Book Title: Prathamam Girvan Sahitya Sopanam
Author(s): Ramchandra B Athavale, Rasiklal C Parikh
Publisher: S B Shah Co
Catalog link: https://jainqq.org/explore/034586/1

JAIN EDUCATION INTERNATIONAL FOR PRIVATE AND PERSONAL USE ONLY
Page #1 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 2133 146 + saskRta 204 go Shree Sudharmaswami Gyanbhandar-Umara, Surat www.umaragyanbhandar.com Page #2 -------------------------------------------------------------------------- ________________ prathamaM gIrvANasAhityasopAnam (TipaNa sAthe) paBY racanAra rAmacaMdra ba. AThavale ema. e. rasikalAla cho. parIkha, prakAzaka. esa. bI. zAhanI kaMpanI pAnakoranAkA-amadAvAda . bI. zAhanI bhavAi Shree Sudharmaswami Gyanbhandar-Umara, Surat www.umaragyanbhandar.com Page #3 -------------------------------------------------------------------------- ________________ prakAzaka. esa. bI. zAhanI kaMpanI nA mAlika. somacaMda bhagavAnadAsa zAha, prata 1200] sarva hakka svAdhina che [sane 1975 muka. bhagavAnadAsa harSacaMdra paMDita. zAradA mudraNAlaya, jaina sesAyaTI. naM. 15-amadAvAda, Shree Sudharmaswami Gyanbhandar-Umara, Surat www.umaragyanbhandar.com Page #4 -------------------------------------------------------------------------- ________________ prastAvanA --[].[]-- 1 saMskRta bhASAnuM zikSaNa kai paddhatie Apavu e vAra vAra carcAtA prazna che. jUnI paddhatithI bhaNanAra ke bhaNAvanAra mATe A prazna udbhavatA nathI. paNa DA~. sara rAmakRSNe bhAMDArakare mAga padezikA ane madirAntaHpravezikA dvArA saMskRta bhASAne sugama karavAnA sama prayatna karyo ane tene Adhunika abhyAsakramAmAM sthAna maLyuM tyAra pachI saMskRta bhASAne vadhAre sugama kema karavI e prarata vicArazIla zikSA ane saMskRta bhASAnA himAyatIo vAra vAra carce che. bhASAe krama zikhavavI-atyAre cAlatI vyavahAranI bhASAe krama zikhavavI ane prAcIna bhASAo kema zIkhavavI-e zikSaNanAM zAstra ane kaLAnA mahattvanA prazna che. AvI sAmAnya carcAmAMthI paNa saMskRta bhASAnA zikSaNaparatve vicAravAnuM puSkaLa maLe che. sAmAnya mAnyatA evI che ke prAcIna bhASA eTale mRtabhASA. paNa A mAnyatA amuka amAM ja sAcI cheH vyavahAramAM na vaparAya mATe mRta. paNa mRta zabdanA be evA artha karIe ke prajAnA mAnasanA ghaDataramAM athavA prajAnA vicArakAnA ghaDataramAM sthAna na hAlu tA te arthAMmAM dareka prAcIna bhASA mRta nahi gaNAya. saMskRta bhASA to e amAM mRta gaNAvA jarApaNa taiyAra nathI. hajI paNa bhAratavanA mAnasika laDataramAM saMskRta bhASAnuM sthAna adritIya nahi tepaNa ghaNuM hATuM che. ane A mahattvanuM sthAna hAvAnuM kAraNa spaSTa rIte tenu' sAhitya che. sa`skRta bhASA potAnA sAhityanA baLe hajI jIvatI nagatI bhASA che. chatAM sAthe sAthe e paNa svIkAravuM joie ke vyavahAranI bhASA tarIke saMskRtanuM sthAna najIvuM che. A STie sa`skRta bhASAnA zikSaNane ane te mATe yeAjAtAM Shree Sudharmaswami Gyanbhandar-Umara, Surat www.umaragyanbhandar.com Page #5 -------------------------------------------------------------------------- ________________ pATacapustakAnA vicAra thavA baDhe che. saMskRta bhASA kheAlatAM lakhatAM AvaDe e have Avazyaka nathI. A dRSTie hAlanAM keTalAMka navAM saMskRta pAThavapustaka je kevaLa aMgrejI vAMcanamAlAnA anukaraNarUpe lakhAyAM che te amArI dRSTie asthAne che. saMskRta bhASAnuM sarvAMga prabhutva meLavavA mATe paNa e paddhati niraka che; te mATe te prAcIna paddhati e eka ja paddhati che ema avasya svIkAravuM joie. atyAranA uddeza spaSTa rIte saMskRta sAhityamAM praveza karavAnI yAgyatA ApavAnA che. A mATe prathamathI ja bane teTale vidyAthI te saMskRta sAhityane paricaya karAvavA joie. jo saMskRta svabhASAdvArA zikhavAya tA A kAmamAM ghaNI saralatA thaI jAya. kAraNa ApaNI mukhya prAntIya bhASAo-gujarAtI, marAThI, hiMdI ane baMgALI saMskRtanI putrIo hovAthI tatsama ane tadbhava zabdonI badadathI artha sugama thAya che eTaluM ja nahi paNa keTaluMka vyAkaraNa paNa ApoApa AvaDI jAya che. paNa mukhya tattva e che ke sAhityanA paricaya prathama karAvI vidyArthInA cittamAM saMskRtanuM vAtAvaraNa utpanna karavu joie. AvuM vAtAvaraNa utpanna karavAnA prayatna sAthe vyAkaraNa zikhavavAnA prayatna cAle te saMskRta bhASAnuM jJAna spaSTatAthI tema ja rasaprada rIte ApI zakAya. A gIrvANasAhityasApAnanI racanA e uddezathI che. te keTale aMze sAka thai che te te zikSakabaMdhue temanA anubhava jaNAvaze tyAre jaNAze. A prathama seApAnamAM 101 zleAkA tathA 20 gadyapATho ApelA che. gadyapAThA te te pAThanA ante jaNAvelA graMthAmAMthI eTale ke tArAthamahAbhrAhmaNa, zrImadbhAgavata, kathAsaritsAgara, paMcataMtra Shree Sudharmaswami Gyanbhandar-Umara, Surat www.umaragyanbhandar.com Page #6 -------------------------------------------------------------------------- ________________ ane kAmadevanRpatikathAmAMthI lIdhelA che. A pAThe racavAmAM saMskRta bhAvAthI vidyArthI tadana aparicita che e vastu dhyAna bahAra javA dIdhI nathI; chatAM ghaNuM pAThemAM mULa graMthanA zabdo ane racanA bane teTalAM rAkhyAM che ekavIzalle ke prAraMbhamAM mukyA che. temAM hetu evo che ke-vidyArthI prathama zlathI prAraMbha kare, DAka zloke moDe kare, ane zabdArtha samajI lekane bhAvArtha samajavA prayatna kare ane yAda rAkhe. bhAskArakaranI mAgepadezikAnA bAra tera pATha thayA pachI gadyapATha zarU karavAmAM Ave; AmAM vyAkaraNanI thoDIka samaja sAthe pAThanI samajaNa ApavAmAM Ave e ISTa che. vaza pATha ane eka eka zlomAMthI keTalA pATha ane keTalA zlokA aMgrejI cothA dhoraNamAM zikhavavA ene AdhAra zikSakanI anukULatA upara che. te badhA ja zikhave evo uddeza nathI, je ke kuzaLa vidyArthI badhA ja pUrA kare e iSTa che. paNa zikSakane vArApharatI eka vargamAM be varSa sudhI cAle eTalI AmAM sAmagrI che. kevaLa saMskRta zikhanAra vidyArthIo A graMtha pUre kare e ISTa che. TippaNamAM prAraMbhamAM sarvanAma ApyAM che. kAraNa tyAM jaNAvyuM che. pratyeka zloka ke pAThamAM AvatA zabdonA artha ane vidyArthI samajI zake eTaluM vyAkaraNanI dRSTie pRthakkaraNa ApyAM che. amuka zabdanI sAthe amarakezamAMthI paMktio TAMkI che te sAbhiprAya che. eka arthanA aneka zabda vidyArthI kutUhalathI zikhe ! kalekAnA bhAvArtha paNa sthaLe sthaLe AvyA che A sapAnaparaMparA kevaLa hAIskUlamAM bhaNatA vidyArthIone ja dhyAnamAM rAkhI racI nathI. khAnagI saMskRtine abhyAsa karanArA paNa te vApare evo uddeza che. Shree Sudharmaswami Gyanbhandar-Umara, Surat www.umaragyanbhandar.com Page #7 -------------------------------------------------------------------------- ________________ A kAmane aMge A graMthanA prakAzaka mesarsa esa. bI. zAha tathA mudraka paM bhagavAnadAsane ame AbhAra mAnIe chIe. prakAzake graMthanI chapAmaNI tathA kAgaLanI bAbatamAM vadhAre kharca karIne nirNayasAgaranAM bIbAMthI graMtha chApavAnI tathA sArA kAgaLo vAparavAnI ane vidyAthanI AMkhane nukazAna na kare e rIte goThavaNI karavAnI amArI vinaMtI svIkArI che. jaina sAhityanA vArtA bhaMDAra mAMthI keTalIka vAto ApavI evI amArI icchA jANIne paMDita zrI. bhagavAnadAse amane kAmadevanRpatikathAnuM sUcana karyuM che. praka jovAmAM paNa temaNe sArI madada karI che. bIjA je mitroe sUcanA AdinI madada karI che temane paNa upakAra mAnIe chIe. graMthamAM rahI gayelA deze amane je kaI batAvaze temane AbhAra mAnIzuM. elIsabrIja amadAvAda rasikalAla cho. parIkha. rAmacaMdra ba. AThavale. tA. 30-4-35 Shree Sudharmaswami Gyanbhandar-Umara, Surat www.umaragyanbhandar.com Page #8 -------------------------------------------------------------------------- ________________ | viSayAnukrama at ir mo & wg voor prastAvanA. saMkSipta akSarenI samajUtI sUktiratnAni prathamo hAraH bAlAvamAnanam vAlAvamAnanam dhenumUrkhakathA 4 tRSitasya jaDasya kathA vinayamAhAtmyam mugdhazramaNakathA dhairyamAhAtmyam krodhanopahAsaH zizorAgirasasyAkhyAnam 10 pradveSaphalam 11 pradveSaphalam 12 vAnaracApalam 13 ruzamendrakathA 14 sArameyakathA 15 mukharasya kacchapasya kathA 16 anumAnapATavam 17 anumAnapATavam 18 nRpamUSakayoH kathA 19 gajendramokSaH 20 dhuvAkhyAnam 21 dhuvAkhyAnam sUktiratnAni dvitIyo hAraH TippaNa F' V a www 99 vie.. ... . 18 19-28 Shree Sudharmaswami Gyanbhandar-Umara, Surat www.umaragyanbhandar.com Page #9 -------------------------------------------------------------------------- ________________ saMkSipta akSarenI samajUtI a avyaya. A. ke.=amarakoza. A. 5.=Atmapada. e. vAra ekavacana. ka. bhU.kR-karmaNibhUtakRdanta. ga=gaNa. 4. putRtIya puruSa di. va=dvivacana. na. linapuMsaka liMga. 5. 5.=paramaipada. pu. liMka pulliga. pra. ba. va=prathamAnuM bahuvacana. pra. le.=preraka bheda. ba. va.bahuvacana. bhU. kRbhUtakRdaMta. va. kA. vartamAnakALa. vi=vizeSaNa. =SaSThI vibhakti. saM. bhU. kRsaMbaMdhaka bhUtakRdanta. strI. liMka strIliMga. hya. bhU kA =hyastana bhUtakALa. Shree Sudharmaswami Gyanbhandar-Umara, Surat www.umaragyanbhandar.com Page #10 -------------------------------------------------------------------------- ________________ prathamaM gIrvANa saahitysopaanm| / sUktiratnAni / prathamo hAraH karabadarasadRzamakhilaM bhuvanatalaM yatprasAdataH kvyH| pazyanti sUkSmamatayaH sA jayati sarasvatI devI // 1 // vidyayA zasyate loke pUjyate cottamaiH sadA / vidyAhIno naraH prAjJaH sabhAyAM naiva zobhate // 2 // kiM kulena vizAlena zIlamevAtra kAraNam / kRmayaH kiM na jAyante kusumeSu sugandhiSu // 3 // udyamena hi sidhyanti kAryANi na manorathaiH / na hi suptasya siMhasya pravizanti mukhe mRgAH // 4 // Shree Sudharmaswami Gyanbhandar-Umara, Surat www.umaragyanbhandar.com Page #11 -------------------------------------------------------------------------- ________________ prathamaM gIrvANasAhityasopAnam / lobhAt krodhaH prabhavati lobhAtkAmaH prajAyate / lobhAnmohazca nAzazca lobhaH pApasya kAraNam // 5 // AkAzAtpatitaM toyaM yathA gacchati sAgaram / sarvadevanamaskAraH kezavaM prati gacchati // 6 // narasyAbharaNaM rUpaM rUpasyAbharaNaM guNaH / guNasyAbharaNaM jJAnaM jJAnasyAbharaNaM kSamA // 7 // vidyA mitraM pravAseSu bhAryA mitraM gRheSu ca / vyAdhitasyauSadhaM mitraM dharmo mitraM mRtasya ca // 8 // hastasya bhUSaNaM dAnaM satyaM kaNThasya bhUSaNam / zrotrasya bhUSaNaM zAstraM bhUSaNaiH kiM prayojanam // 9 // amRtaM zizire vahniramRtaM priyadarzanam / amRtaM rAjasaMmAnamamRtaM kSIrabhojanam // 10 // satyena rakSyate dharmoM vidyA yogena rakSyate / mRjayA rakSyate rUpaM kulaM vRttena rakSyate // 11 // zrotraM zrutenaiva na kuNDalena dAnena pANinaM tu kaGkaNena / vibhAti kAyaH paramaM narANAm ____paropakArairna tu candanena // 12 // Shree Sudharmaswami Gyanbhandar-Umara, Surat www.umaragyanbhandar.com Page #12 -------------------------------------------------------------------------- ________________ prathama gIrvANasAhityasopAnam / kathamutpadyate dharmaH kathaM dharmo vivardhate / kathaM ca sthApyate dharmaH kathaM dharmo vinazyati // 13 // satyenotpadyate dharmo dayAdAnena vardhate / kSamayA'vasthApyate dharmaH krodhalobhAd vinazyati // 14 // [yugmam] nAsti satyAt paro dharmo na satyAd vidyate param / na hi tIvrataraM kizcidanRtAdiha kathyate // 15 // ahiMsA sarvajIvAnAM sarvajJaH paribhASitA / idaM hi mUlaM dharmasvAzeSastasyaiva vistaraH // 16 // sarvajAtiSa cANDAlAH sarvajAtiSa brAhmaNAH / brAhmaNeSvapi cANDAlAzcANDAleSvapi braahmnnaaH||17|| ekavarNamidaM sarva pUrvamAsId yudhiSThira / kriyAkarmavibhAgena cAturvarNya vyavasthitam // 18 // grAme grAme kuTI ramyA nirjhare nirjhare jalam / bhikSAyAM sulabhaM cAnnaM vibhavaiH kiM prayojanam // 19 // asti yadyapi sarvatra nIraM nIrajamaNDitam / ramate na marAlasya mAnasaM mAnasaM vinA // 20 // sahyAdreruttare bhAge yatra godAvarI ndii| pRthivyAmiha kRtsnAyAM sa pradezo manoramaH // 22 // Shree Sudharmaswami Gyanbhandar-Umara, Surat www.umaragyanbhandar.com Page #13 -------------------------------------------------------------------------- ________________ prathamaM gIrvANasAhityasopAnam / // bAlAvamAnanam // prathamo bhAgaH atraiva bharatakSetre'yodhyA nAma nagarI vartate / tasyAmayodhyAnagaryA zrIsaradevo nAma mahIpAlaH / tasya ca kAntA paTTadevI sUrakAntA / sA cApatyasukhaM na labhate / anyadA gavAkSe zItalasyAnilasya pAnAyopavizati / gavAkSasya vivareNa bahiH pazyati / tatra tarutale nijabAlaiH saha kukkuTI krIDati / rAjJI tadIkSate / nijasyAnapatyatAM smarati duHkhaM cAnubhavati / prANaM vinA yathA na zobhate vadanaM tathA putraM vinA sadanam / ____ tatra bhUpatirAgacchati mahiSarSI ca pRcchati / devi! zokasya kiM kAraNam-iti / sUrakAntA sarva nRpAya kathayati / sUradevo'pi duHkhamanubhavati / etAvatA''rAmapAlaka Agacchati / nRpaM praNamati nivedayate ca / he deva! ko'pi munIzvaraH saMprati tavArAmabhUmau samavasarati-iti / tato'vanIpAlo rADyA saha tatra gacchati / muni praNamati kSitipIThe ca nivizati / munirdharmadezanAM prArabhate / anantaraM sUradevo nijasyAnapatyatAduHkhasya kAraNaM taM pRcchti|| Shree Sudharmaswami Gyanbhandar-Umara, Surat www.umaragyanbhandar.com Page #14 -------------------------------------------------------------------------- ________________ prathamaM gIrvANasAhityasopAnam / // baalaavmaannm|| dvitIyo bhAgaH munistayoH pUrvasya bhavasya kathAM kathayati / he nRpa ! atraiva kSetre'calagrAme vikramaH kauTumbiko vikramadevI bhAryA / tayorapatyAni prAtivezikasya brAhmaNasya bAlaiH saha krIDanti / anyadA niSpannasya kRSikarmakasya vIkSaNAya tau kSetraM gatau / tatra nijabAlaiH saha viprabAlAH phalikAcirbhaTAdi bhakSayanti / tat tau pazyataH / atha kopAnnirbhartsayataH-re re durAcArAH kenAkAritA yUyam / sarvamapi kSetraM bhakSitam / yat kriyate yuSmAkaM tat sarvamapi stokam / paraM kiM kriyate-rakSakasyApi khalu prAtivezmikAnAmapatyAni santi / iti punaH punarbhaNanAt pApaM baddham / ajJAnabhAvAnna pazcAttApaH kRto na cAlocitam / santAnAntarAyAt pApAdanapatyatAduHkhamiti // [kAmadevanRpatikathA] Shree Sudharmaswami Gyanbhandar-Umara, Surat www.umaragyanbhandar.com Page #15 -------------------------------------------------------------------------- ________________ prathama gIrvANasAhityasopAnam / ||dhenumuurkhkthaa|| kasyacinnarasyaikA dhenurAsIt / sA ca pratidinaM zatapalaM dugdhaM yacchati / atha kadAcittasya gRhe samAyAta utsavaH / tadotsavakAla evAsyAH prAjyaM dugdhamekavArameva mayA labhyamiti sa mugdho dohanaM vinaiva tAM gRhe sthApayati sma / athotsavasamaye sa tasyA dohanamArabhate sa / kintu cirakAlaparyantaM dohanasyAbhAvAttasyA sarvameva dugdhaM chinnam / lokAzca tasya mUrkhatAM hasanti m|| [kathAsaritsAgaraH] / tRSitasya jaDasya kathA // kazcinmUrkhaH pathiko'raNyasya kasyacit pAraM gatvA nadI pazyati / kintu tRpayA vyAkulo'pi sa tasyA jalaM na pibati / tadA janAstaM pRcchanti-bhoH kimartha nadyAH salilaMna pibasIti / sa vadati buddhihIna iyajalaM nadyAH kathaM pibaamiiti| atha te janAstaM parihAsena pRcchanti - nadyAH sarva vAri na pibasi cennRpastvAM daNDayati kimiti / evaM tairupahasito'pi sa mugdho nIraM nApibat tathaivAtiSThacca // [kathAsaritsAgaraH] Shree Sudharmaswami Gyanbhandar-Umara, Surat www.umaragyanbhandar.com Page #16 -------------------------------------------------------------------------- ________________ prathamaM gIrvANasAhityasopAnam / ||vinymaahaatmym // purA kila ko'pi narapatirAkarSaNavidyAyA jJAnamicchati / sa ca tajjJaM mAtaGgamAhvayati / svayaM siMhAsane nivizati mAtaGgamaya Urdhva saMsthApayati khaDgaM cAkarSati / pazcAttaM mAtaGga vidyAM pRcchati / mAtaGgazca bhIto vadati paraM nRpasya vidyA na sphurati / tato'mAtyo vadati-'deva vinayaM vinA vidyA na sphurati' iti| atha mahIzo mAtaGgamAsane svakIye nivezayati / svayaM cAgre yojitaanyjlirvidyaamaaycchti| tatazca vidyA sphurati // __[kAmadevanRpatikathA] ||mugdhshrmnnkthaa // kazcicchmaNaH kvApi vihAre vasati sma / sa ekadA rathyA. yAmaTati / tadA kazcitsArameyastaM jAnuni dazati / atha kukkureNa daSTaH sa vihAramAgacchati cintayati ca / tava jAnuni kiM vRttamiti sarjanaiH pRSTo'hamekaikazaH sarvebhyo'pi kathayitumimaM vRttAntaM na samartho'smi / tasmAdayamevopAyaH sarvAnsakRd bodhayitum / ityAlocya sa mUDho vihArasyopari drutamAruhya gRhItvA ghaNTAmavAdayat / akAraNe'kAle ca kimarthamayamimAM militA bhikSavastamAzcaryeNa pRcchanti / bhoH kima Shree Sudharmaswami Gyanbhandar-Umara, Surat www.umaragyanbhandar.com Page #17 -------------------------------------------------------------------------- ________________ prathama gIrvANasAhityasopAnam / rthametAM vAdayasIti / atha sa tAnuttaraM yacchati / sArameyena me daSTaM jAnuparamidaM vRttamekaikasmai pRcchakAya kathayitaM nAsti me shktiH| tasmAd yUyaM sarve'pi mayA sNghttitaaH| adhunA sarve samameva budhyadhvam-pazyata me jAnu sArameyena daSTamiti / tataH sa zramaNastebhyo bhikSubhyo nijaM daSTaM jAnu darzayati sma / tataste samagrA bhikSavaH 'ko'yamalpasya kRte mahAsaMrambha ' iti vadanti hasanti ca / __ [kathAsaritsAgaraH] / dhairyamAhAtmyam // purA kazcinmAlAdharo nAma brAhmaNaputraka AsIt / sa pratidinaM yadovaM pazyati tadA kaMcit siddhakumArakamalokayati / sa siddhakumAraka AkAze lIlayA saMcarati / atha tasya spardhayA mAlAdharastRNamayAnpakSAn pArzvayorAbadhyotplutyotplutya gagane gaterabhyAsamazikSata / tathApi tasya zramo vyartho'bhavat / uDDayanaM gagane kartuM samartho nAbhavat / tathApi sa prayatnaM nAmuzcat / atha sa siddhakumAro mAlAdharaM vRthA prayatne klAntamapazyadacintayacca / dhanyo'yaM baalkH| dhairyayuktaH zrAmyati dine dine / tadayaM mamAnukampAmarhati / uDDayane yacchAmyetasmai zaktim / iti vicArya tena siddhakumArakeNa mAlAdharaH svasthAnucaraH kRtH| tatastasyoDDayane zaktirapi sNjaataa| evaM dhairyeNa devatA api tuSyanti / kathAsaritsAgaraH] Shree Sudharmaswami Gyanbhandar-Umara, Surat www.umaragyanbhandar.com Page #18 -------------------------------------------------------------------------- ________________ prathamaM gIrvANasAhityasopAnam / ri // krodhanopahAsaH // ekadA kazvinnaro bahiH sthitaH svaguNAnAM gRhasyAbhyantare pravRttaM varNanamAkarNayati sma / tadA'ntaH sthitAnAM puruSANAM madhye kazcidavadat / satyaM santyeva guNAH prabhUtAstasya kintu dvau tasya doSau / so'tIva sAhasayuktaH paramakrodhanazceti / evaM svadoSayorvarNanamAkarNya sa bahiH sthito naraH sahasaivAntaravizat / doSayorvarNayiturgale vastramaveSTayat krodheNAvadacca / re jAlma ! kiM me sAhasaM kazca krodho mayA kRta iti / tataH sarve hasanti taM ca pRcchanti / bhadramukha ! pratyakSameva tvayA krodho darzitaH sAhasaM cAviSkRtaM tathApi na mayA krodhaH kRto nAhaM sAhasayukta iti vadasi kathamiti / " [kathAsaritsAgaraH ] / / zizorAGgirasasyAkhyAnam // zizurvA AGgiraso mantrakartRRNAM mantrakartA''sIt / sa pitRRn putrakA ityAmantrayata / taM pitaro'bhASanta - adharmaH kriyate tvayA yo naH pitRRn putrakA ityAmantrayase - iti / so'vadat / ahaM vAva pitA'smi yo mantrakartA'smi / te deveSvapRcchan / te devA akathayan - eSa vAva pitA yo mantrakartA - iti / evaM sa udajayat / [ tANDyamahAbrAhmaNam ] Shree Sudharmaswami Gyanbhandar-Umara, Surat www.umaragyanbhandar.com Page #19 -------------------------------------------------------------------------- ________________ prathamaM gIrvANasAhityasopAnam / // pradveSaphalam // prathamo bhAgaH mathurAyAM hemAGgado nRpo lIlAvatI rAjJI / tayoratyantavallabho makaradhvajaH putraH / sa paJcavarSIyaH pitRbhyAM lekhazAlAyAM mukto yathA yathA paThati tathA tathA rogaisyate / tena navInaM paThanaM na saMcarati, pUrvapaThitaM ca vismarati / evaM bAlyamatikAmyati yauvanaM ca samAgacchati / yadA goSThInimittaM paNDitAnAM sabhAyAM nivasati tadA jihvAyA rogeNa bhinnasvaratvAt sabhyAnAmaniSTo bhavatIti rogazAntyarthamupacArAH kRtAH / kintu tairadhikaM kSIyate zarIram / ato mahAkaSTe patito mRtyu vAJchati kumAraH / tena pitrorapi mahAduHkham / // pradveSaphalam // dvitIyo bhAgaH athaikadA sarvajJo munisttraagtH| hemAGgadastatra gacchati tassa dezanAM cAkarNayati / atha sa narapatistaM siddhaM putrasya klezahetuM pRcchati / sarvajJo muniH kumArasya pUrvabhavaM varNayati / Shree Sudharmaswami Gyanbhandar-Umara, Surat www.umaragyanbhandar.com Page #20 -------------------------------------------------------------------------- ________________ prathamaM gIrvANasAhityasopAnam / he narendra ! zrIzIlaratnasUrINAM viprasutau dvau shissyaavbhvtaam| laghuH prAjJa iti lokaprazaMsAM jyeSTho nAsahata / pradveSAt tena laghoH pATheSvantarAyA akriyanta / sa jyeSThastava kumaarH| pUrvamupArjitAj jJAnasyAvaraNIyAt karmabandhAdevaM sa klezaM prApta iti / atha kumAraH pUrvapApAnyAlocya prAyazcittena zuddho bhavati / klezazca tasya nazyati // [kAmadevanRpatikathA] // vAnaracApalam // kasyacinnRpasyaiko vAnaro bhaktyA yukto'GgasevakaH paraM vizvAsasya sthAnamabhavat / ekadA nRpatendriAM gatasya vAnaro vyajanaM nItvA vAyu pracAlayati sma / tadA tasya nRpasya vakSaHsthalasyopari makSikaikopaviSTA / atha vyajanena sa kapistAM nivArayati / sA ca punaH punastatraivopavizati / tatastena svabhAvacapalena mUrkheNa plavaMgamena tIkSNamasiM gRhItvA tasyA upari prahAraH kRtaH / tato makSikoDIya gatA / paraM nRpasya hRdayaM dvidhA bhinnam / mRtazca nRpH| [paJcatantram ] Shree Sudharmaswami Gyanbhandar-Umara, Surat www.umaragyanbhandar.com Page #21 -------------------------------------------------------------------------- ________________ prathamaM gIrvANasAhityasopAnam / 13 // ruzamendrayoH kathA // indrazca ruzamA cAMzaM prAsyatAm - yo nau pUrvo bhUmiM pariMgacchati sa jayatIti / bhUmimindraH paryagacchat kurukSetraM ruzamA / sA'vadat- ajayaM tvA - iti / ahameva tvAmajayamitIndro'vadat / tau deveSvapRcchatAm / te devA akathayan / etAvatI vAva prajApatervediyavat kurukSetram - iti / tau na vyajayetAm // [ tANDyamahAbrAhmaNam ] 12 14 // sArameyakathA | asti kasmiMzviddeze citrAGgo nAma sArameyaH / ekadA tatra durbhikSaM patitam | annasyAbhAvAtsArameyANAM kulaM naSTaprAyam / citrAGgasyA'pi kaNThastadA kSudhayA zuSko'bhavat / tataH sa bhayAdanyaM dezamagacchat / tatraikasya puruSasya gRhe tasya bhAryAyAH pramAdena pratidinaM pravizati / annasya bhakSaNena ca tRptiM gaccha ti / paraM yadA gRhAdbahirAgacchati tadA madoddhatairanyaiH sArameyairdaSTrAbhistasya sarvAGgaM vidAryate / tatastena cintitam / aho varaM svadezo yatra durbhikSe'pi jIvanti janAH / na cAnyaiH yudhyante / tadahaM svanagaraM vrajAmi / iti cintayitvA sa saha svasthAnaM pratyagacchat / [ paJcatantram ] Shree Sudharmaswami Gyanbhandar-Umara, Surat www.umaragyanbhandar.com Page #22 -------------------------------------------------------------------------- ________________ prathamaM gIrvANasAhityasopAnam / 13 15 // mukharasya kacchapasya kathA / / asti kasmiciMjalAzaye kambugrIvo nAma mukharaH kcchpH| tasya dvau hasau mitre / atha te trayo'pi nityameva kAsArasya tIre militvA kathAbhiH kAlaM nayanti sma / atha kAlena parjanyasyAbhAvAtsa kAsAraH zoSamagacchat / tena sa kUrmo jalaM vinA kAsAre bhRzaM duHkhitaH / tatastasya duHkhena duHkhitau tau haMsau taM vadataH sma / bho mitra ! eSa jalAzayaH zuSkastatkathaM tvaM jIvasItyAvayozcittaM vyAkulaM vartata iti / tataH sa kUrmo vadati / astyatropAyaH satvaramAkarNayatam / ekA dRDhA rajjulaMghu kASThaM cAnIyetAm / ahaM tasminkASThe lambitAM rajju dantairdhArayAmi / yuvAM caJcubhyAM kASThaM dhArayatam / tataH prabhUtena jalena yuktamaparaMtaDAgaM mAM nayatamiti / haMsAvavadatAm-bho vayasya! evaM bhavatu / paraM gamanakAle tvaM maunavrataM sevasva / no cetkASThAttava patanaM nizcitamiti / tataH sa kUrmaH prayANakAle maunaM bhajate / haMsau ca taM caJcubhyAM dhRtvA calataH / atha teSAM darzanenAdhaH sthitasya purasya janA vismitA UvaM vilokayatyuccairvadanti c| aho cakrAkAraM kimapi haMsAbhyAM nIyate, pazyata pazyateti / tatasteSAM kolAhalasya zravaNAtsa kUrmaH pRcchati / bhoH ! kasyAyaM kolAhala ityokte kASThAtsa bhraSTo mRtazca / [paJcatantram ] Shree Sudharmaswami Gyanbhandar-Umara, Surat www.umaragyanbhandar.com Page #23 -------------------------------------------------------------------------- ________________ prathamaM gIrvANasAhityasopAnam / // anumAnapATavam // prathamo bhAgaH ekasya paNDitasya dvau chAtrau dhanyo dharmazca / dharmasya zAstrasyopari bahumAno vinayazca / dhanyasya tu na tathA / sa paNDitastAvanumAnavidyAM zikSayati / anyadA tena parIkSArtha preSitau chaatrau| ___ rAjamArge prauDhapadAni tau vIkSete / dhanyo'vadat / imAni gajasya padAni / dharmeNoktaM hastinyAH padAni / sA ca vAmAkSikANA-iti / pazcAnnagarAd bahirgatau tau / tatra tAdRzImeva hastinImaikSetAm / // anumaanpaattvm|| dvitIyo bhAgaH dhanyo dharmazca punazcalitau / kvApi grAme sarastIre niviSTAvekayA vRddhayA pRSTau / mama putro dezAntaraM gataH / sa kdaa''gcchti-iti| atrAntare kayAcitrAryA toyena ghaTo bhRtaH zIrSe cAropitaH / ghaTastu patito bhagnazca / etattAbhyAM dRSTam / dhanyenoktama-bhade / vinaSTo hi tava patraH-iti / tadA dharmeNoktammAtaH ! zIghraM gRhaM vraja sametaste putra iti| sthavirA gRhaM gatA Shree Sudharmaswami Gyanbhandar-Umara, Surat www.umaragyanbhandar.com Page #24 -------------------------------------------------------------------------- ________________ prathamaM gIrvANasAhityasopAnam / putraM sametamapazyat / ataH sA hRSTA'kSatapAtraM kuGkumaM kusumAni pUgIphalAdikamAdAya sarovaramAgacchad dharma cAvardhayat / __tato dvAvapi gatau gurupAcam / svaM svaM jnyaanmkthytaam| dvayorapi buddhiM guruH paryaikSata / avadacca vatsau yaH sabahumAnaM guruM sevate tasya buddhiH samyak sphurati, nAnyasyaiveti / bahumAnena guruH sevyH| kAmadevanRpatikathA] 18 // nRpamUSakayoH kathA // samarthenApi saMtApyo'samarthopi hi na kvacit / bhUpatirvyAkulo jAto durbalairapi mUSakaiH // eko mUSakaH kasyApi nRpasya vastrapeTApAve bhrAmyati / sa nRpeNa kambayA tADitaH / tato mUSako naSTo'nyamUSakaiH sahAgataH / taiH kopAt kozasthAH sarvAzcarmarajjavo bhkssitaaH| prathamapRSTau gajabandhasyApi rajjavo bhakSitAH / tato gajA vRSTisiktAyAH pRthivyA gandhenonmattA abhavan / taiH pratolyAdi pAtitam / etena vRttAntena nRpo vyAkulo jAtaH / [ kAmadevanRpatikathA] Shree Sudharmaswami Gyanbhandar-Umara, Surat www.umaragyanbhandar.com Page #25 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 16 prathamaM gIrvANasAhitya sopAnam / 19 // gajendramokSaH // AsIt trikUTo nAma vizruto giriH / tasminsuvipulaH svAdusalilayuktaH kAsAra AsIt / tasya nIre sahasrazo gajA nityaM svacchandena vihartumAgacchanti sma / ekadA teSAmanyatamaH ko'pi vAraNaH sarovarajale viharati sma / tadA sahasA'ntarnigUDho nakrazcaraNe kuJjarapatiM gRhItvA'karSat / tatastamAturaM dvipaM toyAdutArayituM bhRzamayatanta te sarve'pi kintu tatsarvaM niSphalaM jAtam / atha sa mAtaGgo buddhyA cittaM samAdhAya paramezasya stutimArabhata / mataGgajena prArthito haristatrAvirAsIt / tataH sa cakrapANirvAsudeva: kRpayA dviradaM vIkSya sagrAhaM kAsArAdudaharadamocayacca saGkaTAt / idaM gajendramokSaM nAmAkhyAnaM bhAgavate prasiddham / 20 // dhruvAkhyAnam // prathamo bhAgaH purA kila manorvaze nRpatiruttAnapAdo nAmAsIt / tasya sunItiH suruciceti dve bhArye AstAm / surucirnRpasyAtIva vallabhA kintu sunItyAM bhUpaternAsIt prItiH / ekadA suruceH putramuttamaM nAma narapatirlAlayati sma / tadA tad dRSTvA sunItyAstanayo dhruvo'pi nijatAtasyAGkamArodumaicchat / tad vIkSya surucirIrSyayA dhruvamavadat 'vatsa ! bhUpasya tava pituraGkArohaNa nArhasi yato na jAto'si tvaM mama kukSau / yadi pArthivasyAGkamicchasi paramezvaramArAdhya tasyAnugraheNa mama garbhe sambhava Shree Sudharmaswami Gyanbhandar-Umara, Surat www.umaragyanbhandar.com Page #26 -------------------------------------------------------------------------- ________________ prathamaM gIrvANasAhityasApAnam / G punarapIti / mAtuH sapatnyA duruktyA daNDahato'hiriva dhruvaH svamAtuH sakAzamagacchat sarva ca vRttAntaM tasyai so'kathayat / athAkhilaM vRttaM zrutvA dhruvamAtA bhaNati sma 'bAla ! satyamuktaM surucyA / jAto'si khalu tvaM durbhagAyA mamodare / tad yadi satyamevottama iva svajanakasyAGkamArodumicchasi tadA prabhoH pAdapadmamArAdhayeti / evaM jananIvacanamAkarNya dhruvo vAsudevasyArAdhanAya pituH purAnniragacchat // Shree Sudharmaswami Gyanbhandar-Umara, Surat www.umaragyanbhandar.com Page #27 -------------------------------------------------------------------------- ________________ prathamaM gIrvANasAhityasopAnam / ||dhruvaakhyaanm // dvitIyo bhAgaH dhruvasya nagarAniSkramaNaM zrutvA vismito nArado munirdhavamAgatyAgadat / he putraka! krIDanesaktasya kumArasya tava ko'vamAnaH saMmAno vA ? asminviSaye vyarthastava nirbndhH| nivartasva, virama prayatnAditi / dhruvaH pratyavadat / RSe! surucyA durvacanena tADito'haM tribhuvane paramocaM padamalabdhvA na tuSyAmi / tat kathaya kathaM prINayAmi vAsudevam-iti / tasya bhASaNena paraM tuSTo nArado'vadat / tAta ! gaccha yamunAyAstaTaM pAvanam / tatra puNyaM madhuvanamasti yatra harenityaM sAnidhyam / tatra kAlindyAH zive salile snAtvA subhadraM vAsudevasya rUpaM cintayeti / evaM nAradenokto dhruvo madhuvanamavrajat / tatra ca vAsudevasya dhyAne nimagno'bhavat / dhruvasya bhaktyA bhRzaM tuSTo vAsudevastasmai tArAmaNDale dhruvamiti zAzvataM sthAnamayacchat // [zrImadbhAgavatam] Shree Sudharmaswami Gyanbhandar-Umara, Surat www.umaragyanbhandar.com Page #28 -------------------------------------------------------------------------- ________________ prathamaM gIrvANasAhityasopAnam / sUktiratnAni dvitIyo hAra bhASAsu mukhyA madhurA divyA giirvaannbhaartii| tasmAddhi kAvyaM madhuraM tasmAdapi subhASitam // 22 / / pRthivyAM trINi ratnAni jalamannaM subhASitam / mUDhaH pASANakhaNDeSu ratnasaMjJA vidhIyate // 23 // naratvaM durlabhaM loke vidyA tatra sudurlabhA / kavitvaM darlabhaM tatra zaktistatra sudarlabhA // 24 // guNo bhUSayate rUpaM zIlaM bhUSayate kulam / siddhibhUSayate vidyA bhogo bhUSayate dhanam / / 25 // AnRzaMsyaM kSamA satyamahiMsA ca dayA'spRhA / prItiH prasAdo mAdhuryamArjavaM ca yamA daza // 26 // videzeSu dhanaM vidyA vyasaneSu dhanaM matiH / paraloke dhanaM dharmaH zIlaM sarvatra vai dhanam // 27 // kSamA balamazaktAnAM zaktAnAM bhUSaNaM kssmaa| kSamA vazIkRtiloMke kSamayA kiM na sidhyati // 28 // sAdhUnAM darzanaM puNyaM tIrthabhUtA hi sAdhavaH / kAlena phalate tIrtha sadyaH sAdhusamAgamaH // 29 // Shree Sudharmaswami Gyanbhandar-Umara, Surat www.umaragyanbhandar.com Page #29 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 20 prathamaM gIrvANasAhityasopAnam / zaile zaile na mANikyaM mauktikaM na gaje gaje / sAdhavo na hi sarvatra candanaM na vane vane // 30 // zateSu jAyate zUraH sahasreSu ca paNDitaH / vaktA dazasahastreSu dAtA bhavati vA na vA // 31 // guruzuzrUSayA vidyA puSkalena dhanena vA / athavA vidyayA vidyA caturthI nopalabhyate // 32 // upadezo hi mUrkhANAM prakopAya na zAntaye / payaHpAnaM bhujaGgAnAM kevalaM viSavardhanam // 33 // makSikA vraNamicchanti dhanamicchanti pArthivAH / nIcAH kalahamicchanti zAntimicchanti sAdhavaH // 34 // dUrataH zobhate mUrkho lambazATapaTAvRtaH / tAvacca zobhate mUrkhoM yAvat kiMcinna bhASate // 35 // lobhaH pratiSThA pApasya prasUtirlobha eva ca / dveSakrodhAdijanako lobhaH pApasya kAraNam // 36 // kanyA varayate rUpaM mAtA vittaM pitA zrutam / bAndhavAH kulamicchanti miSTAnnamitare janAH // 37 // jambUphalAni pakvAni patanti vimale jale / kapikampitazAkhAbhyo gulugugguluguggulu // 38 // Shree Sudharmaswami Gyanbhandar-Umara, Surat www.umaragyanbhandar.com Page #30 -------------------------------------------------------------------------- ________________ prathamaM gIrvANasAhityasopAnam / pustakasthA tu yA vidyA parahastagataM dhanam / kAryakAle samutpanne na sA vidyA na tad dhanam / / 39 // rUpayauvanasaMpanA vizAlakulasaMbhavAH / vidyAhInA na zobhante nirgandhA iva kiMzukAH // 40 // yaH paThati likhati pazyati paripRcchati paNDitAnupAzrayati / tasya divAkarakiraNainalinIdalamiva vikAsyate buddhiH||41|| yatra yogezvaraH kRSNo yatra pArtho dhnurdhrH| tatra zrIrvijayo bhUtirbuvA nItirmatirmama // 42 // yauvanaM dhanasaMpattiH prabhutvamavivekitA / ekaikamapyanarthAya kimu yatra catuSTayam // 43 / / gaganaM gaganAkAraM sAgaraH sAgaropamaH / rAmarAvaNayoryuddhaM rAmarAvaNayoriva // 44 // calaM vittaM calaM cittaM cale jIvitayauvane / calAcalamidaM sarva kIrtiryasya sa jIvati // 45 // sAkSarA viparItAzcedrAkSasA eva kevalam / saraso viparItazcetsarasatvaM na muzcati // 46 // piNDe piNDe matirbhinnA kuNDe kuNDe navaM pyH| jAtau jAtau navAcArA navA vANI mukhe mukhe / / 47 / / Shree Sudharmaswami Gyanbhandar-Umara, Surat www.umaragyanbhandar.com Page #31 -------------------------------------------------------------------------- ________________ prathama gIrvANasAhityasopAnam / janitA copanetA ca yastu vidyAM prayacchati / annadAtA bhayatrAtA paJcate pitaraH smRtAH / / 48 // dezAnutsRjya gacchanti siMhAH satpuruSA gjaaH| tatraiva nidhanaM yAnti kAkAH kupuruSA mRgAH // 49 // he dAridya ! namastubhyaM siddho'haM tvtprsaadtH| pazyAmyahaM jagatsarve na mAM pazyati kazcana // 50 // citAM prajvalitAM dRSTvA vaidyo vismymaagtH| nAhaM gato na me bhrAtA kasyedaM hastalAghavam // 51 // vaidyarAja ! namastubhyaM yamarAjasahodara / yamastu harati prANAn vaidyaH prANAn dhanAni ca // 52 / / nArikelasabhAkArA dRzyante'pi hi sjjnaaH| anye badarikAkArA bahireva manoharAH // 53 // mukhaM padmadalAkAraM vANI candanazItalA / hRdayaM krodhasaMyuktaM trividhaM dhUrtalakSaNam / / 54 / na vinA paravAdena ramate durjano janaH / kAkaH sarvarasAn bhuktvA vinA'medhyaM na tRpyati // 55 // uSTrakasya gRhe lagnaM rAsabhaH stutipAThakaH / parasparaM prazaMsanti baho rUpamaho dhvaniH // 56 // Shree Sudharmaswami Gyanbhandar-Umara, Surat www.umaragyanbhandar.com Page #32 -------------------------------------------------------------------------- ________________ prathamaM gIrvANasAhityasopAnam / lakSmyA paripUrNo'haM na bhayaM me'stIti mohanidreSA / paripUrNasyaivendorbhavati bhayaM siMhikAsUnoH // 57 // varamasidhArA tarutalavAso varamiha bhikSA varamupavAsaH / varamapi ghore narake patanaM na ca dhanagarvitabAndhavazaraNam // 58 // apUrvaH ko'pi kozo'yaM vidyate tava bhArati / vyayato vRddhimAyAti kSayamAyAti saMcayAt // 59 // khamiva jalaM jalamiva khaM haMsa iva candrazcandra iva haMsaH / kumudAkArAstArAstArAkArANi kumudAni // 60 // vidyA vivAdAya dhanaM madAya zaktiH pareSAM paripIDanAya / khalasya,sAdhorviparItametajjJAnAya dAnAya ca rakSaNAya / / 61 / / udaye savitA rakto raktazcAstamane tthaa| saMpattau ca vipattau ca mahatAmekarUpatA // 62 // vane jane zatrujalAmimadhye mahArNave parvatamastake vaa| suptaM pramattaM viSamasthitaM vA rakSanti puNyAni purAkRtAni / / azvamedhasahasraM ca satyaM ca tulayA dhRtam / azvamedhasahasrAddhi satyameva viziSyate // 64 // dahyante dhmAyamAnAnAM dhAtUnAM hi yathA malAH / tathendriyANAM dahyante doSA mAnasanigrahAt / / 65 / / Shree Sudharmaswami Gyanbhandar-Umara, Surat www.umaragyanbhandar.com Page #33 -------------------------------------------------------------------------- ________________ prathamaM gIrvANasAhityasopAnam / kiM kulenopadiSTena zIlamevAtra kAraNam / bhavanti sutarAM sphItAH sukSetre kaNTakidrumAH // 66 / / gauravaM prApyate dAnAna tu vittasya saMcayAt / sthitirucaiH payodAnAM payodhInAmadhaH sthitiH|| 67 // eka eva khago mAnI vane vasati cAtakaH / pipAsito vA mriyate yAcate vA purandaram // 68 // eko'hamasahAyo'haM kRsho'hmpricchdH| svapne'pyevaMvidhA cintA mRgendrasya na jAyate // 69 / / mayA badaralubdhena vRkssaannaamnbhijnyyaa| bane kaNTakasAdRzyAt khadiraH paryupAsitaH // 7 // vasantyaraNyeSu caranti dUrvAH pibanti toyAnyaparigrahANi / tathApi vadhyA hariNA narANAM ko lokamArAdhayituM samarthaH / / 7 / / kAkaH kRSNaH pikaH kRSNaH ko bhedaH pikkaakyo| vasantasamaye prApte kAkaH kAkaH pikaH pikaH // 72 // anyAyopArjitaM dravyaM daza varSANi tiSThati / prApte caikAdaze varSe samUlaM ca vinazyati // 73 // Shree Sudharmaswami Gyanbhandar-Umara, Surat www.umaragyanbhandar.com Page #34 -------------------------------------------------------------------------- ________________ prathamaM gIrvANasAhitya sopAnam / jihvAyAzchedanaM nAsti na tAlupatanAdbhayam / nirvizaGkena vaktavyaM vAcAlaH ko na paNDitaH // 74 // kvacid ruSTaH kvacit tuSTo ruSTastuSTaH kSaNe kSaNe / avyavasthitacittasya prasAdo'pi bhayaGkaraH // 75 // itarakarmaphalAni yathecchayA vilikha tAni sahe caturAnana / arasikeSu kavitvanivedanaM zirasi mA likha mA likha mA likha // 76 // varaM parvatadurgeSu bhrAntaM vanacaraiH saha / na mUrkhajanasaMparkaH surendrabhavaneSvapi // 77 // paNDite hi guNAH sarve mUrkhe doSAzca kevalAH / tasmAnmUrkhasahasrebhyaH prAjJa eko viziSyate // 78 // 25 guNigaNagaNanArambhe na patati kaThinI susaMbhramAdyasya / tenAmbA yadi sutinI vada vandhyA kIdRzI bhavati / / 79 / / pustakeSu ca nAdhItaM nAdhItaM gurusaMnidhau / na zobhate sabhAmadhye haMsamadhye bako yathA // 80 // mAtA zatruH pitA vairI yena vAlo na pAThitaH / na zobhate sabhAmadhye iMsamadhye bako yathA / / 81 // Shree Sudharmaswami Gyanbhandar-Umara, Surat www.umaragyanbhandar.com Page #35 -------------------------------------------------------------------------- ________________ prathamaM gIrvANasAhityasopAnam / pitaraM cApyavajJAya mAtaraM ca narAdhipa / guruM ca bharatazreSTha narakaM pratipadyate // 82 // saumitre! pazya pampAyAH kAnanaM zubhadarzanam / yatra rAjanti zailezA drumAH sazikharA iva // 83 // akardamamidaM tIrtha bharadvAja! nizAmaya / ramaNIyaM prasannAmbu sajjanAnAM mano yathA / / 84 / / na tvahaM kAmaye rAjyaM na svarga nApunarbhavam / kAmaye duHkhataptAnAM prANinAmArtinAzanam // 85 // -- - // stotrpaatthH|| acyutaM kezavaM rAmanArAyaNaM kRSNadAmodaraM vAsudevaM harim / zrIdharaM mAdhavaM gopikAvallabhaM jAnakInAyakaM rAmacandraM bhaje // pItAmbaraM padmanAbhaM padmAkSaM puruSottamam / pavitraM paramAnandaM taM vande paramezvaram / / 87 / / govindaM gokulAnandaM gopAlaM gopavallabham / govardhanoddharaM dhIraM taM vande gomatIpriyam // 88 // raghuvara ! tava mUrtisamake mAnasAbje / narakagatiharaM te nAmadheyaM mukhe me // anizamatulabhaktyA mastakaM tvatpadAbje / bhavajalanidhimanaM rakSa mAmArtabandho! / / 89 // Shree Sudharmaswami Gyanbhandar-Umara, Surat www.umaragyanbhandar.com Page #36 -------------------------------------------------------------------------- ________________ prathamaM gIrvANasAhityasopAnam / zrIrAmacandra ! raghupuMgava ! rAjavarya ! rAjendra ! rAma! raghunAyaka! rAghaveza ! rAjAdhirAja ! raghunandana ! rAmacandra / dAso'hamadya bhavataH zaraNAgato'smi // 90 // rAmaratnamahaM vande citrakUTapati harim / kausalyAbhaktisaMbhUtaM jAnakIkaNThabhUSaNam / / 91 // duSTanirdalana ! deva ! dayAlo! padmanAbha! dharaNIdhara! dharmin ! rAvaNAntaka! rameza ! murAre ! zrIpate! zamaya duHkhamazeSam / / vizvamaGgala ! vibho ! jagadIza ! nandanandana ! nRsiMha ! narendra ! muktidAyaka ! mukunda ! murAre ! zrIpate ! zamaya dukhamazeSam // 93 // tvameva mAtA ca pitA tvameva tvameva bandhuzca sakhA tvameva / tvameva vidyA draviNaM tvameva / tvameva sarva mama devadeva ! // 94 // zAntAkAraM bhujagazayanaM padmanAbhaM surezam / vizvAdhAraM gaganasadRzaM meghavarNa zubhAGgam / lakSmIkAntaM kamalanayanaM yogibhirdhyAnagamyam / vande viSNuM bhavabhayaharaM sarvalokaikanAtham // 95 // Shree Sudharmaswami Gyanbhandar-Umara, Surat www.umaragyanbhandar.com Page #37 -------------------------------------------------------------------------- ________________ prathamaM gIrvANasAhityasopAnam / jayatu jayatu devo devakInandano'yam / jayatu jayatu kRSNo vRSNivaMzamadIpaH / / jayatu jayatu meghazyAmalaH komalAGgaH / jayatu jayatu pRthvIbhAranAzo mukundH|| 96 / / nArAyaNa ! karuNAmaya ! zaraNaM karavANi tAvako caraNau / iti SaTpadI madIye vadanasaroje sadA vasatu / / 97 / / gurubrahmA gururviSNurgururdevo mahezvaraH / guruH sAkSAtparaM brahma tasmai zrIgurave namaH // 98 // na janako jananI na ca sodaro na tanayo na ca bhUribalaM kulam / / avati ko'pi na kAlavazaM gatam / __ bhajata re manujA girijApatim // 99 / / karacaraNakRtaM vAkAyajaM karmajaM vA / ___ zravaNanayanajaM vA mAnasaM vA'parAdham / / vihitamavihitaM vA sarvametatkSamasva / jaya jaya karuNAbdhe ! zrImahAdeva ! shmbho!||10|| rAmo rAjamaNiH sadA vijayate rAmaM ramezaM bhaje / rAmeNAbhihatA nizAcaracamU rAmAya tasmai namaH / rAmAnAsti parAyaNaM parataraM rAmasya dAso'smyaham / rAme cittalayaH sadA bhavatu me bhorAma!mAmuddhara // 101 // Shree Sudharmaswami Gyanbhandar-Umara, Surat www.umaragyanbhandar.com Page #38 -------------------------------------------------------------------------- ________________ prathamaM gIrvANasAhityasopAnam / TippaNa 29 sUcanAH-- je vidyArthIo DA. bhANDArakaranI mArgopadezikA bhaNe che . temane prAraMbhamAM sanAmanA paricaya thatA nathI. koIpaNa sAhityanA paricaya mATe sanAmanA paricaya ati Avazyaka hoI vidyAthI Ane abhyAsamAM saralatA thAya te mATe TippaNunA prAraMbhamAM mukhya sanAmAnAM rUpo ApyAM che. vidyAthI tene paricaya banatI tvarAe karI le e ISTa che. Shree Sudharmaswami Gyanbhandar-Umara, Surat www.umaragyanbhandar.com Page #39 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 30 ekavacana pra. aham dvi. mAm, mA tR. mayA ca. mahyam, paM. mat mama, me sa. mayi pa. me ekavacana pra. tvam dvi. tvAm tvA tR. tvayA ca. tubhyam, paM. tvat tava, te pa. sa. tvayi te prathamaM gIrvANa sAhityasopAnam / asmad ( pu. strI. na.) dvivacana AvAm AvAm, AvAbhyAm nau AvAbhyAm, AvAbhyAm AvayoH, nau AvayoH nau yuSmad ( pu. strI. na. ) dvivacana yuvAm yuvAm, vAm yuvAbhyAm yuvAbhyAm, vAm yuvAbhyAm yuvayoH, vAm yuvayoH Shree Sudharmaswami Gyanbhandar-Umara, Surat bahuvacana vayam asmAna, naH asmAbhiH asmabhyam, naH asmat asmAkam, naH asmAsu bahuvacana yUyam 1 yuSmAn vaH yuSmAbhiH yuSmabhyam, vaH yuSmat yuSmAkam, vaH yuSmAsu www.umaragyanbhandar.com Page #40 -------------------------------------------------------------------------- ________________ sauM sarve sarvAn prathamaM gIrvANasAhityasopAnam / sarva (madhu) pulliMga ekavacana dvivacana bahuhacana pra. sarvaH dvi. sarvam tu. sarveNa sarvAbhyAm sarvaiH ca. sarvasmai sarvebhyaH paM. sarvasmAt sarvayoH , sarvasmin sarva (napuMsaka) pra. sarvam sarvANi 1. sarvasya sarvaSAm sarveSu sarva dvi. , bAkInA rUpAkhyAne puliMganI mAphaka Shree Sudharmaswami Gyanbhandar-Umara, Surat www.umaragyanbhandar.com Page #41 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 32 ekavacana pra. sarvA dvi. sarvAm tR. sarvayA ca. sarvasyai paM. sarvasyAH pa. ?? sa. sarvasyAm ekavacana pra. saH dvi. tam tR. tena ca. tasmai paM. tasmAt tasya sa. tasmin prathamaM gIrvANasAhitya sopAnam sarva 99 (strIliMga) dvivacana sarve 99 sarvAbhyAm 11 "" sarvayoH " tad (pulliMga) dvivacana tau tau tAbhyAm "" tayoH "" tad te " (napuMsaka) bahuvacana sarvAH ?? sarvAbhiH sarvAbhyaH 99 sarvAsAm sarvAsu bahuvacana te tAn 99 teSAm teSu tAni pra. tat dvi. "" bAkInA rUpAkhyAnA pulliMganI mAphaka, Shree Sudharmaswami Gyanbhandar-Umara, Surat www.umaragyanbhandar.com "" Page #42 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 33 bahuhacana tAH prathamaM gIrvANasAhityasopAnam / tad (strIliMga) ekavacana dvivacana pra0 sA dvi0 tAm ta0 tayA tAbhyAm ca0 tasyai tasyAH Sa. " tayoH sa0 tasyAm tAbhiH tAbhyaH tAsAm tAsu kim (A)(pulliMga) dvivacana bahuvacana ko kAn kAbhyAm ekavacana pra0 dvi0 kam tR0 kena ca0 kasmai paM0 kasmAt Sa0 kasya sa0 kasmin kebhyaH hayA keSAm m (napuMsaka) kAni pra0 kim dvi0 kim bAkInAM rUpAkhyAne puliganI mAphaka. Shree Sudharmaswami Gyanbhandar-Umara, Surat www.umaragyanbhandar.com Page #43 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 34 pra0 dvi0 tR0 ca0 paM0 pa0 sa0 kk R nR0 ca0 pra0 yaH dvi0 Sa0 ekavacana kA sa0 kAm kayA kasyai kasyAH pra0 dvi. " kasyAm ekavacana paM0 yasmAt yam yena yasmai yasya yasmin yat 11 prathamaM gIrvANasAhityasopAnam / kim (strIliMga ) dvivacana ke 19 kAbhyAm " "1 kayoH ?? yad (7) (pulliMga) dvivacana yau "9 yAbhyAm "" " yayoH 19 yad napuMsaka0 ye " bahuvacana kAH Shree Sudharmaswami Gyanbhandar-Umara, Surat "" kAbhiH kAbhyaH 99 kAsAm kAsu bahuvacana yyuM, waatstshiM sthoo tthM bAkInAM rUpAkhyAnA pulDiMganI mAka. "" www.umaragyanbhandar.com Page #44 -------------------------------------------------------------------------- ________________ prathama gIrvANasAhityasopAnam / yad (strIliMga) ekavacana dvivacana yA bahuvacana pra0 yA: dvi0 yAm .yayA yAbhyAm yAbhiH yAbhyaH ca0 yasyai paM0 yasyAH yayoH yAsAm sa0 yasyAm ekavacana etad (mA) (pulliMga) dvivacana bahuvacana etau etam-enam etau-enau etAn-enAn etena-enena etAbhyAm etaiH ca0 etasmai etebhyaH paM0 etasAt pa0 etasya etayoH-enayoH eteSAm sa9 etasmin " eteSu Shree Sudharmaswami Gyanbhandar-Umara, Surat www.umaragyanbhandar.com Page #45 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 36 prathamaM gIrvANasAhityasopAnam etad (napuMsaka0) pra0 etat ete etAni dvi0 etat-enat ete-ene etAni-enAni bAkInAM rUpAkhyAne puliganI mAphaka. etad (strIliMga) ekavacana dvivacana bahuvacana pra0 eSA ete etAH dvi0 etAm-enAm ete-ene etAH-enAH tR0 etayA-enayA etAmyAm etAbhiH ca0 etasyai etAbhyaH paM0 etasyAH etayoH-enayoH etAsAm sa0 etasyAm etAsu Sa0 " bahuvacana idam () pulliMga. ekavacana dvivacana pra0 ayaM imo dvi0 imam-enam imau-enau anena-enena AbhyAm ca0 asmai paM. asmAt imAn-enAn ebhiH ebhyaH Shree Sudharmaswami Gyanbhandar-Umara, Surat www.umaragyanbhandar.com Page #46 -------------------------------------------------------------------------- ________________ prathamaM gIrvANasAhityasopAnam / anayoH-enayoH eSAm Sa0 asya sa0 asmin idam (napuMsaka0) pra0 idam imAni dvi0 idam-enat ime-ene imAni-enAni bAkInAM rUpAkhyAne puliganI mAphaka. idam (strIliMga) ekavacana dvivacana bahuvacana pra0 iyam dvi0 imAm-enAm ime-ene imA:-enAH tR0 anayA-enayA AbhyAm AbhiH ca0 asyai AbhyaH paM0 asyAH anayoH-enayoH AsAm sa0 asyAm Asu ba0 // adas (ta, pe.) (pulliMga) dvivacana bahuvacana ekavacana pra. asau dvi0 amum amI amRn Shree Sudharmaswami Gyanbhandar-Umara, Surat www.umaragyanbhandar.com Page #47 -------------------------------------------------------------------------- ________________ tR0 amunA ca0 amuSmai paM0 amuSmAt pa0 amuSya sa0 amuSmin pra0 adaH dvi0 "" ma0 asau dvi0 amUm tR0 amuyA ca0 amuSyai paM0 ekavacana pa0 sa0 prathamaM gIrvANasAhityasopAnam amUbhyAm amuSyAH " " amuyoH 75 adas (napuMsaka) amU 77 chAkInAM rUpAkhyAnA pulDiMganI mAphaka adam (strIliMga ) dvivacana am 1. amUbhyAm "5" amIbhiH amIbhyaH 77 amISAm amISu "" amuyoH amUni " bahuvacana amUH " 19 amUSAm amuSyAm "7 amUSu idam-na unA pahArtha bhATe, etad vadhAre nakur3anA pahArtha bhATe, adas- 2nA pahArtha bhATe mane tad pratyakSa na hoya tevA mahArtha mATe vaparAya che. 59 amUbhiH amUbhyaH Shree Sudharmaswami Gyanbhandar-Umara, Surat www.umaragyanbhandar.com Page #48 -------------------------------------------------------------------------- ________________ prathamaM gIrvANasAhityasopAnam / TippaNa jIvanadiyopanikU-= deva. pAna = pagathiyuM. gIrvANanuM sAhitya-devonuM sAhitya, arthAta saMskRta bhASAnuM sAhitya. temAM caDhavAnuM pagathiyuM. arthAta saMskRta sAhityanA abhyAsanuM paheluM pustaka. sAthenA bIjA devavAcaka zabdo yAda kareH amarA nirjarA devAstridazA vibudhAH surAH / [ amArA ] ritnAni-sUristuti-sAruM vacana. sArAM vacane e ja ro. che. ? varadarAma. =hAtha. 25=bara. vadarAsarakhuM. arthAta hAthamAM (eTale ke hatheLImAM) rahelA boranI mAphaka vasTam =AkhuM. muvatiram suvanaTam jagatanuM taLa. vastrapati - praNAttijU -jenA prasAdathI. tat pratyaya ahIMA paMcamI vibhaktinA arthamAM vaparAya che. sUkamati pra. ba. va.-(sUkama+mati)=sUkSma che mati jeonI te, kavie. sarasvatI vAcaka zabdo prANa tu A to mArA jIvana vAI racatI. [ma. je.] bhAvArtha-sarasvatInI kRpAthI kavio AkhA vizvane hatheLImAM rahelA beranI jema samagra rIte joI zake che. A g mAM vidyAno mahimA varNavyo che. rAjya tathA -ka. pra. 7. pu. e. va. va. kA. rUpa tarapha vidyArthI dhyAna Shree Sudharmaswami Gyanbhandar-Umara, Surat www.umaragyanbhandar.com Page #49 -------------------------------------------------------------------------- ________________ prathama gIrvANasAhityasopAnam / Ape. pha. (vakhANavuM) dhAtune anusvAra ka. pra. mAM lepAya che. vidyAna-vidyAnA vidyA rahita. -hyAcheDavuM) dhAtunuM ka. bhra. ku. vighAthI cheDAyelo. arthAta vidyA vinAne. che. 3 kiM pujena virAjena-vizALa eTale ke uMcA kuLanuM zuM prayojana che arthAta te nakAmuM che. li zabda tRtIyA vibhaktivALA zabdanI sAthe vAparavAthI te vastunuM zuM prayojana che-arthAta kazuM prayojana nathI; eTale ke te vastu nakAmI che evo artha thAya che. mi. (muM) kIDe suzvipusuAH sArI che gabdha jenI. bhAvArtha uMcAInuM sAcuM kAraNa zIla (eTale ke sArU vartana karavApaNuM) ja che. kIDAo sugandhi phUlomAM hoya che tethI te kAMi sArA manAtA nathI. mo. 9 kutarA (=suI javuM) dhAtunuM bhra. ku. zekhasalI jevA manorathe karavAthI kAMI vaLatuM nathI. che. 6 toya pANI. tiram. jUnuM bhU. 3. paDeluM. avinAmasAruM vajana badhA devane karela namaskAra, arthAta keIpaNa devane karela namaskAra karAva=paramezvara. bhAvArtha -koIpaNa devane sAcI bhaktithI karela namaskAra ane eka ja paramezvarane pahece che. cho. 7 gAma zaNagAra; arthAta, zobhA ApanAra Shree Sudharmaswami Gyanbhandar-Umara, Surat www.umaragyanbhandar.com Page #50 -------------------------------------------------------------------------- ________________ prathamaM gIrvANasAhityasopAnam / A zlokamAM koNa kono zaNagAra che te tarapha tathA zaNagAranI sAMkaLa tarapha vidyArthI dhyAna Ape. zo. 8 pitaSadhamU pitA auSadha. AmAM rahelI saMdhi vicAre. sthApita rogI. che. 1 mUH kiM kobanaputradhareNuMnuM zuM kAma che?-arthAta nakAmAM che. sarakhAvo vimunA tRtIyA sAthenA prayoga mATe che. rU. bhUSaNanI kalpanA mATe sarakhA cho. 7. che. 20 amRtanuM arthAta amRtanI jema AnaMda ApanAra tathA hitakAraka. riSiAna-ziyALAne pAchalo bhAgaH priyavana gamatI vastunuM darzana. ramAnAma. rAmAnam =rAjAe ApeluM mAna. kSamo namU-kSI+mAnA. kSImuM=khIra. tenuM bhojana. o. 22 yoni-co satata abhyAsa. yuko svaccha rAkhavuM te. kRNamUsAruM vartana. AmAM koNa konAthI sacavAya che te tarapha vivAthI dhyAna Ape. sarakhAvo. jo. . . 10. zlo. 12 =jenAthI saMbhaLAya che, kAna, tam yunuM kabhra. ku. sAMbhaLeluM, sAMbhaLIne prApta kareluM jJAna, koIpaNa rIte prApta kareluM jJAna. prAcIna kALamAM bhaNavA bhaNAvavA mATe mukhyatve mukhapATha ane zravaNane upayoga thato. te uparathI mRta jJAnanA Shree Sudharmaswami Gyanbhandar-Umara, Surat www.umaragyanbhandar.com Page #51 -------------------------------------------------------------------------- ________________ prathamaM gIrvANasAhityasopAnam / arthamAM vaparAya che. zrotram ane zruta eka ja zusAMbhaLavuM dhAtumAMthI sadhAyelA che. pa-baMgaDI athavA kalI. vibhAti zobhe che. va. kA. tri. pu. e. vimAzebhavuM. bhAvArtha: A zlokamAM kaI Indriyo kaI vastu vaDe zobhAya te varNavyuM che, ane kaI dekhItI suMdara vastuthI zobhA nathI thatI te paNa kahyuM che. sarakhA. che. 7. 1. . 23, 24 A banne loko sAthe levAthI ja Akho artha pUre thAya che. evA kenA joDakAne yugma kahe che. gu joDakuM. pahelA lokamAM prazno che, bIjAmAM uttare che. sthA -rA nuM che. me. nuM ka. pra. tri. pu. e. va. sthira rakhAya che, daDha karAya che. ravinayanadayA tathA dAna maLIne, te vaDe. sava sthA sthira rakhAya che. . 25 tatratAmu tIvratA vadhAre tIva. vadhAre pIDA kare tevuM. sarakhAmaNImAM vadhArApaNuM sUcavavA tara pratyaya zabdone lagADAya che. amRtam asatya. e. 16 rAH phrAnsa jANanAra. RSio, munio, tIrthakare ItyAdi dharmanuM rahasya jANanArAo. bhiASitA=strI. li. mitinuM mizita-nmanuM ka. bhU. 3. nizcita rIte kahevAI che. Aropa-amarela. roga AkI raheluM. jemAM bAkI na rahyuM hoya te AropaAkhe. vitA vistAra, phelAvo. Shree Sudharmaswami Gyanbhandar-Umara, Surat www.umaragyanbhandar.com Page #52 -------------------------------------------------------------------------- ________________ prathamaM gIrvANasAhityasopAnam / 43 bhAvArtha:-sarva jIvonI ahiMsA e ja dharma mAtranuM mULa che. dharmanI bIjI bAbato temAMthI ja nIkaLe che. zlo. 17 cApatra-caDALa tathA atizaya duSTa evA be arthamAM A zabda A zlokamAM vaparAyo che. traNa-brAhmaNa tathA sadguNa evA be arthamAM vaparAya che. bhAvArtha:-caDALe koIpaNa jAtimAM maLI Ave che, tema ja brAhmaNa paNa koIpaNa jAtimAM maLI Ave che. caDALapaNuM tathA brAhmaNapaNuM jAti para AdhAra rAkhatAM nathI; zIla upara AdhAra rAkhe che. mo. 28 vuiM =A AkhuM jagata. pavana-jAva jemAM eka ja varNa che evuM. milimAna niya+rmana vimA=kriyA tathA karmanA vibhAga uparathI. cAturvarthaka catuLa. uparathI enga (2) tadita pratyaya umerIne sadhAyeluM rUpa cAturtha. cAra varNone samudAya. brAhmaNa, kSatriya, vaizya ane za-cAra varNo. vyavasthita. vimava+zAnuM bhU. ku. goThavAyuM. cAra varNa janmathI siddha nathI paNa guNa ane karmathI thayelA che. kudIjhuMpaDI. nirjana =jhare. jimavA-vaibhava. vi. hiM, progAna, sarakhAvo. mo. 9. ane rU. sAthenA jharAvAcaka zabdo yAda kare. 3 prastAvane vArikava ni : [. . ] Shree Sudharmaswami Gyanbhandar-Umara, Surat www.umaragyanbhandar.com Page #53 -------------------------------------------------------------------------- ________________ prathamaM gIrvANasAhityasopAnam / 20 nIra=pANa. nIti - nIti . nIkaLyuM nA pANumAM janmeluM,-kamaLa. tenAthI maDita-zabhA pAmeluM maDhA=rAjahaMsa. mAnavamana, ane mAnasa sarovara. kailAsa parvata pAse AveluM A sarovara comAsAmAM hasonuM raheThANa bane che. sAthenA kamalavAcaka zabdo yAda kare sahasrapatraM kamalaM zatapatraM kuzezayam / paGkeruhaM tAmarasaM sArasaM sarasIraham // (sa. e.) au. 26 nA. ( nAnuM. strI. liM.=AkhI. sahyAdrinA uttara bhAgamAM AvelA godAvarInA pradezanI suMdaratA vAlmIkie rAmAyaNamAM varNavI che. Shree Sudharmaswami Gyanbhandar-Umara, Surat www.umaragyanbhandar.com Page #54 -------------------------------------------------------------------------- ________________ prathamaM gIrvANasAhityasopAnam / pATha 1 bAlAvamAnanam nhAnA bALakAnuM apamAna karavAthI pApa "e A A kathA AmadevajI tiyA nAmanA granthamAMthI lIdhI che. tenA kartA janAcArya zrImeruttuMgara che. kathAnA bhAvA che. 45 kathAomAM jema dhaNI vAra vartamAna kALa bhUtakALamAM vaparAya che tema A graMthamAM ApelI kathAmAM che te catura vidyArthI samajI leze. matakSetra=hiMdustAnamAM. nAma avyaya.nAme. A zabda ahIMA avyaya tarIke vaparAyA che. nAmam (nAma) teA nAma tarIke upayAga jANItA ja che. mahIpAjIH madI+pAya. maDhIpRthvI, pA=pALanAra. pRthvIneA pALanAra arthAt rAjA. padavelI=paTarANI. anyatA (avyaya) eka veLAe. vAsaHgeAkha. vivat karUM. TI-kUkaDI, anapatyatA=apatya eTale bALaka na heAvAnI sthiti. prANamnAka. sanam=dhara maDhavI=paTarANI. thati jene kahevAnuM hAya te caturthAMmAM Ave. patAvatA (avyaya)=eTalAmAM. AvAmAS:-AArAma+ pAhA-Ama:=bagIcA. Aja:=rakhevALa. bagIcAnA rakhevALa, bhagavAna. saMskRti (a)=hamaNAM. samavasati va. kA. tri. pu. e. va. sAva+T=utArA karavA, mukAma karavA; A zabda jaina sAhityamAM A amAM rUDha che. janA gujarAtI bhASAmAM 'samAsaraNa' zabda vApare che te saM. samavasaraNamAMthI AvelA che. te A kriyApadamAMthI sadhAyeluM nAma che. smruitipIt kSiti+pI. kSiti (strI)=jamIna. zIyam =beThaka. jamIna e ja eka. arthAt jamIna upara rAjA beThA. Shree Sudharmaswami Gyanbhandar-Umara, Surat www.umaragyanbhandar.com Page #55 -------------------------------------------------------------------------- ________________ kara prathamaM gIrvANasAhityasopAnam / dharAnA dharmarAnA. terAnA-upadeza. dharmane upadeza. dezanA zabda jana sAhityamAM A arthamAM rUDha che. dezanA idhAtu uparathI sadhAyelo zabda che. uparA-mAM paNa A ja dhAtu che. anantAm (a) pachI. pR-dikarmaka dhAtu che. jene pUchavAnuM hoya ane je pUchavAnuM hoya te banne ditIyA vibhaktimAM Ave. pATha. 2 ma-janma. vivA kuTuMbanuM piSaNa karanAra vaDIla. ahIMA kaNabI athavA kheDutanA arthamAM A zabda samajavo. kAti , zAtiri-pADozI. niparaca-pAkele taiyAra thayelo. vivarmA RSiArma-khetInuM kAma, pAka jila=LI, ziMgajevI ke coLAphaLI vagere.virmabhutrIbhaDuM.nirmarsa (10 ga. A.) gALo devI. kuvArA huAyA. duSTa che AcAra jemano te arthAta kharAba vartanavALA. gApitA =mA+nA. pra. bhU.kR.bolAvyA. AmAM pake ApavAnI gharagaththu bhASA tarapha vidyArthI dhyAna Ape. tacitte. ityAdi-tamAruM je karAya te badhuM ochuM che, eTale ke tamane je kAMI karIe -je kAMI sajA karIe te ochI che. rasto thoDuM. pa jiMda jitte paNa zuM karIe ? kSa =rakSaNa karanAra, kheDuta. rakSAca ItyAdi. kheDutane paNa pADozInAM chokarAM kharAM ja; eTale temane mAravA zI rIte ? mAnatalavAthI. hovita+=karelA karmano pharI vicAra karI javo. jainasAhityamAM A zabda rUDha che. sattAnAte tirasantAna+sattAya. pharajaMda pAmavAmAM aMtarAya thAya, arthAta vina thAya tevuM karma. pATha. 3 benamUrvathA-venu+bhUrvathA dhenuM gAya, mUrkha=murakha mANasa dhenunI bAbatamAM murakhAI batAvanAra mANasanI vArtA. kathAsariShree Sudharmaswami Gyanbhandar-Umara, Surat www.umaragyanbhandar.com Page #56 -------------------------------------------------------------------------- ________________ prathama gIrvANasAhityasopAnam / sAgara-eTale aneka vArtArUpI nadIo jemAM ekatra thaI che evo sAgara jevo graMtha. A graMtha mULa pazAcI bhASAmAM guNaya kavie lakhelo, tene saMskRta padyamaya anuvAda somadevabhaTTe karyo che. temAMthI thoDIka vArtAo A prathama pAnamAM lIdhI che. rAtipAtapu. paramU-cAra karSaka (eka jAtanuM tola) tivinam (pratimavira) vi trei ruti pratinim darareja. mAthAta-sAyati. mAthAta bacata yA dhAtunuM bhU. 3. Avyo. prAcaF=vi.) ghaNuM. e ja arthanA nIcenA zabdo yAda kare - prabhUtaM pracuraM prAjyamadada~ bahulaM bahu (a. ko.). ekavAram ( eka+ vAra)eka ja vakhate; -(m dhAtunuM karmaNi vidhyartha kRdanta) =maLavAne mATe yogya che, maLavuM joIe-AvA kRdanto vizeSaNa hovA chatAM kriyApada tarIke saMskRtamAM vaparAya che. e vidhyartha kRdantanI vAkya racanA saMskRta bhASAmAM atyaMta rUDha hovAthI vidyArthIo dhyAnamAM rAkhe. pati evo vicAra karIne; sudha=murakha. mugdha e zabdano suMdara evo bIjo paNa artha che. paNa ahIyAM murakha e ja artha levo. zApati athApati preraka va. kA. tri. pu. e. va. rAkhe che. A e avyaya vartamAnakALanAM rUponI sAthe mukavAthI bhUtakALane artha batAve che, tethI sthApathati ekarAkhI. rilaparvata--rikSaparyanta. ghaNA vakhata sudhI. vanamAdhA-dahana na thavAthI. china chid dhAtunuM bhU.ka. chi-tuTI javuM. china-uDI gayuM. dehana vinA ghaNA divasa sudhI rAkhavAthI gAyanuM dUdha uDI jAya che e vAta prasiddha che. Shree Sudharmaswami Gyanbhandar-Umara, Surat www.umaragyanbhandar.com Page #57 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 48 prathamaM gIrvANasAhityasopAnam / pATha. 4 tRSitasya jaDasyakathA kRSita tRSAta. pratyaya nAmeAne lagADavAthI 'vALeA' evA arthe thAya che. duSita tarasavALA; tarasyA. jJa6 (vi.)=murakha. thina cit--mA. A zabdamAMthI sadhAyele zabda ) vaTemArgu, musAphara. paraM tvA=pAra jaine, mAMthI pasAra thaI; kyA= akaLAI gayelA. sahitama-pANI. nIcenA pANIvAcaka zabdo yAda karAH--sahija jhUmaNuM Uham | payaH kIlAlamamRtaM jIvanaM bhuvanaM vanam / ambho'rNastoyapAnIyanIrakSIrAmbuzambaram / (a. ko . ) cat (vi) ATaluM; hAlaH mazkarI; cait (a)=o. 35sitaH 35+has+ as dhAtunuM bhU. kR. jenI mazkarI karavAmAM AvI che tevA. pATha. 5 vinayamAhAtmyam A kathAmAM vinaya rAkhavAthI ja vidyA sphure che evA bhAvA che. purA (a.) pahelAM, prAcInakALamAM. ji (a.) Ama kahevAya che e arthamAM kathAnA prAraMbhamAM vaparAya che. jena=kAI. jimmU avyayanI sAthe atti, cit athavA cana vAparavAthI praznArtha maTI jaI koi eka evA aM thAya che. vizeSyapramANe ri nI vibhakti karI pa vagere joDavAmAM Ave che. ASavidyA ArSaLa+vidyA. ArSaLam-kheMcavu. padArthone potAnA tarapha kheMcI lAvavAnI vidyA. takhkhA tat+f=te jANanAra. amuka vidyAnA jANanAra, vidvAna. mAtaGga:=caMDALa. atre=AgaLa thaeNm (a.)=cA, bhA. saMsthApati saMsthAnu pre. tri. pu. e. va. sthApe che, rAkhe che. rve saMsthApati-UbhA rAkhe che. lAM varSa titalavAra kheMce Shree Sudharmaswami Gyanbhandar-Umara, Surat www.umaragyanbhandar.com Page #58 -------------------------------------------------------------------------- ________________ prathamaM gIrvANasAhityasopAnam / cha; hIratAvA tasavAra yAne sAmI rANe. vidyA na sphurati-vidyA 252tI nathI, yatI nathI. mahIzaH 22. mahI+Iza. amAtyaH pradhAna. nivezayati-pesA che. ni. viz. . . . tri. 5. se. 5. svayam (sa.) pote. yojitAJjaliH-yojita+aJjaliyo cha sird; &Aya ne yA chete. Ayacchati-A +dA (yaccha) . pATha. 6 mugdhazramaNakathA-mugdha+zramaNa+kathA. zramaNaH yo mayA na sAdhu. A pAThamAM bauddha sAdhu che. eka murakha bauddha sAdhunI vAtA. vihAra:oI sAdhusAno mA. rathyAnA uparathI 25 kore pAkhanI yAle che te arthAt 22to. sArameyaH tre|. kutarAnA arthamAM nIcenA saMskRta zabdo yAda karo - kauleyakaH sArameyaH kukkuro mRgadaMzakaH / zunako bhaSakaH zvA syAt / (a. ko.) jAnu (na.) diyA.daSTaH daMza dhAtunubhU. pR. 427||yeto. kiM vRttamzuyayu? vRtta-vRtnubhU. yayu: pRSTaH pRcchanubhU. pUchAyeto. e. kaikazaH-zas pratyaya me mate TalI sasyA che te matAva cha. ekaikazaH (eka+eka+zas) 62vamate me mene. yA sone ta 420 yuche mevAta me vasate yaane| pAya pote zodhA che. sakRt-(50) sevA2. bodhayitum-(tum pratyaya bhATenA' sabhA dhAtumAne gAya cha) navavA bhATe. Alocya (A+lun sA. 5. nu saya mUta..)-viyA2rIne. drutam-apathI. akAle (a+kAlaH) yogya samaya na vA chatA; akAraNe (a+kAraNam ) yoya // 29 // napA 7i. militAH (mila nu mU. I.)-megA yayedA. kimartham-zA bhATe (kim artha); atha-tyAra 57ii. param = (10) 5. ekaikasmai ( eka eka-ekaika) sarvanAma tarI rAya Shree Sudharmaswami Gyanbhandar-Umara, Surat www.umaragyanbhandar.com Page #59 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 50 prathamaM gIrvANasAhitya sopAnam 9. meDa ne pRcchakaH = pUchanA2. saMghaTitAH sas+ghaTanu bhU. I. bhegA ; samameva samas+eva bhe! sAthai ; ko'yam 40 kaH ayaM alpasya kRte mahAsaMrambhaH kRte bhAre saMrambhaH = dhabhAva, maTA Topa. navA kAmane mATe ATalI badhI dhamAla thI ? pATha. 7 phaLa dhairya mAhAtmyamH - nirAza na thatA saMtazrI ama uzvAthI i bhaje che te yA sthAnAM helu che. dhairyam-dhirana; Urdhvam(20) 352. siddhakumArakaH - siddha + kumAraka. siddha me hevAnI eka peTAjAti che. AvI jAtionI yAdI amarakAzamAM A pramANe bhAyI che: vidyAdharApsaroyakSarakSogandharvakinnarAH / pizAco guhyakaH siddho bhUto'mI devayonayaH // tRNamayAn ( tRNa+maya ) maya pratyaya 'zrI manAve" artha mAM zahone lagAuAya che. tRNam =dhAsa tRNamaya = dhAmathI manAvelu ; pakSa: = pAM. pArzva (pu. na.) bhAlu. pArzvayoH = paDaNe; yyAnupa2. Abadhya=bandhUnuM saMbaMdha bhUta.. yAMdhIne; utplutya ut+plu+ya plu (ga. 1. mA). ha. utplu=the uvu. utplutya-ye duhIne (saM. lU hai. ). gaganam -Aza. gateH abhyAsaM azikSata - aDavAnI jAnA abhyAsa ye. uDDayanam (ut + Dayanam ) Dayanam = 3 DI ga 1 mA. dhAtumAthI sadhAyeSu nAbha; klAnta = ( klam nuM lU. . ) thADI gaye. anukampA - dhyA, 1/2thA; arha (I. 1. 5.) sAyaGa thapuM. anucaraH ( anu +car = bhAMthI nAma ) seva, saMjAtA (sam+ jAta) jAta-jan nuM bhU. I. =nna tha pATha. 8 krodhanopahAsaH-(krodhana+upahAsa) krodhana- krudhUmAMthI hanta vizeSaNa = |dhI. upahAsaH=bhaz52. svaguNAnAm me zabhano varNanam Shree Sudharmaswami Gyanbhandar-Umara, Surat www.umaragyanbhandar.com Page #60 -------------------------------------------------------------------------- ________________ prathamaM gIrvANasAhityasopAnam / e zabdanI sAthe anvaya karavo. cattA=aMdarano bhAga. pravRtta|cAleluM (ka+skRta) gAyiti =sAMbhaLyuM. mA+ (ga.10.3.)=sAMbhaLavuM. gharanA aMdaranA bhAgamAM jene viSe vAta cAlatI hatI te pote bahAra ubho rahI sAMbhaLato hato. padi sthita =bahAra ubho rahelo. aoNsthita aMdara Avele aMdara beThela. mUta (vi.) ghaNuM. matava (a.) atizaya, atyaMta. sahiyu ( sApua) yu "amukavALo" e artha batAve che. sodiyura =sAhasavALo, sAhasika. prama zodhanaH bhAre krodhI. savaekAeka vayitu (vacita) varNana karanAranuM. je varNa gyagaLAnI AsapAsa lugaDuM viTayuM, (ene kAle devAne mATe); " (vi.) harAmakhora, duSTa. madramue ma muva=maka (vi.) sAruM. sAruM che mukha jenuM te; bhalA mANasa ! e gujarAtI prayoga jevo saMskRtamAM eka rUDha prayoga. mAvatamuka virata. gAvira e upasargane artha prakaTa evo thAya che. gAvita prakaTa karyo. pATha. 8 zirojisatyathAna AMgirasa nAmanA bALakanI kathA. A pAThamAM ApelI kathA tAthamahA brAhmaNa nAmanA graMthamAMthI lIdhelI che. vedasAhityanA amuka graMthane brAhmaNa evuM nAma ApavAmAM Ave che. A brAhmaNa zabdane varNavAcaka brAhmaNa zabda sAthe goTALo karavo nahi. kathAne bhAvArtha e che ke je jJAnI che e khare vaDila che. zi=Laka. yA mati vai mAli . che ne A thayo, ane pachI zuM ne lepa thaye. zuM no lopa thayAthI be svarenI saMdhi thaI nathI. A saMdhine Akho niyama zikhI lyo. = avyaya. amuka hatuM ema bhAra daIne kahevA mATe A Shree Sudharmaswami Gyanbhandar-Umara, Surat www.umaragyanbhandar.com Page #61 -------------------------------------------------------------------------- ________________ prathamaM gIrvANasAhityasopAnam / avyaya vaparAya che. keTalIkavAra kAMI khAsa artha vinA paNa tRnA saMskRta sAhityamAM A avyaya vaparAyeluM che. AsiH Adi s nAmanA RSinA kuLanA te Aditta. bRhaspati je aMgirasanA putra kahevAya che tenuM bIjuM nAma paNa AMgirasa che. mantravartuLAm mantra+vAtuM. mantra=vedanA sUktanI kaDI. Rgveda, sAmaveda, yajurveda ane atharvavedamAM je devatAonI prArthanA che te mantra kahevAya che. A mantronA karanArA RSi hatA, je A mantronA racanArA jJAnIo gaNAtA. bALaka AMgarasa nhAnapaNathI ja mantrakartA hatA, kiva hatA, nAnI hatA tethI te viDalapaNAnA dAvA kare che. pitRna vizene pitR (bApa, vaDila) .i . 1. putrA 2Amantrata= beTAe kahI sa>>Adhana karyuM". Amantrayata. Amantra= belAvavuM 10. ga. A. te bhU. kA. ne tri. pu. e. vAva. veda sAhityamAM vaparAtuM eka hai nA jevuM avyaya. sat hyu. bhU. kA. tri. pu. e. va. udbhijJa. jItyA. pATha. 10 52 pradUSaNam jA pATha. 1. 2, 5. A pAThanA bhAvA e che ke peAtAnI sAthe bhaNanAranI haziyArInI adekhAi karavAthI vidyA AvaDatI nathI. pradeza:=adekhAi. rAzI=rANI. satyantavamaH-atyanta+krama vajramaH vhAlA. atizaya vhAlA. suvarSIya sarva pAMca varSanA. hevarAhA nizALa. vAhA. lakhavAnu zikhavavAnI zALA. nizALa zabda lekhazAlAmAMthI AvyA hoya ema manAya che. pratta pakaDAya che. na saMpatti caDhatuM nathI. pUrvati=helAnuM bhaNeluM. pUrvapati. ochInimittam, vAtacIta athavA carcA mATe. moTI+nimitta= gAdhInA kAraNasara. mitravatvAt bedAI gayelA avAja Shree Sudharmaswami Gyanbhandar-Umara, Surat www.umaragyanbhandar.com Page #62 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 53 prathama gIrvANasAhityasopAnam / hovAthA; totA sosAvAthI. bhinna svara+tva. tva bhAvavAya nAma nAvAnI pratyaya che. rogazAntyartham-zaganI zAnti bhATe. roga+zAnti+artha. upacArAH Ayo; mhaaksstte-mht| kaSTa. kaSTam;5. pitarau=bhAmA5. sraav| bhane artha 42 / jagataH pitarau vande pArvatIparamezvarau. jagatAnA . jagatnu 5. me.. pATha. 11 sarvazaH madhu sapanA2. sarva+jJa. AkarNayati A+karNa. 10. . 3. 5=sAma. siddhaH sarvajJamuni. paDelA yA zaha devAnI me gata mATa 15rAyo che. tum| pA. 7. klezahetuH=du:manu 4 / 25 kleza hetu.viprasutauH-yAmAnAme putra.vipraH zrAjha4. jyeSThaH sauthA hoTa. upArjitAj jJAnasya. saMdhi choDe. upArjita-prAsa 4261. AvaraNIyam-mAva295 32- te ubhI, vidhA - bhAvanA hai te . karmabandhaH bhne| man5. karman+bandhaH Alocya Aluc. ga. 1. mA. nu saM. bhU. 1. 52 Ard, 52 vidyArI ne pATha. 12 paJcatantram- ya nIti viSanI vAsanA saMgha tarI prasikSa che. tene kartA viSNuzarma manAya che. vAnaracApalam vAnarayAsa. cApalam aTo paviyArI tya, yAM5 sA. aGgasevaka (aGga sevaka) mAgata nA32. nidrAM gataH-sutetI. vyajanam =5 mI. vAyu pracAlayati sma-pavana nANe che. vakSAsthalam (vakSastI sthalam-ru) chAtI; makSikA bhAMbhI. upaviSTA (upa+viz) bhU. . 1; nivArayati (ni+vR . me. pa. 1.) 62 73 cha. svabhAvacapalaH svabhAva+capala 25lAvadhI na 25 ase vicAra kara Ama 32nArI, yAMpato. plavaMgamaH plavaH=I . yI bheTa Shree Sudharmaswami Gyanbhandar-Umara, Surat www.umaragyanbhandar.com Page #63 -------------------------------------------------------------------------- ________________ prathama gIrvANasAhityasopAnam ke kudakA mArIne (ka) cAlanAra te arthAta vAnara. vAnarAnA nIcenA saMskRta zabdo yAda kare - kapiplavaGgalavagazAkhAmRgabalImukhAH / markaTo vAnaraH kIzo vanaukAH // (ka. .) kalpa (hInuM saMbaMdha bhU. ku) uDIne. hRdayamuchAtI. kriyA mitra -dhA pratyaya bhAga batAve che. dvidhA eTale be bhAgamAM mitra-minuM bhU. . phUTI gayuM. pATha 13 ndriH thA. zamA ane IndranI kathA. juo pATha 9. mA-prAcIna kALanI eka tejasvI viduSI. pracetAmukapAso pheMkayo, hoDa bakI, ca kau ApaNA bemAMthI je pUrva=pahelAM. vAcchati pharI vaLe, pradikSaNa kare. kurukSetra dilhIthI uttare AveluM pavitra sthAna, jemAM mahAbhAratanuM yuddha thayuM. vAva. juo pATha 9. patAvatI ATalI. prajJApati=rAti brahmA. vevi (strI liM) bhUmi sthaLa. thAvira =kurukSetra jeTaluM sthaLa. vaidika kALamAM Aryone mukhya vasavATa kurukSetranA pradezamAM tathA AjubAju hato. tyAM yajJayAgAdi cAlatA hovAthI te sthaLa pavitra gaNAtuM; ane tethI A sthaLa prajApatinI bhUmi gaNAtuM ane A prajApatinuM sthaLa hovAthI tene mahimA AkhI pRthvI jeTalo gaNAto. tethI pRthvInI pradikSaNa karavI ane A sthaLanI pradikSaNA karavI e sarakhuM gaNAtuM. tethI bemAMthI koI jaryuM na gaNAyuM. A kathAne bhAvArtha kurukSetranuM mAhAsya ane sthamAnI caturAI batAvavAne che. Shree Sudharmaswami Gyanbhandar-Umara, Surat www.umaragyanbhandar.com Page #64 -------------------------------------------------------------------------- ________________ prathamaM goNisAhityasopAnam / cakatAnu. vili. (vijaya meLavavo) nuM gha. bhU. kA. tri. di. va. ninI pahelAM vi. upasarga AvavAthI Amapada thAya che. pATha. 14 sAmelA kutarAnI vArtA. svadeza athavA pitAnuM vatana e ja Akhare mANasanuM hitakAraka hoya che e A vAtanuM tAtparya che. citrA (vijJAna) jenuM zarIra vividha raMgavALuM che tevA. ahIM kutarAnuM vizeSanAma. miphA" (sumi) je vakhate bhIkha maLavI paNa muzkela che te eTale ke dukALa. naSTakA--prAya e pratyaya "lagabhaga nA arthamAM lagADAya che. kAyama lagabhaga nAza pAmyuM; nAza pAmavAnI aNI upara AvyuM. ToLuM. prati bekALajIpaNuM. mota-ma+ =madathI masta thayela. uta-sC/ta dhAtunuM bhU. 5. saTTA dADha; vivAre vi+ju (6. ga.) karmaNi ta. pu. e. va. a (a) enA karatAM bahetara che, enA karatAM A sAruM che e arthamAM tene vAkayamAM prayoga thAya che. eka vAkyamAM varane prayoga ane tenI sAthenA bIjA vAkyamAM na zabda prayoga-ema sAthe AvelA be vAkyomAM pahera no upayoga thAya che. tene artha-A joItuM nathI, enA karatAM bahetara che ke peluM thAya. dAkhalA tarIke - varameko guNI putro na ca mUrkhazatAnyapi / bahetara che ke eka sAro guNazALI putra thAya, paNa e murakha chokarAe mudala kAmanA nathI. Shree Sudharmaswami Gyanbhandar-Umara, Surat www.umaragyanbhandar.com Page #65 -------------------------------------------------------------------------- ________________ prathamaM gIrvANasAhityasopAnam / pATha. 15 mukharasya kacchapasya kathA:-me madhumAlA jAyamAnI vAtA. mukha+ra =(vi.) 575yuM, mayumoj. kacchapaH-ayamo. jalAzayaH (jala +AzayaH meTane roil)=y0401 pANI vill, I kore. kambugrIvaH sayamAnu vizeSanAma (kambuH meTo zama+grIvA gaIna: zabha pInI gii| che meve!). kaasaarH-t||4; taLAvanA arthamAM nIcenA saMskRta zabdo yAda karo - "panAkarastaDAgo'strI kAsAraH sarasI saraH / (a0 ko0) parjanyaH parasA; zoSaM agacchat suI yu. karmaH pAyamo. ayamAnA sabhAM kUrme kamaThakacchapau (a. ko). mAtra saMskRta zam! yA 2. satvaram (sa meTarI sAthe tvarA bheTale tANa) tAthI. dRDha (vi.) bhabhUta. rajjuH (strI.) horI; lambita-lambU nuM bhU TavalI (strI). caJcuH (strI.) yAMya. taDAgaH-taNAva. vayasya bhitra, samIvarIyo. (vayas meTaviya,vayas+ya pratyaya) evaM bhavatu=I, pAI. maunavratam (maunam meTaye namosa te + vratam pratijJAnI sAthai pAte) na mAsavAnu prata; no cet tI; na // bhaya mAM no zam 55 saMskRtabhA 152 / 5 cha. adhas (4.) nIye. vismitAH (vi+sminusU. 1.) mAzya pAmelA; cakrAkAram (cakram pai+AkAra:=pAti) painI mAti navI mAti cha nI; kim api-; kolAhala: zAra mA2. ardhokte-(ardha+ukta) sAdhu mosataior. ukta (vacU nusU..)-mokhAyedu. bhraSTaH (bhraMza bhU.)-TI gayo, payo. Shree Sudharmaswami Gyanbhandar-Umara, Surat www.umaragyanbhandar.com Page #66 -------------------------------------------------------------------------- ________________ prathama gorvANasAhityasopAnam / pATha. 16 anumAnapATavam-anumAna+pATava. pATavam-ziyArI, yaturA. paTu-vi. yatura 522 mA bhAvAya nAma thayu cha. anumAna karavAmAM caturAI chAtrA vidyArthI. anumAnavidyA anumAna+vidyA anumAna 42vAnI vidhA, mIj nAma nyAyazAstra cha. preSitau-preSita. pra+ie nuM 4. bhU. medAyA. rAjamArgaH rAjan+mArga. mArgAmA 20 meTale bhunyamArga. prauDhapadAni-prauDha pada. prauDhahe. padam. 5. hastinI-hAyI. vAmAkSikANA-ull mAMge thI. vAma+akSiAkANa. vAma (vi.) 4. akSi (na. li.) Min. bahiH (ma.) 56 / 2. tAdRzI-tepI. pATha. 17 sarastIrama-taNAvanA tIre. saras+tIra. niviSTa. 4. bhU. 1. ni+viz meDehI. pRSTa 4. bhU. 1. pracch-pRcch-57. dezAntaramanyaH dezaH mI deza. bhRtaH mo. AropitaH bhudhyo. sametaH bhU. 3. sam+A+i. sthavirA= zA. hRSTA-mAna pAmelI. akSatapAtram-akSata+pAtra. bhAM mAmA yomA cha te vAsa]. pUgIphalam-, sopArI. avardhayat. vRdhnu . nu tri. pu. me. 1. 1. 4. yApyo. gurupArzvamgurupAse. guru+pAvaM. pArzvam=pAsuM. sabahumAnam (a.) mA. bhAna sAthe. sa+bahumAnaH pATha. 18 nRpamUSakayoH kathA rAja mane 2nI thA. saMtApyaH saM+tae nA. zre. nuvidhyartha..=pIuvA yoya. asamarthaH-a+samarthanamI. bhUpatiH 2. bhUpati-bhU-yI. jAtaH dhayo. jannu 3. bhU.. Shree Sudharmaswami Gyanbhandar-Umara, Surat www.umaragyanbhandar.com Page #67 -------------------------------------------------------------------------- ________________ prathamaM gIrvANasAhityasopAnam / vAparatve-vastronI peTI pAse vastra+rA+pUchyuM. jyA vAMsanI lAkaDI. nannAsI gaye. nAga. 4. nAsI javuM, nAza pAmavuM, ahIM nAsI javuM. rasathAH bhaMDAramAM rahelA. jorAkSatha, vora-rA=bhaMDAra. rAva cAmaDAnAM doraDAM. nakaLyuM. byuTa(strI)=doraDuM. prathama pahelA varasAdamAM. prathamag. nava =hAthInA baMdha. kRSivirasAdathI chaMTAyelI. gi+vi. vi. sinuM ka. bhU. 5. utta =gAMDe. 3maka bhU. ku. proTI daravAje. patita. pADI nAMkhyo. pannA prerakanuM ka. bhU. 5. vRtti =anAva. pATha. 8. mokSa ( mokSa) pAka+ rendra hAthIomAM zreSTha evo eka hAthI. zabda koIpaNa zabdane ane Ave to teno mAM athavA sauthI zreTa" evo artha thAya che. mokSa chUTakAre; rendra mokSa eka zreSTha hAthIno chUTakAro. vikRta ( vita) bahu saMbhaLAyelo eTale bahu prakhyAta. suvipu suvipuha (vi.) bahu vizALa. zabdane atyaMta, bhAre, bahu vagere arthamAM bIjA zabdonA prAraMbhamAM prayoga thAya che. svAduDhicu svAdu-lavi.) mIThuTira=pANIpurA, eTale vALuM, mIThA pANIvALuM. hirA (saMdarA ) hajArathI; svacchajena=potAnI IcchAthI eTale managamatuM, vaira zabdane avyaya tarIke prayoga saMskRtamAM rUDha thayo che. tevA anyataH temAMthI eka. anya zabdane tama pratyaya lagADIne anyatama zabda sadhAya che. ghaNAmAMthI eka evo artha hoya tyAre tene prayoga thAya che. paNa bemAMthI eka evo artha hoya tyAre anyane pratyaya lagADI anyatA. A be zabdone viziSTa arthamAM prayoga vidyArthIo dhyAnamAM Shree Sudharmaswami Gyanbhandar-Umara, Surat www.umaragyanbhandar.com Page #68 -------------------------------------------------------------------------- ________________ prathamaM gIrvANasAhityasopAnam / rAkhe. vAra =hAthI, hAthInA arthamAM nIcenA saMskRta zabdo yAda kare - dantI dantAvalo hastI dvirado'nekapA dvipaH / mataGgajo gajo nAgaH kuJjaro vAraNaH karI // (ka. ) vana (saMrakya eTale zreSTha) vizALa taLAva, antarjita atta=aMdara+nipUDha nirUpUtra t saMtAI javuM nuM bhU. kR=saMtAyelo) aMdara saMtAI rahelo. jarA =magara. guja:=hAthI. varSa (1lo tathA daTha gaNa) kheMcavuM. mAnuja(vi.) akaLAyelo. piH hAthI uttarAyatu (+nApreraka. nuM hetvartha ka) upara kADhI levAne mATe bahAra kADhavA mATe. mRram (a.)ghaNuM. mAtA=hAthI. pAMpradhAna++dhUnuM saMbaMdha bhU.kR. ekAgra karIne. AvAravata (gAvi+Arata) pragaTa thayo. varipabira ( kacakra nAmanuM hathIyAra+urr: hAthI jenA hAthamAM cakra che te eTale bhagavAna viSNu athavA kRSNa. vAva =vasudevane putra eTale kRSNa bhagavAna. =i be dAMta vALA)=hAthI. vIca ( vinuM saM. bhU- )=ine sam (+ =magara) magaranI sAthe. mAthAna=kathA mAvata bhAgavata nAmane vaiSNavomAM atyaMta pavitra manAto dharmagraMtha emAM paramezvaranA judA judA avatAranuM khAsa karIne kRSNa vatAranuM varNana che. pATha, 20 kuvANAna-pravanI vArtA. sattAnapara e rAjAnuM vizeSanAma che tema ja suruci ane sunIti e paNa vizeSanAmo che. mAtra strI. varNima (trI) vahAlI e gujarAtI zabda vaimA e saMskRta zabdamAMthI nikaLyo che. kRpati, jAti, mUpati, Shree Sudharmaswami Gyanbhandar-Umara, Surat www.umaragyanbhandar.com Page #69 -------------------------------------------------------------------------- ________________ prathamaM gIrvANasAhityasopAnam / pArthiva , grupa A badhA zabdone "rAjA" e artha che. pRthvI tathA manuSyanA arthamAM jeTalA saMskRta zabdo hoya teTalAnI AgaLa tivAcaka zabda umeravAthI rAjAnA arthamAM saMskRtamAM zabdo banAvAya che. tethI tenI pUrI yAdI ApavI kaThaNa che. tathApi nIcenI lITI rAjAvAcaka zabdane mATe vidyArthI yAda kare - rAjA rAT pArthivakSmAbhRnnRpabhUpamahIkSitaH / DhAti (DhAlpha 20.1) paMpALe che. ga=Le. (strI) matsara, adekhAI. kSiH (strI. liM) kukha. mAraNya(gA+A nuM saM. bhU. kR0) ArAdhanA karIne. manudA-kRpA. saMbhava ( rajUnuM AjJArthI di. pu. e. va.) janma le. mAtra sAnyA sAvakI mAtAnuM. patnI zakya. duni=kurUkAi =kharAba vacana, mahe. vAta lAkaDIthI bharAyela. *data. di sarpa. sarA pAse, sara najIkapaNuM. mav= (ga.1.5.5.) belavuM. turmA (strI)(ku mAra) jenuM deva kharAba che tevI, durbhAgI. lim (dipaw) pAda eTale paga, caraNa mamma La, kamaLa jevo paga. pATha. 21 nizIpa bahAra paDavuM; ra (ja. 2.) balavuM. sattAH (jUnuM bhU. ku) coMTelo. viSaya-bAbata. nija Agraha, haTha. 28SNa +SA nuM saMbaMdhaka bhUta kR rAzim (trivi=pAse e uparathI taddhitanuM rU5.) najIkapaNuM mAhitI hindu parvatamAMthI nikaLelI te) yamunA nadInuM. bIjuM nAma. ziva(vi.) kalyANakAraka, kumakuma eTale kalyANakAraka) atyaMta kalyANakAraka. madhuvanamajaMdAvanamAMnA vananuM nAma. man (ja. 2. 5) javuM. niyana (nikhajUnuM Shree Sudharmaswami Gyanbhandar-Umara, Surat www.umaragyanbhandar.com Page #70 -------------------------------------------------------------------------- ________________ prathamaM gIrvANasAhityasopAnam / bhU. 5) DubI gayela, magna. tamavm (tArA+mave5) tArAonuM maMDaLa, samUha, va e tArAnuM nAma che. uttara dizAmAM dekhAto eka sthira tAre. dhruvakumAranI sthApanA A tArArUpe bhagavAne karI evI kalpanA che. - 7 - -- sUktiratnAni / dvitIyo hAraH zlo. 22 divyavargIya. jIvanabhAratI(vaLa devo. maratI vANa) devonI vANuM arthAta saMskRta bhASA. tama-temAM vaLI. bhASAomAM saMskRta bhASA mukhya ane madhura, temAM vaLI kAvya mukhya ane madhura ane temAM vaLI subhASita. eTale subhASitanuM zreSThatva ahIM varNavyuM che. zlo. 23 tnamuka vastuomAM zreSTha. eka vastune na kahevAnI saMskRtamAM rUDhi che. kharAM ratna pANI, anna ne subhASita e traNa che. TSaNav=pattharane TukaDe. aApaNA stra+. zi= nAma. ratna evuM nAma. . 24 niyamakavipaNuM. riAH eTale kAvya karavAnI sahaja zakti jene pratimA evuM nAma ApavAmAM Ave che. zlo. 25 zuM zAne zobhA Ape che tenI A yAdI che. sarakhA cho. . . 12. Shree Sudharmaswami Gyanbhandar-Umara, Surat www.umaragyanbhandar.com Page #71 -------------------------------------------------------------------------- ________________ prathamaM gIrvANasAhityasopAnam / 7. 26 rAsa sUrata eTale duSTa, kara mANasa. rara-duSTa nahi te, sAre. saraMka uparathI bhAvavAcaka nAma- cam duSTapaNAno abhAva, sArApaNuM. aspRha-3 pRddhA=abhilASA athavA IchA, kApaNa viSayamAM spRhA na hovI te aspRhA. ghaNA mananuM svachapAvyuM. mAmajaku uparathI bhAvavAcaka nAma, saraLapaNuM. cama -zarIra (tema ja vANI ane mana) nA sAdhanathI je nityakarma karavAnAM te cama, arthAta svAdhInapaNe bAhyasAdhananI apekSA vinA karavAnA vrato. niyama eTale jemAM bAhya sAdhananI apekSA che tevuM nitya karma sAdhAraNa rIte pAMca yama prasiddha che; ahiMsA, satya, asteya, brahmacarya, aparigraha diMrathamatte grahmapatriI / pAMca niyamo zauca, saMtoSa, tapa, svAdhyAya, praNidhAna. A lokamAM yama ane niyamanA khAsa arthe sAcavyA nathI. eTale sAmAnya vratanA arthamAM thama zabda samajavo. 8. 27 virA-paradeza. kyAM zuM dhanarUpa che te A lokamAM varNavyuM che. caramasaMkaTa, du:kha28 varIta vaza kare te, vazIkaraNa. . 22 tIrthamUtAtIrtha jevA. tIrthabhUta tIrthama=pavitra sthAna, mRtaH=ane . te sAdhAraNa rIte A dhAtu 5. 5. ga. 1 mAM vaparAya Shree Sudharmaswami Gyanbhandar-Umara, Surat www.umaragyanbhandar.com Page #72 -------------------------------------------------------------------------- ________________ prathama gIrvANasAhityasopAnam / che. ahIMA chanda barAbara thAya te mATe Atmapada karyuM che. raH ()=tarataja. re rahe parvata parvata, dareka parvata upara sArI vastu hamezAM durlabha ja hoya che. o. ratiSa somAM (eka) eTale ke javalle. latA mati nA ja vA-dAnazara mANasa A jagatamAM hoya ke na hoya. eTale atyanta virala hoya che. . 22 zuzruSA-sevA. puTa (vi) puSkaLa, bahu. vidyA vidyA =ApaNI pAsenI vidyA bIjAne zIkhavADI tenI pAsethI ApaNane na AvaDatI vidyA levI A trIjo mArga (vidyA meLavavAno); vidyA meLavavAne ceAtho upAya nathI. che. 32 propAye=bhAre krodhanuM kAraNa thAya che. catuthIne upayoga kAraNabhUta'nA arthamAM thAya che. pAna dudha pIvuM. payas+pAnam zo. rUka sArA tathA kharAba loko zuM zuM Icche che tenuM varNana. zlo. 35 TapATapaTavRta rastha lAMbuM+rATa kApaDa, cAdara, sADI athavA vastra. vATa lAMbo jhabbe. parama vastra, mAta= DhakAya. ( kR= ga. 5. DhAkavuM.) Shree Sudharmaswami Gyanbhandar-Umara, Surat www.umaragyanbhandar.com Page #73 -------------------------------------------------------------------------- ________________ P, lo. 36 pratiSThA=majabUta rAkhavAnuM sAdhana AdhAra, pApamya A zabda pratijA tathA prasUti bannenI sAthe levA. pravruti:- janma ApanAra. devojJina: poSAdhijJanA dveSa, krodha, tyAdine janma ApanAra. zlo. 37 prathamaM gIrvANasAhityasopAnam / vanyate=(TTa pasaMda karavuM, cuTavuM) pasaMda kare che, lagna prasaMgamAM kayA mANasA zuM zuM icche che tenu ramujI varNana, jo. 28 A zloka samasyApUrti nAmanA eka viziSTa kAvyaprakAranA namunA che. saMskRta kAvyomAM samasyApUrti e dhaNI rUDha vastu che, eka caraNa ApIne bAkInA traNa caraNA sAmenA mANasanI pAse mAMgavAM athavA be ke traNa caraNA ApI bAkInAM caraNA mAMgI levA ene samasyA kahe che, ane e caraNA ApelA caraNanI sAthe arthamAM badhabesatA Ave evI rIte taiyAra karIne ApavA ene samasyApUti kahevAya. A zlAkamAMnu ceAthuM caraNa eka samasyA che, ane pahelI traNa lITIthI tenI pUrti karavAmAM AvI che. A AkhI kathA khInna seApAnamAM Avaze, pitiyAvAmyaH--hi=vAnara vaDe zo. rU uparathI 'gujInuAju evA avAja karIne paDe che. pata=halAvAyelI zAkhA, vAcAhe samupane kAnA vakhata Ave tyAre, maiM sA vidyA e vidyA na kahevAya eTale ke e vidyA koIpaNa kAmanI nathI. pahRttatim-palaktagata pArakAnA hAthamAM gayeluM. Shree Sudharmaswami Gyanbhandar-Umara, Surat www.umaragyanbhandar.com Page #74 -------------------------------------------------------------------------- ________________ prathama gIrvANasAhityasopAnam / che. 40 hAthIvanasaMghanA sUpavattapanna rUpa tathA yauvanathI yukta. virATa ramavAvirAsTakyusTama. himavara =janma. jene janma uMcA kuLamAM thayo che tevA; pigaMdha vinAne. zuivakesuDAnuM vRkSa. mo. 42 AmAM buddhine vikAsa karavAnAM je sAdhano kahyAM che tenI tarapha vidyArthIe dhyAna Ape. pRiti badhI rIte, badhI daSTie prazna pUche. upAzrayati Azraya le che. jJAtri ( 230) vivAda-vivA=divasane =karanAra arthAta sUrya. naTinI kamaLa. ha ma pAMkhaDI, kamaLanI pAMkhaDInI suMdara upamA vidyArthIo sArI rIte joI le. vitti (vi+ 1 5. nA pra. nuM karma 4. pu. e) =khIlAvAya che. zlo. 42 A loka mavAnA atamAM Avelo che. jyAM poDhA eTale thovine prabhu kRSNa bhagavAna che tema ja dhanurdhara eTale bANAvaLImAM eka evo arjuna che tyAM saMpatti, jaya, vaibhava (ni) tathA zAzvata (puvA) nIti hoya ja evo bhAre mata (tira) che ema saMjaya dhRtarASTrane kahe che. zuddha buddhivALAne Adarza zrIkRSNa che tathA parAkramIne Adarza arjuna che. AvA be Adarza bhUta puruSo jyAM ekatra thAya tyAM vijaya hAya ja. zlo. 43 yauvana ityAdi cAra vastuomAMthI eka eka paNa anarthane mATe kAraNabhUta thAya che, (anaya caturthInA upayoganI noMdha lyo) te pachI cAre bhegA ( gyya cArane samudAya) thAya tyAre Shree Sudharmaswami Gyanbhandar-Umara, Surat www.umaragyanbhandar.com Page #75 -------------------------------------------------------------------------- ________________ prathamaM gIrvANasAhityasopAnam / zuM kahevuM ? vimu (a)=zuM kahevuM? evA arthamAM vaparAya che. vividhatA=avicArIpaNuM. che. 44 AmAM varNavelA padArtha tathA vyakitao bIjAnI joDe sarakhAvI na zakAya eTalAM advitIya che evuM kanuM tAtparya che. namU=AkAza. anAmimAna+mAraka AkAza jevA AkAranuM, eTale ke AkAzanI sarakhAmaNI bIjAnI sAthe thaI ja na zake; AkAza AkAza jevuM. AgaLa paNa evuM ja varNana che. tApanagaramAM sAgara jevo. rAma/vAnuM yuddha rAmarAvaNanA yuddha jevuMja apUrva. che. 4 kavitavane kavitavana jIvita tathA juvAnI caMcaLa che. dAvamu=ati caMcaLa, thoDIvAra Take tevuM. hyo. 46 vAlA' zabda ulaTa karIe te hA e zabda thAya, paNa hara zabda ula karIe to paNa e ja zabda rahe. A zabdanA camatkAra uparathI A zlokamAM eka koTi karI che ke kevaLa bhaNelA (sophApara viphara akSaravALA) paNa sArA hadaya vagaranA leke ulaTA thAya te eTale ke bagaDe te rAkSasa jevuM vartana kare, paNa rasa eTale ke sArA hadayavALo mANasa (varaNa =prema) ulaTe hoye e sArA hadayavALA ja kAyama rahe che. . 47 pitA-ham zarIra. 65-66 ku.... navA navA navA AcAro, matalaba ke jagatamAM vividhatA Dagale ne pagale dekhAya che. Shree Sudharmaswami Gyanbhandar-Umara, Surat www.umaragyanbhandar.com Page #76 -------------------------------------------------------------------------- ________________ prathamaM gorvANasAhityasopAnam / G oN. 48 janmadAtA pitA e ja pitA ama nahi paNa A kSeAkamAM kahelI vyakitao paNa pitA jeTalI pUnya che, pitA e zabdane yAgya che. jJanitA=janma ApanAra; netA (upaya+da pratyaya) janeAi daine brAhmaNanA sarakAra ApanAra; smrutAH dharmagraMthamAM kahelA che. zruta-smR=sAMbharavunuM bhra. kR. yAda AveluM. pachI dharmAMzAstramAM kaheluM evA arthamAM tenA saMskRtamAM ghaNe ThekANe prayAga thavA lAgyA. TM. 41 phaizanuttukhya svadezane choDIne. uttukhya pAna cheDavuM. sa' bhU, kuM nidhananAza, maraNa. yu+puruSa kharAba mANasa. zlo. 50 siddha: yAgI. yAgI potAnA sAmarthya' vaDe adazya thAya che, koinAthI dvekhAtA nathI tema didrI mANasa tarapha paNa kAi jotuM nathI, eTale ke te paNa adRzya thAya che. A sarakhApaNA uparathI daridrI mANasa potAnI tulanA sAthe karIne vineda ceAgInI kare che. jo. pI A tathA nIcenA zleAkamAM vaidyo upara hamezAM dardIne potAnI davAvaDe upara A zloka che. UMTavaidya kahe e navAinI vAta che, kAraNa ene tyAM davA ApavA huM ke mArA bhAi khemAMthI kApaNa gayuM nathI. prattvahitA saLagelI. zlo. 52 ramujI kaTAkSa che. UMTavaidya mArI nAkhavAnA--e kalpanA che--A dardI marI gayA vaighAna vaidyomAM rAjA jevA eTale ke utkRSTa vaidya. kaTAkSamAM kahyuM che. aMdaranA a:--he UMTavaidya ! camarAjJanA saheAdara (+ Shree Sudharmaswami Gyanbhandar-Umara, Surat www.umaragyanbhandar.com Page #77 -------------------------------------------------------------------------- ________________ prathamaM gIrvANasAhityasopAnam / 3) sagA bhAi. namas (a.) jene namana karavAnuM hAya te caturthI vikitamAM mukAya. jamarAjanA karatAM vaidya vadhAre bhayakara zAthI che te bIjI paMkitamAM kahe che. zlo. 53 nArjisamALA: nAle+sama+jAranAvine nAriyeLa, sama (vi.)sarakhA. nAriyeLanA sarakhA AkAravALA; arthAta sajjana. bahArathI kANu dekhAvanA paNa aMdarathI mIThAzavALA DAya che. ance bIjA, arthAt durjanA. canAkAra: vaDhuvijJAnanA parijA=beraDI, khera. A zlAkamAM Ara arthA levAnA. durjana khAra jevA uparathI suMvALA paNa aMdarathI kaLiyA jevA kaThaNa heAya che. lo. 54 padmAkAratvane+jAra kamaLanI pAMkhaDInA jevA rUpavALuM. cahnagItA. canItajI caMdana jevI zItaLa. jodhasaMyuttam, zoSa+saMyu=krodhavALu, triviyam, triviyA. vidhA prakAra. traNa prakAra che jenA tevu. dhUrtakSaLamU. pUna jALa harAmakhAranuM lakSaNa--arthAt eLakhavAnu cinha lo. 55 pavA bacAv nindA. par (vi.)bIjo. vinA (a.) .i ta. ane 5. vibhakita sAthe vaparAya che. ameya gaMduM. ameya. maidhya (vi.) yajJane yAgya, cAkhkhu, pavitra, zlo. 56 st=UMTa, rAsamaHgadheDA, stutipAdantaH stutinA pAka eTale khelanAra. eka bIjAnI kheATI stutinA A kSeAkamAM namunA che. Shree Sudharmaswami Gyanbhandar-Umara, Surat www.umaragyanbhandar.com Page #78 -------------------------------------------------------------------------- ________________ lo. 57 oN. prathamaM gIrvANa sAhityasopAnam / FE maunidrA=ajJAnarUpI uMdha. moDhu=ajJAna. nidrA=UMdha. yajuH-candra. sidijA= guH=rAhu. siddiA=rAhunI mAtAnuM nAma. jUnu== putra. caMdragrahaNa veLAe rAhu cadranA grAsa kare che evI vhelAnA leAkeAnI kalpanA hatI. pUnamanI rAte caMdra pUrNa hAvA chatAM tenu jema rAhuthI grahaNa thAya che tema dhanasaMpatti pUrepUrI hoya tApaNa mANasane Apatti AvavAnA saMbhava che. zlo. 58 va na. jIe pATha 14. aliyArAtalavAranI dhAra, tarata vAla jhADa nIce vAsa, dhanavitAdhavarAvaLam dhanavita+ vAdhavAram, dhanathI garvita thayelA bAndhavanuM zaraNu, dhanathI phUlAI jaI abhimAnI (vi)thayelA sagAne (vAndhava) Azraya levA (rAvaLa) enA karatAM talavAranI dhAra vagere sArAM. zlo. 59 AvatI sarasvatI, vANI. jorA-rAm =khajAnA. apUrvaH-helAM kAi nhAtA tevA, arthAt navIna jAtano, anerA. dhananA khajAnA karatAM vidyAnA khajAnAnI vizeSatA bIjI paMktimAM batAve che. cayataH=khathI. catar. cavA-kharca, *T:=4121. Ati AsthA va. kA. tri. pu. eka va. Ave che, pAme che. vidyA ApavAthI vadhe che, na ApavAthI kaTAi jAya che. zai. 60 lam. (na.)=AkAza. gujju=pAyaNa, rAte khIlatuM kamaLa. gujjutAjA=pAyaNAnA jevA AkAravALA. tArAvadhArALa tArAnA jevA AkAravALAM. A zlAkamAM ekabIjAnI paraspara upamA Shree Sudharmaswami Gyanbhandar-Umara, Surat www.umaragyanbhandar.com Page #79 -------------------------------------------------------------------------- ________________ mahatAm. prathama gIrvANasAhityasopAnam / ApavAne bhAvArtha e che ke trIjI koI vastunI upamA ApI zakAya tema nathI. cho. dara viva=khAlI carcA. hA=harAmakhora. vaDha-zabda uparanI paMkti sAthe levAno che. virata-ulaTuM. lokano bhAvArtha evo che ke durjananAM vidyA, dhana ane zakita anukrame khAlI carcA mATe, abhimAna mATe ane bIjAone herAna karavA mATe vaparAya che, jyAre sane temane upayoga anukrame jJAna, dAna ane rakSaNa mATe kare che. ze. dara raviva-sUrya. sattAnAm AthamavuM te. mA. ma. pa. ba. va. maheTA mANasonI. papatA ekasarakhApaNuM. pattA. sUrya jema ugatAM ane AthamatAM ekasarakho rAto rahe che tema hoTA mANaso sukhaduHkhamAM ekasarakhA rahe che, arthAta badalAtA nathI. zlo. 63 phAgunAnidhye. kAniSyi. zatrumaLe, pANImaye agnimathe. mAvaH matava=mahAsAgara. parvatamata mu=parvatanuM mastaka-zikharaprama +alsa. 4 5. nuM bhU. ke bedarakAra sthitimAM raheze. viSama saMkaTa. viSamathita saMkaTamAM rahelAne. purAtAni pUrvajanmamAM karelAM. purata, . da8 aDhAra-he yajJa je kevaLa samrATe ja karI zakatA, ane jemAM DAne hema karavAmAM AvatA. tuzrI trAjavuM. kRta dhAraNa Shree Sudharmaswami Gyanbhandar-Umara, Surat www.umaragyanbhandar.com ekarUpatA ema Page #80 -------------------------------------------------------------------------- ________________ prathamaM gIrvANasAhityasopAnam / kareluM. i. nuM bhU. 5. tukyA dhRtamUtrAjavAthI jekhatAM. vivi -vivi6-ga. 7. nuM ka. pra. va. kA. tri.pu. e. va. caDhI jAya che. zo. , sAje va. kA. tri. ba. va. ka. pra. va. bALI naMkhAya che, nAza karAya che; mAthAna-madhamaNathI tapAvavuM. ga. 1. 5. nuM karmaNinuM va. ku. dhamaNathI tapAtuM. maniSTha mAnavama =mana. nijha kabaje rAkhavuM te. manano saMyama. bhAvArtha jevI rIte leTuM Adi dhAtuone dhamaNa vaDe tapAvavAthI temane mela ja rahe che tevI rIte mananA nigrahathI indriAnA deSo jatA rahe che. hyo. da6 liM gurunopani =kuLa kahevAthI zuM vaLe ? viMnA AvA prayoga mATe juo che. 3 ItyAdi.3pariddhi ga. 6. u. bhU.kR. kaheluM. kutarA-khUba. ghaNa. ta-( -ga. 1.A). vadhI gayelAM. padamA =kAMTAvALA jhADa. nima. dAmukAMTe. . pratyaya. kumajhADa. 1. 27 va=pANI ApanAra, vAdaLuM. pathara. pa =pAnuM. 3 sthiti =uce sthiti, tathA AkAzamAM sthiti. thopika pANIne khajAne, samudra, upAdhi. dhAristhati nIce sthiti; nIcANamAM rahevuM te. samudra pANune khajAne havA chatAM tenuM pANI pIvA vagere kAmamAM AvatuM nathI tethI tenI sthiti nIcANamAM che; jyAre vAdaLuM mIThuM pANI ApatuM hovAthI tenI sthiti uce AkAzamAM che. A pramANe mANasanI sthitine AdhAra tenA khajAnA upara nathI paNa tenA dAna upara che. Shree Sudharmaswami Gyanbhandar-Umara, Surat www.umaragyanbhandar.com Page #81 -------------------------------------------------------------------------- ________________ prathamaM giirvaannsaahitysopaanm| ze. 68 hAva=pakSI. cAtaka pakSI kevaLa vAdaLamAMthI ja sIdhuM pANI pIe che evI mAnyatA che. mAna-mAnina-pra. e. va. svamAnavALo. vipaNita- pitA-pIvAnI IcchA, tarazaH)+ta pratyaya. tarasavALo, tarasyo. pura =Indra, varasAdane rAjA. AvA cAtakanI sAthe svamAnavALA puruSanI sarakhAmaNI karavAmAM Ave che. . dara aradA:sAthI vinAne. aNadhAraH jene sAthI nathI te. pacchita = achila. parivAkara cAkara ItyAdi sAdhana. 9 (vi). dubaLe. pavavidhA-e jAtanI. vIra puruSane sAthI athavA sAdhananI darakAra hotI nathI. ze. 70 vahu =berane lemI. va ra supa-junuM . . anAmikSA na oLakhavuM te, ajJAna. vAMdarathamasarakhApaNuM. di=beranuM jhADa. paryuSasita =sevyuM. pitAnuM ka. bhU.kR. bannene kAMTA hevAthI beraDI ane khera vacce bhula thaI gaI tema bahAranuM sarakhuM hovAthI ghaNuvAra bhula thAya che. mo. 72. ransi. ra. 1 ga. pa.caravuM. sUe nAmanuM lIluM ghAsa toya pANu apariNi. trimAlIkI-jenA upara koInI mAlIkI nathI evAM pANI. thayaH mAravA yogya. AvA nirdoSa hariNAne paNa mAravAno lokamAM rIvAja hoya che; AvA lokone samajAvavA koNa samartha che? Shree Sudharmaswami Gyanbhandar-Umara, Surat www.umaragyanbhandar.com Page #82 -------------------------------------------------------------------------- ________________ prathamaM gIrvANasAhityasopAnam / zlo. 72 son(vi) kALo. pi puruSa koyala, puskokila ja gAya che, sAmAnya mAnyatA pramANe kekilA gAya che. paNa te barAbara nathI. bhAvArtha: vasanta RtumAM keyala gAya che tyAre tenA avAjathI te kAgaDAthI judo paDe che. sarakhA dekhAtA mANasomAM paNa kAryakALe parIkSA thAya che. che. 73 rAvaNaff=dazavarSa sudhI. sudhInA arthamAM dvitIyA vibhakti vaparAya che. te aivize -agiyAramuM varSa AvatA. AvI racanAne sati saptamI kahe che. samUtram (a) mULa sAthe. +8. jaDamULa sAthe nAza thaI jAya. A 74 rAhupatatALavuM paDavuM. sahuna. tALavuM. tALavuM paDavAthI mANasa belI na zake. nirvivA-nirikSA. jenAmAMthI zaMkA gaI che te; arthAta bedhaDaka. rAvya. sattanuM vi. kRtriolavuM joIe. vAvaTa ja na paDatA-vAvA=lakaNo mANasa. lAja cheDI daine game tema bolavA lAge eTale te paMDita thAya. game tema bolI pitAne paMDita banAvanArA mANasa upara AmAM kaTAkSa che. zo. 75 zreSTha gusse thayelo. ga. 4-5. nuM bhU. ku. ziviraH caricarittajenuM mana ThekANe nathI te. AvA mANasanI maherabAnI paNa bharesA lAyaka nathI. . udda tapAna bIjAM karmaphaLa. thayAM-marajI mujaba. tuSAra catu+gAvanA. cAra che mukha jenAM te, brahmA. Shree Sudharmaswami Gyanbhandar-Umara, Surat www.umaragyanbhandar.com Page #83 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 74 prathamaM gIrvANasAhityasopAnam / kavitvanivedana-vipa sabhagava, arthAt savyasau-ya zebhA 2yu che te samanva. mA (a.) nahi. sAjAnI sAthe 152rAya che. mAlikha-zarIna vAnI hetu mAra hevAnI cha. zlo. 77 varaM n-s2paave| sI. varamasidhArA. durgaH-gam rai 4 59 teve| bhArga. bhrAntam-maTa. vanacaraH sabhA 29nA2. saMparkaH somata. surendrabhavana-danubhavana, 2varga. zlo. 78 viziSyate-vadhI jaya cha, zlo. 79 guNigaNagaNanAramme. guNin+gaNa+gaNanA+Arambha. gunanAnA samudAyanI gAnA mAra mAM. kaThinI-41. susaMbhramAt-memANI. ambA-bhA. sutinii-ch|72| vANI. vandhyA-vAMjaNI. guNInAmAM nI gayanA na thAya evA cheka heya topaNa mA chokarAvALI na kahevAya; te. vAMjhaNuM ja kahevAya. zlo. 80 adhItam maNetu. adhi+i-nubhU.. re pustAmAthI para lye| nali. adhItam nI sAthe yena pArAnu syA. zlo. 81 ghakA salI. zlo. 82 narakaM pratipadyate- . Shree Sudharmaswami Gyanbhandar-Umara, Surat www.umaragyanbhandar.com Page #84 -------------------------------------------------------------------------- ________________ prathamaM gIrvANasAhityasopAnam / . 82 gumanama. suMdara dekhAvavALuM. he rAH mahaTa parvata. rauDhA . riAH zikharavALA. jyAM maheTA parvata zikharavALA vRkSo jevA dekhAya che. arthAta parvato vRkSothI eTalA badhA chavAI gayA che ke parvatane sthAne zikharavALA vRkSo dekhAya che. . 84 tamasA nadIe nhAvA gayelA muni vAlmIki nadInA ghATanuM A pramANe varNana kare che. tIrthaghATa. =kAdava vinAnuM. =kAdava. maraddhAziSyanuM nAma. nirAma-juo. ni-rAma. 4. ga. 5. 10 ga. u. sAMbhaLavuM, jevuM. jevuM artha ahIM levAne. prajJA ba g. svaccha che pAchuM jemAM svaccha pANIne sajaja nonA mananI suMdara upamA ApI che. vidyArthI ane vicAra kare. mo. 85 1 jAmaze . ga. 1 A. IcchavuM (ma). huM icchato nathI. punarnava-sapunarmA. mA =janma. pujArma-punarjanma. punarnavA-pharI janma na pAmavuM te, mekSa. yuvataH duHkhathI tapelA. bApAnAm. kAvAnuM Sa. ba. va. ArtinApA. ati (strI) duHkha. jApAna=nAza. duHkhano nAza. rAjya, svarga athavA mokSanA karatAM paNa duHkhI prANuonuM duHkha dUra karavAnuM kArya bhagavAna buddhane vadhAre mahattvanuM lAgatuM hatuM. A sloka buddhabhagavAnanI ukti manAya che.. stotra pAThamAM ApelA zloko vidyAthI smaraNamAM rAkhaze. tathA tene yogya Dhabe pATha karaze tevI apekSA che. Shree Sudharmaswami Gyanbhandar-Umara, Surat www.umaragyanbhandar.com Page #85 -------------------------------------------------------------------------- ________________ prathamaM gIrvANasAhityasopAnam / ze. 86 aSNutA, rAva, jhAra, rAmo, vAsudeva, dari, zrIdhara mAdhava, pazcima A badhAM kRSNa athavA viSNunAM nAme che. zawlAvyuM. A samAsamAM dvivacana joIe; paNa chaMdanI khAtara e. va. rAkhyuM che. vAyuveva =vasudevane putra. zrI lakSmIne dhAraNa karanAra bhagavAna kRSNa. givimaH-gopIone hAle. kanA chellA caraNamAM rAmanI stuti che. jJAnInA =jAnakI-sItAne pati-rAma. cho. 87 A lekamAM "pIne anuprAsa ke sadhAya che te tarapha vidyArthI dhyAna Ape. badhAM vizeSaNe viSNavAcaka che. tAjetarapILuM vastra dhAraNa karanAra. nAma =kamaLanA jevI nAbhi che jenI te. pAkSi =kamaLanA jevI AMkha che jenI te. puraSottama =pu mAM uttama. pAnaparamaAnanda rU5. . 88 A lokamAM "" ne anuprAsa che. AmAM badhAM vizeSaNe kRSNa vAcaka che. joDhAnanA gokuLane Ananda ApanAra. paTa gAyanuM pAlana karanAra, govALa. gopavAma=gevALAne vahAlo. varSanA govardhana parvatane ucakanAra. = dharyavALo. atIpica=gamatI nadI jene hAlI che te. zlo. 89 mAva=mArUM. mana uparathI. manarAjA, manakA zAka kamaLa. narasiha-narakanI gati haranAra. nA nAma. ani * satata. atuTamati tulanA na thaI zake tevI bhakti, bahubhakti. Shree Sudharmaswami Gyanbhandar-Umara, Surat www.umaragyanbhandar.com Page #86 -------------------------------------------------------------------------- ________________ prathamaM gIrvANasAhityasopAnam / caraNarUpI kamaLa. tvatpadAbjam vastrajJatArUM mananidhimanaH mana:saMsAra, jJanidhi samudra, mana:=DUelo. saMsArarUpI samudramAM DUbelA. ArtavanyuH AtaM=dukhI zlo. 90 ga AmAM 'ra' nA anuprAsa che. kuMva=mhoTA baLada. A zabda pachIthI uttama, athavA zreSTha' nA arthamAM zabdone ante lagADavAmAM AvyA jemake narapuMgava. AvI ja rIte siMha, vyAdhra, gaja AdizabdonA prayAga thAya che. vayaeN rAjAomAM uttama, varcauttama, samAsanA anta Ave che. mavataH ApanA. mavat. rAtaH zaraNe AvelA. zlo. 91 citrapatiH citrakUTapatanA dhaNI. citrakUTa buMdelakhaMDamAM jI. AI. pI. relvenA citrakUTa sTezanathI cAra mAila dUra che. A patamAM rAme vanavAsa daramyAna vAsa karyo hatA. kausalyAmattinuMmRtaH-kauzalyAnI bhaktithI utpanna thayelA. jJAnIramUjaLam. sItAnA kaNThanA bhUSaNurUpa. zlo. 92 A leAkamAM hU~, , 6, g, nA anuprAsa rAdhI kADhA. nirdena= mArI nAMkhanAra, dharaNIya =pRthvIne dhAraNa karanAra.rAvaLAnta= rAvaLa+anta rAvaNanA nAza karanAra. mu: mui muranAmanA rAkSasane zatru=mArI nAMkhanAra. samaya zamU. pre. A. pu. .i e. va. zAnta kara, dUra kara. jra. 12 A zlAkamAM 'dhU' 's 'm ane 'ja' nA anuprAsa zAdhA. man nana=naMdagApanA putra. Shree Sudharmaswami Gyanbhandar-Umara, Surat www.umaragyanbhandar.com Page #87 -------------------------------------------------------------------------- ________________ prathama gIrvANasAhityasopAnam zlo. 94 rA. li. (5) prathamAnuM e. vi. vi. dhana. che. 25 rAttApaka zAta che AkAra-svarUpa jenuM te. mukAzayana-sunaH sapa (ahIMA zeSanAga.) bhujaMga che zayana jenuM te. purANamAM evI mAnyatA che ke bhagavAna viSNu kSIrasamudramAM zeSanAganA upara sUtA che. vizvAdhA-vizvAdhAra=vizvano AdhAra mAnadazA =AkAzanA jevo. meyaraH vAdaLanA jevo raMga che jene te; arthAt zyAma raMgano. mA suMdara che aMge jenAM te. vAmanayA =kamala jevI AMkha che jenI te. iima zaninuM . ba. va. navA plAnathI prApta karAya te. marAmacadara saMsAranA bhayane dUra karanAra. - somanAthaH sarvopavAnnAtha. sarvalokano eka ja dhaNI. revanana =devakIne putra, kRSNa. kurivarAvI-thvi yAdava. yAdavonA vaMzane dIpaka. meyarayATika megha jevo zyAma. sarakhAve che . pRthvImA nI -pRthvInA bhArane nAza karanAra. duSTo pRthvInA bhArarUpa manAya che. . 27 tAva (vi.) tAre tava uparathI. sarakhAvo mA. zALAnAtha hAya. karuNAthI bharelo. vI. (1) helI paMkitamAM AvelA cha padane samUha; cha pagavALI bhamarI. Shree Sudharmaswami Gyanbhandar-Umara, Surat www.umaragyanbhandar.com Page #88 -------------------------------------------------------------------------- ________________ prathamaM gIrvANasAhityasopAnam / 79 vanalona. vadanarUpI kamaLa. kamaLamAM bhamarA-ane bhamarI vase e mAnyatAnA AdhAre Sa5dInA be arthAthI kavie kalpanA geAThavI che. mArA mukhakamaLamAM uparanA chapadA rUpI bhamarI raheA-evA bhAvA che. zlo. 98 prajJA brahman (kuM.) pra. e. va. brahmA, dakSa. brAn (na.) nu` e. va. jagatamAM sarvatra raheluM cetana tattva. jA. 21 mUyiham. mUri+vaha. atizaya che baLa jevuM te. atta-rahyuM che, a. ga. 1. 5. rakSavu. virAm. kALane vaza, kakhaje. mannata-maj, A. nu .i pu. ba. va. bho. manunaH=mANasa. niApatiH=pArvatInA pati, ziva. nininA pAvatI. maiM. 200 265ta:=+=+ta. hAthe ane page karelA. vAAyanaH vAghAyajJa. vANI tathA zarIrathI thayeluM. jarmana=kamathI thayelA. zravanacanajJaH avaLanayanA. kAna tathA AMkhathI thayelA. mAnala (vi.) manathI thayelA. vihitaH vidhA. nu. bhU. rR. karelo. vidita=vata mAna ane bhUtamAM na thayelA paNa bhaviSyamAM thanAra. jAndhi: karuNAnA samudra. Shree Sudharmaswami Gyanbhandar-Umara, Surat www.umaragyanbhandar.com Page #89 -------------------------------------------------------------------------- ________________ Shree Sudharmaswami Gyanbhandar-Umara, Surat www.umaragyanbhandar.com Page #90 -------------------------------------------------------------------------- ________________ Shree Sudharmaswami Gyanbhandar-Umara, Surat www.umaragyanbhandar.com