________________
સાંભળવા–સૂંઘવાની ક્ષમતા પેદા કરનારી શક્તિને ઈન્દ્રિય,પર્યામિ કહેવાય.
૪. શ્વાસોશ્વાસ પર્યાતિ : જે શક્તિ વડે આપણે શ્વાસ લઈ શકીએ અને ઉચ્છ્વાસ બહાર કાઢી શકીએ, તે શક્તિને શ્વાસોશ્વાસ પર્યાપ્તિ કહેવાય.
૫. ભાષા પર્યાસિ ઃ જે શક્તિ વડે આપણે બોલવા માટેનો જરૂરી કાચો માલ લઈને બોલી શકીએ, તે શક્તિને ભાષા-પર્યાપ્તિ કહેવાય.
૬. મન:પર્યાતિ : જે શક્તિ વડે આપણે વિચાર કરવા માટેનો કાચો માલ લઈને વિચાર કરીએ, તે શક્તિને મનઃ પર્યામિ કહેવાય.
ઉપરોક્ત છ પ્રકારની પર્યાપ્તિઓ છે. પર્યાપ્તિ એટલે જ જીવન જીવવા માટેની જરૂરી શક્તિ.
pr
જેમ જીવરાજ શેઠના છએ મશીનો ફિટ કરવાનું કાર્ય એક સાથે જ શરૂ થયું, પણ ફિટ થવાનું કાર્ય પૂરું થતાં જુદો જુદો સમય લાગ્યો. તેમ દરેક જીવ ઉત્પન્ન કરાંની સાથે જ એકસાથે પોતાને જરૂરી બધી જ પર્યાતિઓ (જીવન જીવવા માટેની જરૂરી શક્તિઓ) ઉત્પન્ન કરવાનું કાર્ય શરૂ કરે છે. પણ તે જરૂરી બધી જ પર્યાતિઓ એકસાથે જ પૂર્ણ થઈ જતી નથી. તેમને (પર્યાપ્તિઓને) પૂર્ણ થતાં જુદો જુદો સમય લાગે છે.
જ
તેમાં ય દેવ-નારકોને (વૈક્રિય શરીર હોવાથી) જે જુદો જુદો સમય લાગે છે, તેના કરતાં મનુષ્યો અને તિર્યંચોને (ઔદારિક શરીર હોવાથી) જુદો જ સમય લાગે છે, જે નીચે પ્રમાણે છે :
ક્રમ
૧.
૨.
૩.
૪.
૫.
૬.
પર્યાસિ
આહાર પર્યાપ્તિ
શરીર પર્યાપ્તિ
ઈન્દ્રિય પર્યાપ્તિ
શ્વાસોચ્છ્વાસ
પર્યાપ્તિ
ભાષા પર્યાતિ
મનઃ પર્યામિ
દેવ-નારકો
પ્રથમ સમયે
ત્યાર પછી
એક અંતર્મુહૂર્તે
પછી એક સમયે
પછી એક સમયે
પછી એક સમયે
પછી એક સમયે
૬૧
મનુષ્ય-તિર્યંચો
પ્રથમ સમયે
ત્યાર પછી એક
અંતર્મુહૂર્વે પૂર્ણ કરે
પછી એક અંતર્મુહૂર્તે.
પછી એક અંતર્મુહૂર્તે,
પછી એક અંતર્મુહૂર્તે.
પછી એક અંતર્મુહૂર્તે.
