________________
ઉદયે સમૃદ્ધિ પુષ્કળ મળવા છતાં પાપના અનુબંધે તેમાં કારમી આસક્તિ પેદા કરી. તેને અનાસક્ત કે વિરાગી ન બનવા દીધો. રૌદ્રધ્યાનમાં મરીને ૭મી નરકે તેણે જવું પડ્યું.
જ્યારે પેલો પુણીયો ! હાથે કરીને ઝૂંપડામાં રહેવા ચાલી ગયેલો ! અને તેથી લોકદિષ્ટએ તેને સુખી ન કહી શકાય. તેણે પાપનો ઉદય જાતે ઊભો કરેલો. પણ તે પાપના ઉદયની સાથે પુણ્યનો અનુબંધ પણ કેવો સુંદર જોડાયેલો. મસ્ત સમાધિમય સામાયિક તે કરી શકતો હતો.
આ ચારે પ્રકારના કર્મોના ઉદયવાળા જીવોને સમજવા શાસ્ત્રકારોએ ચાર માખીના ઉદાહરણો આપેલ છે.
૧. સાકર ઉપર બેઠેલી માખી ઃ “સારું ખાઈને આરામથી ઊંડી જાય. પુણ્યાનુબંધી પુણ્યના ઉદયવાળા શાલિભદ્રાદિ જીવો : જેઓ સમૃદ્ધિ પામીને, તેમાં અનાસક્ત હોવાથી ક્ષણમાં ત્યાગી બની શકે.
૨. લીંટમાં બેઠેલી માખી : ન સારું ખાવાનું મળ્યું અને ચોંટીને મરી ગઈ ! પાપાનુબંધી પાપના ઉદયવાળા કાલસૌરિકાદિ જીવો. જેઓ ન સુખ મેળવી શક્યા કે ન સારા બની શક્યા. મરીને દુર્ગતિમાં ચાલ્યા ગયા. ૩. મધમાં બેઠેલી માખી : સારું ખાધું પણ ચોંટીને મરી ગઈ : પાપાનુબંધી પુણ્યના ઉદયવાળા મમ્મણ વગેરે જીવો. જેઓ સુખ પામ્યા પણ તેમાં આસક્ત બનીને દુર્ગતિમાં ચાલ્યા ગયા.
૪. પથ્થર બેઠેલી માખી ઃ સારું ખાધું નહિ પણ જીવતી ઊડી ગઈ.પુણ્યાનુબંધી પાપના ઉદયવાળા પુણિયા વગેરે જીવો. જેઓએ કહેવાતા ભૌતિક સુખને ભલે ન ભોગવ્યું, પણ સજ્જનતા-અનાસક્તિ-સંતોષ વગે૨ે દ્વારા સદ્ગતિ નક્કી કરી.
મમ્મણશેઠને પુણ્યોદયવાળા = સુખી કહેવાય, પણ તે લોકદષ્ટિથી, બાકી તો તે ખૂબ જ ધનમૂર્છાને કારણે દુ:ખી હતો.
પુણિયો શ્રાવક પાપોદયવાળો : દુઃખી કહેવાય, તે બાહ્યદૃષ્ટિથી, બાકી અંતરનું સુખ તો તેની પાસે અજોડ હતું.
પુણ્યનો ઉદય ચાલતો હોવા છતાં ય જો તે પાપના અનુબંધથી યુક્ત હોય તો તેવા જીવો પુણ્યના ઉદયે મળેલાં ભોગસુખોમાં પાગલ બનતાં હોય છે. પોતાના સાન-ભાન લગભગ ગુમાવતા હોય છે. અને એથી દુર્ગતિ તરફ પ્રયાણ કરતાં હોય છે.
પાપકર્મનો ઉદય થાય ત્યારે બહુ બહુ તો સુખનો નાશ થાય, પણ
૧૭૦
