Tran Prachin Gujarati Krutio

Author(s): Sharlotte Crouse, Subhadraevi
Publisher: Gujarat Vidyasabha

Page 20

છઠ્ઠા
પ્રસ્તુત કવિતા નિશ્નલિખિત છંદ્યામાં વિરચિત છે:
(૧) પદ્ય
9-19
(2)
(3)
'
૯-૧૩
૧૪
૧૫-૧૮
૧૯
૨૦-૪૧
૪૨
૪૩-૪૪
૪૯
૫૦-૫૧
૫૨-૫૩
૧૪-૫૭
મ
૫૯-૮૧
૪૨
૮૩-૧૨૭ ૧૨૮-૧૬૨
ષટ્પદ
આવી રીતે જે ૧૦ ભિન્નભિન્ન છંદોના ઉપયાગ કરવામાં આવ્યા છે તેમાં પ્રમાણિકા છંદ, મેાતીદામ (સંસ્કૃત મૌયિામ, પ્રાકૃત માત્તિઅદામ) છંદ, અને ભુજંગપ્રયાત છંદ આ ત્રણે છંદો ‘વૃત્તો’ અર્થાત્ ‘અક્ષરમેળ છંદો’ છે, જ્યારે બાકીના છ છંદે ‘તિ’ અર્થાત્ ‘માત્રામેળ છંદો’માં અન્તર્ગત છે. તેમાં વળી મડયલ, અડયલ, ત્રિભંગી અને સારસી આ ચાર છંદો ‘સમતિ’, અને આર્યા, પૂર્વછાયુ તથા ષટ્પદી આ ત્રણુ છંદો ‘વિષમ જાતિ’માં આવી જાય છે.
અડયલ છંદ' શ્રીહેમચન્દ્રસૂરિના ‘ઇન્વોડનુશાસન'માં વર્ણવેલા ‘ડ્ડિા અંત્’ સાથે મેળ ખાય છે. ત્યાં યમક-યુક્ત વનજ્જ ઇંદ્દ (૬+૪+૪+ર =૧૬ માત્રા)ને અને પવન ઇન્દ્ર (૬+૪+૪+૩=૧૭ માત્રા)ને ‘ઢિાજીંત્’ આ નામ આપવામાં આવે છે. ભલે તેમાંના યમા એ પાદાના કે ચારે પાદાના સરખા હોય છે.
૧. ૫. ૩૭ પૃ. ૧૧ ‘અ’ તથા વૃત્તિ પૃ. ક૭ ‘અ’.
૧૯
(૪)
(૫)
($)
(60)
(<)
(૯)
(૧૦)
(૧૧)
(૧૨)
(૧૩)
(૧૪)
(૧૫)
(૧૬)
(૧૭) (૧૮)
99
29
99
99
""
""
""
""
19
99
,,
,,
29
19
23
""
:
સંસ્કૃત આ હા પૂર્વછાયુ
:
રૂપક મડયલ પૂર્વછાયુ રૂપક અડયલ
પૂર્વછાયુ
રૂપક પ્રમાણિકા
પૂર્વછાયુ
રૂપક મેાતીદામ
પૂર્વછાયુ
રૂપક પ્રમાણિકા પૂર્વછાયુ રૂપક ત્રિભંગી
પૂર્વછાયુ રૂપક સારસી
પૂર્વછાયુ મ રૂપક ભુજંગપ્રયાત