________________ - વીરશિરામણી વરતુપાળ. તેના પિતાનાં પદનું તથા લક્ષ્મીનું તેને અભિમાન હતું. વળી તે મંત્રીશ્વરની બહેન પદ્માને પતિ હતા અને તેથી મંત્રીશ્વર પાસે જવામાં તેને કઈ પણ જાતની અડચણ કે કોઈપણ પ્રકારનો ભય નહોતો; તે પણ તે ખંડની બહાર ઉભો રહી ગયે; કારણ કે તેનાં અંતઃકરણમાં જ ઉત્પન્ન થયો હતો. પતિના તિરસ્કાર પછી પઘા કેટલાક સમય શ્વસુર - હમાં રહીને જયદેવની આજ્ઞા મેળવી પિતૃગૃહમાં આવી હતી અને ત્યારથી ત્યાંજ રહેતી હતી. તે પછી જયદેવે તેને કેાઈવાર યાદ કરી નહતી તેમ તે તેના આવાસે ગઈ પણ નહોતી. જયદેવને માટે પણ એમ જ હતું. થવાના ત્યાગ પછી તે કોઈ વાર મંત્રીશ્વરના આવાસે ગયો નહતો, તેમ કોઈએ તેને તે સંબંધમાં કાંઈ કહ્યું હતું. આજે અચાનક મંત્રીશ્વરે તેને યાદ કર્યો હતો અને તેથી જ તેનાં હૃદયમાં મંત્રીશ્વરની પાસે જતાં ક્ષોભ ઉત્પન્ન થયે હતા. વસ્તુપાળ તેને સાળા હતા એ ખરું; પરંતુ તે સાથે તે ગુજરાતને મહા અમાત્ય પણ હતા. તેની સત્તા અને તેના પ્રભાવથી જયદેવ જાણતા હતા અને તેથી તે ખંડમાં ત્વરાથી જવાને માટે હિંમત કરી શકે નહિ. પ્રથમ તો તેણે ત્યાંથી જ પાછા વળવાને વિચાર કર્યો, પરંતુ એમ કરવું તેને કેચ લાગ્યું નહિ અને મનને મજબુત તથા દઢ બનાવીને કિંચિત રૂઆબથી તેણે ખંડમાં પ્રવેશ કર્યો. વસ્તુપાળ ખંડની સામી બાજુએ મધ્યમાં ગાદી ઉપર તકિયાને અટેલી બેઠો હતો. તેણે માત્ર બેજ વસ્ત્રો પહેરેલાં હતાં અને તેનું મસ્તક ઉઘાડ હતું. ગુજરાતના મહા અમાત્ય અને પાટણની રાજ્યસત્તાન સુત્રધારને જોઈ અભિમાની જયદેવ દીન બની ગયે. ખંડમાં બેઠેલા પ્રભાવશાળી પુરૂષવરને જે તે કેવળ મૌન ઉભો રહ્યો. વસ્તુપાળે આ અવિચારી જુવાનના સામે જોયું અને તેનાં મુખ ઉપર હાસ્ય તરી આવ્યું. તેણે સામે પડેલાં આસન તરફ નિશાની કરીને કહ્યું. “બેસે. જયદેવ.” જયદેવ આસન ઉપર ગુપચુપ બેસી ગયે; પરંતુ કાંઈ બોલ્યો નહિ. * ક્ષણવાર રહીને વસ્તુપાળે કહ્યું. “જયદેવ ! હમણાં કેમ દેખાતા નથી ? તબિયત તે સારી છે ને?” * જયદેવે વિચાર્યું કે હવે જવાબ આપ્યા વિના બીજો ઉપાય નથી. તેણે માત્ર ટુંકે ઉત્તર આપે. “હા.” હવે યુદ્ધવિદ્યાની શાળામાં જાઓ છે કે નહિ?” મંત્રીશ્વરે પૂછયુંના.” જયદેવે ટુંકામાં પતાવ્યું.
