNa anya prANIo, sthUla tathA sUkSma jIvANuo, vanaspati sUkSmagrAhI ane zIghagrAhI hoya che. e aMgenA bhAratamAM ane bhArata bahAra paradezamAM prayogo paNa thayA For Private Personal Use Only Page #57 -------------------------------------------------------------------------- ________________ che. mATe AdhyAtmika utkrAMti IcchatA sau manuSya, pachI te jaina hoya ke na | hoya, tenA mATe sarvajIvo pratye samabhAva keLavavo Avazyaka che, je sAmAyikanI sAcI samaja ane sAdhanA dvArA ja zakya che. A rIte sAmAyika e AtmA sAdhanAnuM prathama pagathiyuM che. upasaMhAra : sAmAyikamAM vyatIta thayelo kALa saphala che. eTale sAmAyikanI kriyA jIvanabhara thAya tevo Adarza rAkhavo joIe. arthAt zramaNajIvananuM avalaMbana levuM joIe. jo te potAnA sAmarthyane abhAve zakya na boya ! to dezavirati cAritrano ravIkAra karI hamezAM ane te ja sAmAyikamAM pasAra karavo joIe. te paNa na bane pratidi' sAmayikanA niyama ane chevaTe parvanA divase to jarUra sAmAyika karavuM joIe. A kriyAno abhyAsa jema jema vadhato jAya tema tema manamAM zAMti ane svasthatA vadhatAM jAya che. ekAgratA, manana zakti ane dhAraNA zaktimAM vadhAro thAya che. jo ke A zaktiomAM vadhAro te sAmAyikanuM mukhya dhyeya nathI. paraMtu sAmAyikanA abhyAsathI A prakArano AnuSaMgika lAbha thayA vagara raheto nathI. sahaja vRttio upara kAbu meLavavA sAmAyika eka ananya sAdhana che. sahasA manamAM pedA thatI vRttio turata kArya karI tene saMtoSavA manane prere che. paraMtu sAmAyikanA abhyAsathI vivekazaktinuM vadhatuM baLa vRttione mana upara hAvI thavA detI nathI. vRttio upara saMyamarUpI lagAma tenA kAraNe zakya bane che. sAmAyikathI kSamA, namratA ane saMtoSa jevA mahAna guNono vikAsa thAya che te tenI vidhAyaka bAju che. A guNavikAsathI mAnavInA abhyadayano prAraMbha thAya che. sAmAyika e cAritrano sAra che ane mokSanuM maMgaladvAra che. tIvra tapa karatA paNa jIva je karmone khapAvI zakato nathI te karmone samabhAvayukta AtmA ardhIkSaNamAM khapAve che, arthAt sAmAyika e utkRSTamAM utkRSTa tapa paNa che. Page #58 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 1. 2. 3. 4. pa. 6. 7. .. pAdaTIpa sAmaM samaM ca sambaM ImiI sAmAIyassa egaDhA mahura pariNAma sAmaM, samaMtulA samma khIrakhaMDa juI 103 Avazyakaniryukti zrImadAvazyasUtra pUrvavibhAga le.A.bhadrabAhu pra.zrIAgamodaya samiti, mahesANA (1917) pR. 473. rAgadosa virahiyo samotti ayaNaM ayotti gamatti samaNuM gamaNuM (apaNuM) tti samAo eva sAmAIya nAma / vizeSAvazyakabhASya ke bhe ajjo ! sAmAIe ? ke bhe ajjo ! sAmAIyarasa aDhe ? AyA Ne ajjo ! sAmAIe, AyA Ne ajjo ! sAmAIassa aDhe zrI bhagavatIsUtra navamuM uddezaka prathama zataka samaNo Iva sAvao havaI jamhA / / 2 / / sAmAIya pAraNa sutta zrI paMcapratikramaNa sUtraH le. gaNadharAdi pra. zrI goDIjI jaina derAsara, muMbaI (1960) bIjI AvRtti pR. 47 9. Avazyaka niryukti gAthA 790 thI 797 zrImadAvazyaka sUtra : pUrvavibhAga : le. A. bhadrabAhu pra. zrI Agamodaya samiti, mahesANA (1916) pR. 326 thI 329. samatA sarvabhUteSu saMyamaH zubha bhAvanA, ArttaraudraparityAgastaddhi - sAmAyika vratam 1 zrI haribhadrasUriSkRta aSTaka prakaraNam tyaktArjaraudradhyAnasya tyaktasAvadyakarmaNaH / dilhI (1975) prathamAvRtti pR. 275 sAmAyikaM ca mokSAMgaM paraM sarvajJabhASitam / vAsIcaMdanakalpAnAmuktametammahAtmAnAm // zrI haribhadrasUrikRta aSTakaprakaraNam juo sUttAMka 1120.29muM adhyayana. uttarAjajhayaNaM sutta saM. muni puNyavijayajI pra. zrI ma.ai.vi. muMbaI (1977) pR. 246. 10. divase divase lakakhaM deI suvannasa khaMDiya ego / Iyare puNa sAmAIya kareI na pahUppa e tassa // haribhadrasUrikRta saMbodhasittarI prakaraNam 11. zrImad bhagavadgItA adhyAya : bIjo. zloka 48 ane 50. 12. zrI pAtaMjala yogasUtram adhyAya : 1 sUtra : 2 13. ejana adhyAya : 2 sUtra : 1 muhUrta samatA yA tAM viduH sAmAyika vratam // 82 yogazAstra prakAzaH3 le. zrI hemacaMdrAcArya pra. zrI nirgandha jaina sAhitya saMsthA, - 37 Page #59 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 14, sAmAyikanA batrIsa doSo : 1. aviveka, 2. yazakIrti, 3. dhanalAbhavAMchA, 4. garva, 5. bhaya, 6. niyANuM, 7. saMzaya, 8. zeSa, 9. avinaya (guru pratye), 10. abahumAna A mAnasika doSo che. 1. kuvacana, 2. sahasAkAra (vagara vicAryuM bolavuM), 3. svacchaMdI vANI, 4. saMkSaya, 5. kalaha, 6. vikathA, 7, hAsya, 8. azuddha uccAra, 9. nirapekSa, 10. gaNagaNavuM - A vAcika doSo che. 1. kuAsana, 2. calAsana, 3. caladaSTi, 4. sAvaghakriyA, 5. AlaMbana, 6. AkuMcana prasAraNa, 7, ALasa maraDavI, 8. hAthapaganA TacAkA phoDavA, 9. vimanaska mudrA, 10. nidrA, 11. zarIrano mela utAravo, 12. vastro saMkoravA - A kAyika doSo che. 15. yogaduSmaNidhAnAnAdaraRtyanusthApanAni ! tatvArthasUtra a. 7/28 tatvArthasUtra saM : sukhalAlajI pra, gUjarAta vidyApITha, amadAvAda, pAMcamI AvRtti (1995) pR. 310. 16. tivihe duppaNihANe aNavaTTANe tathA saI vihUNe sAmAIya vitakae, paDhame sikakhAvae niMde ra7I sAvacca paDikkamaNa sutta zrI paMcapratikramaNa sUtra: le. gaNadharAdi pra. zrI goDIjI jaina derAsara, muMbaI bIjI AvRtti (1960) pR. 169 17. karemi bhaMte ! sAmAIya, sAvaje joga paccakakhAmi . jAva niyamuM pajuvAsAmi, duvihaM tiviheNuM maheNuM vAyAe kAyeNe na karemi na kAravemi / tasma bhaMte ! paDikkamAmi niMdAmi garihAmi aprANa vosirAmi | sAmAIya sutta ejana pR. 43. 18. sAmAIya vayajuro, jAva maNe hoI niyama saMjutto ! chinnaI asuI kamma, sAmAIya jattiyA vArA ||1|| sAmAIyaM mi u kae, samaNo Iva sAvao havaI jamyA ! eeNa kAraNeNaM bahuso sAmAIyaM kukkA ||rA sAmAIya pAraNuM sutta ejana pR. 47 na 38 For Private & N onal Use Only Page #60 -------------------------------------------------------------------------- ________________ prakraNa-4 bIjuM adhyayana caturvizatistava prAstAvika : caturvizatistava arthAt covIsa jinavaronI stuti." A avasarpiNI kALamAM bharatakSetramAM thaI gayelA covIsa tIrthakaronuM stavana e dvitIya Avazyaka che. zrAvaka mATe A stava dravya ane bhAva barUpe karaNIya Avazyaka che, jyAre sAdhu mATe teo sacitta parihArI hovAthI phakta bhAva AvazyakarUpe karaNIya che. A covIsa tIrthakaromAM guNonI samAnatA che. te badhA ja eka sarakhA stavanA karavA yogya che. temanAM dravya, kSetra, kALa ane bhAva alaga alaga hovA chatAM temanI prAbhAvikatA, zakti ane atizayo samAna hoya che. jJAnanI draSTie teo ghAtakarmono kSaya vaDe utpanna thatA kevaLajJAna ane kevaLadarzanayukta hoya che. A temano jJAnAtizaya thayo. temanI vANI pAMtrIsa guNothI yukta hoya che. (vacanAtizaya). teo sura, asura ane manuSyonA svAmIthI pUjaya hoya che. (pUjAtizaya). teo jyAM jayAM vihare che tyAM tyAM apAyo (upadravo-mukelIo)no apagama-nAza thAya che athavA dhAtI karma rUpI apAya dUra thayo che te, (apAyapagamAtizaya). zrI jinezvaronuM te AtmabhUta lakSaNa che. A cAra atizayo uparAMta aSTa prAtihAryo e tIrthakaronI vizeSatA che. te prAtihAryono bhagavAnanA AtmA sAthe sIdho saMbaMdha nathI. A pramANe cAra atizayo ane aSTaprAtihAryothI zrI arihaMtanA bAra guNonuM varNana karavAmAM Ave che. A uparAMta covIsa tIrthakaro temanA dharma-pravartana dvArA dharma-mArgane vizvamAM sthApita kare che. covIsa tIrthakaronuM aMtaraMga svarUpa : Avazyaka sUtranA bIjA adhyayanane "cauvIsanthaya kahe che. A sUtrano prAraMbha logassa zabdathI thAya che eTale te logassa sUtra tarIke paNa oLakhAya che. A eka prAcIna sUtra che ane teno sAmAyika, pratikramaNa, devavaMdana tathA kAryotsargamAM paNa samAveza karavAmAM Avyo che. uparokta koIpaNa kriyA A sUtranA upayoga vinA yathArtha rIte thaI zakatI nathI. Page #61 -------------------------------------------------------------------------- ________________ logassa sUtra jinabhaktinuM ghAtaka che. jinabhakti e yoganuM uttama bIja che. jaina paddhatinA yogamAM logassa sUtranI eka sAdhana tarIke gaNanA che. covIsa tIrthakaronA aMtaraMga svarUpano vicAra karIe to sakakalthaya suttamAM (zakrastava sUtra) temanI stavanA bhAvajinanuM svarUpa spaSTa kare che. arihaMta bhagavAnone mAro namaskAra ho, je arihaMta bhagavAna zrutadharmanI zarUAta karanAra che, tIrthanI sthApanA karanAra che, svayaM saMbuddha che, puruSottama che, puruSasiMha che, puruSomAM zreSTha kamaLa (varapuMDarika) samAna che. puruSomAM zreSTha gaMdhahati (varagaMdhahasthI) samAna che, lokamAM uttama che, lokanA nAtha che, lokanuM hita karanAra che, lokamAM pradIpa che, lokamAM prakAza karanAra che, amayadAtA che, cakSudAtA che, mArga dekhADanAra che, zaraNa danAra che, prakhyatva (bodhi) ApanAra che, dharma dAtA che, dharmadezanA karanAra che, dharmanA nAyaka che, dharmanA sArathi che, cAragatino nAza karanAra dharma cakra pravartana karanAra - dharmacakravartI che, apratihata zreSTha jJAna ane darzana dharAvanAra che, jemanuM chabasthapaNuM cAlyuM gayuM che, jivanAra ane jitAvanAra che, taranAra ane tAranAra che, buddha ane bodhi pamADanAra che, mukta ane mukti apAvanAra che, sarvajJa ane sarvadarzI che, ziva, acala, aja, anaMta, akSaya avyAbAdha, pharI saMsAramAM AvavAnuM nathI tevA siddhagatinA sthAnane prApta karanAra, bhaya ne jItanAra jino che temane namaskAra ho. bhAvajinanuM svarUpa spaSTa thayA pachI ApaNane caturvizatistava ke nAmastava viSe vizeSa vicAravAnuM prApta thAya che. nAstava ke logassasUtranuM baMdhAraNa viziSTa che. ahIM guNonuM kathana ane rUpanuM smaraNa ema be prakAre stuti thAya che. "nAmarUpa' zabda yugmamAM nAma prathama hovAthI logassasUtramAM nAmanuM smaraNa ane guNonuM kathana anukrama pramANe Ave che. stavanuM baMdhAraNa : covIsa jinone vaMdana karatA temanA guNone lakSya rUpe smaraNamAM levAmAM Ave to te vaMdana sArthaka gaNAya. logassa sUtranI prathama gAthAmAM viSayano nirdeza karelo che. temAM te covIsa jinavaronI stavanA karavAnI pratijJA karavAmAM AvI che. teo samasta loka- ahIM loka eTale padravyAtmaka cauda rAjaloka pramANa lokano udyota karanArAone, dharma tIrthakarone, jinone, ahitone, covIsa kevalI bhagavaMtonuM kIrtana karavA rUpa A pratijJA che." Page #62 -------------------------------------------------------------------------- ________________ ahIM lokanA saMpUrNa svarUpano prakAza (udyota) karanAra eTale tIrthaMkaro. "utpanneI vA, vigameI vA dhuveI vA" e tripadI vaDe je sat che tenA utpanna thavAnA, nAza pAmavAnA ane chatAM kAyama rahevAnA svabhAvathI yukta ane- jemAM utpatti, nAza paryAyAdhIna che ane dhrauvya- dhruvapaNuM guNane AdhIna che tevA sat lokanuM svarUpa teo dravya, kSetra, kAla ane bhAvathI prakAzatA rahe che. covIsa jinavarone dharmatIrthaMkara kahevAmAM AvyA che. dharma e ja tIrtha; tAre te tIrtha e prasiddha vyAkhyA che te mujaba saMsAra sAgara taravAnuM je sAdhana banI zake tevo dharma e ja tIrtha. A dharmanuM svarUpa ahiMsA saMyama ane tapa vaDe nirmANa thAya che. Avazyaka TIkAno bIjA artha- dharmapradhAna tIrtha evo karIe to caturvidha zrIsaMgha e dharmapradhAna tIrtha che jenA AlaMbanathI sudharmanI ArAdhanA thAya che. tIrthaMkaro dharmanA ananya AlaMbanarUpa A caturvidha zrIsaMgharUpa tIrthanuM pravartana karanArA hovAthI dharma tIrthaMkara kahevAya che. prathama gAthAmAM 'jiNe' zabdanI vyAkhyA- temaNe krodha, mAna, mAyA ane lobha ne jItI lIdhA hovAthI teo jina kahevAya che. sAdhaka kSINamoha nAmanuM bAramuM guNasthAnaka vaTAvI teramA sayogI kevalI guNasthAne pahoMce te avasthA e 'jina'nI avasthA che. A avasthA sAmAnya kevalIne paNa hoya che. covIsa jina sAmAnya kevalI nathI mATe jiNe pachI arihaMte zabda yojelo che. te coMtrIsa atizayothI yukta pada che. arihaMto samasta jagata karatAM paNa atizAyI caDhiyAtA che tema darzAvela che. A cotrIsa atizayomAM cAra janmathI prApta-sahaja hoya che, agyAra atizayo cAra ghAtI karmono kSaya thatA utpanna thAya che - karmakSayaja ane ogaNIsa atizayo bhaktivazAt devatAo karatA hovAthI devakRta tarIke oLakhAya che.19 arihaMta padamAM mUlapada arihaMta che. arihaMta eTale arhat - te saMskRtabhASAno zabda che. prAkRtamAM arihaMta zabdane uccArabhede arahaMta ane aruhaMta zabda paNa prApta thAya che. Avazyaka niryuktimAM 11arihaMta ane arahaMta zabdo para niryukti maLe che jyAre zrI mahAnizIthasUtramAM traNeya zabdonuM arthavivecana thayuM che. 'arihaMta' mATeno eka zabda 'arihA' prAcIna samayamAM vizeSa pramANamAM pracalita hato. A badhAM zabdonuM mULa 41 Page #63 -------------------------------------------------------------------------- ________________ "aha dhAtumAM che, je yogya ke pUjAno artha darzAve che. A pramANe ahaMta no artha yogya ke pUjya thAya. A pramANe nAmastavanI prathama gAthAmAM "logassa urjAagare padathI jJAnAtizayanuM, "dhammatiyUyare padathI vacanAtizayanuM, "jiNe' padathI apAyapagamAtizayanuM ane "arihaMta padathI pUjAtizayanuM sUcana thAya che. kittaITsa' pada kIrta dhAtu parathI bhaviSyakAla prathama puruSa eka vacana che. prathama jinone nAmasmaraNapUrvaka vaMdanA karavI e pachI temano guNAnuvAda (stavana karavuM) e kIrtana zabdanA vize pAI che. cakavIsa pada zrI RSabhadevathI zrI mahAvIra sudhInA covIsa tIrthakarono nirdeza kare che. pi' zabda anya tIrthakarone paNa sUcita kare che. kevalI pada kevalinuM uparathI Avela che. kevalInA be prakAro che. 1. sAmAnya kevalI. 2. ahatu kevalI. ahIM te pada ahatu kevalI mATe prAyojita che. kevalI pada vizeSya che ane logassa ujjo agare, dhammatirthIyare jiNe ane arihaMte pado tenA vizeSaNo che. nAmastavasUtranI bIjI, trIjI ane cothI gAthAomAM covIsa jinanAmo bIjI vibhakti eka vacanamAM AvelAM che. A traNe gAthAomAM agyAra vakhata "ca zabdano prayoga thayelo che te vizeSanAmonI kamabaddha rajuAtamAM vacce eka mAtrAnI jarUra paDI tyAM anusaMdhAna darzaka tarIke Ave che. suvihi ane puphadata e be pado vacceno ca" vikalpadarzaka che. vaMde ane vaMdAmi vaMda dhAtunA prathama puruSa eka vacananAM kriyApadanA paryAyavAcI rUpo che. bhAvavaMdanano adhikAra A traNeya gAthAmAM samAviSTa che. A vaMdana-kriyA mana, vacana ane kAyAthI ja saMpUrNa thAya. caturvizati stavanI pAMcamI, chaThThI ane sAtamI3 - ema traNa gAthAo praNidhAna gAthAtrika' tarIke oLakhAya che. ahIM praNidhAna eTale cittanI ekAgratApUrvakanI prArthanA ke bhakti. tIrthakaro pratye A gAthAomAM atyaMta prIti ane samarpaNabhAva vyakta thAya che. "abhithuA'- abhistutA eTale abhimukhabhAve zabdamAM mana vacana ane kAyAnI ekAgratAnuM lakSya che ane vihuyarayamalA' vizeSaNamAM tIrthakaro - vizeSyanA puruSArthaguNanuM praNidhAna HD Page #64 -------------------------------------------------------------------------- ________________ che. "pahaNa jAmaraNA' ajarAmara avasthAnuM sUcaka che ane tethI jinavarono apunarbhava guNa sUcita thAya che. vaLI vihuyarayamalA che te pachI pahaNajaramaraNA banI zakAya te anukrama paNa darzanIya che. "pasIyanta'mAM mArA para prasanna thAo'no bhAva vyakta thAya che. tIrthakaro rAgadveSa rahita hovAthI koI upara prasanna ke nArAja thatA nathI e sAcuM; paNa ApaNI prArthanAnuM kaMI phaLa maLatuM nathI ema mAnavuM bhUlabhareluM che. temanI prArthanAthI cittazuddhi thAya che, ane karmakSaya thAya che e moTAmAM moTuM phaLa che. prArthanA e AdhyAtmika rahasya che jenI pratIti tarkathI nahi paNa anubhavathI thAya che. praNidhAnatrikanI bIjI gAthAmAM bhagavAnano prasAda (kRpA) kayA rUpe ApaNe mAgavo joIe tenI rUparekhA che. kittiya vaMdiya mahiyA e siddhAnuM vizeSaNa che. ahIM vAcA, kAyA ane mana vaDe pUjita jinabhaktinA traNa prakArano nirdeza che. siddhA eTale siddhionA svAmI evo thAya che. A sAmAnya koTinA siddho nathI paraMtu uttama koTinA siddha puruSo che. Arogya ane bodhilAbhane samAsa rUpe sAMkaLI zArIrika ke mAnasika tathA caitasika (samyakatvagrahaNa) kakSAomAM adhyAtma pragatino paMtha darzAvyo che. samAdhivaramAM zreSTha samAdhi- AtmAnI samAhita avasthAnuM sUcana thAya che je saMkalpavirahita paramazAMta avasthA sUcave che. uttama samAdhivaranuM vizeSaNa che ahIM te varanA punaH paryAya tarIke AveluM nathI. paraMtu teno artha maraNasaMbaMdhI evo thAya che. praNidhAnasUtramAM samAdhimaraNanI yAcanA karavAmAM AvI che. tethI ahIM "samAviramuttama'no artha zreSTha samAdhimaraNa karavo ucita che. riMtu zabda A chaThThI gAthAne prArthanAnuM svarUpa Ape che. praNidhAnatrikanI chellI gAthAmAM prArthanAno chello mukAma Ave che. caMdesu pada pAMcamI vibhakti bahuvacananuM arthadarzaka hovA chatAM prAkRta bhASAmAM sAtamI vibhakti bahuvacanamAM prayojAyuM che. te nirmaLatAnA upamAna tarIke che ane siddhA zabdanA vizeSaNa tarIke che. siddhAno ahIM sakala karmarahita zuddha AtmAo je lokAgre sthita che, tevo karavAno che. te ja rIte AIesuno AdityomAM - sUryothI ke sUryo karatAM karavo upayukta che. siddhonI cittazakti-jJAnazakti samasta lokane prakAzita karavA samartha che je AdityanI zakti karatAM vadhu che, eTale temane caDiyAtA darzAvela (43 For Private & Persenal Use Only Page #65 -------------------------------------------------------------------------- ________________ che. "sAgaravaragaMbhIrA' sAmAsika pada che. svayaMbhUramaNa samudra asaMkhyAta dviIpa-samudro pachI asaMkhyAta yojana pramANa che. siddho sAthenI tenI tulanA temanI AnaMdamaya dazAmAM temanI mannatA sAthe karavAmAM AvI che. A badhA vizeSaNo siddhA - vizeSyanA che. teno artha kRtakRtya gaNI zakAya. jemanA sarvArtho ane prayojano siddha thayA che ane paripUrNa zAzvata sukhamAM avasthita che teo zivagati, paramapada, mokSa, nirvANa ke muktipada pAme che. "mama disaMtu'mAM siddhonA guNAnuvAda karI temanI pAse prArthanAmAM uttama siddhigati mATenI abhIpsA pUrA baLa sAthe nivedita thaI che. covIsajina nikSepa : nikSepa zabdathI arthanI vyavasthA cAra prakAre thaI zake. nAma, sthApanA (AkRti), dravya ane bhAva. nAma nikSepamAM arthaghaTana karIe to arihaMta nAmanA koI tIrthakara nathI. te pada che. e koIpaNa vyakti aMge nahi paNa samagra kSetra ane samagra kALanA samagra tIrthakaronA atipaNAnA guNane anusarI ArAdhyatAne "AIjya' kahevAmAM Ave che. 15 je Ahatya sakala arihaMtonI pratiSThArUpa mokSalakSmInA adhiSThAnarUpe ane svarga, mRtyu ane pAtAla lokamAM advitIya sAmarthyayukta che tenA dhyAnamAM lIna thavAnuM kahe che. tenA nAma, sthApanA (AkRti), dravya ane bhAva vaDe jagatanA jIvone pAvana karanAra ahita padane dhAraNa karanAra sarvakSetra ane sarvakALanA tIrthakaronI sevanAne kartavya ahIM gaNAvela che.* caityavaMdana bhASyamAM cAra prakAranA nikSepo darzAvyA che. 17 nAmanikSepamAM jinavaronA nAmo guNaniSpanna che ane svAbhAvika zakti ane saMketa vaDe vAcyArthano bodha karAve che. nAma ane rUpano gADhasaMbaMdha sthApanA (AkRti) nikSepamAM joI zakAya che. bhaktAmara stotramAM darzAvyuM che kendra temanA stavanathI saMsAranI paraMparA vaDe bAMdhelAM pApo kSaNavAramAM nAza pAme che. temAM nAma nikSepano mahimA che. "nAma smaraNabhakti e pradhAna aMga che paramAnaMdanuM ane saMpadAonuM bIja che."19 ema zrI siddhasenA divAkare darzAvyuM che. nAma zabda che to AkRti artha che. arthanI jANakArI vagaranA sUtrane zAstrakAro sutta (supta sUteluM) gaNe che. dravyanikSepo arihaMtanI atIta ane anAgata avasthAne kahevAmAM Ave che. vartamAna covIsajino - H44 - -- ---- For Private Personal Use Only Page #66 -------------------------------------------------------------------------- ________________ zarIradhArI nathI ane koI tIrthaMkara nAmakarma bhogavatA nathI teo siddha thaI gayA che. temanA dravya nikSeponI dhAraNA temanA 'Arhattva'nA vikalpane sevIe to ja zakya bane. zakrastavanA aMtanI gAhA je A aIA siddhA' tathA 'je e bhavisaMti NAgae kAle' vaDe dravya jinane vaMdana karavAmAM Ave che. bhAvanikSepo samavasaraNamAM rahelA ane vANI vaDe dezanA detA bhAvijanane gaNI zakAya. Ama covIsa jinanA nAma, sthApanA tathA dravya nikSepo bhAva arhat sAthe abhedabuddhi karavAmAM kAraNa che tathA AnaMdaghana AtmasvarUpane pAmavAnuM ananya sAdhana che.20 stavanuM phaLa : caturvizati stavanA phaLa viSe uttarAdhyayanasUtranA 29mA adhyayanamAM zramaNabhagavAna mahAvIrane prazna pUchavAmAM Avyo che. "he bhagavana ! stava ane stutirUpa bhAvamaMgaLathI jIva kayo lAbha prApta kare che ?' bhagavAne uttaravALyo, "he ziSya, stava ane stuti rUpa bhAvamaMgaLathI jIva jJAnabodhi, darzanabodhi ane cAritrabodhinA lAbhane prApta kare che. teno lAbhAnvita jIva kalpavimAnamAM utpanna thavA pUrvaka yAvat mokSamAM jAya che. (ahIM bodhino artha samyag samajavo.) sAmAyika sAdhanAno upadeza ApanAra covIza jinezvaronI stuti karavAthI zuM lAbha thAya ? ane e stuti-stavanA karavI yogya che kharI ? evo svAbhAvika prazna saune thAya. covIze tIrthaMkara ane bhUtakALamAM thayela anaMtI covIsInA badhA ja tIrthaMkaro rAga, dveSano saMpUrNa kSaya karI, siddha thaI gayA che. siddha thayela koIpaNa AtmA koInI upara khuza paNa thatA nathI ane koInI upara nArAja paNa thatA nathI. to temanI stavanA zA mATe karavI ? caturviMzati stavamAM prathamanI cAra gAthAmAM A covIsInA pratyeka tIrthaMkaranA nAmanA ullekha karI bhAvapUrvaka namaskAra karavAmAM AvyA che. zAstrakAroe kahyuM che ke sAkSAt jinezvara prabhunI hAjarImAM jeTalA AtmAo mokSe gayA tenA karatAM asaMkhyAtagaNA AtmAo nAma nikSepAnuM AlaMbana laIne mokSe gayA che. arthAt prabhunuM nAma paNa eTaluMja pavitra che. alabatta 45 Page #67 -------------------------------------------------------------------------- ________________ tenI sAthe bhAva saMkaLAyelo hovo joIe. ane nAmanI sAthe bhAva paNa joDAyelo ja hoya che. jemake koIka mAtA jyAre potAnA dIkarAnA nAmane sAMbhaLe che, tyAre avazya tene potAnA dIkarAnuM smaraNa thAya che eTaluM ja nahi, tenuM mAtRtva paNa pragaTa thAya che. bhale potAno te dIkaro game teTalo dUra hoya athavA to kadAca mRtyu pAmyo hoya to paNa dIkarAnuM mRtyu thavA chatAMya e saMbaMdha dUra thato nathI. tenI smRti alaukika spaMdano utpanna kare che. tema covIsa tIrthakaro siddha thaI gayA hovA chatAM temanAM nAmanuM-guNonuM smaraNa, stuti, stavanA ApaNAmAM alaukika bhAva, spaMdano utpanna kare che. e tIrthaMkara paramAtmA pAse karela prArthanA - "tirthIyarA me pasIyaMta', ArUmsaborilAbha, samAviramuttama ditu' ane "siddhA siddhi mama disallu' paNa phaLa ApanArI bane che. saMpUrNa sUtra ane cha ye AvazyakanA badhAMja sUtro gaNadharaviracita hovAthI maMtra svarUpa che. ane maMtra mATe to zraddhA ja mahattvanuM paribaLa che. "amaMtramakSara nAsti, nAsti mUlamanauSadhuM ! yAdazI bhAvanA yasya, siddhirmavati tAdazI' anusAra zraddhA ane bhAvanA pramANe prArthanAmAM jenI prabhu pAse mAgaNI karI che te maLyA vagara rahetuM nathI. A rIte caturvizatistava paNa upakArInA upakAranA smaraNa tarIke pUrNapaNe vaijJAnika che. upasaMhAra : zrI haribhadrasUri kRta "khoDazaka prakaraNamAM darzAvela che tema caturvizati stavamAM praNidhAnapravRtti ane vidhvajaya thatA ISTaphaLanI siddhi thAya che ane tethI viniyoga sulabha bane che. 22 covIsa tIrthakaronI stavanAmAM samyakatvanI zuddhi thatA AtmAmAM anukaMpAno guNa pragaTe, jIvana vyavahAra zuddha rAkhavAnI preraNA kare. Astikya ane anukaMpAnuM A pariNAma nirvedanA prAgaTyamAM - jIvanI corAzI lAkha yonimAM paribhramaNa pratyenA kaMTALAmAM pariName, Astikya anukaMpAthI, nirviNa banelo te pachI saMveganA raMge raMgAya. sarva viSayo tene kiMpAka phaLa jevA lAge ane saMveganA ubhavathI "zama'no AvirbhAva thAya je jIvane "prazama bhAvamAM akSubdha banAve. H46 Page #68 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 1. pAdaTIpa covIsa tIrthakaro : RSabha, ajita, saMbhava, abhinaMdana, sumati, padmaprabha, supArzva, candraprabha, suvidhi, zItala, zreyAMsa, vAsupUjya, vimala, anaMta, dharma, zAMti, kuMthu, ara, malli, munisuvrata, nami, nemi, pArzva ane vardhamAna-mahAvIra. aSTaprAtihAryo : azokavRkSa, surapuSpavRSTi, divyadhvani, cAmara, sihAsana, bhAmaMDala, deva-duMdubhi, chatra-traya. caturvizati stavaH nAmastavaH logassasUtra. usabhAmaji ca vaMde, saMbhavamabhisaMdaNaM ca sumaI ca paumappAM supAsa, jirNa ca caMdappaNaM vaMde /rA. suvihiM ca puSkRdaMta, sIala - sirjasa - vAsupUjja ca | vimalamahaMta ca jirNa, dharmo saMti ca vaMdAmi kuMthuM are ca malli, vaMde muNisuvarya naminiNaM ca | viMdAmi riTTanemi, pAsa taha vaddhamANe ca ||4|| zrI paMca pratikramaNa sUtra le. gaNadharAdi. pra. zrI goDIjI jaina derAsara, cauvIsatyayasutta. muMbaI AvRtti bIjI (1960) pR. 24 jineSu kuzala citta, yogabIjamanuttamam | yogadraSTi samuccaya (le. haribhadrasUri) namotthaNe arihaMtANaM bhagavaMtANa III. AIgarANa tithayarANe sayaM-saMbuddhANaM ||rI purisaramANe purisa-sIhANa purisa-vara puMDarIANe purivara gandhahasthIrNa II. logaramANe loga-nArANuM loga-hiyANuM loga-paIvANuM loga-pogaagarANa abhaya-dayANaM cakakha-dayANaM magna-dayANe saraNa-dayANa bohi-dayANe pAM dhamma-dayANa dhamma-dasayANuM dhamma-nAyagANa dhammasArahINuM dhamma-vara-cAutacakkavaTTIpsa |6| appaDihaya - vara - nANa - dasaNa - dharANe viya chaumANe zA. jiNANe jAvayANa tijJANa tArayANe buddhANaM bohayANa muttANuM-moagANuM !! savvalUrNa savva-darisaNa sivamalamaruamaraMtamaphakhaya- mavAbAtamapuNarAvitti siddhigaI- nAmadheya ThANe saMpattANa, namo jiNANe jia-bhayANa lA. je a aIyA siddhA, je A vistRti NAgae kAle ! saMpaI a vaTTamANA, savva tiviheNa vaMdAmi I1nA -sakkaWya sutta zrI paMca pratikramaNa sUtra le. gaNadharAdi. pra. zrI goDIjI jaina derAsara. muMbaI AvRtti bIjI (1960) pR. 59 ane 62. Page #69 -------------------------------------------------------------------------- ________________ logassa ujjo agare, dhammatirthIyare jiNe ! arihaMte kinnaITsa, cakavIsa pi kevalI nA cakavIsasthaya sutta ejana pR. 24 dharma eva tIrtha dharmatIrtha, dharma pradhAna vA tIrtha dharmatIrtha tatkaraNazIlAH dharmatIrthakarastAnuM -caturvizatistavAdhikAra haribhadrasUrikRti Avazyaka TIkA. zrImadAvazyakasUtram : A. bhadrabAhu pra. zrI Agamodaya samiti mahesANA (1917) 5. 493 -dhammo maMgalamukia ahiMsA saMjamo tavo | dasayAliyasutta saM : puNyavijayajI. pra. zrI ma.jai.vi. muMbaI (1977) pR. 1 jagatoDakhazarate tIrthakarA ebhiriyatizayAH | abhidhAna ciMtAmaNi kAMDa 1 zloka 58 abhidhAna ciMtAmaNisvopajJaTIkA: le. hemacaMdrasUri. 10. cotrIsa atizayo : janmaprApta-sahaja (4) - abhuta rUpavAna, nirogI, mala-prasveda rahita zarIra - kamalasurabhi samo zvAsocchavAsa. - gAyanA dUdha samAna ujjavalarakta - carmacakSuthI adRzya AhAra nihAra karmakSayaja (11) - eka yojanabhUmimAM devo, manuSyo tiryaMcone dezanA - yojanagAminI vANInuM devo, manuSyo, tiryaMconuM potAnI bhASAmAM samajavuM - mastaka pAchaLa bhAmaMDala. - pacIsa yojanabhUmimAM rogApahAra. upara nIce sADAbAra yojanamAM rogApahAra. - ekaso pacIsa yojanamAM vairApahAra - ekaso pacIsa yojanamAM Iti apahAra - ekaso pacIsa yojanamAM bhIti apahAra - akaso pacIsa yojanamAM ativRSTi thAya nahi - ekaso pacIsa yojanamAM anAvRSTi thAya nahi - ekaso pacIsa yojanamAM baLavo thAya nahi e kaso pacIsa yojanamAM AkramaNa thAya nahi. devakRta (19) AkAzamAM dharmacakra - devatAI cAmara - pAdapITha sAthe suvarNasiMhAsana 48 paenal Use Only For Private & Page #70 -------------------------------------------------------------------------- ________________ - traNa chatro ratnamaya dharmadhvaja navasuvarNa kamaLo vicaraNa samaye goThavAya che. rajata, suvarNa ane ratnamaya prAkAra gaDhanI racanA. caturmukha dezanA vakhate traNa biMbonI racanA caitya vRkSa vicaraNa samaye kAMTA avaLA thavA. vicaraNa samaye vRkSonI vaMdanA. - devaduMdubhi nAda - sAnukULa vAyu - paMkhIonI pradakSiNA - sugaMdhI jalano chaMTakAva - tIrthaMkaronA mastaka ane dADhImUchanA vALa vadhatA nathI. - karoDo devonI paricaryA - samaRtu bahuvarNanA puSponI vRSTi. 11. arihaMta vaMdaNa - namaMsaNAIM arihaMti pUya sakkAra / siddhi gamaNaM ca arihA arahaMtA teNa vacceti 921 // Avazyaka niryukti - zrImadAvazyaka sutra : pUrvavibhAga : le. AcArya bhadrabAhu pra. Agamodaya samiti mahesANA. (1916) pR. 406 12. prazastakAya vAGamanaH pravRttirityartha : vaMdanam caityavaMdanavRtti. lalitavistarA le. zrI haribhadrasUri pra. zrI divyadarzana sAhitya samiti amadAvAda AvRtti pahelI (1963) pR. 308 13. evaM mae abhikSuA, viSNuya-raya-malA pahINa-jara-maraNA | cavIsaMpi jiNavarA, titphayarA me pasImaMtu / / kittiya - vRMdiya - mahiyA, je e logassa uttamA siddhA / Arugga-bohilAbhaM, samAhivaramuttamaM kiMtu dI caMdesa nimnalayarA, AIscesu ahiyaM payAsayarA / sAgaravara gaMbhIrA, siddhA siddhi mama disaMtu / / -cauvIsatthaya sutaM. zrI paMcapratikramaNa sUtraH le. gaNadharAdi pra. zrI goDIjI jaina derAsara, muMbaI AvRtti bIjI (1960) pR. 27 14. dukakha-khao kamma-khao, samAhi-maraNaM ca bohilAbho A 1 karaNeNaM ||4|| saMpajjau maha eaM, tu nAha ! paNAma paNihANasutta ejana pR. 81 - 49 Page #71 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 15. sakalArhat-pratiSThAnamadhiSThAnuM zivazriyaH / bhUrbhuvaH svasrayIzAnamArhattva praNidahe ||1|| zrI hemacaMdrasUriviracita caturvizati jina namaskAra stotra ejana pR. 336 16. nAmA'kRti-dravya-bhAvai, punatastrijagajjanam | kSetre kAle ca sarvasminnarhataH samupAsmahe / / 2aa zrI hemacaMdrasUriviracita caturvizati jina namaskAra stotra ejana pR. 337 17. nAmajiNA jiNanAmA, ThavaNAjiNA puNa jiNaMda paDimAo dadhvajiNA jiNajIvA, bhAvijaNA samavasaraNatthA / / 51 // caityavaMdanabhASya zrI caityavaMdanAdibhASyatrayam le. zrI devendrasUri. pra. zrI jinazAsana ArAdhanA TrasTa, muMbaI (1998) pR. 46 18. tvam saMstavena bhavasaMtati sannibaddham | pApaM kSaNAt kSayamupaiti zarIrabhAjAm / / 7 / / zrI mAnatuMgasUri viracita bhaktAmarastotra. zrI paMcapratikramaNa sutra pra. zrI goDIjI jaina derAsara. muMbaI AvRtti bIjI (1960) pR. 495 19. sArametanmayAlabdha zrutAbverevagAhanAt // bhaktibhagavatI bIjuM paramAnandasampadAm // 32 // zrI siddhasena divAkara kRta cothI dvAtriMzam dvAtriMzikA 20. zAMti svarUpa eha bhAvaze, je dharI zuddha praNidhAna re AnaMdadhana pada pAmaze, te laheze bahumAna re....''15 zAMtijina stavana zrI AnaMdadhana covizI pra. yazovijayajI jaina saMskRta pAThazALA. mahesANA (1981) pR. 142. 21. thaya thaI maMgaleNa bhaMte ! jIve kiM jaNayaI ? nANa daMsaNa cAritta bohilAbha saMjaNaI / nANadaMsaNa cAritta bohilAbha-saMpanna NuM jIve aMtariya kavimANovavattiyaM ArAhaNaM ArAheI / / 14 / sUttAMka 1116. 29muM adhyayana. uttarAjayaNasutta saM. puNyavijayajI pra. zrI ma.ai.vi. (1977) 5. 247 22. praNidhipravRtti vighnajayasiddhi viniyogabhedataH prAyaH / dharmajJarAkhyAtaH zubhAzayaH paMcadhADatra vidhau // 6 // zrI haribhadrasUrikRta tRtIya SoDazaka prakaraNa. 50 Page #72 -------------------------------------------------------------------------- ________________ - ... - praNa-5 trIjuM adhyayana : vaMdanaka prAstAvika : jainadharmamAM deva, guru ane dharma e traNa tattvonI ArAdhanAnuM vidhAna che. temAM devatattvanI ArAdhanAno "caturvizati stava' AvazyakamAM nirdeza karavAmAM Avyo che. guru tattva e deva ane dharmatattva vaccenI kaDIrUpa che. tenI ArAdhanA paNa jIvanamAM Avazyaka che. gurutattvamAM pAMca mahAvratanA pAlanamAM ughukta evA AcArya, upAdhyAya ane sAdhuzramaNone bahumAnapUrvaka vaMdana karavAnI mana, vacana ane kAyAnI pravRtti eTale trIjuM Avazyaka. A AvazyakamAM gurunI pratipatti (vinaya) kevI rIte karavo te viSe kaLikALa sarvajJa zrI hemacandrAcArye yogazAstra (svopalsa) vRttimAM noMdhyuM che tema "Asana choDI, guru mahArAja Ave tyAre ubhA thavuM, temanI sanmukha javuM, teo AvI gayA hoya to mastaka upara aMjali mudrAmAM hAtha joDI namo khamAsamaNANe vacana bolavuM, svayaM AsanapradAna karavuM, teo Asana grahaNa kare pachI pacIsa AvazyakanI vizuddhi sAcavI bhaktipUrvaka vaMdana karavuM, sevA karavI, temanA gamana samaye thoDA aMtara sudhI anugamana karavuM (pAchaLa javuM) ane guruno upacAra vinaya karavo." Avazyaka niryuktimAM vaMdananA citikarma, kRtikarma, pUjAkarma, vinaya karma vagere paryAyo maLe che. A uparAMta vaMdanano nava dvArothI vicAra karavAmAM Avyo che. guruvaMdana bhASyamAM paNa e ja pramANe nirUpaNa karavAmAM AvyuM che. gurunuM ravarUpa : guru zabdathI ahIM AcArya, upAdhyAya, pravartaka, sthavira ane ratnAdhika (guNomAM caDhiyAtA) e pAMca padavALA guruo samajavAnA che. AcArya eTale gacchanAyaka, upAdhyAya eTale zAstrono abhyAsa karAvanAra, pravartaka eTale sAdhuone tapa, saMyamAdi prazastayogamAM pravartAvanAra tathA temanI yathocita sArasaMbhALa karanAra, sthavira eTale vayovRddha, Tharela DagamagatA sAdhuone hitazikSA ApI saMyama mArgamAM sthira karanAra ane ratnAdhika ----Ypa1 For Private Personal Use Only Page #73 -------------------------------------------------------------------------- ________________ eTale vayamAM nAnA paNa cAritra guNamAM adhika hoya tevA sAdhu. Ama guru zabda ahIM suguruno vAcaka che. vaMdana paNa sugurune ja karavAnuM che; nAmadhArI ke kugurune nahi. sugurunuM svarupa ApaNane gurusthApanA sUtramAM maLe che.4 A be gAthAnA sUtramAM gurunA chatrIsa guNo varNavela che. pAMca indriyonA viSayone kAbUmAM rAkhanAra, navaprakAranI brahmacaryanI gupti dharanAra, cAra prakAranA kaSAyothI mukta, paMca mahAvratothI yukta, paMcAcAranA pAlanamAM samartha ane paMcamiti- traNaguptivALA- chatrIsa guNovALAM gurune atre vaMdya gaNavAnA che. 5 kugurunuM svarUpa paNa zrI devendrasUrie guruvaMdana bhASyamAM spaSTa karyuM che. be prakAranA 'pAsasthA', be prakAranA 'avasannA', traNa prakAranA 'kuzIlo', be prakAranA 'saMsakto' ane aneka prakAranA 'yathAchaMdo'ne jina matamAM avaMdanIya kahyA che. je sAdhu doSita AhAra pANI le ane sAdhupaNAno khoTo garva rAkhe te 'deza pAsasthA' ane je sAdhu jJAna, darzana ane cAritranA upakaraNo rAkhavA chatAM teno lAbha na le te 'sarva pAsasthA' kahevAya che. je sAdhu yogya nityakaraNImAM zithila hoya te 'deza avasanna' ane je vadhu samaya suptAvasthAmAM ane pramAdavaza dehane ja poSatA hoya tathA saMyamakaraNInAM nirvIrya hoya te 'sarva avasanna' kahevAya che. traNa prakAranA kuzIlanuM varNana : je sAdhu ApameLe jIvahiMsA ke karmabaMdhanA kAraNonuM sevana kare, bIjAnA guNo pratye asahiSNu bane e sukhazIliyA banI rahe te saMkilaSTa saMsakta' ane vivekarahitapaNe varte te asaMkilaSTa- saMsakta' kahevAya. 'yathAchaMda' sAdhuo aneka prakAranA che. taraMgI, utsUtrabhASI, paraniMdaka, svArthI, ALa caDhAvanAra ane sva satkArArthe mithyADaMbara karanAra. AvA kuguruone avaMdya- avaMdanIya kahyA che. vaMdanA ane AcAra zuddhi : AcArazuddhimAM uddeza Atmavizuddhino hoya che. samatvane siddha karavA sAdhaka prathama caturviMzati stava vaDe arihaMto ane siddhone temanA sadbhUta Jain Education international para Page #74 -------------------------------------------------------------------------- ________________ guNonuM stavana karI darzanAcAranI zuddhi kare che. pachI vaMdanAvazyakanI kriyAvaDe gurunI saMyama yAtrA vagerenA prazno pUchI jANatA ajANatA potAnAthI thayelI AzAtanA mATe mana vacana kAyA vaDe kSamA mAMge che. A rIte te jJAnAcAranI vizuddhi kare che. A pramANe deva ane gurunI pratipattipUrvakanI sevAne zrI haribhadrasUrie 'pUrva sevA' kahI che. AdhyAtmika anuSThAnanI A prakriyAmAM eka tarapha deva ane bIjI tarapha dharma ArAdhanAmAM setu svarUpa guruno vinaya ane vaMdana Ave che ane te dharmanuM mULa che. vaMdanakanuM phaLa : zrI uttarAdhyayana sUtranA 29 mA samyakatvaparAkrama adhyayanamAM gaNadhara gautame zramaNabhagavAna mahAvIrane prazna karyo che. "he bhagavana ! vaMdanakathI jIvane zuM phaLa maLe ?" "he gautama, vaMdanAthI (jIva) nIca gotrakarmane khapAve che ane ucca gotrakarmane bAMdhe che, tathA saubhAgya ane apratihatajenuM koI ullaMghana na karI zake tevA- AjJArUpI phaLa ane dAkSiNya bhAvane prApta kare che.'8 gurunuM mahattva : AdhyAtmika jIvanamAM pragati mATe gurUnI nizrA yA chatrachAyA Avazyaka che. zrI dazavaikAlika sUtramAM kahyuM che, "A loka ane paralokamAM hitakara evA dharmanuM jJAna meLavavA mATe ziSye bahuzruta gurune vinaya ane Atmanigraha pUrvaka sevavA ane temane padArthono nirNaya pUchavo.' ve gurunI prasannatA vinaya ke vaMdana vaDe prApta thAya che. AcAranuM mULa vinaya che ane te vinaya gurunI sevAbhaktirUpa che. te sevAbhakti vidhipUrvaka vaMdanA karavAthI thAya che. A vaMdanA kone karavI joIe ? te viSe AcArya zrI bhadrabAhusvAmIe Avazyaka niryuktimAM jaNAvyuM che "buddhimAna manuSya saMyata, bhAvasamAdhiyukta, paMcasamiti ane traNaguptivALA ane asaMyama pratye jugupsA dharAvanArA zramaNane vaMdanA karavI joIe."10 A uparAMta temaNe avaMdya gurune vaMdana karavAthI kAyakaleza ane karmabaMdha thavAnI zakyatA darzAvI che.11 vinayanA prakAro : suguruno vinaya niraMtara karavA yogya che. chatAM prAtaHkALe ane sAyaMkALe, 53 Page #75 -------------------------------------------------------------------------- ________________ paDAvazyaka prasaMge to vinaya viziSTa rUpe avazya karavo joIe. vinaya pAMca prakArano che. 1. lokopacAra vinaya : loka vyavahAra nimitte thatuM pravartana. . 2. arthavinaya : dhananI prApti nimitte thatuM pravartana. 3. kAmavinaya : kAmabhoganI prAptinA uddezapUrvaka thatuM pravartana. 4. bhayavinaya : bhayanA kAraNe thatuM pravartana. 5. mokSavinaya : mokSa prAptinA hetuthI thatuM pravartana. A pAMcamAMthI mumukSu mATe mokSavinaya upAdeya che. mokSavinayanA pAMca peTA prakAronuM Alekhana dazavaikAlika niryuktimAM varNaveluM che. (1) darzanavinaya (2) jJAnavinaya (3) cAritravinaya (4) tapovinaya (5) aupacArika vinaya. A pAMca prakAranA vinayamAMthI aupacArika vinayane ja sAmAnya rIte guru pratyenA vinaya tarIke nirdezela che. Ama sarve suvihita AcAronuM mULa vinaya che. A vinayanuM pAlana guruvaMdananI vidhimAM thAya che. A vaMdananuM tAtkAlika phaLa zratadharmanI prApti che ane pAraMpArika phaLa bhavasaMtatino kSaya eTale ke nirvANa che. guruvaMdanano vidhi : guruvaMdana traNa prakAre karavAmAM Ave che. 1. guru sAmA maLatA "maFeNa vaMdAmi bolIne vaMdana karavuM joIe te phiTTA vaMdana- jaghanya vaMdana kahevAya che. 2. praNipAta sUtra bolIne paMcAMga praNipAta karavo tene sto(thobha) vaMdana ke madhyama vaMdana kahevAya che. AmAM be vAra thobhavaMdaNa sutta bolI suguru sAtApRcchA sutta bolavAmAM Ave che.* tyArabAda padastha guru hoya to pharI praNipAtasUtra bolI guru kSamApanA sUtra jamaNo hAtha bhUmi para sthApana karI bolavAmAM Ave che.15 3. dvAdazAvarta vaMdana : A utkRSTa vaMdanamAM suguru vaMdanasuttanA pATha pUrvaka 25 Avazyaka sAcavIne vaMdanA karavAmAM Ave che. prathama vaMdana karavAnI IcchAnuM gurune napa4. (48) Use Only For Private Schauen Page #76 -------------------------------------------------------------------------- ________________ nivedana karavuM (IcchAnivedana sthAna), pachI temanI samIpe javAnI AjJA mAgavI (anujJApana sthAna), pachI temane avyAbAdhA saMbaMdhI pRcchA karavI (avyAbAdha pRcchA sthAna), pachI temane saMyama- yAtrA saMbaMdhI pRcchA karavI (saMyama yAtrA pUraThThA sthAna). pachI temane pApanA-Indriya ane mananI upaghAta rahita avasthAnI pRcchA karavI (yApanA pRcchA sthAna). ane chevaTe divasa ke rAtri daramiyAna thayelI AzAtanA saMbaMdhI kSamA mAMgavI. (aparAdha kSamApana sthAna). ahIM be avanatamudrA ane eka yathAkAta mudrA, dvAdazaAvarta; cAra zironamana; traNa guNi; be avagrahapraveza ane eka niSkramaNa 17 Adi ra5 Avazyaka sAcavIne vinayapUrvaka vidhisara vaMdana karavAthI "Asevana zikSA prApta thAya che, ane pariNAme grahaNa zikSAmAM ghaNo lAbha thAya che. A rIte zratadharmanI prApti thatA sAdhakanI kriyAo uttarottara vizuddha banatI jAya che. sAdhaka tetrIza AzAtanAothI virame che. A dvAdazAvarta vaMdana be vAra karavAnuM che. teno hetu vinaya guNanI puSTi athavA sugurunuM adhika sanmAna karavAnI vRtti che. vaMdana kyAre na karAya ? : - guruvaMdana bhASyamAM pAMca sthAnake vaMdana na karAya te darzAvela che. 18 jayAre guru mahArAja vikSipta citta hoya, parADamukha hoya, pramAdamAM hoya, temaja AhAra ane nIhAra karatA hoya ke karavA IcchatA hoya tyAre temane kadApi vaMdana karavuM nahi. Ama vivekapUrvaka vaMdana karavAnuM lakSya rAkhavuM joIe. vaMdana kyAre karAya ? guruvaMdana bhASyamAM cAra sthAnake vaMdana karavAnuM vidhivAkya che. jayAre guru mahArAja vikSeparahita - prazAMta hoya, sanmukha Asana upara beThA hoya, upazAMta hoya ane uttara ApavA ujamALa hoya tevI anukULa sthitimAM bhakti-bahumAna karavuM joIe.19 1. pratikramaNa Avazyaka karatA, 2. vAcanAgraNAdi svAdhyAya karatA, 3. kAyotsarga karatA, 4. aparAdha khamAvatA, 5. pramukha AcAryAdi padhAryA hoya tyAre, 6. AlocanA letA, 7. sAmAnya ke vizeSa tapa-paccakakhANa letA ane 8. aMta samaye anazana AdaratI vakhate guru mahArAjane avazya vaMdana karavuM joIe. (papaE---- For Private Personal Use Only Page #77 -------------------------------------------------------------------------- ________________ trIjuM vaMdanaka Avazyaka dvArA gurU bhagavaMtanA AzIrvAda prApta karavAmAM Ave che. bhAratIya AdhyAtmika paraMparAmAM gurUnuM sthAna mahattvapUrNa che. AdhyAtmika rIte zaktisaMpanna gurU ziSyane paNa AdhyAtmika mArge prayANa karAve che. A mATe temanA AzIrvAda ja paryApta hoya che e AzIrvAdanI prApti vaMdanaka Avazyaka dvArA thAya che. bhAratIya paraMparAmAM gurUne page lAgavAmAM Ave che. tyAre gurU bhagavaMta ziSyane mastaka upara jamaNo hAtha mUkI AzIrvAda Ape che. A AkhIye prakriyA saMpUrNapaNe vaijJAnika che. Aje to vijJAne siddha karI ApyuM che ke pratyeka sajIva padArthamAM jaivika vIjacuMbakIya zakti che. ane rekI dvArA athavA prANika hIliMga dvArA cikitsaka potAnI e zaktine dardImAM saMkramita karI zake che. vaMdananI prakriyAmAM ziSya gurUno caraNa sparza kare ane gurU ziSyanA mastaka upara potAno jamaNo hAtha mUke che tyAre vIjacakra purUM thatAM gurUnI zakti ziSyamAM saMkramita thAya che. prabhu mahAvIre potAnA agiyAre gaNadharone gaNadharapada upara sthApita karatAM temanA mastaka upara vAsakSepapUrvaka AzIrvAda Ape che. A AzIrvAdanA prabhAvathI agiyAre gaNadharo phakta tripadI 'uppanne i vA', 'vigame i vA' ane 've i vA'no AdhAra laI saMpUrNa dvAdazAMgInI racanA kare che. prabhunA vAsakSepa dvArA prabhunA kevaLajJAnano aMza gaNadharomAM saMkramita thaI, teone zrutakevali banAve che. gurU bhagavaMtanI A alaukika, divya, AdhyAtmika zakti ApaNAmAM Ave te mATe gurU bhagavaMtane vaMdana karavAmAM Ave che. upasaMhAra : maharSi umAsvAti vAcaka "prazamarati prakaraNa''mAM darzAve che ke vinayanuM phaLa gurunI zUzruSA che, guru zuzrUSAnuM phaLa zrutajJAnanI prApti che, zrutajJAnanI prAptinuM phaLa virati che, virati(saMyama)nuM phaLa Asravanarodha che. Asravanirodha(saMvara)nuM phaLa tapobaLa che, tapobaLanuM phaLa nirjarA che, nirjarAnuM phaLa kriyAnivRtti che. kriyAnivRttinuM phaLa ayogitva (yoganirodha) che, yoganirodhanuM phaLa bhavaparaMparAno kSaya che, ane bhavaparaMparAnA kSayathI mokSa che. tethI sarva kalyANonuM mULa sthAna vinaya che. (56 Page #78 -------------------------------------------------------------------------- ________________ A pramANe yogya vinayapUrvaka vidhisara guruvaMdana sAdhakano bhavanistAra thAya che je trIjA AvazyakanI mahattAne spaSTa kare che. 1. 2. 3. 4. 5. 6. pAdaTIpa abhyutthAnaM tadAloke'bhiyAnaM ca tadAgame / zirasyAMjali-saMzleSaH svayamAsanaDhaukanam // 125 AsanAbhigraho bhaThyA, vaMdanAparyupAsanam / taghAneDanugamanazceti, pratipattiriyuM guroH // 126 // tRtIya prakAza yogazAstra - le. zrI hemacaMdrasUri pra. zrI nirprantha sAhitya prakAzana saMgha dilhI, prathamAvRtti (1975) pR. 371 vaMdaciikiikamAM pUyAkamAMM ca viNayakamAMM ca / kaidosavippamukyuM kiikamAMM kIsa kIrai vA // 1103 Avazyaka niryukti zrImadAvazyaka sUtra uttarArdhva : pUrvabhAga : A bhadrabAhu pra. Agamodaya samiti, mahesANA (1917) pR. 511. vaMdaNathaM ciikamAM, kiikamAMM viNayakamAMM pUakarmAM / guruvaMdaNapaNanAmA davye bhAve duhoheNa // 10 // guruvaMdanabhASyam zrI caityavaMdanAdi bhASyatrayam le, devendrasUri. pra. zrIjinazAsana ArAdhanA TrasTa, muMbaI, (1998) pR. 95 paMciMdiya saMvaraNo, taha navaviha baMbhacera-guttidharo ! caviha kasAya mukko, Ia aDhArasa guNehiM saMjutto // 1 // paMcamahavvayajutto, paMcavihAyAra pAlaNa samatvo / paMcasamio-tigutto, chattIsa guNo guru majha // 2 // guruthApanA sutaM. zrI paMcapratikramaNasUtra le. gautama gaNadharAdi pra. zrI goDIjI jaina derAsara. muMbaI bIjI AvRtti (1960) pR. 6 pAsatyo ussanno, kusIla-saMsattao ahAchaMdo ! duga-duga-ti-duga-egavihA, avaMdaNiA jiNamayaMmi // 12 // guruvaMdana bhASya zrI caityavaMdanAdibhASyatram le. devendrasUri pra. zrI jinazAsana ArAdhanA TrasTa, muMbaI (1998) pR. 99 pUrva sevA-guru devAdipUjAdi lakSaNA | zloka-36 yogibaMdu le. zrI haribhadrasUri. 57 Page #79 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 7. dharma prati mUlabhUtA vaMdanA / lalita vistarA- haribhadrasUri. caityastavavRtti 8. vaMdaNaeNa bhaMte ! jIve kiM jaNayaI ? goyamA ! vaMdaNaeNa nIyAgoyaM karmAM khaveI, uccagoyaM nibaddhaI, sohegaM ca NaM appaDihayaM ANAphalaM nivvateI, dAhiNabhAvaM ca NuM jaNayaI / / 22 / / 29muM adhyayana uttarAjajhayaNasutta saM. puNyavijayajI pra. zrI ma.ai.vi. muMbaI (1977) sUttAMka 1112. 9. Ihaloga-pA2ttahiyaM, jeNaM gacchaI songaI / bahusUrya pannuvAsijjA pucchojjaDatya-viNicchayaM // 4 // akramaM AyArappaNihi ajjayaNaM dasavaiyAliyasutaM ejana pR. 59 10. samaNuM vaMdijaja mehAvI, saMjayaM susAmAhiyaM / paMcasamiya-tigutta, asaMjama- duguchAMga // 1106 / Avazyaka niryukti. zrImadAvazyakasUtraH uttarArdha (pUrvabhAga). le.A. bhadrabAhu pra. Agamodaya samiti mahesANA (1917) pR. 515. mahesANA (1917) pR. 515 11. pAsasthAi vRMdamANasa neva kittI na nijjarA hoI / kAyikalesa emeva, kuNaI tahakamma-baMdhaM ca // 1108 Avazyaka niryukti. ejana pR. 518 12. Iha chaccaguNAviNaovayAra mANAIbhaMgaM gurupuA titzayarANa ya ANA, suadhammaArAhaNA - kiriyA ||2| guruvaMdanabhASya. zrI caityavaMdanAbhASyatrayam le. zrI devendrasUri. pra.zrI jinazAsana ArAdhanA TrasTa, muMbaI (1998) pR. 123 13. IcchAmi khamAsamaNo vaMdiu jANijjAe nisIhiAe martyaeNa vaMdAmi thobhavaMdaNa sutaM. zrI paMca pratikramaNasUtra; le. gautama gaNadharAdi pra. zrI goDIjI jaina derAsara. muMbaI. AvRtti bIjI (1960) pR. 11 14. IcchAkAra suharAI (suha devasa) sukha tapa ? zarIra nirAbAdha ? sukhasaMjama jAtrA nirvaho che jI ? svAmi ! sAtA che jI ? bhAta pANIno lAbha dejojI / sukhazAtA pucchA sunaM. ejana. pR. 13 15. IcchAkAreNa saMdisaha bhagavat abyuOiomi atyaMtara rAIya (devasiyaM) khAmeu ? 58 Page #80 -------------------------------------------------------------------------- ________________ IcchuM khAmemi rAIyuM (desiyaM) jaMkiMci apattiyaM parapattiyaM bhattu pANe viNaye vaiyAvacce AlAve saMlAve uccAsaNe samAsaNe aMtarabhAsAe uvirabhAsAe jaMkiciM majha viNaya parINuM suSumeM vA bAyara vAtughne jANaha ahaM na jANAmi tassa micchA mi dukkaDaM II guru khAmaNA sutta ejana pR. 201 16. IcchAmi khamAsamaNo ! vaMdiuM jAviNAe nisIhiyAe aNujANaha me miuggahaM / nisIhi aho kArya kAya- saMphAsa khamaNijjo bhe ! kilAmo, appa liMtANaM bahusubheNabhe divaso vaIkakaMto jattA bhe ? jaNijyaM ca bhe ? khAmemi khamAsamaNo ! devasiyaM vaIkkamaM, AvarsiyAe paDikakamAmi khamAsamaNANuM devasiAe AsAyaNa e tittIsannayarAe jaMkiMci micchAe, mAdukkaDAe, vayadukkaDAe kAyadukkaDAe kohAe, nANA be, mAyAe lobhAe savvakAliyAe savvamicchovayArAe savvudhammAIkkamaNAe AsAyaNAe, jo me aIyAro kao, taskakhamAsamaNo ! paDikkamAmi niMdarhama garihAmi appANaM vosirAmi ! ejana pR. 129 suguruvaMdaNasutta 17. do oNaya ahAjAyuM phiIkamAMM bArasAvattuM / casira tiguttuM ja paversa eganikakhamaNuM ||1202 / Avazyaka niryukti. zrImadAvazyasUtra : uttarArdha : (pUrvabhAga) : le. A. bhadrabAhu pra. Agamodaya samiti, mahesANA (1917) pR. 542 18. vikhitta parAhutte, pamatte mA kyAIM vaMdiA / AhA2 nIhAraM, kuNamANe kAu kAme a ||1|| guruvaMdanabhASya zrI caityavaMdanAdi bhASyatrayam le. devendrasUri pra. zrI jinazAsana ArAdhanA TrasTa muMbaI (1998) pR. 105 19. pasaMte AsaNathe a, uvasaMte uvakrie aNunnavi tu mehAvI, kiIkamAM, pauMjaI / 16 / / ejana pR. 106 20. paDikkamaNe sajhAe, kAussaggA- varAha pAhUNae / AloyaNa saMvaraNe, uttamakeya vaMdaNayuM ||1|| ejana pR. 107. 21. juo prazamarati prakaraNa - 72, 73, 74 mo zloka. 59 Page #81 -------------------------------------------------------------------------- ________________ prakaraNa-6 cothuM adhyayana : pratikramaNa prAstAvika : AtmA mUlataH anaMta catuSTaya rUpa che. paraMtu te anaMtakALathI mithyAtva, avirati, kaSAya ane pramAdane kAraNe azubha pravRtti kare che ane gADha karmabaMdhanathI baMdhAya che. A karmabaMdha e adhyavasAya(leyA)nA pariNAmathI thAya che. jevo adhyavasAya tevo karmabaMdha. tenA cAra prakAro che. 1. nikAcita 2. nidhatta 3. baddha 4. spaSTa. adhyavasAyonI A taratamatA vyavahAranI pratyeka pravRttimAM anubhavI zakAya che. bAhya dRSTie eka sarakhI pravRtti vAstavamAM eka vyakitane mATe nikAcita baMdhanuM kAraNa bane che to bIjI trIjI ke cothI vyakitane anukrame nidhatta,baddha ke sRSTa karmabaMdhano adhikArI banAve che. pratikramaNanI kriyA adhyavasAyane uttarottara nirmaLa banAvanArI hovAthI tenA karanArane zuddha adhyavasAyo tarapha laI jAya che. pratikramaNano vyApaka artha e che ke mithyAtvamAMthI pAchA pharIne samyaktvamAM AvavuM, aviratimAMthI pAchA pharIne viratimAM AvavuM, pramAdamAMthI pharIne saMyama - mArgamAM utsAhapUrvaka vartavuM ane kaSAyamAMthI pratikramIne kaSAya rahita thavuM ane cAritramAM nirmaLatA prApta karavI. pratikramaNanI kriyAmAM kaSAyono upazama thavo mahatvano che. pratikramaNano zabdazaH artha karIe to 'pAchAM pagalAM bharavAnI kriyA' te mujaba pramAdAdi doSone lIdhe svasthAnathI parasthAnamAM gayelo AtmA te ja mULasthAne javAnI kriyA kare te 'pratikramaNa' kahevAya che. ` jJAna,darzana ane cAritra e svasthAna che ane aDhAra pApasthAna e parasthAna che. 2 AtmAne je ghaDIe evuM bhAna thAya che ke pramAdane vaza thaI huM bhUlyo ane na javAnA mArge gayo- tyAre tenuM valaNa pAchuM potAnA mULasthAne javAnuM thAya che. zrI haribhadrasUrie darzAvyuM che tema- 'pApakarmonI niMdA, garhA karIne niHzalya thayelA yatinuM mokSaphaLa ApanAra zubhayogone viSe punaH punaH pravRtta thavuM te ja pratikramaNa che.'3 60 Page #82 -------------------------------------------------------------------------- ________________ pratikramaNanuM phaLa : 66 pratikramaNanI kriyAthI zuM lAbha che ? teno uttara uttarAdhyayana sUtranA 29mAM adhyayanamAM maLe che. zramaNa bhagavAna mahAvIrane prazna pUchavAmAM Avyo, ''he bhagavan, pratikramaNathI jIvane zuM prApta thAya che ?" uttaramAM bhagavAne kahyuM, he gautama ! pratikramaNathI vratamAM paDelA chidro pUrAya che, tethI Asavano nirodha thAya che, cAritra nirdoSa bane che, tethI jIva aSTapravacana mAtAnA pAlanamAM upayogayukata banIne saMyamanA yogapUrvaka supraNidhAnapUrvaka vicare che. 4 pratikramaNano prANa : koIpaNa duSkRta, pApa, bhUla, skhalanA, doSa ke aticAra thaI gayo ke turata ja tene mithyA karavA 'micchA mi dukkaDaM' evA zabdono prayoga e pratikramaNano prANa che. Avazyaka niryutimAM darzAvyuM che tema - 'mi' e akSara mArdavatAsUcaka che. mRdutA - mArdava zarIra ane bhAvathI namratA sucave che. 'cchA' e akSara asaMyamAdi doSonA chAdanano nirdeza kare che. 'mi'- e akSara cAritranI maryAdAmAM rahevuM evo bhAva darzAve che. 'du' - e akSara duSkRta karanAra AtmAne niMduM chuM evA artha mATe prayojela che. 'kka'-e akSara pApanI kabUlAta karavAnA arthamAM che. 'DaM' e akSara Dayanaupazamana karavArUpa arthano nirdeza kare che.pa micchA mi dukakaDaMno bhAvArtha e thayo ke - huM vinaya ane namratAvALo thaIne asaMyamAdi doSone aTakAvuM chuM, cAritranI maryAdAne dhAraNa karuM chuM, duSkRta karanAra mArA AtmAne niMduM chuM, te duSkRtano nikhAlasapaNe ekarAra karuM chuM ane te duSkRtane upazama vaDe- kaSAyanI upazAMti karavA vaDe - naSTa karuM chuM. A pramANe pratikramaNa eTale AtmanirIkSaNa, aticArazodhana ane pApanivRtti. pratikramaNa karanAra prApta thayelAM pApa karmabaMdhanono alpabaMdha kare che. ane tenA adhyavasAyo niSThura banatA nathI. A pratikramaNanI tAttvika mahattA che. pApanuM punaH punaH akaraNa e pratikramaNano mukhya artha che. pratikramaNanI kriyA ane temAM rahelA guNo snAna samAna che. tethI pratikramaNane bhAva snAna kahI zakAya. pratikramaNa karanAra samyagdaSTi jIvane sAvagha pravRtti karavA chatAM alpabaMdha thAya che te paNa mokSaprAptimAM aMtarAyarUpa 61 Page #83 -------------------------------------------------------------------------- ________________ hovAthI saMsAra bhramaNano hetu che. teno nAza kema thAya ? A praznano uttara sAvaga paDikakamaNa sutta nI 37 mI gAthAmAM ApavAmAM Avyo che. jema suzikSita vaidya vyAdhine vividha upacAro vaDe zamAvI de te rIte pratikramaNa karanAra sabhyadraSTi (zrAvaka) te alpa karmabaMdhanane paNa pazcAttApa ane prAyazcitta rUpa uttara guNa dvArA zIghra upazamAve che. ahIM pazcAttApa eTale AtmasAkSIe niMdA, guru samakSa pragaTa kabUlAta eTale gaha ane prAyazcita dvArA AtmAne vosirAvavAnI kriyA-kAyotsarga-A badhAMno yathArtha rIte samAveza pratikramaNamAM karavAmAM Avyo che. pratikramaNanA cAra sopAno : pratikramaNanI kriyAmAM cAra sopAno- tabakkAo che. | (1) pApo, doSo ke aticArothI pAchA pharavuM te mATe "paDikkamAmi zabdano prayoga sAdhaka kare che. (2) thayelAM pApo, doSo ke aticAronI AtmasAkSIe (manomana) niMdA kare che te mATe "niMdAmi prayoga sAdhaka kare che. (3) thayelAM pApo, doSo ke aticAronI guru sAkSIe pragaTa niMdA karavI ane te mATe temaNe Apela prAyazcitano svIkAra karavo - te mATe gariyAmi' zabda prayoga sAdhaka kare che . pApo, doSo ke aticAra karanAra potAnA kaSAyayukta AtmAno tyAga karavo; te mATe adhdhANaM vosirAmi e be padano sAdhaka prayoga kare che. ahIM "AtmA" no artha te prakAranA adhyavasAyo karavAmAM Ave che. Ama sAdhaka pratikramaNanA hArda sudhI pahoMcI zake che. pratikramaNa AvazyakanA sUtroH pratikramaNa khaDu Avazyakamaya gaNavAmAM Ave che. eTale ke pratikramaNanI samagra kriyAmAM sAmAyika, caturvizatistava, vaMdanaka, pratikramaNa, kAyotsarga ane pratyAkhyAnano samAveza karavAmAM Avyo che. paraMtu temAM pratikramaNa Avazyaka sparzatA sUtrone kramazaH vivecana mATe levAmAM AvyA che. (1) pratikramaNa sthApanA sUtra : A sUtra vaDe pratikramaNanI sthApanA karavAmAM Ave che. A sUtramAM n Education International For Private - - -- -- -- For Private & penal Use Only Page #84 -------------------------------------------------------------------------- ________________ pratikramaNanI kriyAnuM saMkSiptarUpa ApavAmAM AvyuM che. duSTa ciMtana, duSTabhASA prayoga ane duSTavartana aMge hRdayapUrvaka dilagIrI vyakata karavAmAM AvI che. te dilagIrI vinA pratikramaNanI sthApanA thaI zake nahi eTale A TUMku sUtra pratikramaNanA bIja rUpa che. temAM gurunI AjJA levAmAM Ave che. ane guru "ThAeha ' bolI sthApanAnI anujJA Ape che. (2) aticAra AlocanA sUtra : aticArano sAmAnya artha atikramaNa ke ullaMghana thAya paNa ahIM te vratasmalana sUcave che; te divasa saMbaMdhI ke rAtri saMbaMdhI kAyika, vAcika ane mAnasika skUlanAno arthabodha kare che. te uparAMta sUtra, mArga, kalpa ane kartavyanA anusaraNamAM thayelI bhUlone ahIM anukrame usUtra, unmArga, akathya ane akaraNIya dvArA darzAvI che. usUtra : kevalanI sUtra prarUpaNAmAM sAdhaka dvArA artha udghATanamAM thayelI skUlanA aticAra koTinI che. jyAre sUtramAM kahelI vAtathI taddana virodhI vAta yA vartana eTale anAcAra koTino usUtra doSa. tenuM nivAraNa AlocanAthI thatuM nathI, paraMtu prAyazcittathI thaI zake che. unmArga : je upAyothI cAritra sudhAraNA thAya temAM alanA thavI ane kSAyopathamika bhAvamAMthI audayikabhAvamAM javuM. akathya : kalpa(AcAra)nuM ullaMghana ke alanA. * akaraNIya : yogya kartavyamAM thayelI alanA athavA bhUla A uparAMtanA aticAro - durbAna ane duciMtana-kendrita mana ane vicAra saMbaMdhI manomAlinyanA sUcaka che ane anya aticAro- na AcaravA yogya, na IcchavA yogya, zrAvakane mATe atyaMta anucita aticAro; jJAna, darzana, cAritra (sarvavirata mATe) ane cAritra- acAritra (dezavirata mATe), zruta, sAmAyikanI upAsya ane upAsanAnA dRSTikoNathI alanAo ane traNa gupti, cAra kaSAya, pAMca mahAvrata | pAMca aNuvrata, traNa guNavrata ane cAra zikSAvrato- Ama bAra prakAranA zrAvakadharmamAM sAdhudharmamAM je kaMI khaMDita thayuM hoya- vrata virAdhanA thaI hoya tenA mithyAdukRtanI AlocanA mAMgavAmAM AvI che. 6 3 For Private & Porechal Use Only Page #85 -------------------------------------------------------------------------- ________________ (3) pratikramaNa sUtra : A sUtrathI devasika (rAtrika) pratikramaNanA aticAronI AlocanAno prAraMbha thAya che. divasa (rAtri) daramyAna duSTa ciMtana, duSTabhASAprayoga ane duSTa vartanathI ke pravRttithI lAgelAM aticAronuM pratikramaNa karavA mATe gurunI IcchAthI anumati mAgavAmAM AvI che. pratikramaNa sthApanA sUtramAM paNa A ja prakArano pATha che. paraMtu tyAM e pATha IcchAkAreNa padathI zarUAta thAya che. ane aMtamAM "tassa" zabda nathI. sthApanA sUtramAM guru sthApanAnI AjJA Ape che jyAre ahIM pratikramaNa sUtramAM pratikramavAnI AjJA Ape che. (4) zrAdhdha pratikramaNa sUtra : A sUtra padyAtmaka ane pa0 gAthA pramANa che. temAM 38 mI , 39 mI ane 49 mI gAthAo silogo chaMdamAM che ; bAkInI badhI "gAhA" chaMdamAM che. A sUtra zrAvakonI Atma zuddhi karAvatuM hovAthI tene zrAvaka gRhi/samaNovAsaga/zrAddha paDikkamaNa sutta paNa kahe che. prAraMbhamAM abhiSTanI siddhi mATe sarva siddhone, dharmAcAryone ane sarva sAdhuone vaMdana karIne zrAvaka dharmamAM lAgelA aticAronA pratikramaNanuM vidhAna che. 11 bIjI gAthAmAM bAravratamAM lAgelA aticAro ane paMcAcAranA pAlanamAM sUkSma ane sthUla aticAronuM oghadRSTie sAmudAyika pratikramaNa darzAvyuM che. 12 trIjI gAthAmAM AraMbha ane parigraha sarva aticAronI utpattinuM kAraNa hovAthI tenuM pratikramaNa darzAvela che. 13 tyArabAda zrAvakanA vratonA aticArathI pratikramaNa jaNAvavAne badale prathama paMcAcAra, bAravrata, saMlekhanA, samyakta AdinA 124 aticAronuM pratikramaNa kramazaH darzAvela che. samyaktanA pAMca, bAravratomAM prathama pAMca aNuvratonA pAMca-pAMca; dim vratanA pAMca; upabhoga-paribhoganA bhojana saMbaMdhI pAMca ane karma saMbaMdhI paMdara maLI kula vIsa; anarthadaMDa viramaNa vratanA pAMca, cAra zikSAvratomAM sAmAyikanA pAMca, dezAvakAzikanA pAMca, pauSadhopavAsanA pAMca ane atithi saMvibhAganA pAMca, saMlekhanA vratanA pAMca maLI kula 85 aticAro gAthA cha thI teMtrIsa sudhImAM prApta thAya che. paMcAcAranA aticAromAM jJAnanA ATha, darzananA ATha, cAritranA ATha, tapanA bAra ane vIryanA traNa ema kula 39 aticAro umeratAM kula 124 aticAro Jain Education international 64For Private & persoal Use Only Page #86 -------------------------------------------------------------------------- ________________ thAya che. cotrIsamI gAthAmAM14 kAyA, vacana ane mananA azubha pravartana vaDe je aticAro lAgyA hoya ane azubha karma baMdhAyA hoya tenuM trividha zubhayogothI pratikramaNano nirdeza che. Avazyaka kriyAnI apUrva mahattA gAthA ekatAlIsamAM karavAmAM AvI che.15 temAM jaNAvyuM che ke sAvadya AraMbhone lIdhe bahu azubhakarmovALo hovA chatAM te Avazyaka vaDe thoDA samayamAM duHkhono aMta karaze. beMtAlIsamI gAthAmAM jaNAvyuM che ke pAMca mUlaguNo ane sAta uttara guNo saMbaMdhI AlocanA karavA yogya aneka prakAranA aticAro- je pratikramaNa veLAe yAda paNa na AvyA hoya tenI niMdA ane garhA karuM chuM. te pachInI paMkita gadyamAM che.17 ahIM zrAvaka vIrAsanano tyAga karI ubho thAya che ane ArAdhanAnA pAlana arthe tathA virAdhanAthI viramavA trividha pratikramaNa karate chate covIsa jinane vaMdana kare che. 18 samyaktvazuddhi arthe traNa lokamAMnA caityo tathA aDhI dvIpamAMnA sarva sAdhuone vaMdana karavAmAM Ave che. zrAvakanA mananA manoratha vyakata karatA kahyuM che ke cirasaMcita pApapranAzinI ane lAkho bhavono nAza karanArI covIsa jinothI vinigarta-pragaTelI kathAomAM mArA divaso vyatIta thAo.19 ahIM kathAnA upalakSaNathI dharmadezanAono svAdhyAya apekSita che. te pachI arihaMto, siddho, sAdhuo zruta ane dharma maMgaLarUpa thAo ane samyagadRSTi devo pAse samAdhi ane bodhibIja mATe prArthanA karI che. tyAra pachInI gAthA pratikramaNanI AvazyakatAnA cAra hetuono nirdeza kare che. (1) niSiddha kriyAo - pApasthAnakonuM sevana (2) je kartavyonuM vidhAna kareluM che - udA. SaTAvazyakonuM akaraNa (3) zrI jina vacanamAM azraddhA - saMdeha ane (4) zrI jinavacana viruddha prarUpaNA-A cAreyanA pratikramaNanI AvazyakatA vrata vinAnA zrAvaka mATe paNa darzAvI che. pratikramaNanuM svarUpa ane tenA hetuo pachI tenI sArthakatA kayAre thAya ? jyAre sarvajIvo pratye kSamAnI bhAvanA manamAM uge ane sarva jIvo pratye maitrIbhAva pragaTe ane vairabhAva zamI jAya. teno nirdeza silogo chaMdamAM maLe che.21 upasaMhAra karatA zrAvaka samyak prakAre aticAronI AlocanA, niMdA garhA ane durgaMchA(jugupsA) karI che ane mana- vacana - kAyA vaDe pratikramaNa 65 Page #87 -------------------------------------------------------------------------- ________________ karatA covIsa jinane vaMdanA kare che.22 Avazyaka sUtranA chaThThA adhyayanamAM AvatA zrAvakadharmane lagatA AlApako A sUtrano AdhAra che. sUtranI bhASA ArSaprAkRta che. (4) AcAryAdi kSamApanA sUtra : kaSAyono upazama cAra guNothI thAya che. (1) kSamAthI (2) namratAthI (3) saralatAthI ane (4) saMtoSathI. kSamA mAgavI ane kSamA ApavI, guNazreSThonI zreSThatAno svIkAra karI namra banavuM; saralabhAve sarva doSonI AlocanA karavI ane yathAzakita pratyAkhyAna karI saMtoSavRtti dhAraNa karavI e pratikramaNano saMdeza che. A sUtramAM kSamApanAnuM agatyanuM sthAna che tethI tene khAmaNA sutta kahe che. temAM traNa gAthAo che. prathama gAthAmAM AcArya, upAdhyAya, ziSya, sAdharmika, kuLa ane gaNa pratye je kaMI kaSAyo meM karyA hoya tene trividhe khamAvuM chuM e bhAva che. kaSAyanuM pratikramaNa karanAra bIjI gAthAmAM kula ane gaNa (traNakuLo)thI AgaLa vadhI zramaNasaMghane (zramaNa pradhAna caturvidha saMghane) be hAtha aMjalibaddha karI khamAve che ane chellI gAthAmAM sarva jIvarAzinA jIvo pratye thayelA kaSAyo aMge kSamA mAgavAmAM ane kSamA ApavAnI prArthanA che. A sUtra pratikramaNanI kuMcI samAna kSamAnA Adarzane jIvanamAM utAravA mATe uttama mArgadarzana kare che. pratikramaNa eTale pApathI pAchA pharavAnI prakriyA. sauprathama pote je karyuM che, ane kare che te pApa che eTalI samaja ane teno svIkAra Ave to ja tenAthI pAchA pharavAno vicAra AvI zake. pratikramaNamAM bolAtAM pratyeka sUtrano artha khabara hoya ane caityavaMdana bhASyamAM jaNAvyuM che te pramANe pratimAlaMbana / sthApanAcAryanuM AlaMbana, varNAlaMbana ane arthAlaMbanamAM eka sAthe mana-vacana-kAyAno upayoga Ave to pratikramaNa dhyAna banI jAya. temAM ya manano upayoga khUbaja mahattvapUrNa che. vacana ane kAyAno upayoga pratikramaNa karanAra sau karatAM hoya che paraMtu bahudhA manano upayoga tenI sAthe joDAyela hoto nathI. mana jo joDAya to sAcuM pratikramaNa thAya che. IriyAvahInI kriyA paNa eka saMkSipta pratikramaNa che. ApaNane khyAla che ke bAlamuni aImuttAe mAtra IriyAvahI paDikkamatAM kevaLa jJAna prApta karyuM hatuM kAraNake temAM temanuM mana joDAyela hatuM. 6 6 Page #88 -------------------------------------------------------------------------- ________________ Ama juo to dhyAna koI vizeSa prakriyA nathI. mana-vacana-kAyAnI ekAgratA ja dhyAna che. alabatta, mAtra pratikramaNane ja dhyAna kahIzuM to pazcAtApa, doSo saMbhAravA vagere mAnasika vyApAra aTakAvavo paDaze. paraMtu doSone yAda karI tenA mATe 'mithyA duSkRta' devAMmAM paNa mana, vacana, kAyAnI ekAgratA Ave che. eTale tene paNa dhyAna kahevAmAM vAMdho nathI. ane te kAyotsarga rUpa dhyAnanI pUrvabhUmikA ja che. zubhadhyAna - dharmadhyAna ApaNane pApamAMthI pAchAvALI, puNya karmano baMdha karAve che. emAM AtmA AgaLa vadhe to puNyakarmano baMdha paNa aTakI jAya che. ane saMpUrNa saMvara arthAt zubha ane azubha baMne prakArano karma baMdha thato aTakI jAya che. ane te samaya daramyAna pUrve bAMdhela zubha-azubha baMne karmanI nirjarA kSaya cAlu thaI jAya to kevaLajJAna prApti paNa zakya banI jAya che. alabatta, A kALamAM e zakya nathI, Ama chatAM karma prakRti anusAra azubha karmanuM zubhamAM saMkramaNa to zakya che. te mATe paNa dareke da22oja pratikramaNa avazya karavuM joIe. pU. paMnyAsa zrI naMdIghoSavijayajI mahArAje temanI prastAvanAmAM pratikramaNamAM AvatAM cha ye AvazyakanuM vaijJAnika vizleSaNa ApyuM che. tethI ahIM tenI punarukti karavAnI AvazyakatA nathI. upasaMhAra H pratikramaNanI kriyA puruSArtha para racAyelI che. mithyAtva, avirati, kaSAya, pramAdamAMthI mukita meLavavI e puruSArtha vagara zakaya nathI. mumukSu te mATe pracaMDa puruSArtha kare to te pApathI mukata banI zake. Avo koI puruSArtha potAnA pakSe na karatA mAtra Izvara ke prabhune potAnA pApo mApha karI devAnI prArthanA karavI teno koI artha nathI. ApaNe pApa karmo karatAM rahIe ane Izvara ApaNI AjIjIthI pIgaLI ApaNAM pApo ke gunhAo mApha karato rahe to saMbhava che ke niraMtara pApa karmo karavAne TevAyelo jIva kadI paNa pApa karmothI nivRtta thAya ja nahi ane saMsAra cakramAM sadAkALa bhamato ja rahe. jo Izvara karmAnusAra phaLa Apato hoya to pApakarma karatA ja aTakavuM joIe ane je kaMI ajANatAM pApo thayA hoya tene mATe dilagIra thavuM joIe, jethI bIjI vakhate pApakarma karavAnI vRttino udbhava na thAya. jayAM sudhI koI paNa prakAre pApa karavAnuM 67 Page #89 -------------------------------------------------------------------------- ________________ cAlu che tyAM sudhI temAMthI mukata thavA mATe pratikramaNanI AvazyakatA che, eTale dareka chamastha AtmAe pratikramaNa karavuM Avazyaka che. pratikramaNa nitya ane naimittika rUpe karavAmAM Ave che. devasiya ane rAIya. nitya Avazyaka che. jayAre pAkSika, cAturmAsika ane sAMvatsarika prasaMge eka, be ane traNa upavAsa jeTalo tapa vALIne thatuM pratikramaNa naimittika che. pratikramaNanA sAta paryAya zabdo tenA svarUpane vadhu spaSTa kare che pratiharaNAH samyag darzanAdimAM AcaraNA; pariharaNAH krodhAdi azubhono tyAga; vAraNA : pramAdAdino niSedha; nivRttiH azubhathI nivRtti; niMdA, gaha ane zuddhi. A pramANe pratikramaNa kriyA tridoSahAraka (rAga, dveSa ane moha) ane triguNakAraka (jJAna, darzana ane cAritra) che. pAdaTIpa 1. 3. svasthAnAta yatu parasthAnuM pramAdasya vazAt gataH | tanneva kramaNe bhUyaH pratikramaNamucyate | pratikramaNa adhyayana- haribhadrIya Avazyaka TIkA. zrImadAvazyakasUtrasyottarArdha (pUrvabhAga) : A. bhadrabAhu pra.zrIAgamodaya samiti(1917)pR.550. aDhAra pApasthAnaH prANAtipAta, mRSAvAda, adattAdAna, maithuna, parigraha, krodha, mAna, mAyA, lobha, rAga, dveSa, kalaha, abhyAkhyAna paizunya, rati-arati, paraMparivAda, mAyAmRSAvAda ane mithyAtva zalya. prati prati vartana vA zubheSa yogeSu mokSaphaleSu ! niHzalyasya yateryatu talA zeyaM pratikramaNa 5 pratikramaNa adhyayana : hAribhadrIya Avazyaka TIkA. zrImadAvazyaka sUtrasyottarArdha(pUrvabhAga) A. bhadrabAhu pra. zrI Agamodaya samiti mahesANA (1917) pR. 550. paDikkamaeNe bhaMte ! jIve kiM jaNayaI ? paDikkamaeNe vayachidAI piheI ! pihiyavayachiddha puNa jIva niruddhAsane asabala caritte aTTanuM pavayaNamAyAsu uvautte apahate suppaNihae viharaI // sUttAMka 1113, ra9 muM adhyayana. uttarAjajhayaNa sutta saM-muni puNyavijayajI. pra.zrI ma.jai.vi.muMbaI(1977) pR.246 For Private & Penal Use Only Page #90 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 'mi' tti miumadavatte "cha" tti u dosANa chAyaNe hoI ! 'mitti ya merAe Thio, du' tti dugaMchAmi aprANuM | 686 || 'kka' tti kaMDa me pAvuM 'De' tti ya Devemi uvasameNuM ! eso micchA-mi dukkaDaM- pakakharaWo samAsaNa || 687 Avazyaka-niryukita zrImadAvazyaka sUtra pUrvavibhAga : le. AcArya bhadrabAhu : pra.zrI Agamodaya samiti, mahesANA (1916) pR. ra63. samadiThThI jIvo jaI vi huM pAvaM samAyare kiMci apposi hoI baMdho jeNe na niddhadharsa kuNaI 36 1 sAvaga paDikkamaNa sutta zrI paMcapratikramaNa sUtra: le. gaNadharAdi pra. goDIjI jaina derAsara muMbaI, bIjI AvRtti (1960) pR. 180 te pi hu sapaDikkamaNe sapTariAve sauttaraguNaM ca | khippa visAmeI vAhibdha susikhio vijajo 2 37 che sAvacca paDikakamaNa sutta ejana pR. 181. IcchAkAreNa saMdisaha bhagavad devasiya paDikakamaNe ThAuM ? Icche ! savvasavi devasiya duciMtiya dubhAsiya duciDhiya micchA mi dukakaDa / paDikakamaNaThavaNAM sutta ejana pU.112-113. IcchAkAreNa saMdisaha bhagavad ! devasiya AlouM ? Icche ! Aloemi ! jo me devasio ( rAIo) aIAro kao kAIo vAIo mANasio. usyutto umaggo akappo akaraNijajo, dujhAo dudhviciMtio, aNIyAro aNicchiavvo asAvaga pAugyo, nANe-dasaMNe- carittAcarite sue sAmAIe che tiraha guttIrNa, caue kasAyANa, paMcaNahamaNuvayANuM tiNa guNavrayANaM cahiM siphakhAvayANa, bArassavihassa sAvaga dhammaksa, je khaMDiye , je virAhiya tassa micchA mi dukkaDuM aIArAloaNa sud. ejana pR.114. 10. sabasta vi devasiya (rAIyo duciMtiya durbhAsiya ducciDhiya - IcchAkAreNa saMdisaha bhagavan! Icche, tassa micchA mi dukkaDe || sabyasavi suttaejana pR. 139. 11. vaMditu savaeNsiddha dhammAyariye savvasAhu ane IcchAmi paDikkamiuM, sAvaga- dhammAIArasa che 1 che ejana pR. 139. 12. jo me vayAIyAro, nANe taha daMsaNe caritte aA suhumo A bAyaro vA, te niMde te ca garimAmi ArA For Private & conal Use Only Page #91 -------------------------------------------------------------------------- ________________ ejana pU. 140. 13. duvihe parignehami, sAvajaje bahuvihe a AraMbhe kArAvaNe e karaNe, paDikkame desiya savaeN 3 ejana pR. 141. 14. kAeNa kAyamsa, paDikkame vAIyassa vAyAe ! maNasA mANasiassa, savvasta vayAIArassa 34 ejana pR. 177. 15. AvassaeNa eeNa sAva jaI vi bahurao hoI duphakhANamaMtakiriyuM, kAhI aciraNa kAleNa : 41 che ejana pR. 184. 16. AloaNA bahuvihA, naya saMbhariyA paDikkamaNakAle mUlaguNa - uttaraguNe, te niMde taM ca gariyAmi vAra che ejana pR. 185. 17. tasya dhammaksa kevali - pannatamsa 18. abhuDhiomi ArANAe, viraomi virAhaNAe tiviheNa paDikkato, vaMdAmi jiNe cauvvIsa | 43 // ejana pR. 185. 19. cirasaMciya pAvappaNAsaNII, bhava saya- sahassa mahaNIe ! cakavIsa jiNa viNiggaya -kahAI volatu me diahA 46 ejana pR. 187. 20. paDisiddhANaM karaNe, kiccANamakaraNe A paDikakamaNuM ! asaduhaNe tathA vivarIya pavaNAe A che 48 che. ejana pR. 189 khAmemi savajIve, savva jIvA khamaMtu me | mitti me savva bhUsuM vera majajha na keNaI 49 che ejana pR. 190 22. evamAM AloIe, niMdia garahiya, dugaMchiya samma tiviheNa paDijhaMto,vaMdAmi jiNe cauvvIsa ta 50 che sAvacca paDikramaNa sud. ejana pR.191 23. Ayariya- uvajajhAe sIse sAhamie kula- gaNea . je me kaI kasAyA, savva tiviheNa khAmemi ! 1 che sabssa samaNasaMghasya, bhagavao aMjali kariya sIse ! savaeN khamAvaIttA, khamAmi savyassa ahayaMpi ! rA sabasta jIvarAsimsa, bhAvao dhammanihianiyacitte ! savva khamAvaIttA, khamAmi savvasTa ahaya pi || all AyariyAI khAmaNA sutta. ejana pR. 206-207. For Private & zonal Use Only Page #92 -------------------------------------------------------------------------- ________________ prakaraNa-7 pAMcamuM adhyayana : kAyotsarga prAstAvika karmakSaya ane Atmazuddhi paraspara saMkaLAelA che. AtmazuddhinA sAdhanomAM kAyotsarganuM zreSTha sthAna che. kAyotsargamAM kAyAnI caMcaLatA ane mamatvano tyAga nihita che. te prazasta adhyavasAyonI vRddhi kare che ane zubha dhyAnamAMthI zuddha dhyAnamAM gati kare che. kAyotsargano sIdho ane sAdo artha che kAyAno utsarga. laukika draSTi e kAyAno utsarga eTale dehAMta athavA mRtyu. e artha ahIM baMdha besato nathI. ahIM kAyA eTale audArika ke zArIrika evo artha karavAno nathI. ahIM kAyA eTale kAyA vaDe thato vyApAra ke tenA pratyenuM mamatva samajavAnuM che. utsarga eTale parityAga nahi paraMtu zArIrika ceSTAono tyAga ane kAyA pratyenA mamatva bhAvano tyAga paNa temAM sUcita thAya che. kyAreka utsargane sthAne vyUtsarga zabda paNa prayojavAmAM Ave che. te 'viziSTa evo utsarga' kAyotsarga - (prAkRta kAussagga)no arthaphrUTa karI Ape che. dhyAna ane kAyotsarga : dhyAnano saMbaMdha mana sAthe che, paraMtu jaina dhyAna praNAlI phakta mAnasika nathI. te vAcika ane kAyika AyAmone paNa sparze che. A rIte te anya dhyAnapraNAlIothI jUdI paDe che. dhyAnano artha zUnyatA ke abhAva nathI. potAnA AlaMbanamAM gADharUpe saMlagna thavAne kAraNe dhyAtAnuM citta niSphakaMpa thaI jAya che. tevA cittanI avasthAne dhyAna kahe che. te samatvanI sAdhanA siddha karyA pachIno tabakko che. mRdu, avyakta ane anavasthita cittane dhyAna kahI zakAya nahi. dhyAna e cetanAnI avasthA che. A pramANe manoguptinI prakriyAmAM dhyAnanI bAhyazUnyatA hoya che, paraMtu AtmA pratyenI jAgarUkatA bAdhArahita hoya che. vacanagupti yA vAsaMvaranI prakriyAmAM zabdathI zabdAtIta sthitie pahoMcavuM e upakrama che. vaikharIvANImAM vAcaka padanuM AlaMbana hoya che. madhyamA vANImAM manogata padAlaMbana hoya che. maMtra pUratI ja vikalparUpatA 71 Page #93 -------------------------------------------------------------------------- ________________ hoya to te mauna vidhi anusAra gaNAya. kevala vaikharIvANI baMdha karavAthI mauna gaNAya nahi. maunanA AlaMbana vaDe nirvikalpa pada sudhI pahoMcavuM eTale vAstaMvara vaDe sUkSma sAthe sAkSAtkAra sthApita karavo. kAyAnI sthiratA sivAya dhyAnanI pUrNatA saMbhave nahi. eka ja sthAne banne hAtha lAMbA karIne samapAda ubhA rahevuM ane banne paga vacce cAra AMgaLa aMtara rAkhI aDola ane akaMpa zarIranA aMgo UrdhvasthitinI mudrAmAM athavA paryaMkAsana, padmAsana, godohikAsana Adi Asano dvArA AsanamudrAmAM athavA zavAsana rUpe ziyatamudrAmAM dhyAnastha thavAthI kAyika guptinI prakriyA thAya che. tethI kAyA zithila ane nizcala bane che. zayitamudrA azakta ane vRddha sAdhaka mATe che. vadhAre azakti hoya ane cattAM sUvuM phAve nahi to paDakhAMbhera sUI zakAya che jene eka pArzvazayana kahe che. A pramANe manoguptinI prakriyAthI dhyAna, vacanaguptinI prakriyAthI mauna ane kAyaguptinI prakriyAthI sthAna vaDe kAryotsarga karavAmAM Ave che. eka mahattvano taphAvata dhyAna ane kAryotsargamAM che-dhyAnamAM cakSuo nimilita ke baMdha hoya che. jyAre kAyotsargamAM baMnne netro visphArita ane khullAM-maTakuM mAryA vagara- ekAgra- sthira rAkhavAmAM Ave che. kAyotsarganuM phaLa : uttarAdhyayana sUtranA ogaNatrIsamAM adhyayanamAM zrI gautama gaNadhare zramaNa bhagavAna mahAvIrane prazna pUchayo che, "he bhagavan ! kAyotsargathI jIvane zuM prApta thAya che ?" bhagavAne uttara Apyo che, 'he. AyuSyamAna, kAyotsargathI bhUtakALa ane vartamAnakALanA prAyazcitta yogya aticAronI zuddhi thAya che. A rIte prAyazcitta yogya aticAronI zuddhi thatA te jIva bhAra utArI rAkhelA majUra jema haLavo banI prazasta adhyavasAyomAM vartato sukhapUrvaka vicare che."2 causaraNa payajJAmAM kahyuM che ke pratikramaNathI zuddha nahi thayelA cAritranA aticAronI vraNacikitsArUpa kAyotsarga vaDe yathAkrama zuddhi thAya che. keTalAMka ema mAne che ke cittanI zuddhi mATe kAyAnuM damana Avazyaka nathI paraMtu kAyA ane vANInuM damana karyA vinA cittanI zuddhi thatI nathI. 72 Page #94 -------------------------------------------------------------------------- ________________ A dareka mumukSuno jAta anubhava che. eTale prathama kAyAnuM damana tapa, pachI vANInuM damana arthAt mauna ane chevaTe cittanuM damana- kAyotsarga e suvihitakrama- yathAkrama zuddhimAM darzAvela che. kAyotsarganA hetuo : kAyotsarga kayA kayA hetuo mATe karavAmAM Ave che? "caityavaMdana bhASya"mAM A aMge bAra hetuo varNavavAmAM AvyA che.* 1. tassauttarInA pramukha cAra hetuo : airyApathikI pratikramaNamAM jIvonI virAdhanA ane tenA prAyazcittanA AlocanA ane pratikramaNa - e be aMgo pUrA thAya che. tenA pachI kAyotsarga nAmanuM trIjuM aMga uttarIkaraNanI kriyAthI karavAmAM Ave che. jemAM cAra prakAranI prakriyA vaDe pApa karmono saMpUrNa uccheda kAyotsargamAM thAya che. temAM sthira thatA pahelA tasya uttarIno pATha bhaNavAmAM Ave che. temAMnA cAra hetuo nIce pramANe che. 1. uttarIkaraNa 2. prAyazcittakaraNa 3. visohIkaraNa 4. vizalyIkaraNa. A pramANe vizeSa AlocanA, prAyazcitta, cittavizuddhi ane cittane zalya rahita karavAno upakrama pApono saMpUrNa nAza karI zake. A cAra hetuo siddha karavA kAyotsarganuM vidhAna che. aiyaMpathikI pratikramaNa uparAMta aticAronI je rIte AlocanA karavAmAM Ave che te ja rIte bAra aNuvrato ane paMcamahAvrata dharmanI khaMDanA virAdhanA viSe paNa kAyotsarga viSayaka sUtra bolI "tassa uttarI vaDe upara jaNAvyA mujabanI cAra prakriyAthI pApa karmonA saMpUrNa uccheda arthe kAyotsarga karavAmAM Ave che. ahIM darzana, jJAna, cAritra tathA zratadharma ane sAmAyika viSayaka kAyika, vAcika, mAnasika aticAra sevana, usUtra, unmArga, akathya, akaraNIya, durgAna, duSTaciMtana, anAcAra, na IcchavA yogya vartanane paNa A kAyotsarga sAMkaLI le che. 2. kAyotsarganA zraddhAdi pAMca hetuo: ahIM kAyotsarga 1. zraddhAnI vRddhi arthe 2. buddhinI nirmaLatA arthe. 3. cittanI svasthatA arthe. 4. dhAraNA arthe ane pa. anuprekSAdi ciMtananI vadhatI jatI avasthA arthe karavAmAM Ave che. A kAyotsarga ahaMta caityanA vaMdana, pUjana, satkAra, sanmAna, bodhilAbha ane mokSanA lakSya sAthe karavAmAM Ave che. 9 Page #95 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 3. kAyotsarganA vaiyAvRtyAdi traNa hetuo : ahIM kAyotsarga 1. saMghanuM vaiyAvRtya karanAra arthe. 2. rogAdi upadravone zAMta karanAra arthe. ane 3. samyag draSTione samAdhi upajAvanAra deva devIonA ArAdhana arthe karavAmAM Ave che. pratikramaNamAM prAyazcitta vizuddhi ane duHkhakSaya karmakSaya nimittenA kAyotsarga pratikramaNanA aMte karavAmAM Ave che. rAtrika pratikramaNamAM kusvapra-du:svapra nimitte paNa kAyotsarga karavAmAM Ave che. je pAtakanI zuddhi arthe prAyazcittarUpa hoI AvazyakathI atirikta che. pAkSika, cAturmAsika ane sAMvatsarika pratikramaNamAM aticAra pachI chIMka Ave tyAre kSudropadravasaMghAtano kAyotsarga paNa karavAmAM Ave che. kAryotsarganA AgAro : pravRttivALA zarIrano tyAga karavo eTale kAyotsarga. A mATe pratijJA levAmAM Ave che. paraMtu zarIranI keTalIka pravRtti evI che ke je IcchA vinA paNa thayA kare che. tevI pravRttiono kAyotsargamAM apavAda rAkhavAmAM Ave che. AvA apavAdane zAstrIya bhASAmAM "AgAra' kahevAmAM Ave che. AvA soLa AgAro che. temAMnA bAra AgAro spaSTa rIte kAusagga suttamAM ApavAmAM Avela che. ane cAra AgAronA nAma evamAIehiM padathI samajavAnA che. AvA AgArothI mAro kAyotsarga akhaMDita ane avirAdhita hojo tevI samaja sAthe A kAyotsarga kyAM sudhI akhaMDita rAkhavo tenI maryAdA ApavAmAM AvI che. "jyAM sudhI 'namo arihaMtANaM' ema bolIne huM kAyotsarga pALuM nahi/samApta na karuM tyAM sudhI mArI kAyA sthira rAkhI, vacanathI mauna dhAraNa karI, tathA manathI zubhadhyAnamAM rahI sarva pApa kAryothI mArI kAyAno saMpUrNa tyAga karuM chuM. ,,10 kAryotsarganA prakAro : 1. kAyotsarga mukhyatve be prakAranA che. 1. ceSTA 2. abhibhava ceSTA kAyotsarga : A kAyotsarga gamanAgamana pachI, vihAra pachI, divasanA aMte, rAtrinA aMte, pakSanA aMte, cArtumAsanA aMte ke varSa yA saMvatsaranA aMte karavAmAM Ave che. te jadhanya AThathI 25, 27, 300, 500 ane utkRSTa 1008 zvAsocchavAsa pramANa hoya che. 74 Page #96 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 2. abhibhava kAyotsargaH je kAyotsarga titikSA zakti meLavavA mATe ke pariSadono jaya karavA mATe khaMDeramAM, smazAnabhUmimAM, araNyamAM ke koI vikaTa sthaLe jaIne karavAmAM Ave che tene abhibhava kAyotsarga kahe che. tenuM kAlamAna jaghanyathI eka aMtarmuhUrta ane utkRSTathI bAra mAsanuM hoya che. A mATe daSTAMtarUpe bAhubalino kAyotsarga prasiddha che. dhyAnamAM pragati IcchanAre mukhyatve A kAyotsarga karavo joIe. kAyotsarganuM kAlamAna : ceSTA kAyotsargamAM pravRtta thatAM pahelAM navakAra yA logassa vaDe tenuM kAlamAna darzAvavAmAM Ave che. eka navakAra dvArA ATha zvAsocchavAsa ane logassamAM caMdesu nimmalayarA sudhI paccIsa zvAsocchavAsa, sAgaravara gaMbhIrA sudhI sattAvIsa zvAsocchavAsa ane pUrNa logassa aThThAvIsa zvAsocchavAsa pramANa kAlamAna darzAve che. pratyeka kAyotsarga pramANayukta hovAthI jyAM sudhI "namo arihaMtANaM'no uccAra na thAya tyAM sudhI kAyotsarga saMpUrNa thayo gaNAya nahi. kAyotsarga pUro thayA bAda pragaTarUpe "namo arihaMtANaM bolavuM joIe. tema chatAM temAM keTalAka apavAdo darzAvyA che. jyAre bilADI uMdara para jhapaTa mAre tyAre tene bacAvavA khasI javuM ke kAyapravRtti karavI paDe to tene kAyotsargabhaMga kahevAto nathI. A uparAMta rAjA, cora-lUMTArA ke ekAMta sthAnamAM bhayanuM kAraNa upasthita thAya ke potAne yA anyane sarpadaMza thAya tyAre vacce ja namo arihaMtANaMno sahasA uccAra karI kAyotsarga pArI levAmAM Ave to kAyotsarga bhaMga thato nathI. kAyotsarganuM hArda : Avazyaka niryuktimAM jaNAvyuM che ke11. "zarIrane koI vAMsalAthI cholI nAkhe ke tenA para caMdanano lepa kare athavA jIvana Take ke teno jaldI aMta Ave chatAM je dehabhAvanAthI kharaDAya nahi ane manane samabhAvamAM rAkhe tene kAyotsarga thAya che." tyAra pachInI gAthAmAM jaNAvyuM che ke"devonA, manuSyonA ane tiryaMconA trividha upasargone madhyastha bhAvathI sahana karavA vaDe kAyotsarga zuddha thAya che." dehAdhyAsa jIvane anaMtakALathI vaLagyo che. te dehAdhyAsa TALI (7pa Page #97 -------------------------------------------------------------------------- ________________ samabhAvapUrvaka zubhadhyAnamAM sthira thavuM e kAyotsarganuM hArda che. kAyotsargamAM ekAgra thayela vyakti dehanI jaDatA ane matinI maMdatA dUra kare che; sukhadu:khanI titikSA vaDe anuprekSA athavA tattvaciMtana kare che ane zubha dhyAna dhyAve che. 12 kAyotsarganA bhedo : kAyotsargamAM cAra bhedonuM vidhAna che. 1. ucchitocchita : dravya (zarIra) ane bhAva (pariNati)thI zubha ane zuddha rUpe karavAmAM Avato kAyotsarga; 2. ucchitAnucchita : dravya (zarIra)thI zuddha ubhA rahevuM ane bhAvathI azu bhalezyarUpa pariNati hovAthI anucchita. 3. anuzthitoSkRita: dravyathI nIce besIne paNa bhAvathI zubha lezyAyukta kAyotsargamAM ughukta ane 4. anucchitAnuti : dravya (zarIra)thI nIce besIne ane azubha lezyA yukta manaHpariNati sAtheno kAyotsarga. kAyotsarganAM doSo : kAyotsarganA 21 ke 19 doSo che. 1. ghoTaka 2. latA 3. sthaMbha 4. kuca 5. mAla 6. zabarI 7. vadhU 8. nigaDa 9. laMbottara 10. stana 11. zakaToddhikA 12. saMyatI 13. khalIna 14. vAyasa 15. kapittha 16. zIrSolDaMpita 17. mUka 18. aMgulI 19. bhU 20. vAruNI 21. anuprekSA A ekavIsa doSone varjIne kAyotsargamAM vidhipUrvaka UbhA rahevAthI zarIranA aMgopAMga jema jema dukhe che tema tema suvihita AtmAnA ATha prakAranA karmasamUha paNa duHkhavA/tUTavA lAge che. upasaMhAra : kAyotsarganuM mukhya prayojana dhyAna che. jo ke tapAcAramAM dhyAna ane kAyotsargane atyaMtara bhedomAM alaga gaNAvela che. Arta ane raudra dhyAnano tyAga karI dharma ane zukla dhyAnamAM pariNatine dhyAna gaNela che. jyAre karmakSayArthe zarIrano - zarIra uparanI mamatAno tyAga karAya tene utsarga yA kAyotsarga kahevAya che. A banne vyAkhyAo jyAre dhyAnasiddha thAya che tyAre temanI vaccenuM aMtara dUra thaI jAya che. A pramANe dhyAnasiddhimAM kAyotsarga siddhi samAya che. dhyAtA, dhyAna ane dhyeya traNeyanuM jJAna (76) For Private personal Use Only Page #98 -------------------------------------------------------------------------- ________________ Jai Avazyaka che. badhA prakAranI dharma zikSAo mananI zuddhi mATe ja prabodhelI che. samyag darzanathI manano vega dhyeya tarapha kendrita thAya che. samyag jJAnathI krodha, mAna, mAyA ane lobha rUpa manano mela dhovAI jAya che. samyag cAritrathI manano vikSepa kramazaH ghaTato jAya che ane aMte kAyotsargamAM pariNamI manane vikSeparahita banAve che. sthira adhyavasAyo yukta mana eTale dhyAna ane cala adhyavasAyo yukta mana eTale ciMtana. eka viSayamAM aMtarmuhUrta sudhI manane sthira karI chadmastha manuSya dhyAna karI zake che. jayAre yoganirodha rUpa dhyAna kaivalyAvasthAne pAmIne jemanA bhAvamanano nAza thayo che te jinone hoya che. pratikramaNa e dhyAna che. e pratikramaNamAM prAyazcita svarUpe kAyotsarga Ave che. kAyotsarga e sAdhanAnuM carama zikhara che. AtmAne jJAna be prakAre thAya che : pratyakSa ane parokSa. ahIM pratyakSajJAna eTale naiyAyikoe jaNAvela Indriya pratyakSa jJAna levAnuM nathI, paNa Atma pratyakSa jJAna levAnuM che. jemAM pAMceya IndriyamAMthI eka paNa IndriyanI sahAya levAmAM AvatI nathI. AvAM pratyakSajJAnanAM traNa prakAra che. 1. avadhijJAna 2. mana:paryavajJAna ane 3. kevaLajJAna. matijJAna - Indriya tathA mana dvArA thAya che. zrutajJAna zabda dvArA zravaNendriya dvArA thAya che. TUMkamAM matijJAna ane zrutajJAna Indriya dvArA thatAM hovAthI parokSajJAna che. AtmAne thatuM IndriyajJAna mananA mAdhyamathI thAya che. mana, AtmA ane pAMce Indriya joDatI sAMkaLa che. A manane zarI2 ane IndriyathI alaga karI AtmAnI sAthe joDI devAmAM Ave athavA to manano zarIra ane Indriya sAtheno saMparka toDI nAMkhavAmAM Ave che tyAre Indriya dvArA thato anubhava AtmA sudhI pahoMcato nathI. kAyotsarga e manane zarIra ane IndriyathI alaga karavAnI prakriyA che. kAyotsargamAM AtmA kAyAno tyAga karato nathI, te to zarIramAM ja adhiSThita hoya che. paNa e manano zarIra sAtheno saMparka toDI nAkhe che. mATe ja kAyotsargamAM UbhA rahela zramaNa bhagavAna mahAvIrane govALIyAe kAnamAM khIlA ThokyA tyAre pIDA thaI hovA chatAM, teno AtmAne anubhava thayo nahoto. paraMtu jyAre kharaka vaidhe prabhunA kAnamAMthI khIlA bahAra kADhyA tyAre prabhue vedanAthI -For #rate www.jainellbrary.org mal 17 esha use only Page #99 -------------------------------------------------------------------------- ________________ bhayaMkara rADa pADI hatI. kAraNake te samaye prabhu kAyotsargamAM nahotA. A rIte kAyotsarga ApaNA jIvanamAM paNa ghaNI vakhata svAbhAvika thato hoya che. ApaNuM mana anya vicAromAM khovAyeluM hoya che tyAre zarIra ke Indriya dvArA thato anubhava AtmA sudhI athavA laukika ribhASAmAM magaja sudhI pahoMcato nathI. kAyotsargamAM paNa e ja prakriyA karI manane prabhunA guNonA vicAramAM - ciMtanamAM lagADI devAmAM Ave to kAyAno vyApAra baMdha thaI jAya che ane anya manuSya, prANI dvArA karAtA upasargano anubhava paNa AtmAne thato nathI. vartamAnamAM A prakArano kAyotsarga thato nathI. mAtra navakAra ke logassa gaNavAmAM Ave che. upara batAvela avasthA kAyotsarganI carama sImA che. paraMtu e na Ave tyAM sudhI sAdhake kAyotsargamAM zArIrika prakriyAno, indriya dvArA thatA jJAnano anubhava kare ja che. paraMtu A anubhava sAthe potAnA rAga-dveSane joDavAnA nathI. mAtra alipta rahI tene jovAnA arthAt anubhavavAnA che. te rIte jJAtA-dRSTA bhAva Ave to paNa kAyotsarga kaMIka aMze saphaLa thayo gaNAya. A prakArano kAyotsarga bhUtakAlIna azubha karmane AtmAmAMthI dUra kare che ane te saMpUrNa vaijJAnika che tethI ja zAstrakAra bhagavaMte prAyazcita rUpe kAyotsarganuM vidhAna karyuM che. kAyotsarga ke dhyAnamArga AtmAne kevalajJAnanI prApti sudhI laI janAra amogha sAdhana che. bhUtakALamAM aneka maharSioe tenuM AlaMbana lIdhuM che. mahAtmA dRDhaprahArI, cilAtIputra, gajasukumAla ane avaMti sukumAla, prasannacaMdra vagere kAyotsarga dvArA ja abhISTa phaLa prApta karI zakyA hatA. 1. 2. pAdaTIpa tAva kArya ThANeNaM moNeNaM jhANeNaM appANaM vosirAmi / kAusagga aljhayaNuM Avasaya suttuM saM. munizrI puNyavijayajI pra. zrI ma. jai.vi.muMbaI (1977) pR. 345 kAussage bhaMte ! jIve kiM jaNayaI ? kAussagga tIya-paTTupatraM pAyacchidaM visoheI | visuddha pAyacchitte ya jIve nirvoyahiyaNe Ahariya- bharutva- bhAravahe pasatyajJANovagae suhaM suheNa viharaI / suttAMka 1114 78 Page #100 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 3. 4. 5. 6. 7. 8. 9. 29muM adhyayana. uttarAjhayaNa sutta saM. munizrI puNyavijayajI. pra.ma.ai.vi.muMbaI (1977) pR. 246 caraNAIyaIyANuM, jahakamAMM vaNatigicchAveNuM / paDikkamaNAsuddhANaM, sohI taha kAussagguNa / / 6 / / causaraNapayannA causaraNa tathA AurapaccakakhANa payajJA- saM. vIrabhadra muni. pra. jaina tattva vivecaka sabhA, amadAvAda (1901) pR. 4 cautasauttarIkaraNa -pamuha saddhAIA ya paNa heuM / veyAvaccagarattAI tiGgi Ia heuM bArasagaM // 54 // caityavaMdanabhASya zrI caitya vaMdanAdibhASyatrayam le. zrI devendrasUri pra. zrI jinazAsana ArAdhanA samiti TrasTa, muMbaI (1998) pR. 48-49 tassauttarI karaNeNaM, pAyacchita karaNeNaM, visohI karaNeNaM; visallI karaNeNaM pAvArNa kammANa nigdhAyaNaDhAe ThAmi kAussagga || (zalya zabdathI anAlocita pApa samajavAnA che) -uttarIkaraNa sutta zrI paMcapratikramaNasUtra le. gaNadharAdi. pra. zrI goDIjI jaina derAsara muMbaI. bIjI AvRtti (1960) pR. 19 IcchAmi ThAmi kAussagga jo me aIAro kao kAIo vAIo mANastio utsutto umaggo akappo akaraNijajo dujajhAo dunviciMtio aNAyAro aNacchiavyo asAvagapAuggo / nANe daMsaNe carittAcaritte sue sAmAIye / / tiSThe guttIrNa cae kasAyANaM paMcahamaNuyANaM ti guNayANaM cae siAvayANuM, bArasavihassa sAvagadhammasa jaM khaMDiya jaM virAhiya, tassa micchA mi dukkaDaM || aIyArAloaNasutta ejana pR. 114 arihaMta ceIANaM karemi kAussagga | vaMdaNavattiyAe pUaNavattiyAe sakkAravattiyAe sammANavattiyAe bohilAbhavattiyAe niruvasagga vattiyAe, saddhAe mehAe dhiIe dhAraNAe aNuptehAe vajramANIe ThAmi kAussagga || ceIyathaya- sutaM. ejana pR. 83 veyAvaccagarANuM saMtigarANaM samaki samAhigarANaM karemi kAussagaM / veyAvaccagarANa sutta ejana pR. 111 annatya ussasaeNe nIsieNe khAsieNe chIeNaM jaMbhAIeNaM uDDaeNaM vAyanisaggeNaM bhamalIe pitta-mucchAe, suhumehiM aMgasaMcAlehiM suhumehiM khelasaMcAlehiM suhumehiM diThThisaMcAlehiM evamAIehiM AgArehiM, abhaggo avirAhio hajja me kAusaggo / kAusagga su N ejana pR. 20-21 39 Page #101 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 10. jAva arihaMtANaM bhagavaMtANaM namukkAreNa na pAremi, tAva kAyaM ThANeNaM moNeNaM jhANeNaM appANaM vosirAmi / kAusaggasutta ejana pR. 21 11. vAsIcaMdaNa kappo, jo maraNe jIviye ya samasaNo / dehe ya apaDibadhdho, kAussaggo havaI tasya // 1548 // tivihANuvatsaggANuM divvANuM mANusANaM tiriyANuM / sammamahiyAsaNAe kAussaggo havaI suddho 1549 // Avazyakaniryukti zrImadAvazyaka sUtrasyottarArdha; le. AcArya bhadrabAhu pra. Agamodaya samiti mahesANA (1917) pR. 718 12. deha maI - jaDu - suddhI, suha - dukhkhu - titikakhayA aNuptehA 1 jhAyaIya sujhA, eyago kAussagaMmi / / 1462 // A. niryukti. ejana pR. 772. 80 www:jainelibrary.org Page #102 -------------------------------------------------------------------------- ________________ prakraNa-8 chaThuM adhyayana : pratyAkhyAna prAstAvika : AtmAne saMyamamAM kema lAvavo? e eka kUTa prazna che. AtmAnI tRSNA anaMta che ane tene pUrI karavA mATe te athAga prayatna kare che. tRSNA AkAza jevI anaMta hovAthI tene koI cheDo ja nathI. zrI uttarAdhyayana sUtranA AThamAM adhyayanamAM kahyuM che - "jema lAbha thato jAya tema lobha vadhato jAya. lAbhathI lobha vadhe che. be mAsA suvarNathI karavA dhAreluM kArya kroDothI paNa pUruM na thayuM." A prakAranI anaMta tRSNAo vicAra karavA mAtrathI tUTatI nathI. te mATe jJAna uparAMta kuzala kriyAnI paNa jarUra che. jema mArgane jANanAro puruSa gamanAdi ceSTArahita hovAthI ISTasthaLe pahoMcI zakato nathI athavA ISTa dizAmAM laI janAra vAyunI kriyA vinAnuM vahANa Icchita baMdare pahoMcADatuM nathI tema cAritra-sajjiyArahita jJAna paNa mokSarUpa Icchita artha prApta karAvatuM nathI. ahIM prazna e thAya che ke kuzala kriyA kaI ? teno uttara e che ke je kriyAthI bUrI Adato ane svacchaMdI vartana dUra thAya ane AtmA virati, vrata, niyama ane sadAcAramAM Ave te kriyA kuzala kahevAya. tenuM phaLa mokSa yA parama padanI prApti che. AvI kriyA eTale pratyAkhyAna. jyAM pratyAkhyAna na hoya tyAM kuzalakriyA saMbhavatI nathI. - prati + A khyAna A traNa zabdothI pratyAkhyAna zabda nirmita thayo che. prati - pratikULa pravRtti, A - maryAdApUrvaka, khyAna - kathana karavuM. anAdi kALathI vibhAvadazAmAM rahelA AtmAnA svabhAvathI pratikULa maryAdAono tyAga karIne anukULa maryAdAono svIkAra karavo. A pratyAkhyAnane lokabhASAmAM paccakakhANa' kahe che. pratyAkhyAnanA paryAya rUpe niyama, abhigraha, viramaNavrata, AsravadvAra nirodha, nivRtti, guNadhAraNA vagere zabdono prayoga jainazAstromAM jovA maLe che. pratyAkhyAnanA bhedo : pratyAkhyAnanA be bhedo che. (1) mUlaguNarUpa (2) uttaraguNa rUpa. ucation International FoxPrivate hause Only H81) . FoxPrivate & Personal Use Only Page #103 -------------------------------------------------------------------------- ________________ zramaNo mATe paMca mahAvrata ane zrAvako mATe pAMca aNuvrata mUlaguNarUpa che. sAdhuo mATe piMDavizuddhi Adi ane zrAvako mATe traNa guNavrata ane cAra zikSA vrata uttaraguNa rUpa che. mUlaguNanuM pratyAkhyAna moTebhAge jIvanaparyaMtanuM hoya che. jyAre uttaraguNa pratyAkhyAna pratidina upayogI che. uttaraguNa pratyAkhyAnanA be peTA prakAro cheH 1. saMketa pratyAkhyAna 2. ahvA pratyAkhyAna. ahIM e spaSTa karavuM joIe ke pratyAkhyAnano mukhya uddeza paMca mahAvrato che- jene pratyAkhyAna kahe che. tenuM pAlana karavAnI yogyatA Ave te mATe ja anya pratyAkhyAnonI yojanA che. pratyAkhyAnanA pravartamAnarUpamAM saMketa ane addhA pratyAkhyAnano vizeSa pracAra che. tenI yojanA jIvonA alpa-bahu sAmarthyane lakSamAM rAkhI karavAmAM AvI che. je jIvothI vadhAre na thaI zakatuM hoya te prathama aMgusahiyaM-muHi-sahiyaM vagere sAMketika pratyAkhyAna laI zake. tenI dhAraNAmAM - 'huM jyAM sudhI aMgUTho, muThThI yA gAMTha na kholuM athavA gharamAM praveza na karuM, jyAM sudhI pasIno sukAI na jAya tyAM sudhI, amuka zvAsocchavAsa pUrA na thAya, pANIthI bhInI thayelI khATalI sUkAI na jAya athavA koI vastumAMthI pANI TapakatuM baMdha na thAya, A dIpaka jalato rahe tyAM sudhI vagere tyAM sudhI bhojana karIza nahi,... pArIza nahi... A pramANe aMgUTho, muThThI, gAMTha, dharapraveza, prasveda, zvAsocchvAsa, pANInA TIpAM, dIpaka vagere saMketane dhyAnamAM rAkhI karelA pratyAkhyAnane saMketa pratyAkhyAna kahe che. je pratyAkhyAnamAM kALanI maryAdA yA sImA bAMdhI hoya tene addhA pratyAkhyAna kahe che. te dasa prakAranA che. (1) navakArazI (2) porisI-sADhuMporisI (3) parimuThTha-avaDha (4) biyAsaNa-ekAsaNa (5) ekalaThANa (6) AyaMbila (7) upavAsa (8) divasacariyuM- bhavacariya (9) abhigraha ane (10) niSvigaI yA vigaI saMbaMdhI. jo ke ekAzanAdimAM spaSTa rIte kALanI koI maryAdA nathI. paraMtu pUrvAcAryoe tenI kALa- maryAdA bAMdhI che ane te pratyAkhyAna addhA pratyAkhyAna sAthe ja karavAmAM Ave che. .... AgAranuM svarUpa : pratyAkhyAna AgAra sahita karavuM joIe, nahIMtara teno bhaMga thAya 82 Page #104 -------------------------------------------------------------------------- ________________ che. pratyAkhyAna bhAMgavAthI moTo doSa lAge che. jyAre thoDuM paNa pratyAkhyAna pAlana karavAmAM guNa rahelo che. dharmakAryamAM lAbha-hAnino viveka hovo jarUrI che. AgAra eTale pratyAkhyAna bhaMga na thAya te mATe pratyAkhyAna levAnA samaye je chUTa, maryAdA athavA apavAda rAkhavAmAM Ave che. . kayA pratyAkhyAnamAM keTalA AgAra che, kayA kayA AgAra che te saMkSepamAM nIce ApelA che. navakAranA uccAraNapUrvaka pAravAnA samaye navakArazI pratyAkhyAnamAM be AgAra che. "namukakAra sahiya'mAM sahiya- sahita e muhUrtakALa(48 miniTa)no nirdeza kare che. zAstra tene kAla pratyAkhyAna gaNe che. bIjAM kAla pratyAkhyAna jevAM ke poriTI, sADha-porisI, purimaSTha,avaDha AdimAM praharanuM nirUpaNa karavAmAM Ave che. navakArazInA pratyAkhyAnamAM be AgAro che. azana, pAna,khAdima ane svAdima e cAra prakAranA AhArono tyAga anAbhoga ane sahasAkAra nAmanA AgAro sAthe eka sAthe eka muhUrta paryata sUryodayathI) karavAmAM Ave che. anAbhoga eTale vismRti ane sahasAkAra eTale utAvaLa ke acAnaka- akasmAte mukhamAM vastu mUkI devI ke paDI javI. porisI- pauSi arthAta sUryodaya bAda puruSanA zarIra pramANa chAyAnuM pramANa thAya teTalo kALa. tene prahara paNa kahe che. temAM cAra prakAranA AhArano tyAga cha prakAranA AgAra sAthe che. anAbhoga, sahasAkAra, pracchannakALa, dizAmUDhatA, sAdhuvacana (Adeza) ane sarvasamAdhi vRttinA A AgAro te pachInA sADhaporisI (sArtha-doDhagaNI)mAM paNa yathAvat jaLavAyA che. pracchannakALa eTale vAdaLa, dhummasa ke parvatanI ADamAM sUryanuM DhaMkAvuM ane chAMyA na paDatAM pratyAkhyAnano kALa na jaLavAya teno AgAra, dizAmUDhatAnA AgAramAM bhrAntithI pUrva dizAne pazcima dizA samajI apUrNa samaye AhAra levo sUcita che. sAdhuno bahupaDi puSpAporisI'no Adeza yA vacana sAMbhaLI samaya pahelAM AhAra grahaNa kare to te paNa AgAra che. chelle sarva samAdhivRttinA AgAramAM tIvra zULa ke pIDAthI jIvanI samAdhi jaLavAtI na hoya ane Arta ke raudra dhyAna thatuM hoya ane dhairya rahetuM na hoya to te AgArathI AhAra grahaNa karatAM pratyAkhyAna bhaMga thato nathI. A sAthe pathya ke auSadha grahaNa karavAmAM Ave to paNa pratyAkhyAna bhaMga thAya nahi. Page #105 -------------------------------------------------------------------------- ________________ - purimarda no artha purimAI- divasano prathama ardho samaya ke be prahara sUcita kare che. temAM sAta AgAro che. uparokta che uparAMta "mahattarAgAreNaM' nAmanA AgArathI karmanirjarArUpa, sAdhu ke saMghanA saMkaTa samaye ke kAryavazAt moTA(mahattara) kAraNathI apUrNa samaye pratyAkhyAna pAravuM paDe to teno bhaMga kahevAya nahi. ahIM lAMbo (be praharano) samaya hovAthI A AgAra samAvelo che." ekAsaNAdimAM ATha AgAro che. tivihAra ekAsaNAmAM AhAra pachInA samaye pANI pI zakAya che; covihAra ekAsaNAmAM AhAra samaye ja pANI pI zakAya, pachI nahi. tene "ThAmacauvihAra' kahe che. prathama be ane aMtima be AgArothI ApaNe paricita chIe. vaccenA cAra AgAro - - 1. sAgAriAgAreNaM : gRhasthanI hAjarI ke vadhu samaya rokAvAthI sAdhue sthAnaphera karatA ekAsaNAno bhaMga na thAya te. 2. AuTaNapasAreNaM : ghUMTaNa-paga vagerenA saMkoca prasArathI Asana calAyamAna thAya to pratyAkhyAna bhaMga na thAya te. 3. guru abhuTTANeNe ekAsana samaye gurujInA AvavAthI vinAyArthe ubhuM thavuM paDe teno AgAra. 4. parikrAvaNiyAgAreNaM zramaNabhikSAmAM atimAtrAmAM vadhelo AhAra niravadya sthAne paraThavI devo joIe kAraNa bIje divase te kahyuM nahi. jo paraThavavA sivAya bIjo koI vikalpa na hoya to ekAzana karanAra bIjIvAra AhAra le teno AgAra sUcavelo che. AhAra pheMkI detA jIvavirAdhanAnA doSa lAge che. ekalaThANAmAM sAta AgAromAM uparanA ATha AgAromAMthI eka AuTaNapasAraNano AgAra nathI kAraNa ahIM ekaja sthitimAM aMgopAMga rAkhavAnA hoya che. AyaMbila-AcArlI; AyaM-AyAma-osAmaNa ane asla-khaTAza. upalakSaNathI tamAma vigaIo, maracuM, masAlAdi svAdavardhaka ane snigdha - rasanA tyAgapUrvaka prAyaH nIrasa, rUkSa ane sUkAM khAdyAnnanuM bhojana tethI A pratyAkhyAnamAM svAdaya mATe pauSTika, garISTha, svAdiSTa padArthono tyAga nihita che. tenAM traNa AgAro viziSTa che. 1. levAleveNuM : lepa-alepathI arthAt tyAjaya padArthonA lepa zuSka AyaMbila padArthone lAgI jAya to teno AgAra. 84 Page #106 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 2. gihatthasaMsadeNuM : gRhastha sAdhune bhojana Ape te samaye camacAmAM akalpya vigaI ke masAlAno bahu ochI mAtrAvALo- saMsakata thayeloApe to teno AgAra. 3. ukikhattavivegeNuM : AyaMbilanA AhAra upara sUkI vigaI goLa yA mIThAI rAkhI hoya tene sArI rIte UThAvI lIdhA pachIno je aMza rahe teno AgAra ahIM nirdezela che. upavAsamAM pAMca AgAro che. tenA pratyAkhyAnamAM abhattaHabhakatArtha- jemAM bhojananuM prayojana na hoya te ane sAthe pAriAvaNiyAgAreNuM vizeSarUpe che. jo tivihAra upavAsa hoya to pANI pIvAnI chuTa hovAthI vadhelo AhAra gurvajJAthI khAI pANI pI zakAya che. covihAra upavAsamAM jo AhAra ane pANI banne vadhelA hoya to ja khAI zakAya che. pANI vadhyuM na hoya to ekalo AhAra laI zakAya nahi. paccakkhANomAM mukhyatve pANI saMbaMdhI- porisIthI upavAsa paryaMtanA tapamAM utsarga mArge covihArano nirdeza che. jo tivihAra karavAmAM Ave to tenA cha AgAro darzAvyA che. jemAM osAmaNa,khajUra ke AmalIvALA pANIthI athavA je pAtramAM tenA lepa-yukata pANI hoya te sivAya trividha AhAra (azana, khAdima ane svAdima)no tyAga darzAvela che. upavAsa ekAzanAdi tapa samaye tethI pratyAkhyAna bhaMga thato nathI. jemAM lepa na hoya paNa chAzanuM nItareluM pANI hoya, traNavAra UkALeluM zuddha svaccha jaLa, tala ke kAcA cokhAnuM osAmaNa (bahula jaLa), pakAvelA cokhA, DAMgara ke dALanuM osAmaNa vagere gALIne levAthI tathA loTanI kaNekanuM nItareluM pANI pIvAthI pratyAkhyAnano bhaMga thato nathI. - carama pratyAkhyAnanA be bheda che. (1) divasanA aMtima bhAganuM (2) jIvananA aMtima samayanuM. bannene kramazaH 'divasacariya' ane 'bhavacariyuM' kahe che. bhavacariyuM jyAM sudhI prANa rahe tyAM sudhInuM hoya che. divasacariyanA cAra AgAro che. AmAM rAtribhojananA tyAganA niyamane daDhAvAya che. bhavacariyuMmAM be AgAro che. (1) anAbhoga ane (2) sahasAkAra temAM 'savvasamAhivattiyAgAra' ke 'mahattarAgAra' nI jarUra nathI.A be AgArothI upayogazUnyatA ke AMgaLI Adi moMmAM mUkavAthI vratabhaMga thato nathI. 85 Page #107 -------------------------------------------------------------------------- ________________ abhigraha- pratyAkhyAnamAM 10 koIne koI rUpamAM tapa tyAgane anurUpa saMkalpa yA niyama karavo eTale abhigraha dhAraNa karavo kahevAya. tenAM cAra AgAro che. (1) anAbhoga (2) sahasAkAra (3) mahattara ane (4) sarvasamAdhivRtti. koI vastratyAgarUpa abhigraha dhAre to sAthe colapaTTAgAreNaM nAmano pAMcamo AgAra bolavAthI kAraNavazAt colapaTTa dhAraNa karavo paDe to pratyAkhyAnabhaMga thAya nahi. vigaI tyAgarUpa pratyAkhyAnamAM eka AgAra "paDuccamakhieNa" dvArA sUkI roTI narama rAkhavA alpamAtrAmAM snigdha karelI hoya tene khAvAthI "-pratItya-zrakSita- AgArathI paccakakhANa bhaMga thato nathI, zarata eTalI ke temAM ghIno svAda na Ave. nIlimAM traNavAra ghI/telamAM taLyA pachI cothI vAra taLelI vastu ke mIThAIno upayoga karavAmAM Ave che. Ama AyaMbila ane nIvinA anukrame ATha ane nava AgAro thAya che. AgAronI samAnatAthI ekAsaNA sAthe biyAsaNa, porisI sAthe sAdhraporisI ane purimuDha sAthe avazna, covihAra, tivihAra, duvihAranA pratyAkhyAna sAthe ApI zakAya che. dainika dezAvakAzika vratamAM cauda vastuonA bhoga-paribhoganA niyamo dhAravAmAM Ave che. zrAvaka jIvananuM. e agatyanuM aMga che. temAM paNa cAra AcAro- anAbhoga, sahasAkAra, mahattara ane sarvasamAdhivRttinuM kathana karavAmAM Ave che. pratyAkhyAna pAravA samaye samyagU zuddhinA cha kAraNono pATha bolavAmAM Ave che. sparzita (vidhipUrvaka), pAlita (vAraMvAranA upayogapUrvaka), zobhita (guru, tapasvI, bAla, jJAnavRddhAdine ApIne tarita (avadhi pUrI thayA bAda thoDI vadhu vAra samaya kADhIne), kIrtita (pratyAkhyAnanI prazaMsA karIne) ane ArAdhita (karmakSayanA hetupUrvaka). A cha kAraNomAM pratyAkhyAnanI bhavyatA pragaTa thAya che. bIjI rIte ja zuddhinI prarUpaNA pratyAkhyAna bhASyanI 46 mI gAthAmAM karavAmAM AvI che. je nIce mujaba che. (1) saduhaNA (ra) jANapaNuM (3) vinaya (4) anubhASaNa (5) anupAlana ane (6) bhAvazuddhi.12 upasaMhAra : * kAryotsarga pUrNa thatAM bhUtakAlIna pApa karmane AtmAmAMthI alaga H86 For Private & berenal Use Only ation International For Private a use! Page #108 -------------------------------------------------------------------------- ________________ karavAnI prakriyA pUrNa thAya che. e pUrNa karyA pachI saMsArI jIva potAnA laukika vyavahAramAM punaH pravRtta thAya che. paraMtu A punaH pravRtta thatAM pahelAM zAstrakAra bhagavaMta ApaNA AtmAnA hitane mATe, pUrve karelI azubha pravRtti punaH na karavAnAM pratyAkhyAna/paccakkhANa Ape che. jo A paccakkhANa levAmAM na Ave to bhUtakALamAM karela pApanA prAyazcittano koI artha raheto nathI. tethI zAstrakAra maharSioe cha ye AvazyakamAM sauthI chelle pratyAkhyAna mukyuM che. pratyAkhyAna levAthI ApaNo AtmA jenI sAthe pratyakSa joDAyelo nathI evAM ajJAtapaNe thatAM pApothI bacI jAya che. ane kyAreka evAM pApa karavAno avasara Ave tyAre pote te pratijJAmAM daDha rahI te karato nathI. athavA baLAtkAre koI tenI pAse evuM pApa karAve tyAre teno manamAM raMja rahe che. ane pAchaLathI tenI AlocanA laI zuddha bane che. A rIte te kAyAthI pApa karato hovA chatAM manathI ane vacanathI pApathI alipta bane che. pratyAkhyAnathI karmono Asava baMdha thAya che, tRSNAono uccheda thAya che, upazamabhAva pragaTe che, sAdhakamAM cAritradharmano ArvibhAva thAya che, jUnA karmonI nirjarA thAya che ane uttarottara UMcA guNasthAnako para ArUDha thaI zAzvatasukha che te-mokSa prApta thAya che. A rIte pratyAkhyAna paraMparAe mokSa phaladAyaka che. 13 pratyAkhyAna nAnuM hoya ke moTuM, te lIdhA pachI yarthAthapaNe pALavuM joIe. tema karavAthI mananI makkamatA keLavAya che, tyAganI tAlIma maLe che, cAritraguNanI dhAraNA thAya che. tethI pratyAkhyAnane vRttisaMkSaya yoga tarapha kramazaH vadhatI sAdhanA kahI zakAya. pAdaTIpa jahA lAho tahA loho, lAhA loho vajraI / do mAsa kayaM karuM, koDIe vi na niTviyaM ||17 || kAMpilIya adhyayana zrI uttarAjajhayaNa sutta : saM muni puNyavijayajI pra.zrI ma.ai.vi.muMbaI(1977) pR. 118 : 62 Page #109 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 2. 3. 4. 5. 6. 7. 8. 9. navakArasahiaporisi purimaa-gAsaNegaThANe a / AyaMbila abhattare, carime a abhigna he vigaI pratyAkhyAnabhASya zrI caityavaMdanAdibhASyatrayam le. devendrasUri pra. zrI jinazAsana ArAdhanA samiti muMbaI (1998) pR. 160. uggae sUre namukakArasahiyaM muOisahiyaM paccakakhAI, cavvihaMpi AhA2e asaNaM pAchuM khAIma sAImaM annatthaNAbhogeNaM sahasAgAreNaM vosiraI / -navakArazI paccakakhANa zrI paMcapratikramaNasUtra le. zrI gautama gaNadharAdi pra. goDIjI jaina derAsara, muMbaI bIjI AvRtti(1960) pR. 314. uggae sUre namukakArasahiyaM porisiM sAkaporisiM uggae sUre cavihaM pi AhAraM asaNaM pANaM khAImaM sAImeM annatthaNAbhogeNaM sahasAgAreNaM pacchannakAleNuM disAmoheNaM sAhUvayaNeNaM savvasamAhivattiyAgAreNaM vosi2I / - porisI paccakakhANa ejana pR. 314. sUre uggae purimaThuM-avaz muTTisahiyaM paccakakhAI, cavihaMpi AhAra asaNaM pANaM khAIma sAIma annatthaNAbhogeNaM sahasAgAreNaM pacchannakAleNuM disAmoheNuM sAhuvayaNeNaM mahattarAgAreNaM savvasamAhivattiyAgAreNuM vosiraIpurima-avaTTupaccakakhANa. ejana pR.314-15 egAsaNa paccakkhAI tivihaM pi AhAra asaNaM khAImaM sAIma, annatthaNAbhogeNaM sahasAgAreNaM sAgAriAgAreNaM AuMTaNapasAreNaM guruabduThThANeNaM pAriDhAvaNiyAgAreNaM mahattarAgAreNaM savvasamAhivattiyAgAreNaM ekAzana-biyAsaNa paccakakhANa ejana pR. 315 AyaMbilaM paccakakhAI-annatthaNAbhogeNaM sahasAgAreNaM levA-leveNuM gihatya-saMsaaNa ukikhattavivegeNaM pAriDhAvaNiyAgAreNaM mahattarAgAreNaM savvasamAhivattiyAgAreNaM AyaMbila paccakakhANa. ejana pR.316. pANassa leveNa vA aleveNa vA accheNa vA bahuleveNa vA sasintheNa vA asittheNa vA ejana pR.316. divasa cariyuM paccakakhAI cauhiMpi AhAra - asaNaM pANaM khAImaM sAImaM annatthaNAbhogeNaM sahasAgAreNaM mahattarAgAreNaM savvasamAhivattiyAgAreNaM sAMjanA paccakakhANo ejana pR. 318 .. Page #110 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 10. abhignahe paccakakhAI annatthaNAbhogeNaM sahasAgAreNe mahattarAgAreNe savasamAvittiyAgAreNuM abhigraha paccakhANa ejana pR. 318. 11. phAsiya pAliyaM sohiyaM tIriyaM kadiye ArAhiya je ca na ArAhiyaM tassa micchA mi dukakaDe ! paccakakhANa pAravAno vidhi ejana. pU. pa05 phAsiya pAliya sohiya tIriya kaTTiya ArAhiye suddha - 44 mI gAthA paccakakhANa bhASya zrI caityavaMdanAdi bhASyatrayam le. devendrasUri. pra. zrI jinazAsana ArAdhanA samiti muMbaI (1998) pR.209. 12. -tu ahavA cha suddhi sahaNA che jANaNa viNayaNabhAsaNa aNupAlaNa bhAvasRddhitti +/46o. -46 mI gAthA paccakakhANabhASya. ejana pR. 210. paccakkakhAmiNe sevileNa bhAveNa jiNavasadiThuM pattA anaMtajIvA sAsaya sukha lahuM mukha /1621 -Avazyaka niryukti. zrI AvazyakasUtra-uttarArdha (uttarabhAga)-le. A. bhadrabAhu pra. Agamodaya samiti mahesANA (1917) pR. 863. For Private & Fersonal Use Only Page #111 -------------------------------------------------------------------------- ________________ prakaraNa-9 upasaMhAra prAstAvika : SaTAvazyaka e jinadharmanA hArdarUpa kriyAyoga che. temAM jaina AcAramImAMsAnuM saMkalana thayuM che. A saMkalana tenA ArAdhako evA sAdhu, sAdhvI, zrAvaka ane zrAvikA ema caturvidha saMghane upayogI che. *prathama Avazyaka -sAmAyikanI ArAdhanA prazamabhAvanI jIvanamAM pratiSThA kare che. to dvitIya ane tRtIya Avazyako- caturvizati stava ane vaMdanaka Avazyako anukrame pramodabhAva ane vinayabhAvane jIvanamAM dRDha kare che. adhika guNInI guNastavanA jIvanamAM prasaratA ahaMkAra ane abhimAnane lagAma de che. jinezvara pratyenI bhakti eka zreSTha AlaMbana ApaNane puruM pADe che. guru pratyeno pratipattirUpa vinaya gurunI AzAtanA thaI hoya to kSamApanA vyakta kare che. A kSamApanAno bhAva vistarI jagatanA samasta jIvone AvarI le tevo jIvanavyApI thaI jAya to jIvanamAM jovA maLatAM dveSa, krodha ane vairanA vamaLo zamI jAya. caturtha pratikramaNa AvazyakanI vizeSatA e che ke temAM svanA doSonuM darzana thAya che, pote keTalo apUrNa che tenuM bhAna thAya che. tethI e doSonI niMdA AtmasAkSIe karI guru samakSa pragaTarUpe kabUlAta gaha ane AtmAne vosirAvavA dvArA AtmAnI azubha pariNationo tyAga karavA sAthe mahAbhiniSkramaNanI yAtrA zarU thAya che. paMcama kAyotsargane ApaNe jIvanamAM sthAna ApIe chIe tyAre te karmanA ane doSanA prahArothI ghAyala thayelA jIvananI cikitsArUpa banI jAya che. A cikitsAno Azaya AtmAmAM pesI gayelAM zalyo dUra karavAno che. rUgNa jIvanane tyAra pachInuM ArogyanuM varadAna chaThThA Avazyaka pratyAkhyAnanI guNadhAraNAthI maLe che. tethI ArogyanI punaH prApti sAthe navuM jIvana maLyAno ahesAsa thAya che. vartamAna ane bhAvinA saMbhavita karmAzravono nirodha ane AtmAnA saMvarabhAvanI keLavaNI A AvazyakamAM nihita che. sAvaghayoganI virati, covIsajananuM sadbhUta kIrtana ane guruno vinaya mumukSune pratikramaNa kriyAno sAco adhikArI banAve che. AvI 90 Page #112 -------------------------------------------------------------------------- ________________ lokottara kriyAnI vizeSa sArthakatA UbhI thAya te mATe pratikramaNa pachI vAcha, kAcha mana nizcala rAkhavA kAyotsarga ane nAnA prakAranA saMyamArAdhanarUpa paccakakhANa grahaNa karavAmAM Ave te jIvanamAM pragati vAMcchu mATe jarUrI che. - jaina Agamika sAhityamAM A SaDu Avazyaka kriyAnA sUtro mULabhUta sUtro gaNAya che. vartamAna jinazAsananI sthApanA covIsamA tIrthaMkara zrI mahAvIra svAmIe vi.sa. pUrve 500 varSe karI tyArathI A sUtro pracalita che. Ama Agama sAhityamAM teono samAveza mUla sUtro tarIke thayo che ane te cha adhyayanomAM vibhAjita che. A mUla sUtro upara aneka zAstrakAroe niyukita, bhASya, cUrNi, TIkAo ItyAdi racyAM che. enuM saMkSipta avalokana ahIM rasaprada banI raheze. Avazyaka niryukita H - niyukita e AgamonI padyabaddha prAkRta TIkA che. niryukitamAM mUlagraMthanA pratyeka padanuM vyAkhyAna na karatA vizeSarUpe pAribhASika zabdonuM ja vyAkhyAna karavAmAM Ave che. AcArya bhadrabAhue A niryukitanI racanA karI che. teo chedasUtrakAra ane caturdaza pUrvadhara AcArya bhadrabAhu- prathamathI bhinna che. teo prasiddha jyotiSI varAhamihiranA bhAI hatA ane aSTAMganimittaka tathA maMtravizArada tarIke prasiddha hatA. temanI bIjI kRti bhadrabAhusaMhitA che. temano jIvanakALa vi.saM.200 thI 600 vacceno jaNAya che. . viSaya vaividhyanI dRSTie A eka mahatvanI kRti che. A kRtimAM prathama upoddhAta che je graMthanI bhUmikA raju kare che. paMcajJAna vivecana pachI temaNe sAmAyika niryuktithI AvazyakAdi adhyayanonuM niryuktimUlaka vivaraNa karyuM che. AcArya bhadrabAhunI A prathama kRti che. tenA para zrI jinabhadragaNi kSamAzramaNa, zrI jinadAsagaNi mahattara, zrI haribhadrasUri, zrI koTyAcArya, zrI malayagiri AcArya tathA maladhArI zrI hemacaMdrasUri ane zrI mANikayazekharasUrinI vyAkhyAo maLe che. vizeSAvazyaka bhASya : A bhASyamAM jainAgamomAM varNita badhAMja mahattvapUrNa viSayonI carcA Page #113 -------------------------------------------------------------------------- ________________ che. tenA kartA AcArya zrI jinabhadragaNi kSamAzramaNe potAnA tarkapUrNa AlekhanamAM nayavAda, jJAnavAda, pramANazAstra, AcAranIti, syAdvAda ane karma siddhAntane AvarI laI tenuM anya darzano sAthe tulanAtmaka vivaraNa karyuM che. jainAgamo samajavAnI cAvI A bhASyamAM rahelI che. teno AdhAra tyArapachI racAyelA badhAMja AgamagraMthoe lIdho che. A graMtha AvazyakasUtranI vyAkhyArUpa prAkRta bhASAmAM racAyelo che ane temAM kevaLa prathama- sAmAyika Avazyaka saMbaMdhI niyukitanI gAthAonuM vivecana maLe che. A eka jaina jJAnamahodadhi graMtha che. Avazyaka cUrNi : niryukita ane bhASya jevI padyAtmaka vyAkhyAo uparAMta gadyAtmaka vyAkhyAonI jarUriyAta jaNAtA tenI pUrti arthe prAkRta tathA saMskRtamizrita prAkRtamAM je vyAkhyAo racavAmAM AvI tene cUrNi kahe che. AvazyakacUrNinA racayitA zrI jinadAsagaNi mahattara che. teo bhASyakAra zrI jinabhadragaNi kSamAzramaNa pachI ane TIkAkAra AcArya zrI haribhadrasUri pahelA thayA hatA. temano samaya vi.saM. 650-750 vacce mUkavAmAM Ave che. Avazyaka cUrNinuM mahattva ane aitihAsika mUlya temaNe racelI bIjI cUrNiothI vizeSa che. ahIM aneka rasaprada aitihAsika ghaTanAo ane paurANika AkhyAnono saMgraha thayelo che. niryukita, bhASya ane cUrNionI racanA bAda jainAcAryoe saMskRtamAM aneka TIkAo lakhI che. temAMnI keTalIka upalabdha nathI. TIkAonA ghaNA alaga alaga nAmo jovA maLe che. TIkA, vRtti, vivRtti, vivaraNa, vivecana, vyAkhyA, vArtika, dIpikA, avacUri, avacUrNi, paMjikA, TippaNa, TippaNaka paryAya, stabaka, pIThikA, bAlAvabodha vagere. vizeSAvAcaka bhASya-vopavRti : A prAcInatama TIkAno prAraMbha AcArya zrI jinabhadra gaNi kSamAzramaNe karyo hato, jene koTaTyAcArya vAdi gaNie pUrI karI. vizeSAvazyaka bhASyanI A svopajJavRttinI bhASA zailI saraLa, spaSTa, prAsAdika ane prasannakara che. koTyAcArya e vizeSAvazyakabhASya vivaraNanuM nAma potAnI rIte 'vizeSAvazyaka laghuvRtti" ApyuM che. Page #114 -------------------------------------------------------------------------- ________________ Avazyaka laghuvRtti H yAkinI mahattarAsunu zrI haribhadrasUrie jaina AgamonI TIkAo lakhI che. temano jIvanakALa vi.saM.757-827 vacceno che. A TIkA, AvazyakacUrNinuM anusaraNa karyA vagara, Avazyaka niryukitanA vivecana tarIke che. temaNe AnI bRhad vRtti paNa lakhI haze- je hAla aprApya che. A vRttinuM nAma "ziSyahitA' che. A TIkA rara000 zloka pramANa che. Avazyaka vivaraNa : vikramanI agyAramI sadImAM thayelA AcAryazrI malayagirie A vivaraNanI racanA karI che. te Avazyaka niryukita upara lakhAyeluM che. maMdabuddhinA loko mATe te racyuM che tema prAraMbhamAM zrImalayagirie darzAvyuM che. pratyeka viSayanuM Avazyaka pramANo sAthe saraLa ane prAMjala zailImAM vivecana thayeluM che. vividha sthAno para kathAnakonA prasaMgo AcAryazrI bhUlyA nathI. A kathAnako prAkRtamAM che. upalabdha vivaraNa bIjA Avazyaka sudhI ja che. AvazyakavRttipradeza vyAkhyA vikramanI agyAramI sadImAM thayelA mAladhArI zrI hemacandrasUrie pAMca hajAra zloka pramANa TippaNaka lakhela che ane vizeSAvazyaka bhASya upara aThThAvIsa hajAra zloka pramANa vistRta vRtti lakhI che. temanA ziSya zrI candrasUrie pradeza vyAkhyA TippaNaka lakhyuM che. hAribhadrIya vRttinA kaThina sthAnone temaNe saraLa zailImAM samajAvyA che. vizeSAvazyaka bhASA uparanI bRhad vRttine ziSyahitAvRtti paNa kahe che. anya TIkAo : Avazyako upara aneka AcAryoe kalama calAvI che. zrI tilakasUrie (vi.sa. 1296) TIkA lakhI che jene laghuvRtti kahe che. zrI jinabhadrasUri, namisAdhu (vi.saM.1122), jJAnasAgara (vi.saM.1440) ane mANikayazekharasUrie paNa Avazyako para TIkAo racI che. mANikaya zekharasUri aMcalagacchIya merUtuMgasUrinA ziSya hatA. teo vikramanI paMdaramI sadImAM thayA hatA. temanI "Avazyaka niryukti dIpikA' mukhyakRti che. Page #115 -------------------------------------------------------------------------- ________________ digaMbara paraMparAmAM AcArAMga jeTalI pratiSThA dharAvatA graMtha-mUlAcAramAM paNa SaD Avazyakano adhikAra varNavAela che. mUlAcArane have vidvAno yApanIya saMpradAyano graMtha mAne che. temAM AvazyakanuM tAtparya zvetAMbara paraMparAmAnya AvazyakasUtrathI ja che. Avazyaka viSe 'pratikramaNa graMthatrayI' nAme acela paraMparA pracalita graMthamAM zaurasenI prAkRta prayojela che je ardhamAgadhI AvazyakasUtrane anusare che. A pratikramaNa graMthatrayInA aneka pATho yathAvat rUpe ke vAcanAbheda Adi sAthe Avazyaka sUtramAM jovAmAM Ave che. tethI e phalita thAya che ke A pratikramaNa sUtra mULamAM yApanIya paraMparAmAM raheluM hovuM joIe. jene pachI digaMbaroe apanAveluM che. Avazyaka sUtronI pratiSThA zrI namaskAra mahAmaMtra pachInA sthAne che. tenA aneka pATho jaina bALako ane bALAo nAnapaNathI ja moDhe kare che. A praNAlikA atyAra sudhI cAlatI AvI che. jinadharmanI kriyAomAM Avazyako prathama sthAne che. aitihAsika rIte ane mahatvanI dRSTie temanuM sthAna sauthI agatyanuM che. snAtra mahotsava, vividha pUjano ke vividha pUjAo, devavaMdano ItyAdi tyArapachInA samayamAM racAyA che. SaD Avazyakone pratikramaNamAM samAvavAmAM AvyA che ane te AtmazuddhinA abhiyAna samAna che. tenAthI AtmA anekaguNothI zobhAyamAna thAya che. AvazyakonI A kriyA kriyAvaMcaka yoga banatA AtmAmAM sarvajIvo pratye bhInAza ane kumAza pragaTe che. anAdinA kusaMskArothI AtmA vimukha bane che ane jIvano ziva banavAno yoga ahIM pragaTa thAya che. 94 Page #116 -------------------------------------------------------------------------- ________________ pariziSTa A laghuzodha nibaMdha lakhAyo te samaye keTalAka muddAo manamAM ubhavyA tenuM nirUpaNa asthAne nahi gaNAya. vartamAnamAM paDAvazyakamaya pratikramaNa pracalita che. temAM rasa paDato nathI evI vyApaka phariyAda che. temAM AMvatA vAraMvAranA namaskAra, vAraMvAranA guruvaMdana, khAmaNAM ane nAnInAnI kriyA vidhiomAM lokone samajaNa paDatI nathI ane gatAnugatikapaNe cAlatuM hovAthI sAmAnya jana saMvatsarI ke paryuSaNa sivAya temAM rasa leto nathI ke joDAto nathI. vizALa upAzrayomAM dainika pratikramaNamAM bhAgyeja dasa ke paMdara vyaktio hoya che. ApaNe kyAreya e vicAryuM nathI ke bhagavAna mahAvIradevanA zAsana sthApanA divasathI zarU thayela A pratikramaNa dharmano mahimA Aja sudhI hajAro vidvAnoe, sAdhu-sAdhvI ke zrAvaka-zrAvikAo sahita caturvidha saMghe gAyo che, anubhavyo che tethI ApaNe kema aspaSTa chIe ? jIvanamAM aDhaLaka pApono bhAra khaDakAto jAya che ane tenA dArUNa vipAko bhAvimAM bhogavavAnA Avaze tevI samaja mANase gumAvI che. tethI pApothI pAchA haTavuM keTaluM mahattvanuM che tenI samaja mANasamAM Uge to aneka Itara pravRttimAM veDaphAto samaya bacAvI te pratikramaNanI upAdeyatA pratye lakSya kendrita thAya ane te rasa ke AnaMdano viSaya bane. pratikramaNanAM sUtro samajAtAM nathI teno uttara pUjaya paMnyAsazrI naMdIdhoSavijayajI gaNie temanI samIkSAmAM Apela che. prAkRtanuM aNajANapaNuM hovA chatAM tenA pratye maMtrAkSara samaupayoga ane tadanurUpa bhAvanI keLavaNIthI paNa jIvanamAM samatA, pramoda-bhakti, vinaya-namratA, pazcAttApa, ekAgratA ane bhAvinI jAgarUkatA jevA guNono vikAsa thAya che. te uparAMta teTalo kriyAno samaya pApa-pravRttimAMthI bacavArUpe saphaLa gaNI zakAya. vaLI eka prakAranA saMskAra jIvanamAM paDe che te zreyaskara gaNI zakAya. hAlamAM ghaNI jagyAe dhyAnazibiro yojAya che ane loko te pratye AkarSAya che. dhyAnazibiranI saphaLatA mATe tenA niyamonuM pAlana ane jAgRti pratye utkaMThA dharAvIe chIe te ja rIte pratikramaNa pratye paNa Jain Education International For Private Desonal Use Only Page #117 -------------------------------------------------------------------------- ________________ evI ja utkaMThA dharAvIe to teno lAbha dhyAnazibira karatAM aneka gaNo che. dhyAnamAM ekAgratA ane "averanesane mahattva ApavAmAM Ave che. zarIra, dhanasaMpatti, kAmasukho vagere kSaNika che ane te pratye vairAgya-bhAva keLavavo joIe tevI samaja ApavAmAM AvatI nathI. jo rAga, dveSa ke mohanA mULamAM ghA karavAmAM na Ave to te prakAranuM dhyAna dehAdhyAsane ghaTADavAmAM tathA AgaLa jatA nirmULa karavAmAM ke AtmAnA vidheyAtmaka svarUpane pAmavAmAM bhAga bhajavatuM nathI. te phakta mananI zAMti ane tenA pracalanonI noMdha levA pUratuM sImita banI jAya che. ela.esa.DI. levAthI je rIte mana taraMgita avasthAmAM rahe che tema te zUnya banI jAya paNa pUrNa thaI zakatuM nathI. paDAvazyakanI kriyA pUrNatva pAmavAnI kriyAyoga che. Page #118 -------------------------------------------------------------------------- ________________ DaoN. javAharalAlapopaTalAla zAha lekhaka zrI javAharabhAI popaTalAla zAhano janma sane 1940 mAM dhorAjI (saurASTra) khAte thayo hato. rAjakoTathI bI.esasI. tathA amadAvAdathI bhautika rasAyaNazAzamAM ema.esasI.nI DigrI sane 1963 mAM ucca vargamAM meLavI, e vakhate amadAvAdamAM teo paMDita sukhalAlajInA paricayamAM AvyA ane temanAthI prabhAvita thayA. saMyogavazAta o.ena.jI.sI.mAM joDAyA ane dezanA vividha bhAgomAM tela saMzodhana kSetramAM trIsa varSa sudhI kArya karyuM. sane 1995mAM temaNe adhikSaka rasAyaNajJanA padethI svaicchika nivRtti lIdhI. gUjarAta vidyApIThamAMthI temaNe pAraMgata (ema.e.-jainolojI) DisTIMkzana sAthe pasAra karI. anupAraMgata (ema.phIla.-jainolojI) saiddhAttvika viSayomAM DisTIMkzana sAthe DigrI meLavI. temaNe "Sa-AvazyakaM' upara laghunibaMdha lakhyo. A varSo daramyAna teo InsTiTyUTa oNpha jainolojI (laMDana)nA mAnad skolara nimAyA. te uparAMta temaNe InsTiTyUTa oNpha spiricyuMala sAyakolojImAM risarca ophisara tarIke paNa kArya karyuM. - vidyA vAcaspati (pIeca.DI.)mAM temaNe DaoN. kanubhAI vI. zeThanA mArgadarzana nIce 'pudgalaeka adhyayana' zodhanibaMdha (thisIsa) lakhyo. A kAryamAM vijJAna ane jainadarzananA jANItA samanvayakAra paMnyAsa zrI naMdIghoSavijayajIno saMpUrNa sahayoga maLyo. A samaya daramyAna AMtararASTrIya jaina-vidyA adhyayana kendra anvaye cAlatA vividha abhyAsakramo tathA varlDa jaina ekeDemika kAunsIla hastakanA sarTiphIkeTa tathA DIplomA abhyAsakramomAM mAna vyAkhyAtA tarIke sevAo ApI. jaina sAhitya samAroha tathA anya pariSadomAM tathA vividha sAmayikomAM temaNe bhAga laI vividha viSayo para kalama calAvI che. temanA patnI haMsAbena paNa sAro abhyAsa ane abhirUci dharAve che. temane be saMtAno che, ci, nehA ane kSitija. vyayiSa sarva PISSIO ISBN 81-901845-2-0 For Private & Personal use only